Izak Newton

4 I 1643 (25 XII 1642)

urodził się w Woolsthorpe
1665–67
opracował rachunek różniczkowy i całkowy
skonstruował teleskop zwierciadlany
1669
został profesorem matematyki na uniwersytecie w Cambridge
1672
opublikował New Theory about Lights and Colours
1687
opublikował dzieło Philosophiae naturalis principia mathematica
1699
został dyrektorem mennicy w Londynie
1703
został prezesem Towarzystwa Królewskiego w Londynie
1704
wydał dzieło Opticks
1707
opublikował Arithmetica universalis
31 III (20 III) 1727
zmarł w Londynie
Urodził się 4 I 1643 (25 XII 1642 wg kalendarza gregoriańskiego) w Woolsthorpe
(hrabstwo Lincolnshire) w rodzinie farmerskiej.
Odkrył prawo powszechnego ciążenia, zapoczątkował mechanikę klasyczną, rozpoznał
złożoną strukturę światła białego, odkrył (niezależnie od G.W. Leibniza) rachunek
nieskończonościowy (rachunek różniczkowy i całkowy). Dzieciństwo Newtona nie było
szczęśliwe. Jego ojciec zmarł przed urodzeniem syna. Przez kilka lat wychowywała go
babka. Matka powtórnie wyszła za mąż, ale Newton nie znosił ojczyma. Przez kilka
lat uczył się w szkole w sąsiednim miasteczku Grantham. W latach 1661–68 studiował
na uniwersytecie w Cambridge, 1669 został profesorem matematyki tamże (po
ustąpieniu mu katedry przez I. Barrowa, nauczyciela Newtona, który pierwszy docenił
jego geniusz). Jako członek Trinity College nigdy nie ożenił się. W 1696 przeniósł
się do Londynu, gdzie został kuratorem mennicy, a 1699 jej dyrektorem (do jego
obowiązków należała m.in. walka z fałszerzami, prowadzona przez niego z wielką
wytrwałością).
Lata 1665–1667
Według wspomnień Newtona, początek jego odkryć przypadł na młodzieńcze lata 1665–
67, kiedy przebywał on w rodzinnym domu z powodu zawieszenia zajęć na uczelni w
Cambridge podczas epidemii dżumy. Wtedy właśnie odkrył rachunek różniczkowy i
całkowy (które nazywał rachunkiem fluksji i fluent), zaczął rozmyślać nad przyczyną
ruchu ciał niebieskich oraz prowadził doświadczenia z optyki. Pierwsze sukcesy
odniósł właśnie w optyce, konstruując teleskop zwierciadlany (teleskop Newtona);
dzięki temu 1672 został członkiem Towarzystwa Królewskiego w Londynie.
Prace dotyczące światła
Opublikowana II 1672 pierwsza praca Newtona New Theory about Light and Colors
[‘nowa teoria światła i barw’] zawierała wyniki badań dotyczące dyspersji światła
oraz odkrycie, że światło białe jest mieszaniną różnych barw, z których każda ma
ściśle określony współczynnik załamania. W odpowiedzi na ostrą krytykę ze strony
m.in. Ch. Huygensa i R. Hooke’a, Newton zaproponował teorię korpuskularną
(emisyjną) światła, zgodnie z którą światło miało się składać z korpuskuł światła
emitowanych przez świecące ciała i wywołujących w eterze drgania różnej długości,
odpowiadające różnym barwom. Wszystkie swoje doświadczenia i poglądy na temat
światła zebrał Newton w wydanym 1704 dziele Opticks [‘optyka’]. Omówił tam
szczegółowo doświadczenia dotyczące optyki geometrycznej, zjawisk odbicia,
załamania i dyspersji światła oraz właściwości światła białego, interferencji
światła w cienkich warstwach, dyfrakcji i polaryzacji. Dzieło to kończy 31 tzw.
pytań, zawierających przemyślenia Newtona na różne tematy astronomii, fizyki i
chemii. Zadziwiają one głębią i dalekowzrocznością spojrzenia na przyrodę. Znajdują
się tam m.in., potwierdzone obecnie, przypuszczenia na temat hierarchii
elementarnych składników materii i ich oddziaływań.
Prace dotyczące ruchu ciał niebieskich
Zagadnieniami ruchu ciał niebieskich zainteresował się Newton ponownie ok. 1680 pod
wpływem korespondencji z Hookiem, który 1670 wysunął ideę powszechnej grawitacji.
