Algı, en genel tanımıyla bir farkındalık, zihinsel etkinlik, sözlüklerdeki tanımıyla duyularla ve bilinçle ulaşılan bilgidir.

Mekansal algı ise

birçok kavramın bileşimi olmasıyla beraber üzerinde duracağımız, ‘çevre’nin mekan algısı üzerindeki etkisi ve bileşenleridir. Mekansal algı
geçmiş deneyimlerin ve duyuların, fiziksel çevrenin katkısıyla bilinçte oluşturduğu bilgiler bütünü olarak tanımlanmaktadır[1]. Mekansal
algıda geçmiş deneyimler, duyular ve çevreden bahsederken ‘imge’ kavramının sınırlarına girmiş oluruz. Çünkü imge ile fiziksel form
arasındaki ilişki mekansal algımızı oluşturur[] ve ‘imge, anlık duyuların ve geçmiş deneyimlerin bir ürünüdür’[2] Lynch de, imgeyi bireyin
dış dünyada genellediği resim olarak yorumlar. Bu verilerden hareketle imge, mekansal algıda zihinsel kodlamalar olarak kavramın
irdelenmesine aracılık edebilir.

Fiziksel çevrenin algısı kentsel ölçekte çalışmayı gerektirir. Çünkü Lynch’e göre ‘hiçbir şey kendiliğinden deneyimlenmez; çevresiyle
bağlantılıdır, kendisini oluşturan olaylarla ve geçmiş deneyimlerin hatırasıyla algılanabilir. Her kentlinin yaşadığı yerle duygusal ve fiziksel
bağlantısı, hatıraları vardır; böylece birey kendi ‘yegane’, ‘unique’ deneyimlerini oluşturur, ve bu deneyimler imgenin oluşmasını sağlar.
Çünkü çevreyi tanımak ve yorumlamak ihtiyacı pratik ve duygusal açıdan önemlidir ve net bir imge hızlı ve kolay hareket etmeyi sağlar.
Imge ve kentle ilgili en kapsamlı çalışmaları yapmış olan Lynch analizlerinde bireylerin kenti, çevresel verilerin zihinde oluşturduğu
imgelerle anlamlandırdığını(algıladığını) göstermiştir. Bunu açıklamak için yöntem olarak zihin haritalarını kullanmıştır.

Zihin haritaları basitçe ‘sembolik diyagramlardır.’ Bilimsel olarak, fiziksel çevreye ait yer, uzaklık ve konumsal bilgilerin zihinde
oluşturulmasını, hatırlanmasını ve düzenlemesini sağlayan kartografik görselleştirme biçimidir[3]. Zihin haritalarının üreticisi Tony Buzan,
fikirleri merkezdeki görüntüden yayılan dal veya kök benzeri yapıda, ilişkileri, gruplamaları ve bağlantıları göstermek için kullanılan çizgi ve
şemalar olarak tanımlar. Zihin haritalarını oluştururken imgeleri görselleştirdiğimizi söyleyebiliriz. Bu imgelerin beyinde işlenmesi için
‘anlamlı, tanımlı ve bireyle duyusal etkileşimli’ olması gerekir, çünkü imge ancak bu şekilde hatırlanabilir ve yorumlanabilir. Bu durum
şöyle açıklanabilir; kalabalık ve karmaşık kentte yaşayan birey yön bulmak için zihninde birtakım kodlamalara, basitleştirmelere ihtiyaç
duyar. Çünkü doğası gereği ‘kaybolma’, ‘tekinsizlik’ hislerinden uzaklaşmak, veya ‘karmaşa’nın içinde ‘düzen’ yaratmak için böyle bir
sınıflamaya ihtiyaç duyacaktır ve yön bulmanın stratejik halkası çevresel imgedir. Bu sebeple birey bahsedilen niteliklerle imgeler
oluşturacaktır.

Imge her ne kadar bireyselmiş gibi algılansa da kent ölçeğinde bazı ortak oluşumlardan söz edilebilir ve Lynch bunu ‘kent imgesi’ olarak
adlandırmıştır. Kent imgesi temelde yollar, düğüm noktaları, sınırlar, işaret ögeleri ve bölgelerden oluşan beş bileşenden oluşur. Lynch
çalışmalarında, her birinin farklı şekilleri temsil ettiği bu ögelerle analiz edilen zihin haritalarıyla mekansal algıda nasıl bir kodlama
oluşturulduğunu göstermiştir.

