Pagsusuri sa mga Alamat at mga Kwentong-Bayan tungkol

sa Lawa ng Sampalok at ang Kaugnayan nito sa Araw-araw

na Pamumuhay ng mga Mangingisda ng San Pablo, Laguna

Kristen Gayle G. Catapang

Cristine Diane B. Dimayuga
Rochelle Ann T. Molina
Hanna Melissa N. Sorbito
University of the Philippines Los Baños

Bahagi ng buhay ng mga Pilipino ang paniniwala sa mga alamat at kwentong-bayan. Ang mga
alamat na ito ang sinasabing nagpapaliwanag ng pinagmulan ng Lawa ng Sampalok. Samantala,
ang mga nahalaw na kwentong-bayan ay sumusubok na bigyang-paliwanag ang mga
kababalaghang naranasan ng mga mamamayan ukol sa lawa. Nilalayon ng papel na ito na suriin
ang mga alamat at kwentong bayan tungkol sa Lawa ng Sampalok sa San Pablo, Laguna at ang
kaugnayan ng mga ito sa pang- araw-araw na pamumuhay ng mga mangingisda doon. Gumamit
ang mga mananaliksik ng pakikipagkwentuhan bilang pangunahing metodo ng pakikipag-ugnayan
sa mga naninirahan sa paligid ng lawa partikular na sa mga mga mangingisda. Nagkaroon din ng
ginabayang-talakayan. Sa pagsusuri, napag-alaman na ang mga alamat at kwentong-bayan ay
mayroong iba’t ibang bersyon. Gayunpaman, masasabing sinasalamin ng kaugnayan ng mga
pokloriko sa pang-araw-araw na pamumuhay ng mga naninirahan malapit sa Lawa ng Sampalok
lalo na ng mga mangingisda na hindi mahihiwalay ang tao sa kanyang lipunan. Inilahad din ang
mga resulta at implikasyon ng pananaliksik na ito bilang ambag sa batis ng kaalaman ng
Sikolohiyang Pilipino.

Part of the lives of Filipinos is their belief system on folklore composed of legends and folk tales.
These legends are the ones believed to explain the nature of the Sampalok Lake. On the other hand,
the known folktales attempt to describe the supernatural phenomena experienced by the residents in
the community. This paper aims to analyze the legends and folktales about the Sampalok Lake in
San Pablo, Laguna and its correlation to the everyday lives of the local fisherfolks. The researchers
used “pakikipagkwentuhan” as the primary method in interacting with the inhabitants around the
lake, particularly the fishermen. A focused group discussion was also conducted. Based on the
analysis, it was found out that the legends and folktales have different versions. Nevertheless, one
can conclude that the correlation of the folklore to the daily lives of the residents, especially the
fishermen mirrors the reality that an individual cannot be separated from the society. The results
and the implications of the research were shown to add to the body of knowledge of Sikolohiyang
Pilipino.

1
Catapang et al.

PANIMULA

Ang Lawa ng Sampalok ay ang pinakamalaki sa “Pitong Lawa ng San Pablo”. Isang
alamat ang kilalang naratibo na nagpapaliwanag ng pinagmulan ng lawa. Ayon dito,
noong unang panahon, may mayamang mag-asawa na naninirahan sa bayang ito at
nagmamay-ari ng malawak na taniman ng sampalok. Dahil hitik sa bunga ang mga
puno, napagpasiyahan nilang bakuran ang sampalukan. Ninais ng Diyos na subukin
ang pagiging magiliw ng mag-asawa. Isang araw, may engkantandang nag-anyong
pulubi upang humingi ng bunga ng sampalok sa mag-asawa. Sa kasamaang palad ay
pinagdamutan siya ng mga ito. Pinahabol ang pulubi sa isang aso at kinagat ng aso ang
pulubi. Sa pag alis ng matanda, nagdilim ang kalangitan at bumuhos ang isang
napakalakas na ulan. Kinabukasan, ang buong paligid ng tirahan ng mag-asawa ay
naging isang malaking lawa. Tulad ng mga mito, ang alamat ay sumusubok na
ipaliwanag ang “mga kababalaghan ng kalikasan na hindi pa noon naipapaliwanag
nang lubusan ng siyensiya” (Evasco, 2000, p. 70). Sa pag-uuring ginawa ni Eugenio
(2007) sa mga alamat, masasabing nakahanay ang kilalang alamat ng Lawa ng
Sampalok sa pangkat ng mga alamat na etiolohikal at nagpapaliwanag ng pinagmulan
ng mga bagay-bagay tulad ng mga heograpikal na katangian.

