‫ترمودینامی ک علم مطالع ه گرم ا و ان رژی اس ت‪ .

‬در دل این علم‪ ،‬قوانی نی وج ود دارن د ک ه می‌توانن د نح وه انتق ال ان رژی در اتم‌ه ا‪،‬‬
‫گردبادها و حتی سیاه‌چاله‌ها را توصیف کنند‪ .‬قانون اول ترمودینامیک توضیح می‌دهد که چرا انرژی نمی‌تواند به وجود بیاید یا از بین‬
‫برود‪ .‬همچنین این قانون‪ ،‬تبدیل شدن انرژی به شکل‌های مختلف را توضیح می‌دهد‪ .‬این در حالی اس ت ک ه ق انون دوم ترمودینامی ک‪،‬‬
‫مسیر اتفاق افتادن یک فرآیند را پیش‌بینی می‌کند‪ .‬قانون دوم‪ ،‬مک انیزم ک ارکرد کیه ان را ب ه م ا نش ان می‌ده د و ی ادآوری می‌کن د ک ه‬
‫روزی دنیا به پایان خواهد رسید‪.‬‬

‫انتقال انرژی‬
‫انرژی‪ ،‬قابلیت انجام کار است‪ .‬انر‌ژی‌های یک سیستم‪ ،‬شامل انرژی پتانسیل‪ ،‬درونی و جنبشی هستند‪ .‬تغییرات انرژی یک‬
‫سیستم را می‌توان به صورت زیر بیان کرد‪:‬‬

‫در این معادله تغییرات انرژی پتانسیل‪ ،‬جنبشی و درونی‪ ،‬به ترتیب برابر هستند با‪:‬‬

‫در اکثر مسائل مهندسی‪ ،‬تغییرات انرژی جنبشی و پتانسیل وجود ندارند‪ .‬با این فرض می‌توان تغییرات انرژی سیستم را به‬
‫صورت زیر بیان کرد‪:‬‬

‫در بسیاری از متون علمی‪ ،‬پارامتری که مورد بررسی قرار می‌گیرد انرژی بر واحد جرم است که معادل است با‪:‬‬

‫انتقال جرم‬
‫هر جرمی که به درون سیستمی وارد می‌شود‪ ،‬حامل انرژی است‪ .‬بن ابراین در هنگ ام وارد ش دن ت وده‌ای از ج رم ب ه ی ک‬
‫سیستم‪ ،‬انرژی آن افزایش و در هنگام خارج شدن از آن‪ ،‬انرژی سیستم کاهش می‌یابد‪ .‬زمانی که جرمی با نرخ ‪ m‬ب ه ی ک‬
‫سیستم وارد می‌شود‪ ،‬نرخ انرژی وارد شده به آن برابر است با‪:‬‬
‫در این معادله ‪ h=u+pv‬است و ‪ ،pv‬کار جریان نامیده می‌شود‪ .‬در ادام ه در م ورد اج زا تش کیل دهن ده این معادل ه بیش تر‬
‫صحبت خواهیم کرد‪.‬‬

‫انتقال حرارت‬
‫«جیمز ژول» (‪ ،)James Joul‬برای اولین بار و با استفاده از آزمایش‪ ،‬نشان داد که انرژی‪ ،‬این قابلیت را دارد که به‬
‫شکل‌های مختلفی تبدیل شود‪ .‬گرما‪ ،‬شکلی از انرژی است و انتقال حرارت نیز زمانی اتفاق می‌افتد که در یک محیط جامد‬
‫و یا سیال‪ ،‬اختالف دمایی وجود داشته‌ باشد‪ .‬واحد انتقال حرارت نیز همانند انرژی است‪ .‬انتقال حرارت با ‪ Q‬نشان داده‬
‫‌می‌شود و این مقدار بر واحد جرم را با ‪ q‬نمایش می‌دهند‪ .‬میزان انتقال حرارت صورت گرفته بر واحد زمان را نرخ‬
‫انتقال حرارت می‌نامند‪ .‬به فرآیندی که در آن هیچ انتقال حرارتی اتفاق نمی‌افتد‪« ،‬آدیاباتیک» می‌گویند‪.‬‬

