Karta pracy

Gorączka romantycznych uniesień

1. Przedstaw w punktach historię miłości Gustawa i Maryli.

- Poznanie Maryli
- Zakochanie się w niej
- Wspólnie spędzany czas
- Wydanie Maryli przez rodziców za mąż, za bogatszego mężczyznę
- Ślub Maryli
- Załamanie Gustawa
- Samobójstwo

2. Przeczytaj fragmenty Dziadów cz. IV i odpowiedz na umieszczone pod nimi pytania.

Księże, a znasz ty żywot Heloisy?

Znasz ogień i łzy Wertera?
[...]
Wszakże lubisz książki świeckie?...
Ach, te to, książki zbójeckie!
(ciska książkę)
Młodości mojej niebo i tortury!
One zwichnęły osadę mych skrzydeł
I wyłamały do góry,
Że już nie mogłem na dół skręcić lotu.
Kochanek przez sen tylko widzianych mamideł,
Nie cierpiąc rzeczy ziemskich nudnego obrotu,
Gardzący istotami powszedniej natury,
Szukałem, ach! szukałem tej boskiej kochanki,
Której na podsłonecznym nie bywało świecie,
Którą tylko na falach wyobraźnej pianki
Wydęło tchnienie zapału,
A żądza w swoje własne przystroiła kwiecie.
Lecz gdy w czasach tych zimnych nie ma ideału,
Przez teraźniejszość w złote odleciałem wieki,
Bujałem po zmyślonym od poetów niebie,
Goniąc i błądząc, w błędach nieznużony goniec;
Wreszcie, na próżno zbiegłszy kraj daleki,
Spadam i już się rzucam w brudnych uciech rzeki:
Nim rzucę się, raz jeszcze spójrzę koło siebie!
I znalazłem ją na koniec!
Znalazłem ją blisko siebie,
Znalazłem ją!... ażebym utracił na wieki! [...]
Czyli mię słówkiem dwuznacznym podwiodła?
Czy wabiącymi łowiła uśmiechy
Albo kłamliwie układała lice?
I gdzież są jej przysięgi, jakie obietnice?
Miałemże od niej choć przez sen nadzieję?
Nie! nie! sam urojone żywiłem mamidła,
Sam przyprawiłem jady, od których szaleję!

a) Dlaczego Cierpienia młodego Wertera i Żywot Heloizy Gustaw nazywa książkami

zbójeckimi i do czego skłoniła go ich lektura?
Lektury te są tak przez niego nazywane, ponieważ ukształtowały one jego wyobrażenie o
miłości, przez co postępuje on podobnie jak ich bohaterowie. W jego młodości sprawiły mu
„niebo i tortury”. Z ich powodu popełnił on samobójstwo, tak jak Werter z „Cierpień
Młodego Wertera”.

b) Jak doszło do tego, że Gustaw się zakochał?

Gustaw szukał długo swojej drugiej połówki w całym kraju. Już myślał, że nie znajdzie
nikogo, więc wrócił i zamiast szukać daleko rozejrzał się ostatni raz po okolicy, myśląc, że
nic już z tego nie będzie i jak się okazało znalazł piękną dziewczynę.

c) Jak Gustaw określa udział kobiety w procesie zakochania?

Kobieta według tekstu, nie brała specjalnie żadnego udziału. Gustaw się w niej zakochał
samoczynnie. W pewnym momencie zdał sobie sprawę z tego, że to on samemu podsycał
swoje uczucie do niej.

3. Przedstaw obraz kobiety wyłaniający się z przytoczonych fragmentów IV części Dziadów.

Najpiękniejsza, jak aniołek raju,

Najpiękniejsza ze wszystkich dziewica,
Wzrok niebieski, jako słońce w maju,
Odstrzelone od modrych wód lica.
Pocałunek jej, ach, nektar boski!
Jako płomień chwyta się z płomieniem [...].
Ach! ja tak ją na martwym ubóstwiam obrazku,
Że nie śmiem licem skazić jej bezbronnych ustek,
[...]
Dawno, dawno!... raz miałem przypadek ten samy.
Po pierwszym z nią widzeniu wróciwszy do domu
Poszedłem spać, ni słówka nie mówiąc nikomu.
Nazajutrz, gdy dzieńdobry przyniosłem dla mamy:
„Co to jest, mówi do mnie, żeś taki pobożny?
Modlisz się przez noc całą, wzdychasz nieustannie
I litaniją mówisz o Najświętszej Pannie”. [...]
Kobieto! puchu marny! ty wietrzna istoto!
Postaci twojej zazdroszczą anieli,
A duszę gorszą masz, gorszą niżeli!...
Przebóg! tak ciebie oślepiło złoto!
I honorów świecąca bańka, wewnątrz pusta!
Bodaj!... Niech, czego dotkniesz, przeleje się w złoto;
Gdzie tylko zwrócisz serce i usta,
Całuj, ściskaj zimne złoto!
Kobietą, której obraz możemy dojrzeć w przytoczonym wyżej fragmencie jest tak naprawdę
Maryla. Jest ona niezmiernie piękna, lecz zamiast Gustawa, wybrała ona innego, tylko
dlatego, że był on bogaty, a ona była zaślepiona złotem.