Sa paglipas ng panahon, may mga umusbong na kwentong-bayan tungkol sa mga

kababalaghan ng lawa. May ibang mga kwento ang sumubok na ipaliwanag sa mas
kritikal na pamamaraan ang pinagmulan ng lawa dala na rin ng modernisasyon.
Gayunpaman, hindi maitatanggi na kaakibat ng pag-usbong ng teknolohiya ang unti-
unting paglaho ng interes ng bagong henerasyon sa palipat-dila na tradisyon na
inaasahang magpapatuloy sa poklorikong kababakasan ng kultura ng mga naninirahan
sa palibot ng Lawa ng Sampalok. Ang mga nakatatanda naman ay nagiging abala sa
pagpapayabong ng pang-ekonomikal na aspeto ng kanilang pamumuhay na halos
nakadepende sa lawa. Bukod pa rito, madalas na ang mga pananaliksik tungkol sa
lawa ay nakaangkla sa siyensiya ng pangingisda at kwantitabong datos ng mga
katangian ng lawa at hindi nabibigyang-pansin ang kakulangan sa mga nailathalang
pag-aaral tungkol sa pokloriko ng lawa.

2
Catapang et al.

Hindi dapat isantabi ang kahalagahan ng poklorikong mayroon sa isang pamayanan

bilang isang maimpluwensiyang kasangkapan na sumasaklaw sa mga paniniwala,
kaugalian at iba pang aspeto ng kultura ng isang komunidad. Ang pag-aaral ng
pokloriko ng isang lugar ay masasabing parang pag-aaral na rin ng pamumuhay ng
mga tao sa lugar na iyon. Bukod pa rito, ang pokloriko, bilang isang panitikang pasulat
man o pasalita, ay nagpapakilala rin sa mga taong kabilang sa nasabing pangkat (Du,
2014).

Dahil sa mga nabanggit na suliranin, ang pananaliksik na ito ay tumutugon sa pagsusuri

ng kaugnayan ng mga alamat at mga kwentong-bayan tungkol sa Lawa ng Sampalok
sa pang-araw-araw na pamumuhay ng mga mangingisda na naninirahan malapit dito.
Nais nitong mabatid kung paano nga ba sinasalamin ng kaugnayan ng mga alamat at
kwento sa pamumuhay ng mga naninirahan malapit sa lawa, partikular na ang mga
mangingisda, ang tuwirang kaugnayan ng tao sa kanyang kapaligiran. Bukod pa rito,
nais maidokumento ng mga mananaliksik ang mga mahahalaw na alamat at mga
kwentong bayan upang mapanatiling buhay ang mga ito.

Ang pag-aaral na ito ay mahalaga para sa pagpapayabong ng batis ng kaalaman ukol

sa kasalukuyang poklor ng San Pablo, Laguna at ang ginagampanan ng tradisyunal na
palipat-dila sa pagpapaunlad ng kaalaman. Makatutulong ang pananaliksik na ito sa
mga mag-aaral at mananaliksik ng Sikolohiyang Pilipino upang magsilbing karagdagang
kaalaman ang mga matutuklasan sa pag-aaral na ito at mahikayat silang magsimula pa
ng mga pag-aaral na nakaugat sa mga pokloriko at ang kaugnayan nito sa pamumuhay
ng mga taong nakakaalam nito; at sa mga mambabasa upang maunawaan nila na sa
konteksto ng poklor tulad ng mga alamat at kwentong-bayan ay naipapakita na ang
indibidwal ay hindi maihihiwalay sa ginagalawan niyang lipunan.

Nilalayon ng pag-aaral na (1) matuklasan ang mga alamat ng Lawa ng Sampalok at

mga umusbong na bagong kwentong-bayan mula sa mga naninirahan sa paligid ng
lawa; (2) malaman ang mga pang-araw-araw na nakaugaliang gawain ng mga
mangingisda ng Lawa ng Sampalok; at (3) mapagtanto ang kaugnayan ng mga alamat

3
Catapang et al.

at mga umusbong pang kwentong-bayan tungkol sa Lawa ng Samapaloc sa pang-araw-

araw na pamumuhay ng mga mangingisda ng San Pablo.

