Bewustzijnsfilosofie

College 2
 Recapitulatie
  Hoe past de geest in de fysische wereld?
  Dualisme zegt dat lichaam en geest
onafhankelijk van elkaar kunnen functioneren.

21/01/21 BF2 2
 Programma van dit college
1.  Idealisme;
2.  Behaviorisme;
3.  Samenvatting;
4.  Vooruitblik.

21/01/21 BF2 3
 Leerdoelen (= cursusdoelen) voor college 2

•  Je moet je de positie in het lichaam-geest debat van de idealisten kunnen

herinneren, kunnen beschrijven en uitleggen;
•  Je moet de positie in het lichaam-geest debat van de behavioristen
kunnen onthouden, beschrijven en uitleggen;
•  Je moet kunnen je mening met betrekking tot idealisme kunnen
beargumenteren;
•  Je moet kunnen je mening met betrekking tot behaviorisme kunnen
beargumenteren;
•  Je moet in staat zijn om de opvattingen van het dualisme, het idealisme
en het behaviorisme aan elkaar te relateren.
 Wat houdt dat in?

•  Je moet in staat zijn om uit te leggen wat de volgende termen inhouden:

•  Idealisme;
•  Primaire kwaliteit (= primaire eigenschap);
•  Behaviorisme;
•  Dispositie;
•  (Dit is geen uitputtende lijst).
•  Je moet dualisme kunnen relateren aan b.v. idealisme. Dit betekent dat u
de verschillen kunt beschrijven (bijvoorbeeld dualisme accepteert twee
substanties, idealisme slechts één);
•  Je moet je een mening kunnen vormen over idealisme en behaviorisme.
Dit betekent dat u argumenten voor en tegen idealisme en behaviorisme
kunt reproduceren en deze argumenten kunt evalueren.
En dat houdt in dat je bijvoorbeeld de volgende
vraag kan beantwoorden:

Het behaviourisme ...

[a] ... maakt een categoriefout volgens Ryle, omdat het ervan uitgaat dat de geest en het
gedrag hetzelfde zijn.
[b] ... verhoudt zich tot het functionalisme zoals Berkeleys idealisme zich verhoudt tot
het dualisme van Descartes.
[c] ... is meer wetenschappelijk dan het idealisme omdat het de geest ernstig neemt.
[d] ... maakt het onmogelijk om het interne mentale leven van dieren te bestuderen.
1. IDEALISME
 Question
Is there only mind?
 Kan iemand vertellen……

?  Wat een substantie ook weer is?

?  Wat het interactieprobleem van het
substantie-dualisme ook weer is?

21/01/21 BF2 9
  Het antwoord op het interactieprobleem van
George Berkeley (GB) is eenvoudig: er is
maar één substantie: de geestelijke
substantie;
  Dus ontstaat het probleem niet;
  Dit is dus een vorm van monisme: de positie
dat er maar één substantie is de geestelijke,
de fysische of nog heel wat anders.

21/01/21 BF2 10
 Zijn is waargenomen worden
Esse est percipi;
  In zijn werk laat GB Philonous (de
geestminnaar) in debat gaan met Hylas (de
stofman);
  Philonous ontkent het bestaan van de
materiële substantie, maar niet het bestaan
van materie.

21/01/21 BF2 11
 Hoe redeneert Berkeley?
  Empirisme (kennis via de ervaring
door waarneming);
  GB: We kunnen geen substantie zien;
  Maar wat zie je dan wel?
  GB: Eigenschappen;
  GB: Geuren, kleuren, smaken etc.
bestaan bij de gratie waargenomen te
worden (secundaire eigenschappen).

21/01/21 BF2 12
Kleuren zijn secundaire kwaliteiten
  Middelbare school Natuurkunde: "kleuren zijn
de golflengten van het licht".

Kleur 1 (blauwachtig paars) = 390 nm

Kleur 2 (paars) = 380 nm
21/01/21 BF2 13
 Zijn er primaire eigenschappen?
  GB: als iets groot is, dan is dat afhankelijk van een
waarnemer;
  GB: dus is grootte een secundaire eigenschap;
  GB: dit geldt voor alle eigenschappen.

21/01/21 BF2 14
  GB redeneerde niet goed;
  Of iets groot of klein is, is
afhankelijk van de waarnemer
maar de hoogte/grootte is dat
niet;
  Vergelijk: de temperatuur van
water is onafhankelijk van de
waarnemer, maar of het warm of
koud is niet.

