2.

Pojęcie jednostki ładunkowej

Ładunek utworzony z szeregu jednorodnych lub niejednorodnych mniejszych ładunków z
zastosowaniem lub niezastosowaniem elementów dodatkowych traktowanych w procesie
transportowym jako zwarta całość, określa się termin jednostki ładunkowej. Tworzenie jednostki
ładunkowej związane jest z jej formowaniem , czyli zespołem czynności , których celem jest nadanie
dobrom materialnym cech wymaganych od jednostki ładunkowej przy pracach magazynowych i
transportowych.
Jak wynika z przytoczonej definicji, jednostkę ładunkową tworzy określona ilość dóbr materialnych
oraz urządzanie, w którym lub na którym wyroby zostały ułożone. Biorąc za podstawę typ urządzenia
do formowania, rozróżnia się jednostki ładunkowe paletowe i bezpaletowe, pakietowe oraz
kontenerowe. Podczas realizacji procesu przemieszczenia dóbr materialnych w postaci jednostki
ładunkowej może dość do jej rozformowania, czyli celowego bądź niezamierzonego pozbawienia
formy geometrycznej jednostki ładunkowej.

2.1. Środki przygotowania jednostek ładunkowych

Rys. 1. Podział środków przygotowania ładunków

2.2. Rodzaje jednostek ładunkowych

 Biorąc pod uwagę typ urządzenia do formowania lub jego brak, rozróżnia się następujące rodzaje
jednostek ładunkowych:
- Paletowa jednostka ładunkowa jest uformowana na palecie płaskiej lub skrzyniowej. Jednostkę
ładunkową uformowaną bez zastosowania palety lub kontenera ładunkowego , ale zachowująca
wymiary gabarytowe zgodne z szeregiem wymiarowym paletowych jednostek ładunkowych określa
się terminem bezpaletowej jednostki ładunkowej.
- Pakietowa jednostka ładunkowa jest to ładunek składający się z co najmniej dwóch jednakowych
sztuk tworzących zwarty pakiet , uformowany z użyciem środków zespalających je w sposób
zapewniający trwałość formy i możliwość zastosowania zmechanizowanych przeładunków
- Jednostkę ładunkową uformowaną w kontenerach określa się terminem kontenerowa jednostka
ładunkowa.
Tworzenie jednostki ładunkowej związane jest z jej formowaniem, czyli z zespołem czynności
będących jednym z elementów dystrybucji towarów. Celem tych czynności jest nadanie dobrom
materialnym cech wymaganych od jednostki ładunkowej w procesie magazynowo-transportowych.

2.2.1. Paletowe jednostki ładunkowe

Jednostka ładunkowa jest uformowana na palecie płaskiej lub skrzyniowej. Taka jednostka
ładunkowa, która została uformowana bez zastosowania palety lub kontenera ładunkowego, ale
zachowuje wymiary gabarytowe zgodne z szeregiem wymiarowym paletowych jednostek
ładunkowych, określana jest jako paletowa jednostka ładunkowa. Podstawowe parametry
paletowych oraz bezpaletowych jednostek ładunkowych uformowanych z ładunków sztukowych o
wymiarach nieprzekraczających 1200 x 1600 x 1750 i maksymalnej masie 2000 kg
Ze wszystkich jednostek ładunkowych, występujących w obrocie towarowym, najczęściej sa
paletowe jednostki ładunkowe, których formowanie wymaga ułożenia wyrobów na palecie lub
wewnątrz palety w taki sposób, aby nie zostały przekroczone następujące parametry:
- wymiary podstawowe palety (1200 x 1000 mm, 1200 x 800 mm, 1140 x 1140 mm, 1219 x 1016 mm)
- nośność palety , czyli zaprojektowana masa ładunku, jaka może być umieszczona na lub w palecie
przy załozeniu, że ładunek jest równo i równomiernie rozłożony
- Przewis, czyli wystawienie wyrobów poza krawędź palety , wynoszący 40 mm na każdy wymiar
palety
- wysokość paletowej jednostki ładunkowej, która nie powinna być większa niż 970 mm.
W zależnośći od kształtu wyrobu, jego rozmarów, masy, stanu skupienia, wytrzymałości na naciski
przy piętrzeniu, a także rodzaju transportu, w jakim wyrób będzie przemieszczany, stosuje się różne
typy palet.