Sinasaklaw ng pag-aaral na ito ang tuwirang kaugnayan ng mga alamat at kwentong-

bayan sa pang-araw-araw na pamumuhay ng mga naninirahan sa paligid ng Lawa ng
Sampalok. Bagaman naghain ang pag-aaral ng mga datos at konsepto ukol sa
nabanggit na usapin, ang mga ito ay angkop lamang sa konteksto ng iilang indibidwal
na naninirahan sa paligid ng Lawa ng Sampalok na naging kalahok sa pag-aaral na ito,
at maaaring hindi lapat sa konteksto ng ibang indibidwal sa nabanggit na pamayanan,
maging sa ibang mga komunidad.

Rebyu ng mga Kaugnay na Pag-aaral

Kabilang sa poklorikong Pilipino ang mga alamat at kwentong-bayan tungkol sa Lawa

ng Sampalok. Binigyang-kahulugan ni Damiana Eugenio (2007) ang poklor bilang isang
lipon na “kinabibilangan ng lahat ng uri ng tradisyunal na kaalaman ng mga pangkat ng
tao na pinagbuklod ng wika, relihiyon at paraan ng paggawa.” Gamit ang tradisyong
palipat-dila, ang poklor ay ang “anumang bahagi ng kaalaman na ipinamana mula sa
isang henerasyon patungo sa isa pang henerasyon na naglalarawan o nagpapakita ng
isang piling pangkat-etniko na masasabing natatangi sa nasabing grupo” na siyang
sumasalamin sa “mga kaugalian, kinagawian, mga napapansin, awitin at pamahiin at
iba pang gawi ng sinaunang panahon (Eugenio, 2007, p. xxiii).” Masasabing mga
naratibo ng poklor ang alamat at kwentong-bayan dahil nasa anyong tuluyan ang mga
ito. Ilan sa mga madalas na tema ng alamat ay ang pagtatayo ng pamayanan, at mga
diwata at santo. Pinaniniwalaang ang mga alamat ay totoo ayon sa tagapagsalaysay at
tagapakinig bagamat walang malinaw na pundasyong teolohiya ang alamat (Eugenio,
2007, p. xxv). Bukod pa rito, ayon kay Gerald Yason (2012), ang alamat ay:

“karaniwang nagsasalaysay …ng mga pangayari hinggil sa

tunay na mga tao at pook, at mayroong pinagbatayan sa kasaysayan.
Ang alamat ay karaniwang tumatalakay sa mga katutubong kultura,
kaugalian o kapaligiran. Ito ay tumatalakay din sa mga katangiang

4
Catapang et al.

maganda tulad ng pagiging matapat, matapang, matulungin at sa mga

katangiang hindi maganda tulad ng pagiging mapaghiganti, masakim, o
mapanumpa. Ngunit sa bandang huli ang kwento ay kapupulutan ng aral
para sa ikabubuti ng iba. Ito ay sumasalamin sa kultura ng bayang
pinagmulan nito.”

Ang mga alamat na nagpapaliwanag ng pinagmulan ng lahat ng uri ng bagay tulad ng

mga heograpikal na katangian gaya ng bulkan, lawa at ilog ay tinatawag na mga alamat
na etiolohikal o mapagpaliwanag (Eugenio, 2007, p. xxvi). Sa kabilang banda, ang
kwentong-bayan ay itinuturing na gawa-gawa lamang at dahil ibinabahagi lamang
bilang pang-aliw at pagtuturo ng kagandang-asal, ang kwentong-bayan ay maaaring
naganap o hindi kung kaya’t maaaring hindi seryosohin (Eugenio, 2007, p. xxvi).

