‫آزمایش تهویه مطبوع‬

‫امیرحسین مهرابی ماهانی‬

Amirhossein Mehrabi

‫آزمایشگاه ترمودینامیک‬
)Contact( ‫ارتباط‬
Mail : AmirHs.Mehrabi@gmail.com

Instagram: @amirhu3n
 ‫فهرست‬
‫مقدمه ‪3‬‬
‫هدف آزمایش ‪5‬‬
‫تئوری آزمایش ‪5‬‬
‫شرح دستگاه ‪13‬‬
‫روش انجام آزمایش ‪15‬‬
‫خواسته های آزمایش ‪24‬‬
‫پرسش ها ‪27‬‬
‫منابع و مراجع ‪37‬‬

‫‪2‬‬
 ‫مقدمه‬
‫انسان به طور معمول در حدود ‪ W 400‬انرژي به محیط پس‬
‫میدهد‪ .‬این تلفات حرارتی بهصورت انتقال حرارت از سطوح بدن‬
‫و نیز به وسیله تبخیر رطوبت و ششها و پوست انسان به محیط‬
‫داده میشود‪ .‬با افزایش درجه حرارت هواي محیط میزان تلفات‬
‫حرارتی از طریق انتقال حرارت کاهش مییابد؛ در حالیکه میزان‬
‫تلفات بوسیله تبخیر افزایش می یابد‪ .‬اگر مقدار رطوبت هواي‬
‫محیط باال باشد تبخیر کند شده‪ ،‬سطوح پوست مرطوب شده و‬
‫انسان احساس ناراحتی میکند‪ .‬در اثر شرایط گرم و رطوبتی‪ ،‬قواي‬
‫انسان شدیدا به تحلیل رفته و قادر به انجام فعالیتهاي شدید‬
‫نخواهد بود‪ .‬به عالوه‪ ،‬این شرایط براي رشد کپک و قارچها مساعد‬
‫بوده که بعضی از آنها سبب بیماریهاي پوستی میشود‪ .‬در‬
‫صورتیکه کمی رطوبت هوا سبب افزایش تبخیر از طریق ریه‪،‬‬
‫چشمها و مجراهاي بینی میگردد که میتوانند در انسان سبب‬
‫ناراحتی شود‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫صنایع تهویه مطبوع روز به روز در سراسر دنیا در حال پیشرفت و‬
‫گسترش میباشد‪ .‬موارد استفاده تهویه مطبوع در تهویه خانگی‪،‬‬
‫بیمارستانها‪ ،‬اماکن عمومی‪ ،‬معادن‪ ،‬مغازهها‪ ,‬دفاتر کار‪ ،‬کارخانهها‬
‫و حمل و نقل زمینی‪ ،‬دریایی و هوایی میباشد‪ .‬در بعضی موارد‬
‫شرایط راحتی انسان در درجه اول اهمیت نمیباشد‪ .‬این موارد نظیر‬
‫انبار‪ ,‬دستگاههاي حساس گلخانه ها‪ ،‬مراکز دامداري‪ ،‬سردخانه و‬
‫غیره میباشند‪.‬‬

‫تاسیسات تهویه مطبوع شامل تجهیزاتی از قبیل فنها‪ ،‬فیلتر‪،‬‬

‫کوئیل‪ ،‬مبدلهاي حرارتی‪ ،‬رطوبت زنها‪ ،‬رطوبت گیرها‪ ،‬دیگ و‬
‫واحدهاي تبرید میباشند‪.‬‬

‫تهویه مطبوع معموال به نوعی سیستم تهیه و توزیع هوا اطالق‬

‫میگردد که دستکم پارامترهایی نظیر درجه حرارت‪ ,‬رطوبت نسبی‪,‬‬
‫سرعت توزیع یا انتقال هوا و درجه پاکی و تمیزي هوا را کنترل و‬
‫به حد مطلوب برساند‪ .‬به وسیله دستگاه حاضر‪ ,‬اجزاي اصلی یک‬
‫دستگاه تهویه مطبوع و نحوه کارکرد آنها مورد مطالعه قرار می‬
‫گیرد‪ .‬همچنین فرآیند هاي مختلف تهویه مطبوع نظیر رطوبت‬
‫زنی‪ ،‬رطوبت زدایی ‪،‬گرمایش و سرمایش و نیز نحوه رسیدن به‬
‫شرایط آسایش مورد بررسی قرار می گیرد‪.‬‬

‫‪4‬‬
 ‫هدف آزمایش‬
‫‪ o‬آشنایی با اجزاي اصلی یک دستگاه تهویه مطبوع ‪Air Conditioner‬‬

‫‪ o‬آشنایی با نحوه کارکرد اجزاي دستگاه تهویه مطبوع جهت‬

‫ایجاد شرایط آسایش‬

‫‪ o‬بررسی فرآیندهاي مختلف تهویه مطبوع نظیر رطوبت زنی‪،‬‬

‫رطوبت زدایی‪ ،‬گرمایش‪ ،‬سرمایش‬

‫‪ o‬رسیدن به شرایط آسایش‪ ،‬توسط دستگاه‬

‫‪ o‬بررسی پارامترهای مختلف بر عملکرد دستگاه نظیر گرما و‬

‫رطوبت هوای ورودی‬

‫تئوری آزمایش‬
‫تهویه مطبوع معموال به سیستمی از روشهاي تهیه و توزیع هوا‬
‫اطالق میگردد که دستکم پارامترهاي ذکر شده در زیر را کنترل و‬
‫به حد مطلوب برساند‪ .‬این عوامل بر حسب اهمیت عبارتند از ‪:‬‬