‫رابطه فوق می‌گوید افزایش انرژی درونی سیستم برابر با برآیند انتقال حرارت و کار انجام شده توسط سیستم است‪ .‬در‬
‫حالتی که با فرآیندی آدیاباتیک رو‌به‌رو باشیم‪ Q ،‬در رابطه فوق برابر با صفر بوده و رابطه به‌صورت زیر در می‌آید‪.‬‬

‫کار‬
‫نشان ‪ W‬انرژی که به دلیل اختالف فشار و یا نیرو به سیستم وارد و یا از آن خارج می‌شود را کار می‌نماند و آن را با‬
‫می‌دهند‪ .‬کار شفت‪ ،‬انرژی مکانیکی است که‌محور دستگاه‌هایی همچون پمپ‪ ،‬توربین و یا کمپرسور را به چرخش در‬
‫می‌آورد‪ .‬به میزان انرژی انتقال یافته بر واحد زمان‪ ،‬توان گفته می‌شود‪ .‬می‌توان جهت جریان ورودی و یا خروجی از‬
‫نشان داد‪ .‬در شکل زیر می‌توانید شماتیکی از مبادله انواع انرژی با سیستم را ‪ out‬و ‪ in‬سیستم را در معادالت مربوطه با‬
‫‪.‬مشاهده کنید‬

‫قانون اول ترمودینامیک‬

‫قانون اول ترمودینامیک‪ ،‬بر مبنای آزمایشات صورت گرفته‪ ،‬بیان می‌کند که انرژی نه می‌تواند به وجود بیاید و نه از بین‬
‫برود بلکه از شکلی به شکل دیگر تبدیل می‌شود‪ .‬بر مبنای این قانون‪ ،‬تغییرات انرژی کل یک سیستم را می‌توان به‬
‫‪:‬صورت زیر بیان کرد‬
 ‫‪:‬برای سیستم بسته‌ای که تحت یک فرآیند از حالت ‪ 1‬به ‪ 2‬تغییر می‌کند‪ ،‬می‌توان نوشت‬

‫با‬ ‫فرض‬
‫ثابت‬ ‫بودن‬
‫انرژی‬ ‫پتانسیل‬
‫و‬ ‫جنبشی‪،‬‬
‫‪:‬رابطه زیر برقرار است‬

‫حال سیستمی را در نظر بگیرید که یک فرآیند پایا را تجربه می‌کند‪ .‬در چنین فرآیندی‪ ،‬انرژی و جرم کلی سیستم ثابت‬
‫است؛ بنابراین قانون اول ترمودینامیک‪ ،‬برای این سیستم به صورت زیر است‪:‬‬

‫با صرف نظر کردن از تغییرات انرژی جنبشی و پتانسیل می‌توان نوشت‪:‬‬
‫به عنوان مثال‪ ،‬فرآیند پر و یا خالی کردن یک مخزن از گاز را در نظر بگیرید‪ .‬توجه داشته باشید که در اکثر فرآیند‌های‬
‫ترمودینامیکی‪ ،‬از فرض گاز ایده‌آل استفاده می‌شود‪ .‬چنین فرآیندی گذرا است؛ بنابراین با در نظر گرفتن جریان به‬
‫صورت یکنواخت‪ ،‬معادله تعادل انرژی و جرم‪ ،‬به صورت زیر است‪:‬‬

‫قانون دوم ترمودینامیک‬

‫قانون دوم ترمودینامیک به بیان ماشین گرمایی میگه که امکان ندارد دستگاه چرخه ای رو طی کنه که بازده اون‬
‫‪.‬صد در صد باشه و به بیان یخچالی میگه که هیچگاه گرما خودبخود از جسم سرد به جسم گرم منتقل نمی شود‬

‫‪ :‬انتروپی‬
‫انتروپی همان میزان تمایل‪ ،‬به پخش و انتشار یک انرژی انباشته شده است‪ .‬در حالت کلی انتروپی تابعی از حجم‬
‫‪.‬و دما است و افزایش هر دوی این‌ها باعث افزایش انتروپی خواهد شد‬

