22

เซลล์เป็นหน่วยโครงสร้างพื้นฐานของสิ่งมีชีวิตที่เล็กที่สุดของสิ่งมีชีวิต เนื่องจากเซลล์ส่วน
ใหญ่มีขนาดเล็กไม่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า การศึกษาเกี่ยวกับเซลล์จึงต้องอาศัยกล้องจุลทรรศน์
ส่องดูสิ่งต่าง ๆทั้งที่มีชีวิตและไม่มีชีวิต

ภาพแสดง ระบบทางเดินอาหารของคน
ที่มาของภาพ : http://www.suwannaramwittayakom.com/
science/anocha/ppt/cell/cell1.files/frame.htm#slide0519.htm

การคานวณหากาลังขยายของภาพและขนาดของวัตถุจากกล้องจุลทรรศน์

ภาพแสดง กล้องจุลทรรศน์
ที่มาของภาพ : https://sicwrt.wikispaces.com
 23

ขนาดของสิ่งมีชีวิต
1 mm  เซลล์ขนาดใหญ่ เช่น เซลล์ไข่ อะมีบา
1/10 mm  เซลล์ขนาดใหญ่ เซลล์ไข่ขนาดเล็ก
1/100 mm  สังเกตได้ยากด้วยตาเปล่า
1/1,000 mm (1 m)  ใช้กล้องจุลทรรศน์
1/10 m  ใช้กล้องจุลทรรศน์
1/100 m  ใช้กล้องจุลทรรศน์
1/1,000 m(1 nm)  ใช้กล้องอิเล็กตรอน
1/10 nm  ใช้กล้องอิเล็กตรอนอะตอม

ภาพแสดง เซลล์ไข่(ovum)
ที่มาของภาพ : http://www.thaigoodview.com/node/76161

ภาพแสดง เซลล์อะมีบา
ที่มาของภาพ : http://www.microscopes.in.th/8118C.html

ภาพแสดง เซลล์ไข่เป็ด
ที่มาของภาพ : http://www.neutron.rmutphysics.com/teaching-
lossary/index.php?option=com_content&task=view&id=9297&Itemid=14
 24

คาย่อ การเทียบหน่วย
mm millimetre มิลลิเมตร 1 cm = 10 mm
m micrometre ไมโครเมตร 1 mm = 1000 m
nm nanometre นาโนเมตร 1 m = 1000 nm

การคานวณหาขนาดของวัตถุหรือขนาดภาพจากกล้องจุลทรรศน์
1. การหาขนาดของวัตถุจากกาลังขยายของภาพ
ตัวอย่าง 1.1 ถ้าขนาดจริงของพารามีเซียมวัดได้ 200 m เมื่อนาไปศึกษาดูด้วย
กาลังขยายของเลนส์ใกล้ตาและเลนส์ใกล้วัตถุ 10x นักเรียนจะเห็นภาพพารามีเซียมมีความยาว
เพิ่มขึ้นกี่เท่าและภาพของพารามีเซียมมีความยาวกี่ cm
วิธีทา ภาพพารามีเซียมมีความยาวเพิ่มขึ้นกี่เท่า
ภาพของพารามีเซียมมีความยาวกี่ cm

ภาพพารามีเซียมมีความยาวเพิ่มขึ้นกี่เท่า
วิธีทา หากาลังขยายของกล้อง = 10 x 10 = 100 เท่า
ขนาดจริงวัดได้ 1 m กาลังขยายภาพ = 100 เท่า
ขนาดจริงวัดได้ 200 m กาลังขยายภาพ = 200 x 100 เท่า
เห็นภาพพารามีเซียมยาวเพิ่มขึ้น 20,000 เท่า ตอบ