Gayunpaman, sinasabing “tunay na lutang na lutang na may sikolohiya ang wika nating
mga Filipino sa mga tradisyong palipat-dila at panitikan. Sa mga ito makikita ang
katangian ng pagiging malikhain ng mga Filipino kung saan ang isang bagay na nakikita
niya sa kanyang paligid ay nagagawan niya ng talinghaga at simboliko upang maipakita
ang katangian ng bagay tinutukoy nito sa realidad na may layon na mangaral sa buhay,
magpasaya, o malibang sa kanyang kapwa (Vivas, 2009).” Bukod pa rito, "may taglay
na kahalagahang panlipunan at pangkultura ang halos lahat ng mga alamat hinggil sa
pinagmulan ng isang pook o halaman (Presidential Museum & Library [PML], 2015).”
Kaya’t dapat “upang makilala ang ibang pangkat na bumubuo sa bansa, nararapat
laang alamin, pag-aralan at pahalagahan ang kanilang oral na panitikan (Du, 2014,
p.159).” Hindi rin maitatanggi na maaring mapagkunan ng impormasyon ang mga
poklor sa pagkalap ng kasaysayang palipat-dila. Sa isang artikulo ni Gray (2015),
nabanggit na ang poklor ng Australian Aborigines ang maaring mapagkunan ng
pinakamatanda at pinakatiyak na kasaysayang palipat-dila. Kung kaya’t “kinikilala ng
mga batayang teksto ang kaangkupan ng kasaysayang oral sa pag-aaral ng buhay-
pamilya, istrukturang panlipunan, mga gawaing pang-ekonomiya, pananaw sa mga
pangunahing pampublikong kaganapan (National Historical Commission of the
Philippines [NHCP], 2011, p. 57).” Samantala, “ang kaibahan ng katotohanan sa
memorya ay tunay na nagpapaunlad ng mga pinagkunang palipat-dila bilang

5
Catapang et al.

dokumentong pangkasaysayan. Hindi ito bunga ng maling pag-alala…kundi aktibo at

malikhaing nagagawa ng memorya at imahinasyon sa pagsisikap na bigyang-halaga
ang mga importanteng pangyayari at ng kasaysayan sa pangkalahatan (Portelli, 1991,
p.26).”

METODO

Kalahok

Gumamit ang mga mananaliksik ng snowball sampling sa pagpili ng mga kalahok.

Mayroong 28 kalahok para sa pananaliksik na ito kung saan 12 sa mga ito ay babae at
15 ang lalaki. Karamihan sa kanila ay mga magingisda at ang ilan ay mga residente sa
paligid ng lawa na mayroong mga sariling negosyo tulad ng pagtitindahan, pagka-
carinderia at pagtitinda ng mga kakanin. Sila ang mga napiling kalahok para sa pag-
aaral na ito dahil sila ang mga may tuwirang kaugnayan sa lawa bunga ng tagal ng
kanilang paninirahan sa paligid nito at pagturing nila dito bilang pangunahing
pinagkukunan ng kanilang hanapbuhay.

Instrumento

Ang mga kwentong nakalap mula sa mga kalahok ang naging pangunahing pinagkunan
ng mga datos. Walang itinakdang istruktura sa mga tanong upang maisakatuparan ang
layunin ng pananaliksik na makapangalap ng mga alamat at mga kwentong-bayan mula
sa mga kalahok. Ang mga mahahalagang detalye ukol sa mga kwentong ibinahagi ng
mga kalahok ay isinulat sa isang journal. Sa ilang bahagi ng pangangalap ng datos,
gumamit ang mga mananaliksik ng voice recorder upang maidokumento ang aktwal na
panayam sa mga kalahok.

6
Catapang et al.

Pagkalap ng Datos

Nilibot ng mga mananaliksik ang paligid ng Lawa ng Sampalok upang makipagkilala sa

mga posibleng kalahok. Naging madali para sa mga mananaliksik ang
pakikipagpalagayang-loob dahil nakasanayan na ng mga naninirahan sa paligid ng lawa
ang pagdayo ng mga mananaliksik para mangalap ng datos mula sa kanila. Ngunit ang
kanilang kasanayan sa mga pananaliksik tungkol sa lawa ay naging balakid din.
Bagaman nais ng mga mananaliksik na maging natural lamang ang kwentuhan at hindi
ipagbigay-alam sa mga kalahok na para sa isang pag-aaral ang mga tanong, hindi na
maitanggi ng nauna sa huli ang tunay na layunin. Datapwat ipinaalam na ang mga
datos na makukuha mula sa mga panayam ay gagamitin lamang para sa isang pag-
aaral ukol sa mga alamat at mga kwentong-bayan ng Lawa ng Sampalok. Dahil dito,
ang naging pangunahing metodo ng pag-aaral ay pakikipagkuwentuhan. Nagsagawa rin
ng ginabayang talakayan kasama ang mga kasapi ng Sampalok Fisheries and Aquatic
Resources Management Council (FARMC) para sa huling bahagi ng pangangalap ng
datos.