‫‪:‬آنتالپی‬
‫آنتالپی به مقدار ماده موجود در یک سیستم وابسته است‪ .‬همانند انرژی‪ ،‬واحد آنتالپی نیز ژول است‪ .‬در حقیقت‬
‫اگر انرژی‌های جنبشی و پتانسیل یک سیستم را از انرژی کل کم کنیم‪ ،‬مقدار باقی مانده انرژی حرارتی سیستم‬
‫است که همان آنتالپی نامیده می‌شود‪ .‬آنتالپی یک واکنش‪ ،‬بسته به نوع آن می‌تواند مثبت‪ ،‬منفی و یا صفر باشد‪.‬‬
‫‪.‬مثبت یا منفی بودن آنتالپی واکنش به گرماده یا گرماگیر بودن آن وابسته است‬
‫‪:‬مرسوم‌ترین روش محاسبه آنتالپی به صورت زیر است‬
 ‫ضریب انبساط حرارتی در فشار ثابت است‪ .‬با توجه به ‪ α‬ظرفیت حرارتی در فشار ثابت و ‪ Cp‬در رابطه باال‬
‫برابر با یک است‪ ،‬بنابراین رابطه باال را می‌توان به شکل زیر بازنویسی ‪ αT‬این‌که در گاز ایده‌آل حاصلضرب‬
‫‪.‬کرد‬

‫‪ :‬آنتالپی نهایی‬
‫‪Q = H2 − H1‬‬

‫آنتالپی ویژه یک سیستم برابر با حاصل جمع انرژی داخلی ویژه یک سیستم و حاصلضرب‬ ‫آنتالپی ویژه ‪:‬‬
‫‪.‬فشار در حجم است‬

‫‪ :‬قانون سوم ترمودینامیک‬

‫اتم‌ها‪ ،‬مولکول‌ها یا یون‌هایی که یک سیستم شیمیایی را تشکیل می‌دهند‪ ،‬می‌توانند حرکت‌هایی مختلف‪ ،‬از جمله‬
‫انتقالی‪ ،‬چرخشی و یا ارتعاشی داشته باشند‪ .‬هرچه حرکت مولکولی یک سیستم بیشتر باشد‪ ،‬آنتروپی آن سیستم‬
‫سیستم کامال منظم‌ شده تنها یک حالت را می‌تواند اختیار کند و آنتروپی آن نیز برابر با‬
‫ِ‬ ‫نیز بیشتر خواهد بود‪ .‬یک‬
‫صفر است‪ .‬تنها سیستمی که می‌تواند این حالت را داشته باشد‪ ،‬یک کریستال کامل منظم است که در دمای صفر‬
‫مطلق یعنی صفر کلوین قرار گرفته است‪ .‬در این وضعیت‪ ،‬مولکول‌ها‪ ،‬اتم‌ها و یون‌ها به‌طور کامل ثابت شده و‬
‫‪.‬هیچ گونه حرکتی را تجربه نمی‌کنند‬

‫قانون صفرم ترموديناميك‬

‫اگر جسم یک با جسم دو در تعامل گرمایی باشد‪ ،‬و جسم یک با جسم ‪ 3‬در تعامل گرمایی باشد‪ ،‬آنگاه جسم ‪ 2‬و‬
‫‪ 3.‬با هم در تعامل گرمایی اند‬
 Types of Thermodynamic Processes
Reversible Process

In thermodynamics, a reversible process is defined as a process that can be reversed by

inducing infinitesimal changes to some property of the system. In so doing, it leaves no
change in either the system or surroundings. During the reversible process,
the system’s entropy does not increase, and the system is in thermodynamic
equilibrium with its surroundings.
 The isentropic process is a special case of adiabatic processes. It is a reversible adiabatic process. An isentropic process can also be called a constant entropy

process.

Irreversible Process

In thermodynamics, an irreversible process is defined as a process that cannot be reversed,

which cannot return both the system and the surroundings to their original conditions.
During irreversible process the entropy of the system increases.

Cyclic Process

A process that eventually returns a system to its initial state is called a cyclic process. After
a cycle, all the properties have the same value they had at the beginning. For such a process,
the final state is the same as the initial state, so the total internal energy change must
be zero.
It must be noted, according to the second law of thermodynamics, not all heat provided
to a cycle can be transformed into an equal amount of work. Some heat rejection must
take place. The thermal efficiency, ηth, of any heat engine as the ratio of the work it
does, W, to the heat input at the high temperature, QH.  ηth = W/QH.
A process that eventually returns a system to its initial state is called a cyclic process.