4. Zapoznaj się z przytoczonymi fragmentami utworu i określ stosunek romantyków do

małżeństwa.

KSIĄDZ
Jeżeli Pan Bóg złączył, ludzie nie rozłączą!
Może się troski wasze pomyślnie zakończą.
PUSTELNIK
Chyba tam! gdy nad podłym wzbijemy się ciałem,
Złączy się znowu jedność, dusza z duszą zleje;
Bo tutaj wszelkie dla nas umarły nadzieje,
[...]

PUSTELNIK
Słuchaj! przyjmij pociechę, małżonku strapiony,
Żona twoja przed śmiercią już była umarłą!
[...]
Gdy na dziewczynę zawołają: żono!
Już ją żywcem pogrzebiono!
Wyrzeka się przyjaciół, ojca, matki, brata,
Nawet... słowem, całego wyrzeka się świata,
Skoro stanęła na cudzym progu!

Romantycy, na przykładzie Pustelnika, mają negatywny stosunek do małżeństwa, ponieważ

gdy pewna dziewczyna zostaje żoną, wyrzeka się ona praktycznie całego swojego przeszłego
życia, swoich przyjaciół, rodziny na rzecz swojego nowego małżonka. Uważają oni też, że
jeśli dusze są sobie pisane, to po śmierci się ze sobą złączą. Wiele romantyków tak twierdziło,
przez co popełniali samobójstwa, aby przyśpieszyć ten proces. Drugą grupą natomiast, są
romantycy na przykładzie księdza. Uważają, że jeśli dwie osoby, połączył Bóg, tego nie da
się już cofnąć i jest to rzecz święta.