‫الف) درجه حرارت‪ :‬در سیستم تهویه مطبوع در تابستان و زمستان‬

‫درجه حرارت مورد کنترل قرار گرفته و به درجه حرارت مطلوب‬
‫(معموال ‪(20-30C°‬میرسد‪.‬‬
‫‪5‬‬
‫ب) رطوبت نسبی و یا مقدار آب در هوا ‪ :‬این مقدار نیز براي شرایط‬
‫زندگی و زیست مطلوب در تابستان از ‪% 40‬تا ‪% 60‬و در زمستان‬
‫نیز از ‪% 30‬تا ‪% 50‬تعیین شده است‪.‬‬

‫ج) سرعت توزیع و یا انتقال هوا (و در نتیجه میزان فشار استاتیک‬

‫و دینامیک هواي منتقل شده) که تابع مقررات و توصیه های‬
‫خاص خود میباشد‪.‬‬

‫د) درجه پاکی و تمیزي هوا ‪ :‬که بستگی به نوع محیط کار و‬
‫آلودگی هواي خارج دارد‪.‬‬
‫تعاریف‬

‫دمای خشک ‪ :‬دمایی که یک ترمومتر معمولی نشان میدهد را‬

‫دماي خشک گویند‪.‬‬

‫دمای مرطوب ‪ :‬یک ترمومتر در نظر بگیرند که حساسه آن در پنبه‬

‫مرطوب احاطه شده باشد‪ .‬درجه حرارتی که این ترمومتر نشان‬
‫میدهد‪ ،‬دماي مرطوب گویند‪.‬‬

‫به عنوان نسبت جز‬ ‫درصد رطوبت نسبی (‪: (ᵩ‬رطوبت نسبی ‪ᵩ‬‬
‫مولی بخار در مخلوط به جز مولی بخار در مخلوط اشباع در همان‬
‫درجه حرارت و فشار کلی تعریف می شود‪ .‬از آنجا که بخار را گاز‬

‫‪6‬‬
‫ایده آل فرض می کنیم‪ ،‬این تعریف به ‪ PV‬نسبت فشار جرئی بخار‬
‫در حالتی که در مخلوط وجود دارد‪ ، Pg ،‬به فشار اشباع بخار در‬
‫همان درجه حرارت تبدیل می شود‪.‬‬

‫چون بخار را گاز ایده آل فرض کردیم‪ ،‬رطوبت نسبی را می توان‬

‫برحسب حجم مخصوص یا چگالی بیان کرد‪:‬‬

‫نسبت رطوبت یا رطوبت مخصوص (‪: (ω‬نسبت رطوبت ‪ ω‬برای‬

‫مخلوط هوا بخار آب به صورت نسبت جرم بخار ‪ mv‬آب ‪ ma‬به‬
‫جرم هوای خشک تعریف می شود‪ .‬عبارت « هوای خشک» برای‬
‫تاکید بر این نکته بکار می رود‪ ،‬تنها هوا موردنظر است و بخار‬
‫آب وجود ندارد‪.‬‬
‫𝑚‬
‫𝑣𝑚 = ‪ω‬‬
‫𝑎‬

‫‪7‬‬
‫این تعریف براي هر مخلوط گاز بخار یکسان است و زیرنویس ‪a‬‬
‫مشخص کننده گاز است ولی بخار مستثنی است ‪.‬چون بخار و‬
‫مخلوط گازهاي ایده آل مورد توجه ماست‪ ،‬عبارت مفیدي براي‬
‫نسبت رطوبت برحسب فشارهاي جزئی و اوزان مولکولی می توان‬
‫بدست آورد‬

‫با حل معادالت براي و مساوي قرار دادن آنها عبارتی براي نشان‬
‫دادن رابطه بین رطوبت نسبی ‪ ‬و نسبت رطوبت ‪‬بدست می آید‪.‬‬
‫رابطه حاصل براي هوا بخار آب عبارت است از‪:‬‬

‫‪8‬‬
‫مطالبی نیز درباره ماهیت فرآیندي که هنگام سردشدن مخلوط‬
‫گاز‪-‬بخار در فشار ثابت رخ می دهد‪ ،‬باید بیان شود ‪.‬فرض کنید‬
‫که ابتدا بخار در حالت ‪ 1‬مافوق گرم است (شکل ‪(. 1‬وقتی مخلوط‬
‫در فشار ثابت سرد می شود‪ ،‬فشار جزئی بخار ثابت می ماند تا‬
‫زمانی که به نقطه اشباع در نقطه ‪ 2‬برسد‪ .‬مایع حاصل از چگالش‬
‫ابتدا در حالت ‪ 4‬است و سپس در حالت ‪ 2‬در تعادل با بخار قرار‬
‫می گیرد‪ .‬وقتی که درجه حرارت باز هم کاهش می یابد‪ ،‬بخار‬
‫بیشتري چگالیده می شود که درنتیجه فشار جزئی بخار در‬
‫مخلوط‪ ،‬کمتر می شود‪ .‬بخاري که در مخلوط باقی می ماند همواره‬
‫اشباع است و مایع یا جامد در تعادل با آن می باشد‪ .‬به عنوان‬
‫مثال وقتی درجه حرارت تا کاهش یابد‪ ،‬بخار موجود در مخلوط در‬
‫حالت ‪ 3‬است و فشار جزئی آن‪ ،‬فشار اشباع مربوط به ‪T3‬خواهد‬
‫بود‪ .‬وقتی در حالت ‪ 5‬است‪ ،‬مایع در حالت تعادل است‪.‬‬