Pag-analisa ng Datos

Ginamit ang kwalitatibong pagsusuri upang mapakahulugan ang mga datos na nakalap
sa pananaliksik na ito. Conventional qualitative content analysis ang naging
pamamaraan ng pag-aanalisa. Matapos ang transkripsiyon ng mga recording ng
panayam at ginabayang talakayan, nagsagawa ang mga mananaliksik ng coding ng
mga datos na nakuha at saka sumunod ang thematization bilang huling hakbang. Sa
thematization, hinalaw ang mga temang litaw at paulit-ulit sa mga sagot. Nakatulong
ang pamamaraang ito upang makagawa ng mga orihinal na eskima na
magbabalangkas sa naging pagpapakahulugan sa mga datos.

7
Catapang et al.

RESULTA

Mga Alamat na Nakalap

I. Pag-ulan ng Bulalakaw
Ang alamat na ito ay mula sa mga matatanda na nagsasabing ang pagulan
ng pitong bulalakaw ang sanhi ng pagkakaroon ng pitong lawa kasama na
ang Lawa ng Sampalok.

II. Paghukay ng Lupa

Ayon sa mga nakausap ng mga mananaliksik na binubuo ng mga kabataang
may edad 6 hanggang 9, ang pagkakaroon ng lawa ay dahil sa paghuhukay
ng kanilang mga magulang at paglalagay ng tubig pagkatapos nito.

III. Sumpa ng Matandang Ermitanyo

Maraming bersyon ang popular na alamat na ito. Bukod pa sa nailahad na
alamat ng Lawa ng Sampalok, may mga umusbong na iba’t ibang bersyon ng
naratibo. Kadalasan, tanging ang matandang ermitanyo saka ang may-ari ng
sampalukan ang nabanggit. Ni hindi pa nabanggit ang kasarian ng mga
tauhang ito. Sa isang salaysay ng dating pangulo na lubos na detalyado ang
pagkakalarawan, may nabanggit pang dagdag na tauhan katulad na lamang
ng dalagang anak ng mag-asawa na lumpo at ang mga alaga nitong aso. Ang
detalyeng prominente sa lahat ng bersyon ay ang pagsumpa ng matanda sa
mag-asawa dahil sa karamutan nito.

Mga Kwentong-Bayang Nakalap

I. Pagdadamot ng Lawa
Isa sa mga hindi kilalang kwentong bayan sa lugar na naibahagi lamang ng
isa sa mga kalahok mula sa kanyang lolo ay ang dati raw na pagpapahiram g
lawa ng mga materyal na bagay katulad na lamang ng kaldero, sandok,

8
Catapang et al.

kutsara, plato, at iba pa sa tuwing magdaraos ng piyesta sa paligid ng lawa.

Palagian daw itong nangyayari noon ngunit natigil nang minsa’y may isang
hindi nagsauli ng mga pinapahiram ng lawa. Ani niya, “...ika nga eh
karamutang taglay.”

II. Kwentong-bayan ayon sa mga Karanasan

Ilan pa sa mga kwentong naibahagi ay mula mismo sa mga sariling
karanasan ng mga kalahok. May iilan pa ring naniniwala na ang puno ng
sampalok ay matatagpuan pa rin sa ilalim ng lawa, na sumasabit pa sa mga
sanga nito kung minsan ang kanilang bangka. Ang iba pang mga kwento ay
tungkol sa mg kababalaghang nangyayari sa paligid ng lawa katulad ng
sinasabing “pagpula ng lawa” na may iba’t ibang interpretasyon ang ibig
sabihin, ang mga tagabantay ng lawa (tulad ng naibahaging kwento tungkol
sa mga taong-kahoy), at ang konsepto ng pagkuha ng lawa ng buhay (alay)
na kadalasang nangyayari sa mga dayo o hindi taal sa Lawa ng Sampalok.