2.2.1.1 Rodzaje palet ładunkowych

Rys. 2. Typy oraz rodzaje palet ładunkowych

2.2.1.2 Charakterystyla paletowych jednostek ładunkowychPaleta płaska jest to pozioma płyta o

określonej wysokości, służąca do układania, piętrzenia, składowania oraz przemieszczenia dóbr i
ładunków, przystosowania do przemieszczania za pomocą wózków unoszących lub wózków
widłowych oraz innnych urządzeń, które służą do przemieszczania.
Paletę posiadającą słupki, które umożliwiają piętrzenie i wyposażają w poprzeczki rozbieralne lub
uchylne określa się jako paletę slubkową.

Rys. 3. Paleta słupkowa

Paleta skrzyniowa jest to paleta z pełnymi lub zamkniętymi ścianami bocznymi, z których jedna lub
więcej ma zawiasowo osadzone rozbieralne ściany ułatwiające dostęp do ładunku.
Rys. 4. Paleta skrzyniowa

Paleta ażurowa jest to paleta ze sciankami bocznymi z siatki, prętów lub druków z których jedna
lub więcej może mieć siatkę osadzoną zawiasowo lub rozbieralną, zapewnijącą dostęp do ładunków.

Rys. 5. Paleta ażurowa

Spośród wszystkich palet łądunkowych preferowanym typem jest paleta ładunkowa płaska EUR.
Według normy PN-97/M-78216 jest to plaleta ładunkowa płaska drewniania jednopłytowa
czterowejściowa bez skrzydeł o wymiarach 800 x 1200 mm. Wykonana jest z karty UIC 435-2, która
jest dokumentem ustanowionym przez Międzynarodowy Związek Kolejowy. Charakterystyczną cechą
znakowania uprzywilejowanej palety jest prawnie chroniony znak EUR umieszczony na lewym
wsporniku oraz cyfrowy lub literowy kod producenta umieszczony na środkowym wsporniku. Użyte
oznaczenie EUR wskazuje, że paleta została dopuszczona do obrotu w ramach Europejskiego
Porozumiena Paletowego.

2.2.1.3 Zasady formowania i ubezpieczania paletowych jednostek ładunkowych. Niezależnie od

rodzaju zastosowanej palety, w celu powiązania ładunku tworzącego jednostkę ładunkową z paletą
w zwartą całość uniemozliwiającą oddziaływanie sił bezwładnościowych w procesie magazynowo-
transportowym stosuje się różnego rodzaju zapezpieczenia. Właściwe zapezpieczenie paletowej
jednostkił adunkowej polega na połączeniu poszczególnych wyrobów między sobą oraz z paletą w
taki sposób, aby w czasie transportu, przeładunków oraz składowania nie została zmieniona ilość
wyrobów w jednostce ładunkowej, nie zostały uszkodzone poszczególne wyroby, natomiast
jednostka ładunkowa zachowała pierwotnie nadany jej kształt oraz wymiary gabarytowe. Do
najczęściej stosowanych zabezpieczeń paletowych jednostek ładunkowych zalicza się folię
termokurczliwe, folie rozciągliwe, taśmy z tworzyw sztucznych oraz taśmy stalowe. W celu
zabezpieczania łądunku znajdującego się na palecie przed zdeformowaniem i rozformowaniem
stosuję się również nadstawki paletowe, które mogą wystepować jako nadstawki skrzyniowe,
słupkowe lub ażurowe.
Dla opakowań przeznaczonych do transportu małych ładunków wyróżniono dwa rodzaje systemów
piętrzenia: piętrzenie krzyżowe oraz piętrzenie w kolumnach. Charakterystycznymi cechami systemu
piętrzenia ładunków w kolumnach są maksymalna masa ładunku do 20kg oraz nominalna wysokość
ładunku paletyzowanego wynosząca 800 mm, 1000 mm lub 1200 mm. Opakowania powinny być tak
dobrane, aby tworzyły płaski górny poziom, nie przekraczały maksymalnej wysokości oraz
dopuszzalnej masy brutto.
System krzyżowy został zaprojektowany do ładunków luzem lub ułożonych w określony sposób o
maksymalnej masie do 50kg. System ten tworzą prostopadłościenne opakowania wielokrotnego
użytku oraz ich wyposażenie. System piętrzenia krzyżowego charakteryzuje się:
-przestrzeń ladunkowa i użytkowa do przemieszczania są widocznie oddzielone,
 -powieszchnie wewnętrzne opakowań do transportu małych ładunków są płaskie i gładkie, co
pozwala na szybkie usuwanie zawartości oraz mechaniczne napełnianie i opróżnianie.

