ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΕΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ)

ΕΝΟΤΗΤΑ 6
Το απόσπασμα που ακολουθεί είναι από τον φιλοσοφικό διάλογο Γοργίας, στον οποίο ο Σωκράτης και οι
συνομιλητές του αναφέρονται σε θέματα όπως το δίκαιο του ισχυροτέρου, η αντίθεση νόμου-φύσης, η ρητορική, η
πειθώ και άλλα ζητήματα ηθικής και πολιτικής.
Στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο μαθητής του Γοργία Καλλικλής, δεινός και έξυπνος υπερασπιστής της
προτεραιότητας του φυσικού δικαίου, ισχυρίζεται ότι δεν είναι όλοι οι άνθρωποι ίσοι, αλλά διακρίνονται σε
ισχυρούς και αδύναμους, σύμφωνα με την «φυσική δικαιοσύνη». Καταδικάζει τη συμβατική ηθική των πολλών,
την οποία οι νόμοι κατοχυρώνουν, με σκοπό να υποτάξουν τους ισχυρούς στους πολλούς και αδύναμους.

ΚΕΙΜΕΝΟ

Ἀλλ᾿ οἶμαι οἱ τιθέμενοι τοὺς νόμους οἱ ἀσθενεῖς ἄνθρωποί εἰσιν καὶ οἱ πολλοί. Πρὸς αὑτοὺς οὖν καὶ

τὸ αὑτοῖς συμφέρον τούς τε νόμους τίθενται καὶ τοὺς ἐπαίνους ἐπαινοῦσιν καὶ τοὺς ψόγους ψέγουσιν·

ἐκφοβοῦντες τοὺς ἐρρωμενεστέρους τῶν ἀνθρώπων καὶ δυνατοὺς ὄντας πλέον ἔχειν, ἵνα μὴ αὐτῶν

πλέον ἔχωσιν, λέγουσιν ὡς αἰσχρὸν καὶ ἄδικον τὸ πλεονεκτεῖν, καὶ τοῦτό ἐστιν τὸ ἀδικεῖν, τὸ πλέον

τῶν ἄλλων ζητεῖν ἔχειν· ἀγαπῶσι γὰρ οἶμαι αὐτοὶ ἂν τὸ ἴσον ἔχωσιν φαυλότεροι ὄντες. Διὰ ταῦτα δὴ

νόμῳ μὲν τοῦτο ἄδικον καὶ αἰσχρὸν λέγεται, τὸ πλέον ζητεῖν ἔχειν τῶν πολλῶν, καὶ ἀδικεῖν αὐτὸ

καλοῦσιν· ἡ δέ γε οἶμαι φύσις αὐτὴ ἀποφαίνει αὐτό, ὅτι δίκαιόν ἐστιν τὸν ἀμείνω τοῦ χείρονος πλέον

ἔχειν καὶ τὸν δυνατώτερον τοῦ ἀδυνατωτέρου.

Πλάτωνος, Γοργίας, 483 b-d

Α. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
τίθεμαι νόμον = νομοθετώ
ὁ, ἡ ἀσθενής, τὸ ἀσθενὲς = αδύναμος, ασήμαντος, πτωχός
ψέγω τινὰ = κατηγορώ, κατακρίνω κάποιον // ψόγος = κατηγορία

Επιμέλεια: Αγγελική Τάκη Σελίδα 1

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΕΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ)

ἐρρωμένος (ως επίθετο) = δυνατός, υγιής

πλέον ἔχω τινὸς = πλεονεκτώ – βρίσκομαι σε πλεονεκτικότερη θέση έναντι άλλου, έχω περισσότερα από
άλλον // πλεονεκτέω - ῶ τινος (προσώπου ή πράγματος) = υπερτερώ, υπερέχω κάποιου // πλεονεκτέω -
ῶ (αμετάβατο) = είμαι πλεονέκτης
ζητῶ + τελικό απαρέμφατο = επιδιώκω να, ζητώ να κάνω κάτι // ζητῶ τινά τι = αναζητώ, ερευνώ,
εξετάζω, απαιτώ // ζητῶ τι + εμπρόθετη γενική (παρά τινος, περί τινος) = απαιτώ, ζητώ από κάποιον
κάτι
ἀγαπῶ τινα ή τι = αγαπώ, αισθάνομαι στοργή, νιώθω σαρκικό έρωτα // ἀγαπῶ + εξαρτημένη πρόταση
(ὅτι, εἰ, ἐάν, ἄν, ἢν) = ευχαριστιέμαι, μένω ικανοποιημένος, αρκούμαι σε κάτι // ἀγαπῶ +
κατηγορηματική μετοχή = ευχαριστιέμαι να / που // ἀγαπῶ + απαρέμφατο = ευχαριστιέμαι να
τὸ ἴσον ἔχω = έχω ίσα ή τα ίδια δικαιώματα
νόμῳ = κατά συνθήκη, κατά σύμβαση
ἀποφαίνω τι = αποδεικνύω, φανερώνω, παρουσιάζω κάτι