5. Przeanalizuj wypowiedzi Gustawa dotyczące rozstania kochanków i uzupełnij tabelę.

Cytaty
O dziatki, wy się ze mnie śmiać nie powinniście!
Słuchajcie, znałem pewną kobietę za młodu,
Tak jak ja nieszczęśliwą, z takiego powodu!
Miała takąż sukienkę i na głowie liście,
Gdy weszła do wsi, cała wieś nawałem,
Urągając się z jej biedy,
Pędzi, śmieje się, wykrzyka,
Zagadnienia
a) Określ przyczynę nieszczęścia
kobiety, o której mówi Gustaw.
Przyczyną jej nieszczęścia jest
podobnie tak jak u Gustawa –
nieszczęśliwa miłość.
b) Dlaczego kobieta była dziwnie
Podrzyźnia, palcem wytyka:
Ja się raz tylko, raz tylko zaśmiałem!
Kto wie, jeśli nie za to?... słuszne sądy Boże!
Lecz któż mógł przewidzieć wtedy,
Że ja podobną sukienkę włożę?
Ja byłem taki szczęśliwy!
Jak trup samotny, obok weselnego tłumu,
Leżałem na zroszonej gorzkim płaczem darni:
Sprzeczność ostatnich w świecie pieszczot i męczarni!
Przebudzony, ujrzałem krwawy promyk wschodu.
Czekałem chwilę: już nigdzie blasku ani szumu.
Ach, ta chwila jak piorun, a jak wieczność długa!
Na strasznym chyba sądzie taka będzie druga!
(po pauzie z wolna)
Wtem anioł śmierci wywiódł z rajskiego ogrodu!
A ty sercem oziębłym, obojętną twarzą,
Wyrzekłaś słowo mej zguby
I zapaliłaś niecne ogniska,
Którymi łańcuch wiążący nas pryska,
Które się wiecznym piekłem między nami żarzą,
Na moje wieczne męczarnie!
Zabiłaś mię, zwodnico! Nieba cię ukarzą,
Sam ja... nie puszczę bezkarnie,
Idę, zadrżyjcie, odmieńce!
(dobywa sztylet i z wściekłą ironią)
Błyskotkę niosę dla jasnych panów!
Ot, tym wina utoczę na ślubne toasty...
Ha! wyrodku niewiasty!
Śmiertelne ścisnę wokół szyi twojej wieńce!
Idę jak moję własność do piekła zagrabić
6. Na podstawie przytoczonych fragmentów Dziadów cz. IV wymień cechy miłości
romantycznej (To ważne!!!).
Cytaty
Na próżno! jedna tylko iskra jest w człowieku,
Raz tylko w młodocianym zapala się wieku
Odtąd wszystkich spraw moich, chęci, myśli panią,
Ach, odtąd dla niej tylko, o niej, przez nią, za nią!
Jej pełne dotąd jeszcze wszystkie okolice:
Tu po raz pierwszy boskie obaczyłem lice,
Tu mnie pierwszej rozmowy uczciła wyrazem,
Tutaj na wzgórku, Russa czytaliśmy razem
Każde wzruszenie moje natychmiast ją wzruszy,
Każdy przyostry wyraz zadraśnie;
Od cienia smutku mego jej wesołość gaśnie:
ubrana, miała na głowie liście
i wzbudzała powszechną wesołość?
Wpadła ona w jakiegoś rodzaju
obłęd.
c) Co oznacza, że Gustaw włożył
podobną sukienkę?
Oznacza to, że jest on teraz w
podobnej sytuacji co ona.
d) Czego świadkiem był Gustaw
i jaką reakcję to w nim wzbudziło?
Gustaw był świadkiem ślubu
kobiety której kochał, z innym
mężczyzną. Wzbudziło to w nim
smutek, żal i rozpacz oraz myśli
o samobójstwie.
e) Jak zakończył się związek
Gustawa? Co było skutkiem
rozstania?
Związek Gustawa zakończył się
niefortunnie oraz nieszczęśliwie z
powodu wybrania przez kobietę
innego, bogatszego mężczyzny.
Skutkiem rozstania była wielka
złość oraz smutek Gustawa, a
nawet spowodowała on u niego
myśli samobójcze.
Cechy
Pierwsza, młodzieńcza miłość jest
wyjątkowa, potem już nie da się
znaleźć drugiej tak mocnej
Silne uczucie do drugiej osoby,
ciągłe myśli o niej.
Pamięć o pierwszym spotkaniu.
Kochankowie byli dla
siebie bliźniaczymi duszami,
idealnie się sobą uzupełniali.
Tak znaliśmy nawzajem czucia naszej duszy, Pasowali do siebie.
Co jedno pomyśliło, już drugie odgadło.
Całą istnością połączeni ścisło,
Spojrzawszy tylko na twarzy zwierciadło,
Serce nasze w czystym widzieliśmy stoku,
Jakie tylko uczucie na mych oczach błysło,
Natychmiast lotem promyka
Aż do jej serca przenika,
I na odwrót błyszczy w oku.
Ach tak! tak ją kochałem!
O nie! nas Bóg urządził ku wspólnemu życiu, Wcześniejsze połączenie dusz
Jednakowa nam gwiazda świeciła w powiciu, młodych kochanków przez Boga.
Równi, choć różnych zdarzeń wykształceni ciekiem, Gustaw uważa, że ich dusze się
Postawą sobie bliscy, jednostajni wiekiem, odnalazły i są dla siebie
Ten sam powab we wszystkim, toż samo niechcenie, przeznaczone, ponieważ Bóg tak
Też same w myślach składnie i w czuciach płomienie. wcześniej zadecydował.
Gdy nas wszędzie tożsamość łączy niedościgła,
Bóg osnuł przyszłe węzły
Czyliż niewinna miłość wiecznej godna męki? Bóg na samym początku ustala,
Ten sam Bóg stworzył miłość, który stworzył wdzięki. które duszę ze sobą połączy. A
On dusze obie łańcuchem uroku przez cały czas trwania życia,
Powiązał na wieki z sobą! dusze te dążą do odnalezienia
Wprzód, nim je wyjął ze światłości stoku, siebie wśród innych ludzi.
Nim je stworzył i okrył cielesną żałobą,
Wprzódy je powiązał ze sobą!
Chyba tam! gdy nad podłym wzbijemy się ciałem, Złączenie rozłączonych lub nie
Złączy się znowu jedność, dusza z duszą zleje połączonych za życia dusz, które
następuje po śmierci.
Nie wiesz, jaki tu żar płonie, Miłość jest najsilniejszym
Mimo deszczu, mimo chłodu, uczuciem. Jest ona silniejsza od
Zawsze płonie! rozumu i wszelkiego rozsądku
Nieraz chwytam śniegu, lodu, oraz innych uczuć. Przetrwa
Na gorącym cisnę łonie; wszystkie napotkane przeszkody.
I śnieg tonie, i lód tonie,
Z piersi moich para bucha,
Ogień płonie!
Stopiłoby kruszce i głazy,
Gorszy niż ten tysiąc razy,
(pokazując kominek)
Milion razy!
I śnieg tonie, i lód tonie,
Z piersi moich para bucha,
Ogień płonie!