2.2.2. Pakietowe jednostki ładunkowe

Pakietowa jednostka ładunkowa to ładunek składający się co najmniej z dwóch jednakowych sztuk
tworzących zwarty pakiet, uformowany z użyciem środków zespalających je w sposób zapeniający
trwałość formy i możliwość zastosowania zmechanizowanych przeładunków
Pakiet według PN-84/M-78002 jest to ładunek sztukowy zwarty uformowany w sposób
uporządkowany, przeważnie z wyrobów ułożonych ściśle i równolegle w stosunku do siebie na calej
długości, na ogół bez pakowania, zapiezpieczony przed niezamierzonym rozformowaniem za pomocą
materiałów spinających lub wiążących np. taśmy, pasy lub druty. Cecha charakterystyczną pakiety
powinna być możliwość uformowania go w kształcie prostopadłościanu, który zasadniczo ułatwia
czynność pietrzenia. Wymiary pakietu wynikają z charakteru pakietyzowanego ładunku oraz
sposobu jego ułozenia w jednostkę pakietową. Pakiet w zależności od rodzaju pakietyzowanego
ładunku może mieć kształt sztywnego prostopadłościanu, walca lub wiązki. Wybór wymiarów i masy
pakietu powinien być dokonywany z uwzględnieniem poszczególnych ogniw łańcucha
transportowego.

Rys. 7. Pakiet

2.2.2.1. Charakterystyka pakietowych jednostek ładunkowych

Pakietowe jednostki ładunkowe dzieli się na elementarne i wielokrotkne. Jednostka ładunkowa

uformowana z jednego lub więcej pakietów, zabezpieczona materiałami spinającymi w sposób
zapewniający jej trwałość kształtu w czasie magazynowania i transportu, przystosowana całkowicie
do zmechanizowanych prac przeładunkowych określana jest jako jedostka ładunkowa elementarna.
Pakietowa jednostka ładunkowa wielokrotna to jednostka ładunkowa uformowana co najmniej z
dwóch pakietowych jednostek elementarnych, wyposażonych w jednostkowe urządzenie
umożliwiające wykonywanie zmechanizowanych prac przeładunkowych.
Rys. 8. Jednostka ładunkowa elementarna i wielokrotna

2.2.2.2. Formowanie pakietowych jednostek ładunkowych

Do formowania pakietowych jednostek ładunkowych wykorzystuje się następujące rodzaje

urządzeń: jarzma, klamry, elementy dystansowe
Jarzma to urządzenia, które służą do formowania pakietów z wyrobów dłużycowych. Zabezpieczaja
uformowaną jednostkę przed zmianą kształtu przestrzennego oraz umożliwiają jednocześnie
tworzenie wejść dla wideł urządzeń podnośnikowych.
Klamry są to urządzenia wykonane z ceowników stalowych, w których układa się pręty,
kształtowniki, ryry itp. Liczna użytych do uformowania zwartego ładunku klamer związana jest z
długością i sztywnością spinanych artykułow.
Elemeny dystansowe są to urządzenia stanowiące podporę pakietowych jednostek ładunkowych.
Elementy dystansowe wykorzystywane są do pakietowania płyt pilśniowych, blacy stalowej, desek itp
Ze względu na fakt, że wymiary pakietowych jednostek ładunkowych wynikają z wymiarów
formowanych wyrobów, ilość wyrobów w jednostce ustala się w dostosowywaniu do udźwigu
uniwersalnych urządzeń przeładunkowych.
2.2.3. Kontenerowe jednostki ładunkowe

Kontener ładunkowy według PN-ISO 830 jest trwałym, wytrzymałym na wielokrotne użycie
urządzeniem transportowym o wewnętrznej objętości co najmniej 1m3 zaprojektowamym w celu
ułatwienia przewozu ładunków jednym lub kilkoma rodzajami transportu bez konieczności ich
przeładowywania , skonstruowanym w sposób umożliwiający łatwne jego napełnianie oraz
opróżnianie.
Rys. 9. Kontener ładunkowy

2.2.3.1. Charakterystyka kontenerowych jednostek ładunkowych

Najczęściej wykorzystywanymi kontenerami ładunkowymi są kontenery seri 1, które są

przeznaczone do transportu międzykontynentalnego.