‫منحنی سایکرومتریک ‪ :‬هنگامیکه محاسبه خواص بخار آب از‬

‫قوانین دالتون و گیپ امکانپذیر شد‪ ،‬اسـتفاده از منحنـی‬
‫سایکرومتریک بسیار مناسب خواهد بود‪ .‬این منحنی براي فشار‬

‫‪9‬‬
‫اتمسفر استاندارد )‪ (1.013 bar‬یا ‪ 101.3 Kpa‬صـحیح است‪ .‬اگر‬
‫فشار اتمسفر به طور محسوسی با فشار استاندارد تفاوت داشته‬
‫باشد و یا اگر دستگاه در ارتفاع باال مورد استفاده قرار بگیرد‪،‬‬
‫منحنی در فشار مقتضی باید مورد استفاده قرار بگیرد‪ .‬با دادن دو‬
‫خاصیت مسـتقل‪ ،‬موقعیـت هـوا در منحنـی مشخص میشود‪.‬‬
‫خواصی که به این منحنی مربوط اند عبارت اند از دماي خشک‪،‬‬
‫دماي هـواي تـر‪ ،‬حجـم مخصـوص‪ ،‬رطوبت مخصوص‪ ،‬آنتالپی‬
‫مخصوص‪ ،‬در صد اشباع (که میتواند به صورت رطوبت نسبی داده‬
‫شود) ‪.‬باید توجه شود که درجه آنتالپی مخصوص‪ ،‬آنتالپی هواي‬
‫خشک به عالوه آنتالپی بخار موجود در آن است (هر دو در دماي‬
‫‪0 C°‬حساب شده) اما به صورت ‪ kg / kj‬در هواي خشک بیان‬
‫میشود ‪.‬نقطه شبنم‪ :‬عبارت از درجه حرارتی است که در آن‪ ،‬بخار‬
‫آب به حالت اشباع میباشد‪ ( .‬به عبارتی درجه حرارت مربوط به‬
‫فشار جزئی بخار آب‪ ،‬همان دماي نقطه شبنم میباشد)‪ .‬باالتر از‬
‫نقطه شـبنم بخار آب موجود در هوا به صورت بخار داغ و در‬
‫دماهاي زیر دماي نقطه شبنم‪ ،‬بخار آب مخلوطی از آب و بخار‬
‫اشباع شده است ‪.‬رفتار هواي مرطوب رفتار مرطوب بوسیله‬
‫قوانین مخلوط گازها بیان میشوند‪ .‬این قوانین عبارتند از‪:‬‬

‫‪10‬‬
‫‪ 1 .‬هر جزء گاز یا بخار از مخلوط از قانون عمومی گازها تبعیت‬
‫میکند و در دماي مخلوط‪ ،‬حجم فضا را اشغال میکنند و فشار آنرا‬
‫فشار جزئی مینامند‪.‬‬

‫‪ 2 .‬فشار مخلوط برابر با مجموع فشارهاي جزئی هر یک از عناصر‬

‫مخلوط میباشد‪( .‬قانون دالتون)‬

‫‪ 3 .‬آنتالپی‪ ،‬انرژي داخلی و آنتروپی مخلوط برابر با مجموع‬

‫آنتالپی‪ ،‬انرژي داخلی و آنتروپی هر یک از عناصر مخلوط در دماي‬
‫مخلوط و فشار جزئی آنها (قانون گیبن)‬

‫تبادل انرژی‬

‫تمام تحوالت تهویه مطبوع را میتوان به صورت تحوالت جریان‬

‫پایدار با تغییر انرژي جنبشی و پتانسیل ناچیز در نظر ‪‬گرفت‪.‬‬
‫بنابراین براي هر قسمت از دستگاه که مانند سیستم باز در نظر‬
‫گرفته میشود‬

‫‪:‬تغییر میزان آنتالپی سیال در ورودي و خروج از دستگاه‬

‫‪:‬میزان تبادل حرارتی (اگر به سیستم حرارت داده شود‬

‫عالمت آن مثبت است)‬

‫‪11‬‬
‫‪ : ‬توان مبادله شده مکانیکی یا الکترونیکی (اگر به سیستم‬
‫حرارت داده شود عالمت آن مثبت است)‪.‬‬

‫تعیین دبی جرمی هواي ورودی‬

‫هوا پس از آن که توسط فن به داخل کانال دمیده شد ‪,‬از کانال‬

‫عبور خواهد کرد و در انتها به یک سنسور سرعت سـنج تـوربینی‬
‫خواهد رسید که میزان سرعت را اندازه گیري خواهد کرد و‬
‫نمایشگر همراه آن مقدار سرعت اندازه گیري شده را نمـایش‬
‫خواهـد داد ‪.‬‬

‫با داشتن سطح مقطع کانال و سرعت هواي عبوري از داخل کانال‬
‫به سادگی به کمک رابطه زیر دبی بدست خواهد آمد‪.‬‬