Kung susuriin ang mga alamat at mga kwentong-bayang ito, masasabing may
paniniwala ang mga matatandang naninirahan na buhat sa mga likas na pwersa
(forces) ang pagkakaroon ng lawa. Samantala, sinasalamin ng alamat na alam ng mga
bata ang pagkilala nila sa kanilang mga magulang bilang malalakas na mga tao na
nagdadala ng pagbabago. Mayroon silang mataas na pagtingin sa mga nakatatanda sa
kanila.

Ang mga kwentong-bayan ay nagpapakita ng pagtanggap ng mga naninirahan malapit

sa lawa sa mga makapangyarihang nilalang na hindi nakikita. Gayunpaman, ang
konsepto ng “alay” ay maaaring isang pagsubok na maipaliwanag ang mga
kababalaghang hindi maipaliwanag ng mga tao.

Samantala, naobserbahan ng mga mananaliksik na ang pang-araw-araw na

nakaugaliang gawain ng mga mangingisda ay ang pagpapaunlad ng kanilang
hanapbuhay dahil ito ang pangunahing pinagkukunan ng kanilang kabuhayan. Tuwing

9
Catapang et al.

Disyembre, nagsisimulang “mamula” ang lawa ayon na rin sa kwentong-bayan. Ang

pamumula ng lawa ang nagsisilbing babala sa mga mangingisda na hihina ang huli ng
mga isda dala ng malamig na panahon. Kapag may mga dayo o mga panauhin mula sa
ibang lugar, binabalaan na nila agad na umiwas sa pagpunta sa lawa nang walang
kasamang mismong naninirahan doon para hindi sila maging “alay”. Dala na rin ito ng
kwentong-bayan tungkol sa mga taong nagiging “alay” ng lawa na kadalasang mga
dayo.

Uri ng Kaalaman Karanasan Kolektibong

Pokloriko Kamalayan
Alamat Pag-ulan ng mga Sumpa ng matandang
bulalakaw ermitanyo

Paghukay ng lupa

Kwentong- Pagdadamot ng lawa Puno ng sampalok sa

ilalim ng lawa
Bayan
Tagabantay ng lawa

Taong-kahoy

Alay

“Pagpula” ng lawa

Figure 1. Talaan ng mga nakalap na alamat at kwento

Ang mga nakalap na mga alamat at kwentong-bayan ay pinagpangkat-pangkat sa

tatlong uri—kaalaman, karanasan at kolektibong kamalayan (Figure 1). Kabilang sa
pangkat kaalaman ang mga alamat at kwentong-bayan na nakagisnan na ng mga
mamamayan. Malaking bahagi nito ang kwento ng mga matatanda na naibahagi sa
kanila. Ang iba naman dito ay naikwento lamang ng mga kaibigan, kapitbahay o
kakilala. Ilan sa mga alamat na kabilang dito ay ang pag-ulan ng bulalakaw. Samantala,
ang pangkat karanasan ay mga kwentong personal na naranasan ng mga taong
pinanggalingan ng salaysay. Higit sa lahat, ang pangkat kolektibong kamalayan ay
nakatuon sa mga alamat at kwentong-bayan na mayroong malawak na pagtanggap

10
Catapang et al.

mula sa mga mamamayan sa tulong ng mga institusyon tulad ng paaralan at media.

Kadalasan, ito ang mga naisasalaysay na mayroong isang popular na bersyon at iba
pang mga dagdag-bawas na kwento na bunga ng limitasyon ng memorya ng tao at
pagtatangka ng tao na magbigay ng naratibong sumasalamin sa kalakhan ng lipunan.

Figure 2. Kwento Model

Sa tulong ng naturang pagpapangkat, nabuo ang Kwento Model (Figure 2) bilang

eskima sa pagsasauri ng mga alamat at kwentong-bayan ayon sa kahalagahan nito
bilang impormasyon.