21/01/21 BF2 15
  Bovendien: waar is het bier
als je de koelkast sluit?
  Dus: GB heeft God nodig om
de wereld niet te laten
verdwijnen;
  Dat levert ons geen inzicht op;
  Dus: idealisme neemt de
wetenschap niet serieus.

21/01/21 BF2 16
2. BEHAVIORISME
 Question
Is there only behavior?
 Behaviorisme
  Behaviorisme was een stroming aan het
begin van de twintigste eeuw;
  Behavioristen meenden dat – wil de
psychologie wetenschappelijk worden – we
geen onobserveerbare mentale entiteiten
kunnen accepteren en dus ook geen
woorden mogen gebruiken die naar dat
soort niet waarneembare zaken verwijzen.
21/01/21 BF2 19
 Black Box
  Input (stimuli) gaat in
the black box;
  Output komt eruit
([talig] gedrag);
  Wat er in de black box
gebeurt, daar heeft de
behaviorist het niet over.

21/01/21 BF2 20
 Psychologisch en filosofisch
behaviorisme
  Psychologen en filosofen hadden wat
verschillende redenen om behaviorisme te
verdedigen.

21/01/21 BF2 21
2.1 PSYCHOLOGISCH BEHAVIORISME
 Psychologisch behaviorisme

  Dit is hetzelfde als methodologisch

behaviorisme

  “Human thought is human

behavior.” (Skinner, 1974, p. 117)

21/01/21 BF2 23
 Psychologisch behaviorisme
“Psychology as the behaviorist views it is a purely
objective experimental branch of natural science. Its
theoretical goal is the prediction and control of
behavior. Introspection forms no essential part of its
methods, nor is the scientific value of its data dependent
upon the readiness with which they lend themselves to
interpretation in terms of consciousness.” (Watson,
1913)

21/01/21 BF2 24
 Motivatie voor psychologen om
behaviorisme te verdedigen
  Psychologen hadden methodologische
redenen: wetenschap moest objectief
worden
  Dus, de methode van de psychologie moest
gericht zijn op het documenteren van
stimulus respons correlaties (en niks zeggen
over de inhoud van de black box)

21/01/21 BF2 25
 Voorbeeld: Watsons studie van
Albert
1.  (Buiten het zicht van Albert) sla op
metaal om hem te laten schrikken;
2.  Laat hem een rat zien (hij is daar niet
bang van);
3.  Dan laat je hem het dier zien terwijl je
ook op het metaal slaat;
4.  Nu is Albert bang van de rat (ook zonder
het geluid).

21/01/21 BF2 26
 Watsons conclusie
  Alberts angst voor de rat was het resultaat
van conditionering;
  Watson meende dat alle emoties uiteindelijk
in stimulus-respons correlaties uitgelegd
konden worden.

21/01/21 BF2 27
 Bestaat de geest dan niet?
  Soms zeiden behavioristen (zoals Watson en
Skinner) dat ze alleen maar geïnteresseerd waren
om het bereik, de methode en het doel van de
psychologie te veranderen;
  Ze claimden soms dan ook dat ze niet
geïnteresseerd waren in metafysische vragen als
Wat is de geest?
  Maar ze zouden echt moeten zeggen dat er geen
geest is naast het gedrag.
21/01/21 BF2 28
 Het dilemma
  “[E]ither a behaviourist psychology studied
at least the fundamental aspects of the
human ‘psyche’ (of mental life) or it did not.
[…] If it did not study the fundamentals of
the human ‘psyche’, then it could hardly
claim to be introducing a new way of doing
psychology.” (Lyons, 2001/2007, p. 41)
  Dus, behavioristen moeten echt beweren dat
er naast het gedrag niet ook nog zoiets is als
een geest.
21/01/21 BF2 29
 Julian Jaynes
“But having once been a part of this major
school, I confess it was not really what it
seemed. […] [B]ehaviorism was only a refusal
to talk about consciousness. Nobody really
believed he was not conscious.” (Jaynes, 1977,
p. 15)

21/01/21 BF2 30
2.2 FILOSOFISCH BEHAVIORISME
 Filosofisch behaviorisme
  Dit heet ook wel analytisch behaviorisme;
  Dit heet ook wel linguïstisch behaviorisme.