‫‪12‬‬
 ‫شرح دستگاه‬

‫الف‪ -‬فن سرعت هوا را در کانال به جریان میاندازد‪ .‬تمام بخشهاي‬

‫سرمایش و گرمایش دستگاه با هم در یک جا هستند گرما به‬
‫وسیله المانهاي مقاومت الکتریکی به جریان اضافه میشود اما‬
‫جذب گرما و نیز جذب رطوبت تا حد معین به وسیله مدار تبرید‬

‫‪13‬‬
‫تراکم بخار صورت میگیرد‪ .‬رطوبت را میتوان با تزریق بخار به‬
‫جریان هوا اضافه نمود ‪.‬‬

‫ب‪ -‬سیکل تبرید شامل یک کمپرسور‪ ،‬یک اواپراتور یک کندانسور‬

‫و یک شیر اختناق (لولۀ مویین) است که دو فشارسنج و دو‬
‫دماسنج‪ ،‬فشارها و دماهاي قسمتهایی از سیکل را نشان میدهند‪.‬‬
‫سیال عامل در این سیکل فرئون ‪ 12‬است‪ .‬از این سیکل براي‬
‫خنککردن جریان هواي عبوري استفاده میشود به این صورت که‬
‫اواپراتور در مسیر جریان هوا قرار میگیرد و گرما را از هوا میگیرد‬
‫و باعث خنک شدن هوا میشود‪.‬‬

‫‪14‬‬
 ‫روش انجام آزمایش‬
‫آزمایش اول ‪ :‬اثر سرعت هوا بر درجه حرارت حباب تر‬

‫فن را روشن نموده و به ازاي دبی هاي مختلف درجه حرارت هاي‬
‫خشک و تر را در مقطع ‪ D‬اندازه بگیرید‪.‬‬

‫منحنی تغییرات دماي تر وبرحسب سرعت جریان هوا رسم نموده‬

‫و راجع به آن بحث نمایید و نیز مکانیزم یک ترمومترتر را بررسی‬
‫کنید ‪.‬‬

‫آزمایش دوم‪ :‬تحول حرارت دادن به هوا‬

‫ابتدا المنت هاي مربوط به گرمایش که دو المنت ‪ 1000‬واتی‬

‫هستند را روشن کنید وقتی که المنت ها گرم شدند فن ها را‬
‫روشن کرده و جریان هوا برقرار می شود‪.‬‬

‫بعد از گرم شدن آنها دماي ثانویه اي را که دماسنج هاي قسمت‬

‫دوم نشان می دهند یادداشت نمایید‪ .‬با استفاده از این داده ها‬
‫به نمودار سایکرومتریک رفته و مقادیر زیر را به دست آورید ‪:‬‬

‫‪ 1-‬رطوبت نسبی و مطلق دو نقطه‬

‫‪ 2-‬آنتالپی دو نقطه‬

‫‪15‬‬
‫فرآیندهای گرمایش را بر روی دیاگرام سایکرومتریک رسم نمایید‪.‬‬

‫قسمت دوم آزمایش ‪:‬سیکل تبرید با هواي خشک‬

‫در این آزمایش المنت هاي پیش گرمایش را خاموش کنید و‬

‫همچنین شیر ورودي بخار آب را نیز ببندید تا هواي خشک در‬
‫دستگاه جریان پیدا کند‪ .‬سیکل گرمایش را خاموش کنید و سیکل‬
‫تبرید را به راه بیاندازید تا هواي خروجی از دستگاه خنک باشد ‪.‬در‬
‫این قسمت از آزمایش باید کمیت هاي قابل اندازه گیري در سیکل‬
‫تبرید را بخوانید تا گرمایی را که اواپراتور از محیط می گیرد‬
‫محاسبه کنید‪ .‬در این صورت فشار سنج و دماسنج بعد از‬
‫کندانسور رفته و فشار و دماي آن را یادداشت کنید‪.‬‬

‫بعد فشار و دماي مربوط به ورودي کمپرسور را بخوانید و آنها را‬

‫یادداشت کنید ‪.‬همچنین با استفاده از دبی سنج دبی سیال عامل‬

‫‪16‬‬
‫در سیکل تبرید را به دست آورید( ‪.‬دستگاه دبی سنج سیال عامل‬
‫مشکل پیدا نموده است بنابراین این قسمت ازمایش هدف‬
‫بدست آوردن دبی سیال عامل است )از داده هاي به دست آمده‬
‫نرخ انتقال حرارتی که اواپراتور از هوا می گیرد را به دست آورید‪.‬‬

‫حال باید دماهاي خشک و تر ورودي در کانال هوا (قبل از اواپراتور)‬

‫و خروجی را بخوانید و یاداشت کنید‪ .‬بعد از نمودار سایکرومتریک‬
‫مقادیر زیر را به دست بیاورید‪:‬‬

‫قسمت سوم آزمایش‪ :‬سیکل گرمایش با هواي مرطوب‬

‫الف‪ -‬فن را روشن و یک دبی متوسط هوا برقرار نمایید‪ .‬ضمناً یک‬
‫پري هیتر با قدرت ‪ 1kw‬در مدار باشد‪.‬کمپرسور سیستم خنک کن‬
‫را روشن و همان مشخصات آزمایش قبل و دبی متوسط‪ ،‬درجه‬