Β. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
Γ. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗΣ
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ: Κλίση συνηρημένων ρημάτων
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ: Δευτερεύουσες προτάσεις (ειδικές, τελικές) // Β΄ όρος σύγκρισης // Ομοιόπτωτοι
ονοματικοί προσδιορισμοί
ΑΡΧΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ: οἴομαι - οἶμαι, συμφέρω, τίθημι, ἔχω, ἐπαινέω -ῶ, καλέω -ῶ, ἀποφαίνω, ζητέω -ῶ

Επιμέλεια: Αγγελική Τάκη Σελίδα 2

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΕΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ)

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΑΣΚΗΣΗ 1
Να γίνει χρονική αντικατάσταση στους παρακάτω ρηματικούς τύπους του κειμένου, στην ίδια φωνή:
τίθενται : ἔχειν, ἐπαινοῦσιν, ὄντας, λέγεται, ἀποφαίνει, καλοῦσιν

ΑΣΚΗΣΗ 2
Να κλιθεί η προστακτική του ενεστώτα και του αορίστου και η οριστική του παρατατικού των παρακάτω
ρημάτων του κειμένου, στη φωνή που ζητείται:
α) ἀγαπῶσι, στην ενεργητική φωνή,
β) ἐπαινοῦσιν, στη μέση φωνή.

ΑΣΚΗΣΗ 3
Να γράψετε σε όλες τις εγκλίσεις τους ζητούμενους τύπους των παρακάτω ρηματικών τύπων:
ἐκφοβοῦντες: β΄ ενικό μέσης φωνής, γ΄ πληθυντικό μέσης φωνής.
πλεονεκτεῖν: γ΄ ενικό ενεργητικής φωνής, γ΄ πληθυντικό ενεργητικής φωνής.
ἀγαπῶσι: β΄ ενικό και γ΄πληθυντικό και στις δυο φωνές.

ΑΣΚΗΣΗ 4
Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται:
ὄντας:
γ΄ ενικό πρόσωπο, οριστικής μέλλοντα, της ίδιας φωνής.
λέγουσιν:
β΄ενικό πρόσωπο, προστακτικής αορίστου β΄, της ίδιας φωνής.
ἀποφαίνει:
γ΄ πληθυντικό πρόσωπο, οριστικής μέλλοντα, της ίδιας φωνής.
ἔχωσιν:
β΄ πληθυντικό πρόσωπο, της ευκτικής του ίδιου χρόνου, της ίδιας φωνής.
ἀδικεῖν:
γενική πληθυντικού, του αρσενικού γένους της μετοχής, του αντίστοιχου χρόνου, της ίδιας φωνής.
ζητεῖν:
β΄ενικό πρόσωπο, προστακτικής του ίδιου χρόνου, της άλλης φωνής.

ΑΣΚΗΣΗ 5
Να γράψετε τη γενική ενικού και τη δοτική πληθυντικού των παρακάτω ουσιαστικών του κειμένου:
ἐπαίνους, νόμῳ, φύσις

Επιμέλεια: Αγγελική Τάκη Σελίδα 3

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΕΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ)

ΑΣΚΗΣΗ 6
Να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις των παρακάτω επιθέτων του κειμένου και στους δυο αριθμούς στο
βαθμό και στο γένος που βρίσκονται: ἐρρωμενεστέρους, φαυλότεροι, χείρονος

ΑΣΚΗΣΗ 7
Να γράψετε τους άλλους βαθμούς των παρακάτω τύπων (στον ίδιο τύπο): πλέον (επίρρημα), ἀμείνω,
δυνατώτερον

ΑΣΚΗΣΗ 8
Να γραφούν οι ακόλουθοι τύποι στις ζητούμενες πτώσεις:
πολλοί: γενική ενικού συγκριτικού βαθμού του ίδιου γένους,
δοτική πληθυντικού συγκριτικού βαθμού του θηλυκού γένους,
αιτιατική ενικού συγκριτικού βαθμού του ουδετέρου γένους,
αιτιατική ενικού συγκριτικού βαθμού του αρσενικού γένους.

τοῦτο: δοτική ενικού του ίδιου γένους,

αιτιατική πληθυντικού του θηλυκού γένους,
γενική ενικού του αρσενικού γένους,
δοτική πληθυντικού του θηλυκού γένους.

ΑΣΚΗΣΗ 9
Να γίνει αναγνώριση των παρακάτω μετοχών του κειμένου και να αναλυθούν σε δευτερεύουσες
προτάσεις: οἱ τιθέμενοι, ὄντες

Επιμέλεια: Αγγελική Τάκη Σελίδα 4