Bu kavramları kısaca açıklayacak olursak: Yollar, alışkanlık ve olanaklara bağlı olarak kullanılan çizgilerdir. Sokaklar, caddeler, yaya yolları
gibi ulaşım akslarıdır. Çoğu kişinin imgesinde baskındır çünkü bireyler yollarla diğer ögeleri algılar ve birbiriyle ilişki kurar. Sınırlar, yollar
gibi ulaşım aksı olarak kullanılmayan ancak çizgisel olan ögelerdir. Kıyılar, demir yolları, duvarlar gibi. Bölgeler, kentin orta veya büyük
ölçekli bölümlerini oluşturan alanlardır. Içerisindeyken algılanabilirler. Iyi tanımlanmış, karakteristik bölgeler doğru ve kullanışlı birer imge
oluşturur. Kentin deneyimlenmesinde tatmin edici rol oynarlar. Düğüm noktaları, gözlemcinin kente girmesini sağlayan stratejik noktalardır.
Bir noktadan diğerine yol alırken kullanılan odak noktalarıdır. Özellikle ulaşım sisteminde kesintilere neden olan kavşaklar olabilirler.
Fiziksel kullanımların yoğun olduğu yerlerdir, metro istasyonları gibi. Sembol niteliğinde olabilirler. Anıtlar gibi. Işaret ögeleri, diğer
noktasal referans kaynağını oluştururlar. Bir bina, işaret levhası, dükkan gibi. Kolayca hatırlanabilirler. Bu bileşenlerin daha iyi
anlaşılabilmesi için Kadıköy İlçesinin Caferağa Mahallesi analiz edilerek değerlendirilmiştir. Alandaki kent imgesi bileşenleri sembollerle
gösterilerek haritalarla desteklenmiştir.

Caferağa Mahallesi, Kadıköy içinde çokça bilinen bir mahalledir. Kadıköy için stratejik konumdadır. Çarşısı, ulaşım merkezi olması, butik
kafeleri , çikolatacıları, tiyatroları, karakteristik sokakları ile ‘özgün’, marjinal’, ‘olarak nitelendirebileceğimiz özellikleriyle ve sınırlarını
kısmen Marmara Denizinin oluşturması, önemli bağlantı yolları, sembol niteliğindeki oluşumları sebebiyle seçilmiştir. Örneğin Barış Manço
Müzesi ve Moda Tramvayı, Moda ile özdeşleşmiştir, veya Atatürk Anıtı Rıhtım Bölgesi içinde kolayca anımsanabilir, herkes tarafından
bilinir. Yani tanınmış yerleri oldukça fazladır. Bu sebeple kent imgesi bileşenleri aşağıda Caferağa Mahallesi üzerinden analiz edilmiştir.

Caferağa Mahallesi ayırt edici bölgelerden oluşur. Kıyının etkisi burada belirleyicidir. Çünkü iç kesimlere doğru eğim, nem azalır; deniz
etkisini kaybeder, her yer sakinleşir. Böylece farklı bir dokuda olduğunuzu hissedersiniz. Genel olarak mahelleyi Rıhtım-ulaşım, Çarşı, Moda
ve Sahil bölgesi olarak gruplayabiliriz. Rıhtım-ulaşım bölgesi arkasına aldığı siluetle beraber iskeleleri, metroyu, Devlet Konservatuarını,
tiyatroyu barındırır. Mahalleye giriş buradandır. Karşıya geçmek için iskeleler kullanılır. Sirkülasyonun çift yönlü ve yoğun olduğu,
kalabalık, her daim hareketli, canlı bir bölge olmasıyla kolayca anımsanabilir. Imgelenebilirliği yüksektir. Rıhtım caddesi geçildiğinde Çarşı
bölgesine geçilir. Burası kentsel faaliyetlerin yoğun olduğu, dükkan, yeme-içme yerleri olan, sık aralıklarla tasarlanmış aynı tip binalardan
oluşan, Rıhtım bölgesinden farklı bir karaktere sahip bölgedir. Ancak burası da kalabalık ve işlevselliği nedeniyle canlı ve hareketlidir.