‫‪17‬‬
‫حرارتهاي ورودي وخروجی اواپراتور درجه حرارت ورودي شیر‬
‫انبساط فشارهاي کندانسور و اواپراتور را یادداشت نمایید‪.‬‬

‫ب‪-‬آ زمایش قبل را براي دبی ماکزیمم تکرار نمایید‪.‬‬

‫ج‪-‬آ زمایش را براي دو پري هیتر به قدرت ‪ 2 kw‬را در مدار بگذارید‬

‫و نتایج را یادداشت کنید‪ .‬بر اساس نتایج به دست آمده تحوالت‬
‫را روي دیاگرام سایکومتریک نشان دهید‪.‬‬

‫تحول افزایش رطوبت شیر بخار آب را باز کنید‪ ،‬بخار آب وارد هوا‬
‫میشود و هواي مرطوب توسط فن به جریان در می آید‪ .‬پس از‬
‫آنکه از دو المنت پیش گرمایش عبور کرد به دماسنج هاي اول‬
‫میرسد و دماي آنها را یاداشت کنید‪ .‬بعد هواي مرطوب از المنت‬
‫وسط دستگاه (سیکل گرمایش) میگذرد و از دماسنج هاي دوم‬
‫دماها را یاداشت کنید‪ .‬سپس داده ها را در نمودار سایکرومتریک‬
‫قرار دهید و نتایج زیر را به دست آورید‪.‬‬

‫قسمت چهارم آزمایش‪ :‬سیکل تبرید با هوای مرطوب‬

‫در این آزمایش مجدداً باید مانند قسمت قبل محاسبات را انجام‬
‫دهید با این تفاوت که باید شیر ورودي بخار آب را باز کنید و‬
‫هواي مرطوب در کانال جریان یابد‪ ،‬در این حالت نیز باید کمیتهای‬
‫مرحله قبل را خوانده و محاسبات قبل را انجام دهید‪.‬‬
‫‪18‬‬
 ‫تحول خنک کردن هوا (بدون تقطیر(‬

‫معموال از داده های حباب خشک و‬

‫ً‬ ‫رطوبت مخلوط هوا و بخار آب‬
‫حباب مرطوب به دست میآید این دادهها با استفاده از دستگاه‬
‫موسوم به سایکرومتر که خواص مربوط به عبور جریان هوا از روي‬
‫دماسنج های حباب خشک و حباب مرطوب تعیین میکند‪،‬‬
‫اندازهگیري میشوند ‪.‬دماسنج هایی که دمايتر محیط را نشان‬
‫میدهند با پوششی از کتان که اشباع از آب میباشد‪ ،‬پوشیده‬
‫شده است‪ .‬دماسنج حباب خشک نیز فقط برای تعیین درجه حرارت‬
‫هوا به کار میرود‪ .‬جریان هوا با استفاده از یک فن برقرار میشود‪.‬‬
‫سیکل یخچال یا سیکل تراکمی سیکلی است که در طی آن شاره‬
‫عامل مورد استفاده قرار گرفته در آن طی فرآیندهاي سیکل تغییر‬
‫فاز میدهد‪ .‬این سیکل از چهار فرآیند تشکیل شده و دارای چهار‬
‫قسمت میباشد که به ترتیب عبارتند از‪ :‬کمپرسور که کار دریافت‬
‫میکند و فشار شاره عامل را که به صورت بخار اشباع با فشار کم‬
‫است را طی فرآیندی ایزنتروپیک باال میبرد‪ .‬چگالنده که در طی آن‬
‫‪19‬‬
‫گرما از شاره عامل به صورت هم فشار به محیط گرم داده میشود‬
‫و شاره عامل به صورت مایع اشباع در می آید اما در این حالت‬
‫شاره عامل دارای فشار زیادی میباشد و بعد از چگالنده به شیر‬
‫انبساط میرود که فشار آن به صورت فرآیندی آنتالپی ثابت‬
‫کاهش مییابد و سپس شاره عامل به درون تبخیر کننده وارد‬
‫میشود و طی فرآیندي هم فشار گرما از محیط سرد به آن منتقل‬
‫میشود و به صورت بخار اشباع در می آید و دوباره به کمپرسور‬
‫میرود و سیکل تکرار میشود‪.‬‬

‫در آزمایش اول با توجه به اینکه دماي حباب خشک و مرطوب‬

‫ورودي و خروجی معلوم است میتوان آنتالپی در ورود و خروج را‬
‫با استفاده از نمودار سایکرومتریک به دست آورد‪ .‬سپس آنها را‬
‫در رابطۀ زیر قرار داده و نرخ جرم عبوري هوا را به دست آورد‪ .‬در‬

‫‪20‬‬
‫قسمت اول و دوم آزمایش همچنین میتوان از نمودار‬
‫سایکرومتریک براي به دست آوردن رطوبت نسبی و نسبت رطوبت‬
‫در ورودي و خروجی به دست آورد‪.‬‬