Ang kwento model ay gumagamit ng mga konseptong kaalaman, karanasan at

kolektibong kamalayan na bumubuo sa siklo ng pagkukwento sa isang naratibo. Ang
modelong ito ay nagpapakita ng kaugnayan ng kaalaman at karanasan ng tao. Ang
isang kwento ay maaring nalaman lamang ng isang indibidwal at hindi niya naranasan o
kaya’t parehong nalaman niya mula sa iba at naranasan rin niya. Napagtanto ng mga
mananaliksik na sa kultura ng pagkukwento, may mga kwentong nabuo mula sa
karanasan ng tao bago pa man niya malaman na mayroon nang kuwento tungkol sa
naturang pangyayari. Samantala, may mga kwentong narinig o nakagisnan na ng

11
Catapang et al.

indibidwal bago pa man niya mismong maranasan ang naganap sa kwento. Sa huli,
ipinapakita ng modelong ito ang kaugnayan ng mga kwentong nagmula sa kaban ng
kaalaman at karanasan ng mga indibidwal sa pagbuo ng kolektibong kamalayan ng
kanilang pamayanan.

Tao Pokloriko Lipunan

Nagpapakita ng ibat-ibang ugali, Nagoorganisa at nagbibigay

Tao pag-iisip at ibat-ibang klase ng kahulugan sa realidad ng tao at
pagkatao sa espasyong ginagalawan nito

Nagsasabuhay ng mga pira- Nakasalalay dito ang pagkiling

Pokloriko pirasong konseptong sa isang kultura o tuluyang
nakapaloob dito pagkalimot nito

Nagsasabuhay sa realidad na Nagpapakita ng kultura ng lugar

binuo ng lipunan at nagbibigay isang lugar at mga kadahilan ng
ng karagdagang kahulugan sa pagkabuo nito
Lipunan
mga espasyo sa tulong ng
iba’t bang kontekstong pinang-
gagalingan ng mga ito

Figure 3. Tao-Pokloriko-Lipunan Window

Ang Tao-Pokloriko-Lipunan Window ay nagpapakita ng ginagampanang papel ng (1)

tao sa pokloriko at lipunan; (2) ng pokloriko sa tao at lipunan; at (3) ng lipunan sa tao at
pokloriko. Mula sa Figure 3, hinango ng mga mananaliksik ang Orasa Model.

12
Catapang et al.

Figure 4. Orasa Model

Malinaw na mauunawaan ang koneksyon sa pamamagitan ng Orasa model (Figure 4).

Ipinapakita rito na ang tao at ang lipunan ay iniluluwal ang bawat isa. Ang mga gawi ng
tao, pag-iisip at iba’t ibang pagkatao ay nagpapakita kung anong lipunan ang kanyang
ginagalawan. Ang istruktura naman ng lipunan at iba’t ibang klase ng kapaligirang
nakapaloob dito ay hindi lamang nag-oorganisa ng realidad ng tao bagkus
naglalarawan din ito ng kung anong klaseng tao ang mabubuo sa loob nito. Ang
pokloriko sa naturang lipunan ay nagpapaliwanag sa kultura ng isang lugar at pag-iisip
at gawi ng tao. Bagaman ang masasalamin sa mga pokloriko ay mga animo’y pira-
pirasong mga ideya at impormasyon, kung pag-aaralan nang husto ang kalakhang
poklor, maaaring makatulong ito sa pagbuo ng isang kalipunan ng mga kaalamang
sumasalamin sa realidad ng tao at lipunan. Bagamat itinatanggi ng mga residente sa
paligid ng lawa ng Sampalok na may epekto ang mga pokloriko sa pang-araw-araw
nilang pamumuhay, sa huli ay lumabas, ayon sa kanilang mga pahiwatig, ang
pagrespeto nila sa natural na pagdaloy ng mga bagay. Ang pagtanggap sa natural na
gawi ng kalikasan ay pagpapakita ng respeto ng tao sa kultura na mayroon sa lipunan
maging sa kahalagahan ng pagsalin nito sa mga susunod na henerasyon sa kabila ng
modernisasyon. Nagpapatunay ito ng pagtanggap ng bawat isa na kaakibat ng
nasabing mga kwento ang makulay at malagong kultura at identidad ng kanilang
pinagmulan.