21/01/21 BF2 32
 Motivatie voor filosofen om
behaviorisme te verdedigen
  Filosofen warden behavioristen om logische
en linguïstische redenen;
  Wat waren die redenen?
  Om dat te zien moeten we [1] terugkeren naar
de problemen met het dualisme (& idealisme)
& [2] naar de ideeën van de Logisch
Positivisten kijken (waarover meer in het
derde jaar in de cursus wetenschapsfilosofie).
21/01/21 BF2 33
 2.2.1 Ryles reactie op dualisme
  Dualisme (en ook idealisme, maar bijna
niemand gelooft dat) was hoogst
onwetenschappelijk volgens Gilbert Ryle
(GR);
  We zagen dat het de geest heel erg serieus
nam;
  Maar het was conceptueel incoherent en dat
is niet iets dat we in de wetenschap kunnen
accepteren.
21/01/21 BF2 34
De mythe van de "ghost in a machine"
  Descartes zag dieren als machines zonder geest;
  Wij hebben een geest, maar die kan niemand (anders)
waarnemen;
  GR: maar dan kunnen we niet vaststellen of dieren
wel of geen geest hebben (of andere mensen);
  Dus: wel of geen geest verklaart helemaal niks.

21/01/21 BF2 35
  GR: normaal gesproken maken we een verschil
tussen [1] bewuste wezens & [2] niet-bewuste
wezens / dingen op basis van het gedrag;
  GR: het is dus beter om naar gedrag te kijken
dan te accepteren dat er iets is als een
immateriële geest;
  GR: het gaat enkel om disposities & er de geest
is niets meer dan een verzameling van
disposities;
  GR: als je toch nog vraagt waar de geest nu is,
naast die disposities, dan maak je een
categoriefout.
21/01/21 BF2 36
 Categoriefout
  Als je iemand de universiteit laat zien, dan laat
je hem de bibliotheek zien, de collegezalen, de
mensa, de computerruimtes etc.;
  Als iemand na de tour dan vraagt: "maar waar
is nou de universiteit?" dan heeft deze dus niet
begrepen dat de universiteit niet los bestaat
van de gebouwen.
  Dus, de vraag creëert een pseudoprobleem.

21/01/21 BF2 37
 Categoriefout
  Bij een categoriefout deel je iets (de
universiteit) in, in de verkeerde categorie (in
dit voorbeeld: in een categorie apart van de
categorie waar o.a. de collegezalen en de
bibliotheek toe horen);
  Hierdoor ontstaan gekke vragen, zoals waar is
de universiteit?
  Dit geldt ook voor de geest.

21/01/21 BF2 38
 Disposities
  Een dispositie is een gedragspatroon dat iets
vertoont of zal vertonen onder bepaalde
omstandigheden

  Niet-psychologisch voorbeeld: oplosbaarheid

21/01/21 BF2 39
 Een psychologisch voorbeeld
  Wat is een hypocriet?
  GR: het is niet iemand die heimelijk het een
gelooft (dat zou iets in de black box zijn), maar
het ander zegt;
  GR: een hypocriet is (bijvoorbeeld) iemand die
zegt atheïst te zijn, maar in een ander dorp naar
de kerk gaat;
  Zijn gedrag (naar de kerk gaan) laat zien dat hij
wat anders gelooft dan wat hij beweert (verbaal
gedrag).
21/01/21 BF2 40
 Dus
  Volgens Ryle is het lichaam-geestprobleem
een pseudoprobleem, dit ontstaat doordat
mensen een categoriefout maken, wanneer
zij denken dat de geest iets anders is dan een
verzameling disposities.

21/01/21 BF2 41
 Ryles opvattingen lagen erg dicht
bij die van de Logisch Positivisten
“[W]hile definitely not a card-carrying
member of logical positivism […] he was
very sympathetic to their
movement.” (Lyons, 2001/2007, p. 58)

21/01/21 BF2 42
 2.2.2 Het Logisch Positivisme
  De LP wilden een verschil maken tussen
wetenschappelijke en onwetenschappelijke zinnen
& dat was hetzelfde verschil als het verschil
tussen betekenisvolle zinnen en betekenisloze
zinnen;
  Zijn waren empiristen: dat wil zeggen dat elke
wetenschappelijke / betekenisvolle zin uiteindelijk
gerelateerd moet kunnen worden aan publiek
observeerbare zaken;
  Dus moeten we geen subjectieve psychologie
hebben. BF2 43
 Uit hun pamflet uit 1929
"The attempt of behaviorist psychology to grasp
the psychic through the behavior of bodies, is, in
its principle attitude, close to the scientific
world-conception." (section 3.4)