‫در آزمایش سوم و چهارم باز هم براي به دست آوردن رطوبت‬

‫نسبی و نسبت رطوبت و آنتالپی های ورود و خروج از نمودار‬
‫سایکرومتریک استفاده میشود ولی براي به دست آوردن دبی‬
‫جرمی هوا باید از نرخ انتقال حرارتی که اواپراتور از هوا میگیرد‬
‫استفاده کرد که باید از داخل سیکل تبرید به دست آید ‪.‬با توجه‬
‫به نمودار دما آنتروپی و شکل سیکل تبرید مشخص است که اگر‬
‫فشار و دماي دو نقطه از سیکل معلوم باشد میتوان با استفاده‬
‫از جداول مربوط به فریون ‪ 12‬آنتالپی مربوط به نقاط مختلف‬
‫سیکل را بدست آورد و با قرار دادن مقادیر آنتالپی در رابطۀ زیر‬
‫میتوان نرخ انتقال حرارتی که اواپراتور از هوا میگیرد را به دست‬
‫آورد‪.‬‬

‫‪ :A‬نقطه خروجی از اواپراتور و ورودي کمپرسور‬

‫‪21‬‬
‫‪ :D‬نقطه خروجی از شیر اختناق و ورودي اواپراتور‬

‫‪22‬‬
‫دیاگرام سایکرومتریک‬

‫‪23‬‬
‫خواسته های آزمایش‬
‫آزمایش اول‬

‫‪24‬‬
‫منحنی تغییرات دمای حباب تر را برحسب سرعت جریان هوا رسم‬
‫نموده و راجع به آن بحث نمایید و نیز مکانیزم یک ترمومتر حباب‬
‫تر را بررسی کنید‪.‬‬
‫)‪F(Hz‬‬ ‫)‪Tdb(°C‬‬ ‫)‪Twb(°C‬‬ ‫)‪V(m/s‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪22.8‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪1.1‬‬
‫‪30‬‬ ‫‪22.7‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪1.5‬‬
‫‪40‬‬ ‫‪22.6‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪1.8‬‬
‫‪50‬‬ ‫‪22.2‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪2.2‬‬

‫‪25‬‬
‫‪22.5‬‬
‫‪20‬‬
‫‪17.5‬‬
‫‪15‬‬
‫)‪T(°C‬‬

‫‪12.5‬‬
‫‪10‬‬
‫‪7.5‬‬
‫‪5‬‬
‫‪2.5‬‬
‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0.25‬‬ ‫‪0.5‬‬ ‫‪0.75‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1.25‬‬ ‫‪1.5‬‬ ‫‪1.75‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2.25‬‬ ‫‪2.5‬‬

‫)‪V(m/s‬‬ ‫)‪Tdb(°C‬‬ ‫)‪Twb(°C‬‬

‫می بینیم که دمای حباب تر تقریبا ثابت مانده است دماي حباب‬
‫تر توسط دماسنجی که نوك آن پنبه اي خیس قرار گرفته است‪،‬‬
‫اندازه گیري میشود‪ ،‬در حالتی که هوا اشباع باشد با دماي حباب‬
‫خشک مساوی خواهد بود ‪.‬‬

‫آزمایش دوم‪:‬‬
‫‪25‬‬
‫با استفاده از داده های به دست آمده به نمودار سایکرومتریک‬
‫رفته و مقادیر زیر را بدست آورید‪:‬‬

‫رطوبت نسبی و مطلق دو نقطه و آنتالپی دو نقطه‬

‫)‪F(Hz‬‬ ‫)‪Tdb1(°C‬‬ ‫)‪Twb1(°C‬‬ ‫)‪Tdb2(°C‬‬ ‫)‪Twb2(°C‬‬ ‫)‪V(m/s‬‬
‫‪50‬‬ ‫‪22.8‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪31.4‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪2.2‬‬

‫همان طوریکه در دیاگرام مشخص شده فرایند رطوبت مطلق ثابت است‬

‫آزمایش سوم‪:‬‬

‫با استفاده از داده های به دست آمده موارد زیر را محاسبه نمایید‪:‬‬

‫رطوبت نسبی و مطلق دو نقطه و آنتالپی دو نقطه‬

‫‪26‬‬
 ‫با توجه به ابعاد دستگاه ‪36*34 cm2 :‬‬
‫)‪F(Hz‬‬ ‫)‪Tdb1(°C‬‬ ‫)‪φ(%‬‬ ‫)‪Tdb2(°C‬‬ ‫)‪Twb2(°C‬‬ ‫)‪V(m/s‬‬
‫‪50‬‬ ‫‪20.3‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪27.9‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪2.1‬‬

‫پرسش ها‬
‫‪-1‬نمودار دما‪-‬آنتروپی را براي سیکل تبرید رسم کنید و‬
‫توضیحات الزم را ذکر کنید؟‬

‫‪27‬‬
‫دیاگرام باال نشان دهنده ی یک سیکل کامل تبرید تک مرحله ای‬
‫است است که توضیحات آن بصورت زیر بیان میشوند ‪:‬‬

‫فرایند ‪ : 2-1‬در این فرایند کار کمپرسور روی مبرد که از اواپراتور‬

‫بیرون آمده انجام میشود و دما فشار آن افزایش میابد‬

‫فرایند ‪ : 3-2‬در این فرایند سیال با دمای زیاد وارد کندانسور میشه‬
‫و دما کاهش پیدا میکند‬

‫فرایند ‪ : 4-3‬فرایند اختناق نام دارد که بوسیله ی یک شیر دما‬

‫فشار سیال به شدت افت پیدا میکند و انتالپی ثابت است‬

‫‪28‬‬
‫فرایند ‪ : 1-4‬فرایند تبرید است و سیال با دمای پایین از محیط‬
‫اواپراتور گرما دریافت میکند و گرم میشود درنهایت به سمت‬
‫کمپرسور میرود‬