Rys. 10. Nominale wymiary kontenerów ładunkowych serii 1

Wymiary zewnętrzne odnoszą się do wszystkich typów kontenerów, z wyjątkiem kontenerów

zbiornikowych, otwartych od góry, kontenerów do ładunków sypkich przewożonych luzem,
kontenerów pyłowych dla których dopuszcza się wysokość zredukowaną.
Kontenery typu 1A, 1B, 1 C oraz 1D serii 1 ISO mają jednakowe szerokości i wysokości, a ich
długości zostały ustalone na podstawie wyjściowej długości kontenera 1 A oraz luzu manipulacyjnego
występującego między kontenerami. Dzieląc długość kontera 1A, która w przybliżeniu wynosi ok.
12m, oraz uwzględniając luz manipulacyjny wynoszący 76 mm, ustalono dlugości kontenerów D i C, a
dlugość kontenera B ustalono jako wymiar pośredni.
Charakterystyczną cechą kontenerów serii 1 są rozwiązania konstrukcyjne naroży mocujących oraz
wspóldziałającego rygla mocującego. Dzięki takiemu rozwiązaniu wprowadzono ujednolicony system
ustalania położenia i mocowania kontenerów na środkach przewozowych, ustalania i położenia
kontenerów między sobą, chwytania kontenerów przy przeładunkach kontenerową ramą chwytną,
zawiasami a także zestawami unosząco-transportowanymi.
Dzięki stosowaniu kontenerowych jednostek ładunkowych osiąga się znaczne zwiększenie
efektywności przewozów. Kontenerowe jednostki ładunkowe dają możliwość przewozu znajdujących
się w nich ładunków bez koniecznośći rozładowywania tych ładunków podczas zmiany środka w
ramach jednej gałęzi lub zmiany gałezi z jednej na drugą. Celem zagwarantowania maksymalnie
efektywnego obrotu i obslugi kontenerowych jednostek ładunkowych konieczne jest ich
wystandaryzowanie. Standaryzacja ma na celu stworzenie z tych jednostek elastycznie
wymienialnych w określonych granicach modułów transportowych.

2.2.3.2. Rodzaje kontenerów

Zgodnie z PN-ISO 830 wyróżnia się nastepujące typy kontenerów służących do transportu
naziemnego: kontenery do róznych ładunków, kontenery do ładunków specjalnych.
 Kontenery do różnych ładunków są to kontenery, które nie są przeznaczone do przewozu
specjalnej kategorii ładunków takich jak ładunki wymagające kontroli temperatury, płyny lub gazy,
ładunki stałe masowe luzem. Kontenery do różnych ładunków dzieli się na kontenery ogólnego i
specjlanego przeznaczenia. Kontenery ogólnego przeznaczenia są to kontenery całkowicie zamknięte,
ze sztywnym dachem, sztywnymi ścianami bocznymi, czołowymi i podłogą, co najmniej z jedną ścianą
czołową z drzwami przeznaczone do transportu zróżnicowanej kategorii ładunkow.
Kontenery do specjalnych ładunków są to kontenery stosowane do przewozu szczególnych
kategorii ładunków np. ladunków wrażliwych na temperaturę, do płynów i gazów, do ładunków
stalych masowych luzem oraz specjalnej kategorii ładunkow takich jak samochodny lub żywy
inwentarz. Kontenery do specjalnych ładunków dzieli się na podgrupy według właściwości fizycznych
kontenera, takich jak np. zdolność utrzymania okreslonej temperatury w danych warunkach.