Była to idea tylko jakościowa, gdyż, nie mając właściwego przygotowania
matematycznego, Hooke nie potrafił wykonać odpowiednich obliczeń dla ruchu Księżyca
i planet. Jak wynika z analizy zachowanych rękopisów, Newton zrozumiał ideę
powszechnego ciążenia dopiero w XII 1684 i przez następne półtora roku opracowywał
swe największe dzieło Philosophiae naturalis principia mathematica [‘zasady
matematyczne filozofii przyrody’], które wydał 1687. Rozwinął w nim naukę o
przestrzeni, czasie, masach i siłach, wprowadził pojęcia absolutnego czasu i
absolutnej przestrzeni, podał 3 słynne prawa (zasady dynamiki Newtona) i zastosował
je do rozwiązania wielu zagadnień, jak: ruch ciał pod działaniem sił centralnych i
in., ruch linii węzłów orbity, przyciąganie ciał sferycznych i niesferycznych,
zagadnienie 3 ciał i ruch ciał w ośrodkach stawiających opór. Rozważając ruch
wahadła, wprowadził rozróżnienie między masą grawitacyjną a masą bezwładną.
Formułując prawo powszechnej grawitacji, wykazał, że orbity planet i komet są
krzywymi stożkowymi (elipsa, parabola, hiperbola), uzasadnił 3 prawa Keplera i
wyjaśnił odstępstwa od tych praw, wytłumaczył spłaszczenie Ziemi i planet, ruch
zaburzony Księżyca, zjawiska przypływów i odpływów morza, precesję astronomiczną
oraz wiele innych. Wykazał także ilościowo nieprawdziwość teorii wirów Kartezjusza.
W Philosophiae... stosował Newton podejście całkowicie geometryczne. Nie ma więc
tam równań Newtona ani żadnych innych równań mechaniki, hydrodynamiki czy
aerodynamiki. Nie ma także wektorów ani rozważań energetycznych (zasady zachowania
energii wówczas jeszcze nie znano). Dzieło Newtona było bardzo trudne do
zrozumienia przez współczesnych mu i jego poglądy przyjmowano z oporami, zwłaszcza
poza Anglią. Nawet wybitni uczeni, jak Leibniz i Hyugens, uznawali, że przekonanie
o grawitacyjnym oddziaływaniu ciał na odległość jest absurdalne.
Inne prace
Doceniano jednak wielkość osiągnięć Newtona — 1699 został członkiem zagranicznym
Akademii Nauk w Paryżu, a 1703 — prezesem Towarzystwa Królewskiego w Londynie (tę
funkcję piastował aż do śmierci). Był pierwszym uczonym, który został uhonorowany
szlachectwem (1705). W połowie XVIII w. uznawano już powszechnie Newtona za
największego uczonego, a J.L. Lagrange nazwał go „najszczęśliwszym z ludzi, gdyż
istnieje tylko jeden świat i tylko jeden człowiek mógł ustalić prawa nim rządzące”.
Powstanie w XX w. fizyki kwantowej i relatywistycznej wytyczyło zakres
stosowalności mechaniki Newtona, pozostała ona jednak nadal nadzwyczaj użyteczną
teorią fizyczną.
Matematyczne odkrycia Newtona były znane współczesnym z jego listów i rękopisów, a
zostały opublikowane dopiero po wielu latach. Najpierw, do wydanego 1704 Opticks
zostały dołączone jako dodatki: Tractatus de quadratura curvarum [‘traktat o
kwadraturze krzywych’] i Enumeratio linearum tertii ordinis [‘wyliczenie krzywych
trzeciego rzędu’]. Potem ukazały się Arithmetica universalis (1707), De analysi per
aequationes numero terminorum infinitas [‘o analizie za pomocą równań o
nieskończonej liczbie wyrazów’] (1711), The Method of Fluxions and Infinite Series
[‘metoda fluksji i szeregów nieskończonych’] (1736).
Newton podkreślał niezależność nauki od filozofii. Jego metodologię najlepiej
wyraża słynne stwierdzenie hypotheses non fingo [‘hipotez nie wymyślam’],
wypowiedziane w tzw. Scholium Generale [‘objaśnieniu ogólnym’], dodanym w
zakończeniu 2. wydania Philosophiae... (1713). Zdaniem Newtona hipotezą trzeba
nazywać wszystko, co nie jest wyprowadzone ze zjawisk, tymczasem w nauce
eksperymentalnej wyprowadza się twierdzenia ze zjawisk, a potem uogólnia przez
indukcję, wystarcza zatem, że potrafimy podać ilościowy opis zjawiska, nie pytając
o jego przyczynę. Mimo tej deklaracji Newton nie stronił od hipotez, np. rozważając
naturę światła.
Newton poświęcał także wiele czasu na prace alchemiczne i studia teologiczne. Był
głęboko wierzący i występował w obronie religii i Kościoła anglikańskiego. Stojąc
na stanowisku deizmu, uznawał stworzenie świata za dzieło Boga. Zmarł 31 III 1727 w
Londynie. Został pochowany w Westminster Abbey.
źródło https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Newton-Isaac;3947022.html