‫‪- 2‬در مورد دماي حباب خشک و تر همچنین کارایی هر کدام‬

‫توضیح دهید‪ .‬کدامیک دارای دمای کمتری هستند؟ چرا؟‬

‫دماي حباب خشک توسط ترموکوپلهاي معمولی اندازه گیري‬

‫میشود ولی دماي حباب تر توسط ترموکوپلی که نوك آن پنبه اي‬
‫خیس قرار گرفته است‪ ،‬اندازه گیري میشود‪.‬‬

‫دماي هواي خشک همان دماي عادي است که از آن صحبت‬

‫میکنیم‪ ،‬مثال دماي اتاق ‪ 25‬درجه؛ ولی دماي حباب تر دمایی است‬
‫که میزان رطوبت هوا را نشان میدهد و همیشه کمتر از دماي‬
‫حباب خشک است‪ ،‬به جز زمانی که هوا در آن‪ ،‬حداکثر رطوبت‬
‫ممکن را جذب کرده است یا به اصطالح اشباح شده است که در‬
‫این حالت دماي حباب خشک و حباب تر باهم برابر میشوند و‬
‫دماي حباب تر معیاري است براي استفاده از خنککن هاي تبخیري‪.‬‬

‫‪- 3‬عوامل خطا در آزمایشها را مشخص کنید؟‬

‫عوامل خطا در آزمایش میتواند بر اثر کالیبره نبودن و ایراد‬
‫ترموکوپلها باشد‪ ،‬میتواند بر اثر کامل خیس نبودن پنبه نوك‬
‫‪29‬‬
‫ترموکوپل باشد و یا حتی میتواند حاصل از عدم توزیع مناسب‬
‫جریان هوا حول ترموکوپل باشد ‪.‬خطاي دیگري که باید لحاظ شود‬
‫عدم قرائت صحیح توسط آزمایش کننده است و یا قرائت دادهها‬
‫در زمانی که هنوز شرایط پایدار نشده است‪ ،‬همچنین میتواند به‬
‫دلیل انتقال حرارت از جدارهها و افت هد مسیر باشد ‪.‬‬

‫‪- 4‬چهار حالت آزمایش انجام شده را از لحاظ موارد زیر با‬
‫هم مقایسه کنید‪.‬‬

‫الف‪ -‬دماي حباب خشک و تر در این چهار حالت چه‬

‫تغییری کرده است؟ چرا؟‬

‫ب‪ -‬دبی جرمی در این چهار حالت چه تغییري کرده است؟‬

‫در کدام حالت بیشتر است؟ چرا؟‬

‫درحالت اول دمای حباب خشک ثابت است اما دمای حباب تر‬
‫افزایش میابد‬

‫درحالت دوم به علت حرارت دادن به سیستم هردو افزایش میابند‬

‫درحالت سوم به علت رطوبت زایی هردو مقداری افزایش میابند‬

‫ولی اندکی بعد از عبور از کانال هردو کاهش میابند‬

‫‪30‬‬
‫و دبی جرمی در حالت ‪1‬و‪ 2‬تقریبا ثابت است اما در حالت ‪ 3‬افزایش‬
‫میابد به علت رطوبت زنی‬

‫‪- 5‬آیا دبی جرمی سیکل یخچال به خشک و مرطوب بودن‬

‫هواي کانال وابسته است؟ توضیح دهید‪.‬‬
‫بله چون در ابتدا که هوا خشک است دبی آن مشخص و مقدار‬
‫کمتری دارد اما در بحث رطوبت زایی دبی افزایش میابد‬

‫‪-6‬آیا در کانال آب تشکیل میشود؟ اگر میشود تحت چه‬

‫شرایطی؟ چه میزان است؟‬

‫خیر به علت اینکه ما از سیستم تبرید استفاده نمیکنیم درصورت‬

‫استفاده اگر دما به نقطه شبنم برسد آنگاه رطوبت جذب میله ها‬
‫میشود‬

‫‪- 8‬نمودار سایکرومتریک چهار حالت انجام شده در‬

‫آزمایش را به دقت رسم کنید؟‬

‫‪31‬‬
 ‫‪3‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪- 9‬ضریب عملکرد سیکل تبرید را تعریف کرده و مقدار آن‬

‫را برای دو حالت آزمایش محاسبه کنید؟‬
‫از نسبت گرمای گرفته شده از اواپراتور به کار داده شده به آن‬
‫بدست می آید که در این ازمایش ما از سیکل تبرید استفاده نمی‬
‫کنیم‪.‬‬

‫‪- 10‬سیال عامل در سیکل تبرید در عبور از لولۀ مویین چه‬

‫فرایندي را طی میکند؟‬

‫فرایند انتالپی ثابت‬

‫‪32‬‬
‫‪- 11‬ضریب ژول تامسون چیست؟ سیال عامل در سیکل‬
‫تبرید ضریب ژول تامسونی مثبت دارد یا منفی؟چرا؟‬

‫با استفاده از ضریب ژول تامسون میتوانیم بررسی کنیم که گاز‬

‫در این فرایند افزایش دما دارد یا کاهش دما بطور کلی تغیرات‬
‫دما به تغیرات فشار در فرایند انتالپی ثابت میپردازد اگر ضریب‬
‫ژول تامسون مثبت باشد‪ ،‬شرایط به گونهای است که بخش جاذب‬
‫پتانسیل حاکم خواهد بود و اگر منفی باشد‪ ،‬بخش دافع پتانسیل‬
‫حاکم است‪.‬‬