21/01/21 BF2 44
 Carnap

“All sentences of psychology are about

physical processes, namely about the
physical behaviour of humans and other
animals.” (Carnap, 1931/1995, p. 43)

21/01/21 BF2 45
 Filosofisch Behaviorisme
(beschreven door Churchland)
“In its strongest and most straightforward form,
philosophical behaviorism claims that any sentence
about a mental state can be paraphrased, without loss of
meaning, into a long and complex sentence about what
observable behavior would result if the person in
question were in this, that, or the other observable
circumstance.” (Churchland, 2001, p. 23)

21/01/21 BF2 46
 "Anne wil op vakantie"
Dit zou equivalent zijn aan:

"Als we Anne in de positie zouden brengen dat

(1) we haar vroegen of ze op vakantie wilde
gaan zou ze "ja" zeggen; (2) we ze
vakantiebrochures zouden geven, dan zou ze ze
doornemen, (3) we haar een ticket zouden
geven, dan zou ze het aannemen, (4) etc."

21/01/21 BF2 47
 "Jan heeft kiespijn"
Dit zou equivalent zijn aan:

"(1) Als we Jan een pijnstiller aanbieden, dan

zou hij deze aan- en innemen; (2) als we
aanbieden hem naar de tandarts te brengen zou
hij dat accepteren; (3) als Jan zijn hand vrij heeft,
wrijft hij over zijn wang, (4) etc."

21/01/21 BF2 48
2.3 PROBLEMEN MET BEHAVIORISME
Ryles eigen probleem: Wat doet de
denker?

21/01/21 BF2 50
 De twee hoofdproblemen
  Probleem # 1: de disposities zijn niet
uitputtend te definiëren (en dus is het niet
equivalent in betekenis);
  Probleem # 2: kiespijn doet zeer (de parafrase
heeft wel “loss of meaning”).

21/01/21 BF2 51
 Exit behaviorisme
  Dit tweede probleem wordt meestal als fataal
gezien: het behaviorisme neemt weliswaar de
wetenschap serieus (i.t.t. substantie-dualisme
en idealisme), maar neemt het mentale niet
serieus.

21/01/21 BF2 52
 Maar….
  Behaviorisme was wel beter dan substantie-
dualisme & idealisme;
  Ondanks de problemen gaf men het dus niet
op / kon men het dus niet opgeven;
  Maar dat veranderde met de opkomst van de
identiteitstheorie.

21/01/21 BF2 53
 3. SAMENVATTING

21/01/21 BF2 54
 Hoe past de geest in de fysische wereld?

Dualisme: geest is niet- Idealisme: de geest is de Behaviorisme: geest is

fysisch enige substantie gedrag

Probleem: interactie is niet Probleem: slechte Probleem: parafrasering is

te begrijpen argumentatie onmogelijk

Probleem: Gods is nodig

Probleem: conceptueel Probleem: laat de geest uit
om de fysische wereld te
incoherent de theorie
redden

21/01/21 BF2 55
 Met andere woorden
  Dualisme en idealisme nemen wel de geest,
maar niet de wetenschap serieus;
  Behavioristen nemen wel de wetenschap, maar
niet de geest serieus.

21/01/21 BF2 56
 Hoe past de geest in de fysische wereld?

Dualisme: geest is niet- Idealisme: de geest is de Behaviorisme: geest is

fysisch enige substantie gedrag

Probleem: interactie is niet Probleem: slechte Probleem: parafrasering is

te begrijpen argumentatie onmogelijk

Probleem: Gods is nodig

Probleem: conceptueel Probleem: laat de geest uit
om de fysische wereld te
incoherent de theorie
redden

21/01/21 BF2 57
4. VOORUITBLIK
 Volgend college
  We willen een theorie die de wetenschap en de geest
serieus neemt;
  In het volgend college bekijken we een theorie over
lichaam en geest die dat doet: de identiteitstheorie.

21/01/21 BF2 59
Het behaviourisme ...
[a] ... maakt een categoriefout volgens Ryle, omdat het ervan uitgaat dat de geest en het
gedrag hetzelfde zijn.
[b] ... verhoudt zich tot het functionalisme zoals Berkeleys idealisme zich verhoudt tot
het dualisme van Descartes.
[c] ... is meer wetenschappelijk dan het idealisme omdat het de geest ernstig neemt.
[d] ... maakt het onmogelijk om het interne mentale leven van dieren te bestuderen.
TOT VOLGENDE KEER!