Rys. 11. Zestawienie typów kontenerów przeznaczonych do transportu naziemnego

2.2.3.3. Sposoby przewozdu kontenerów

Rozmiary kontenerów, ich właściwości konstrukcyjne powodują, że do ich przewozu wykorzystuje

się specjalistyczne środki transportowe. Zapewniają one również szybki załadunek i wyładunek oraz
bezpieczny ich przewóz.
W żegludze do przewozów kontenerów wykorzystuje się następujące typy statków:
Kontenerowce – jednostki o załadunku pionowym (lo-lo, czyli lift on-lift off), najczęściej używany
obecnie tego typ statku używany na liniach transkontynentalnych jak i w żegludze kabotażowej. Są to
statki o pojemności od kilkudziesięciu do prawie 10 tysięcy TEU. Między innymi 2005 r. zwodowano
kontenerowiec o pojemności 9600 TEU, w planach są już konstrukcje obliczane na 14 tysięcy TEU,
Semikontenerowce – statki częściowo przystosowane do przewozu kontenerów (tzw.
półpojemnikowiec, półkontenerowiec), wykorzystywane na kierunkach o niewielkim strumieniu
ładunku kontenerów, mogą również przewozić drobnicę,
Rorowce – statki do przewozów ładunków tocznych, charakteryzują się poziomym systemem
przeładunkowym (ro-ro, czyli roll on-roll off), znaczną część przewożonych przez nie ładunków
stanowią kontenery.

Rys. 12. Kontenerowiec

W transporcie kolejowym wykorzystywane są specjalne wagony kontenerowe i wagony-platformy.

Są to jedynie stalowe konstrukcje ramowe oparte na dwóch lub czterech osiach, na których nie ma
podłogi, ścian bocznych ani dachu. Wyposażone są za to w odpowiednią liczbę czopów do
mocowania kontenerów. Wagony platformy różnią się od nich jedynie obecnością podłogi. W USA
wykorzystuje się również wagony umożliwiające przewóz kontenerów w dwóch warstwach.
Transport kontenerów po drogach odbywa się samochodami ciężarowymi zazwyczaj składającymi
się z dwóch części – ciągnika siodłowego i naczepy kontenerowej. Naczepa tego typu jest specjalną,
stalową konstrukcją ramową, składającą się z dwóch dźwigarów podłużnych i dwóch lub trzech
poprzecznych umieszczoną na trzech osiach. Również tak jak w przypadku wagonów kolejowych są
wyposażone w czopy do mocowania tego rodzaju ładunku. Przepisy międzynarodowe dopuszczają
maksymalną ładowność pojazdów drogowych do 2 TEU.

2.2.4. Pojemniki ładunkowe

Pojemniki ładunkowe stanowią zasobniki o różnych kształtach, konstrukcjach i wymiarach,

wykonane z różnych materiałów (głównie z bladym drewna i tworzyw sztucznych). Pojemniki
stanowią zarazem mikrojednostki ładunkowe, które można przemieszczać zarówno mechanicznie, jak
i ręcznie, spiętrzać w stosy, a także formować z nich większe jednostki.
Charakterystyczną cechą współczesnych pojemników ładunkowych powinna być ich normalizacja
na bazie modułu przestrzennego o wymiarach 800 x 1200 x 1000 mm, oznaczającego gabaryty euro
jednostki ładunkowej. Oznacza to, że pojemność maksymalna pojemnika nie powinna przekraczać
0.96 m3, a masa brutto nie większa niż 1000kg.
 Pojemniki mogą być wykonywane zarówno z formie skrzynek, jak i miękkich opakowań. Pojemniki
skrzynkowe mogą być otwarte lub zamknięte oraz szczelnie lub ażurowe. Ponadto rozróżnia się
pojemniki uniwersalne i pojemniki specjalizowane. Pojemniki specjalizowane są konstrukcyjnie
dostosowane do transportu określonych rodzajów ładunków np. pieczywa, butelek, mięsa. Do
przewożenia różnych rodzajów towarów służą pojemniki uniwersalne.
Pojemniki blaszane są najczęściej stosowane do składowania drobnych wyrobów metalowych, tj.
śruby i wkrętki, nakrętki, nity, gwoździe, łożyska itp. Ażurowe pojemniki z drutu używane są przede
wszystkim do przechowywania puszek z farbami, kartonów i butelek z wyrobami chemii
gospodarczej.