‫‪33‬‬
‫‪- 13‬آیا میتوان در یک سیکل تبرید از هوا به عنوان سیال‬
‫عامل استفاده کرد؟ توضیح دهید‪.‬‬

‫بله‬

‫‪- 14‬در یخچالها درجه اي وجود دارد که مصرف کننده با‬

‫استفاده از آن قادرخواهد بود قدرت سرمایش یخچال را‬
‫افزایش یا کاهش دهد این عمل چگونه انجام میگیرد؟‬

‫همان درجه ترموستات است‪.‬‬

‫‪- 15‬اگر در آزمایش تهویه مطبوع با فرض ثابت نگه داشتن‬

‫دبی هوا دماي خشک را افزایش دهید آنگاه دماي حباب‬
‫تر و رطوبت نسبی چه تغییري میکند؟‬

‫این فرایند بصورت رطوبت نسبی مطلق است و با افزایش دمای‬

‫حباب خشک دمای حباب خیس نیز افزایش میابد‪.‬‬

‫کامال عایق باز نگه‬

‫ً‬ ‫‪- 16‬اگر درب یک یخچال در یک اتاق‬
‫داشته شود با گذشت زمان دماي هواي اتاق چه تغییري‬
‫میکند؟ توضیح دهید‪.‬‬

‫‪34‬‬
 ‫دمای اتاق افزایش می یابد‬

‫‪- 17‬به نظر شما هنگامی که رطوبت مخصوص ثابت باقی‬

‫می ماند مقدار رطوبت نسبی با دما چگونه تغییر میکند؟‬

‫باتوجه به دیاگرام سایکرومتریک ثابت بودن رطوبت مخصوص‬

‫یعنی یک خط راست افقی و با افزایش دما نیز رطوبت نسبی کمتر‬
‫میشود ‪.‬‬

‫‪- 18‬دماي نقطه شبنم را تشریح کنید؟ نحوه بدست آوردن‬

‫آن را تشریح کنید؟‬

‫دمایی است که با سرد شدن هوا در فشار ثابت شروع به چگالش‬

‫میکند یا به عبارتی دمای اشباع متناظر با فشار بخار است و با‬
‫استفاده ازبکار بردن سیکل تبرید در دستگاه تهویه مطبوع به‬
‫راحتی قابل اندازه گیری است حد آن شروع شدن چگالش در‬
‫اطراف میله های سیستم تبرید است‬

‫‪- 19‬به نظر شما موقعی که دمای خشک افزایش مییابد‬

‫دبی جرمی هوا کاهش مییابد یا افزایش؟چرا؟‬

‫با افزایش دمای حباب خشک رطوبت نسبی کم میشود و همچنین‬

‫حجم مخصوص نیز افزایش پیدا میکند و در رابطه ی دبی جرمی‬
‫‪35‬‬
‫مشاهده میشود که با حجم مخصوص رابطه ی عکس دارد دبی‬
‫افزایش می یابد ‪.‬‬

‫‪- 20‬به نظر شما موقعی که دمای هواي خشک ثابت است‬
‫با افزایش رطوبت نسبی هوا دبی جرمی هوا کاهش‬
‫مییابد یا افزایش؟چرا؟‬

‫با ثابت بودن دمای حباب خشک و افزایش رطوبت نسبی چگالی‬
‫کمتر شده و دبی نیز کم میشود‬

‫‪ 21‬الف‪ -‬دماي حباب تر ‪ Wet Bulb‬چگونه اندازه گیری‬

‫میشود؟‬

‫با استفاده از یک پنبه خیس که نوك ترموکوپل هاي معمولی‬

‫چسبانده میشود اندازه گیري میشود‪.‬‬

‫ب‪ -‬اگر مطابق شکل نقطۀ ‪ 1‬شرایط موجود در هوا باشد‬

‫کدام نقطه به احتمال بیشتر دمای ‪Wet Bulb‬را نشان‬
‫میدهد؟ با توضیح‬

‫‪36‬‬
‫به احتمال زیاد دمایی که کمتر است زیرا در هوای غیر اشباع‬
‫است همیشه دمای حباب خیس کمتر است ولی اگر هوا مرطوب‬
‫باشد و اشباع دمای حباب تر بیشتر است ‪.‬‬

‫منابع و مراجع‬
‫‪ Thermodynamics: An Engineering Approach 8th‬‬
‫‪Edition by Yunus Cengel (Author), Michael Boles‬‬
‫)‪(Author‬‬

‫‪ https://en.wikipedia.org/‬‬

‫‪ Google Searches‬‬

‫‪ Booklets of Dr.Salmanzadeh‬‬

‫آزمایش پمپ حرارتی ‪ -‬آزمایشگاه ترمودینامیک‬

‫‪37‬‬
‫ امیرحسین مهرابی‬:‫محقق‬

HVAC (Thermodynamic Laboratory)

This Article Is In Persian Lang.

Author: Amirhossein Mehrabi

Contact:

Mail : AmirHs.Mehrabi@gmail.com

Instagram: @amirhu3n

...‫با آرزوی سالمتی‬

99 ‫پاییز‬

38