KONKLUSYON

Ang mga nasumpungang alamat ng mga mananaliksik ang sinasabing nagpapaliwanag

ng pinagmulan ng Lawa ng Sampalok. Samantala, ang mga nahalaw na kwentong-
bayan ay sumusubok na bigyang-paliwanag ang mga kababalaghang naranasan ng
mga mamamayan ukol sa lawa. Napag-alaman ng pag-aaral na ang mga alamat at

13
Catapang et al.

mga kwentong bayan tungkol sa Lawa ng Sampalok sa San Pablo, Laguna ay may
kaugnayan sa pang-araw-araw na pamumuhay ng mga mangingisda doon. Ang mga
kultura at gawaing napapaloob sa mga nabanggit na poklor ay binibigyang-halaga ng
mga tao na siyang nagbubunsod para hayaan na lamang ang mga natural na proseso
na mayroon sa lipunan dulot ng kalikasan. Hinahangad ng mga residente ang maisalin
ito sa mga susunod pang henerasyon subalit malaking balakid sa hangaring ito ang
patuloy na pag-usad ng modernisasyon. Ang pagsalin ng mga kwentong sumasalamin
sa kultura ng kanilang lugar ay tuluyan nang naglalaho dahil sa pagkahilig ng mga
kabataan sa mga video games at pag-surf sa internet. Ang mga naisalbang mga
alamat at kwentong-bayan ay nagkaroon ng iba’t ibang bersyon dahil sa iba’t ibang
pinanggagalingan ng kaalaman ukol sa mga naratibong poklor na ito. Ang pagsasalin
ng mga kwento ay nadadagdagan at nababawasan depende sa kaalaman, karanasan
ng mga tao, at kolektibong kamalayan na namamayani sa lipunang kanilang
ginagalawan. Masasalamin sa ideyang ito ang tuwirang kaugnayan ng tao sa lipunan at
vice versa. Ang kaugnayan ng mga taong naninirahan sa paligid ng Lawa ng Sampalok
sa mismong lawa at ang nailarawang kaugnayan nito sa mga nahalaw na poklor na
mayroon sa lugar ay nagpapatunay na hindi maaaring ihiwalay ang tao sa kanyang
lipunan, at ang lipunan at tao sa kalikasan. Inaasahan ng mga mananaliksik na ang
pag-aaral na ito ay magiging daan upang magbunga pa ng mas malalim na pag-aaral
ukol sa Lawa ng Sampalok at mga katabi pa nitong mga lawa. Ang bawat lawa ay may
kanya-kanyang kwento na makapagbibigay-sulyap sa mayabong na kultura ng bayan
ng Laguna.

SANGGUNIAN

Balatibat, T. (2012). Sampalok lake: San pablo city’s legendary lake. Retrieved
November 21, 2015, from http://fieldtripboy.com/sampalok-lake-san-pablo-citys-
legendary-lake/

Du, N. (2014). Pagdalumat sa mga sinaunag di-materyal na kultura ng mga b’laan sa

Brgy. Pisan, Kabacan, Cotabato mula sa kanilang kwentong bayan. Asia Pacific
Journal of Multidisciplinary Research, 2(6), 158-163.

14
Catapang et al.

Eugenio, D. (2007). Philippine folk literature: An anthology. Quezon City, Philippines:

UP Press, xxiii-xxvi

Evasco, E. (2000). Sa pusod ng lungsod: Mga alamat, mga kababalaghan bilang

mitolohiyang urban. Humanities Diliman, 1(1), 69-91.

Gray, R. (2015, January 28). Aboriginal folklore could be oldest accurate oral history in
the world: Stories of ancient sea level rise have survived for 10,000 years. Daily
Mail Online. Retrieved November 25, 2015, from
http://www.dailymail.co.uk/sciencetech/article-2929775/Aboriginal-folklore-oldest-
accurate-oral-history-world-Stories-ancient-sea-level-rise-survived-10-000-
years.html

National Historical Commission of the Philippines. (2011). Oral and local history writing:
Seminar-workshop proceedings (2007-2008). Manila: Philippines

Presidential Museum & Library. (2015). Panitikan ng iba’t ibang lalawigan. Retrieved
November 21, 2015, from http://www.malacanang.gov.ph/75475-panitikan-ng-
ibat-ibang-lalawigan

Vivas, L. (2009, November 16). Sikolohiya ng wikang Filipino. Entry posted to

https://liancvivas.wordpress.com/2009/11/16/sikolohiya-ng-wikang-filipino

Yason, G. (2012). Kahulugan ng Alamat. Retrieved November 21, 2015, from

http://www.scribd.com/doc/101028302/Kahulugan-Ng-Alamat#scribd

15