ภาพของพารามีเซียมมีความยาวกี่ cm
วิธีทา ความยาว 1000 m = 1 mm
พารามีเซียมมีความยาว 200 m = 200/1,000 mm
= 2/10 mm หรือ 0.2 mm
ทา mm ให้เป็น cm
ความยาว 10 mm = 1 cm
พารามีเซียมมีความยาว 0.2 mm = 0.2x1/100 cm
= 2/100 cm หรือ 0.02 cm
แต่กาลังขยายของกล้อง = 10 x 10 = 100 เท่า
 ภาพพารามีเซียมมีความยาว = 100 x 2/100
= 2 cm ตอบ
 25

ตัวอย่าง 1.2 ถ้าวัตถุมีความยาว 10 m เมื่อนามาศึกษาภายใต้กล้องจุลทรรศน์ จะมี

ความยาวประมาณ 10 mm กล้องนี้มีกาลังขยายเท่าใด
ขนาดของภาพ
สูตร หากาลังขยายของภาพ =
ขนาดของวัตถุ
10 x 1,000 m
แทนค่าสูตร =
10 m
กล้องนี้มีกาลังขยาย = 1,000 เท่า ตอบ

ตัวอย่าง 1.3 จากการศึกษาพารามีเซียม พบว่าช่องสเกลมีพารามีเซียมอยู่ประมาณ

2.5 เซลล์ อยากทราบว่า พารามีเซียมมีขนาดเท่าใด
วิธีทา 1 ช่องสเกล หรือ 1 mm = 1,000 m
ดังนั้น พารามีเซียม 2.5 เซลล์ = 1,000 m
ถ้า พารามีเซียม 1 เซลล์ = 1,000/2.5 m
ขนาดของพารามีเซียม = 400 m ตอบ

2. การหาขนาดของวัตถุจากเส้นผ่านศูนย์กลางของจอภาพ
2.1 จากสูตร การหาขนาดของวัตถุจากเส้นผ่านศูนย์กลางของจอภาพ =
กาลังขยายของเลนส์ต่าสุด x เส้นผ่านศูนย์กลางของจอภาพที่กาลังขยายต่าสุด
กาลังขยายของเลนส์(ขณะศึกษา)
2.1.1 ถ้ากล้องจุลทรรศน์ที่ใช้มีกาลังขยายเป็น 40x 100x และ 400x เมื่อใช้ไม้
บรรทัดใสวัดเส้นผ่านศูนย์กลางกาลังขยายต่า (40x) ได้ 4.5 mm (4,500 m) อยากทราบว่าเส้นผ่าน
ศูนย์กลางของจอภาพ เมื่อกาลังขยายของเลนส์ 100x และ 400x เท่ากับเท่าใด

- หาเส้นผ่านศูนย์กลางของจอภาพ 100x และ 400x

วิธีทา เส้นผ่านศูนย์กลางของจอภาพ 100x
แทนค่า = 40 x 4,500 m
100
= 1,800 m ตอบ
 26

วิธีทา เส้นผ่านศูนย์กลางของจอภาพ 400x

แทนค่า = 40 x 4,500 m
400
= 450 m ตอบ

2.1.2 เมื่อนาสาหร่ายหางกระรอกไปตรวจด้วยกล้องจุลทรรศน์ที่มีขนาด
เส้นผ่าศูนย์กลางของจอภาพประมาณ 1.8 mm หรือ 1,800 m ปรากฏว่ามีเซลล์ของสาหร่าย
หางกระรอกเรียงต่อกัน 8 เซลล์ จงคานวณหาความยาวของเซลล์สาหร่ายหางกระรอก 1 เซลล์
วิธีทา สาหร่ายหางกระรอก 8 เซลล์ มีขนาด = 1,800 m
สาหร่ายหางกระรอก 1 เซลล์ มีขนาด = 1,800x1/8 m
 ความยาวสาหร่ายหางกระรอก 1 เซลล์ = 225 m ตอบ

หวังว่าคงเข้าใจมากขึ้น สาหรับการ
คานวณเกี่ยวกับกล้องจุลทรรศน์