Isentropic Process

An isentropic process is a thermodynamic process in which the entropy of the fluid or

gas remains constant. It means the isentropic process is a special case of an adiabatic
process in which there is no transfer of heat or matter. It is a reversible adiabatic process.
An isentropic process can also be called a constant entropy process. In engineering, such
an idealized process is very useful for comparison with real processes.

P-V diagram of an isentropic expansion of helium (3 → 4) in a gas turbine.

Adiabatic Process
An adiabatic process is a thermodynamic process in which there is no heat transfer into or
out of the system (Q = 0). The system can be considered to be perfectly insulated. In an
adiabatic process, energy is transferred only as work. The assumption of no heat transfer is
very important since we can use the adiabatic approximation only in very rapid processes.
There is not enough time for the transfer of energy as heat to take place to or from the
system in these rapid processes.
In real devices (such as turbines, pumps, and compressors), heat losses and losses in the
combustion process occur. Still, these losses are usually low compared to overall energy
flow, and we can approximate some thermodynamic processes by the adiabatic process.

Isothermal Process

An isothermal process is a thermodynamic process in which the

system’s temperature remains constant (T = const). The heat transfer into or out of the
system typically must happen at such a slow rate to continually adjust to the temperature of
the reservoir through heat exchange. In each of these states, the thermal equilibrium is
maintained.
The case n = 1  corresponds to an isothermal (constant-temperature) process for an ideal
gas and a polytropic process. In contrast to the adiabatic process, in which n = κ  and  a
system exchanges no heat with its surroundings (Q = 0;  ∆T≠0), in an isothermal process, there
is no change in the internal energy (due to ∆T=0) and therefore  ΔU = 0 (for ideal gases) and
Q ≠ 0. An adiabatic process is not necessarily an isothermal process, nor is an isothermal
process necessarily adiabatic.
Isobaric Process

An isobaric process is a thermodynamic process in which the pressure of the

system remains constant (p = const). The heat transfer into or out of the system does work
but also changes the internal energy of the system.
Since there are changes in internal energy (dU) and changes in system volume (∆V),
engineers often use the enthalpy of the system, which is defined as:
H = U + pV
In many thermodynamic analyses, it is convenient to use enthalpy instead of internal
energy, especially in the first law of thermodynamics.
In engineering, both important thermodynamic cycles (Brayton and Rankine cycle) are
based on two isobaric processes. Therefore, the study of this process is crucial for power
plants.

Isochoric Process

An isochoric process is a thermodynamic process in which the volume of the closed

system remains constant (V = const). It describes the behavior of gas inside the container
that cannot be deformed. Since the volume remains constant, the heat transfer into or out
of the system does not the p∆V work but only changes the system’s internal energy (the
temperature).
In engineering internal combustion engines, isochoric processes are very important for
their thermodynamic cycles (Otto and Diesel cycle). Therefore the study of this process is
crucial for automotive engineering.

Polytropic Process

A polytropic process is any thermodynamic process that can be expressed by the following
equation:

pVn  = constant
The polytropic process can describe gas expansion and compression, which include heat
transfer. The exponent n is known as the polytropic index, and it may take on any value
from 0 to ∞, depending on the particular process.

Polytropic processes with various polytropic indexes.

Throttling Process – Isenthalpic Process

A throttling process is a thermodynamic process in which the enthalpy of the gas or

medium remains constant (h = const). The throttling process is one of the isenthalpic
processes. During the throttling process, no work is done by or on the system (dW = 0),
and usually, there is no heat transfer (adiabatic) from or into the system (dQ = 0). On the
other, the throttling process cannot be isentropic. It is a fundamentally irreversible
process. Characteristics of throttling process:
1. No Work Transfer
2. No Heat Transfer
3. Irreversible Process
4. Isenthalpic Process
Throttling of the wet steam is also associated with the conservation of enthalpy. But in this
case, a reduction in pressure causes an increase in vapor quality.