Matematika 2 Determinante

Determinanta kvadratne matrice

Definicija 1. (Lajbnicova1 formula) Determinanta kvadratne matrice A = aij reda n je

a11 a12 . . . a1n

a21 a22 . . . a2n X
det(A) = . = (−1)inv(j1 ,j2 ,...,jn ) a1j1 a2j2 ·. . .· anjn ,

.. . . ..
..

. . . (j ,j ,...,jn )

1 2
an1 an2 . . . ann
gde se sumiranje vrši po svim permutacijama (j1 , j2 , . . . , jn ) skupa {1, 2, . . . , n}.
Izračunavanje determinante drugog reda:

a b
c d = ad − bc.

Determinanta trećeg reda, na osnovu definicije, može se izračunati prema formuli:

a11 a12 a13

a21 a22 a23 = a11 a22 a33 + a13 a21 a32 + a12 a23 a31 − a13 a22 a31 − a12 a21 a33 − a11 a23 a32 .

a31 a32 a33
Determinanta dijagonalne matrice:

n
Y
det diag(d1 , d2 , . . . , dn ) = dk
k=1

d1 0 . . . 0

0 d2 . . . 0
⇐⇒ .. = d1 · d2 · · · dn .

.. .. . .
. .
. .
0 0 . . . dn
Determinanta trougaone matrice:

l11 0 . . . 0 u11 u12 . . . u1n

l21 l22 . . . 0 0 u22 . . . u2n
. = l11 · l22 · · · lnn , .. = u11 · u22 · · · unn .

.. .. .. .. .. . .
.
. . .. .
. . .
ln1 ln2 . . . lnn 0 0 . . . unn
Za izračunavanje determinanti višeg reda koristimo osobine determinanata, iskazane nared-

nim teoremama.
1
Gottfried Wilhelm von Leibniz (1646–1716)
1
Teorema 1. Determinanta kvadratne matrice reda n ima sledeće osobine:
(a) det(AT ) = det(A);
(b) det(kA) = k n det(A), k ∈ R;
(c) det(AB) = det(A) det(B) = det(BA), (Koši2 -Bineova3 formula).
Teorema 2.
(a) Determinanta matrice ne menja vrednost ako se elementima jedne vrste dodaju odgo-
varajući elementi neke druge vrste, prethodno pomnoženi istim skalarom.
(b) Determinanta matrice ne menja vrednost ako se elementima jedne kolone dodaju odgo-
varajući elementi neke druge kolone, prethodno pomnoženi istim skalarom.
(c) Determinanta matrice ne menja vrednost ako se elementima jedne vrste doda linearna
kombinacija odgovarajućih elemenata preostalih vrsta.
(d) Determinanta matrice ne menja vrednost ako se elementima jedne kolone doda linearna
kombinacija odgovarajućih elemenata preostalih kolona.
(e) Ako odgovarajući elementi dve vrste matrice A zamene mesta, determinanata matrice A
menja znak.
(f) Ako odgovarajući elementi dve kolone matrice A zamene mesta, determinanata matrice
A menja znak.
Teorema 3. (Skaliranje vrste determinante)

a11 a12 . . . a1n a11 a12 ... a1n
.. .. .. .. .. ..

. . . . . .

ai−1 1 ai−1 2 . . . ai−1 n ai−1 1 ai−1 2 ... ai−1 n

αai1 αai2 . . . αain = α ai1 ai2 ... ain

ai+1 1 ai+1 2 . . . ai+1 n ai+1 1 ai+1 2 ... ai+1 n

.. .. .. .. .. ..
. . . . . .

an1 an2 . . . ann an1 an2 ... ann
(Skaliranje kolone determinante)

a11 . . . a1j−1 αa1j a1j+1 . . . a1n a11 . . . a1j−1 a1j a1j+1 . . . a1n

a21 . . . a2j−1 αa2j a2j+1 . . . a2n a21 . . . a2j−1 a2j a2j+1 . . . a2n
.. = α ..

.. .. .. .. .. .. .. ..
. . . . . . . . . .

an1 . . . anj−1 αanj anj+1 . . . ann an1 . . . anj−1 anj anj+1 . . . ann
2
Augustin-Louis Cauchy (1789–1857)
3
Jacques Philippe Marie Binet (1786–1856)
2
Teorema 4. (Zbir determinanti po jednoj vrsti)

a11 a 12 . . . a1n
a11 a12 ... a1n a11 a12 ... a1n
.. .. .. . .. .. .. .. ..

..

. . . . . .
. .

ai−1 1 ai−1 2 . . . ai−1 n ai−1 1 ai−1 2
... ai−1 n ai−1 1 ai−1 2
... ai−1 n
0
ai1 + a00i1 a0i2 + a00i2 . . . a0in + a00in = a0i1 a0i2 ... a0in + a00i1 a00i2 ... a00in .

ai+1 1 ai+1 2 . . . ai+1 n ai+1 1 ai+1 2 ... ai+1 n ai+1 1 ai+1 2 ... ai+1 n

.. .. .. .. .. .. .. .. ..

. . . .
. . . . .
an1 an2 ... ann an1 an2 ... ann an1 an2 ... ann
(Zbir determinanti po jednoj koloni)

a11 . . .a1j−1 a01j + a001j a1j+1 . . . a1n
a2j−1 a02j + a002j a2j+1 . . . a2n

a21 . . .

.. .. .. .. ..
. . . . .

an1 . . . 0 00
anj−1 anj + anj anj+1 . . . ann
a11 . . . a1j−1 a01j a1j+1 . . . a1n a11 . . . a1j−1 a001j a1j+1 . . . a1n

a21 . . . a2j−1 a02j a2j+1 . . . a2n a21 . . . a2j−1 a002j a2j+1 . . . a2n

= . .. + .. .. .

.. .. .. .. .. ..
.. . . . . .
. . . .

an1 . . . anj−1 a0 anj+1 . . . ann an1 . . . anj−1 a00 anj+1 . . . ann
nj nj
Definicija 2. Neka je A = [aij ] ∈ Mn×n . Tada Aij označava podmatricu matrice A

dobijenu izbacivanjem i−te vrste i j−te kolone matrice A.
 
a11 . . . a1 j−1 a1 j+1 . . . a1n
 a21 . . . a2 j−1 a2 j+1 . . . a2n 
 .. .. .. .. 
 
 . . . . 
 
Aij = a i−1 1 . . . a i−1 j−1 a i−1 j+1 . . . a i−1 n
 ∈ M(n−1)×(n−1) .
 
ai+1 1 . . . ai+1 j−1 ai+1 j+1 . . . ai+1 n 
 
 .. .. .. .. 
 . . . . 
an 1 ... an j−1 an j+1 ... an n
Definicija 3. Determinanta matrice Aij ,

Mij = det(Aij )
zove se minor elementa aij , dok je minor sa znakom
Cij = (−1)i+j Mij ,
algebarski kofaktor elementa aij .
n
Teorema 5. (Laplasov4 razvoj) Determinanata D = aij i,j=1 može se pomoću kofaktora
njenih elemenata razložiti na sledeće načine
Xn n
X
D= aik Cik , D= akj Ckj .
k=1 k=1
4
Pierre-Simon, marquis de Laplace (1749–1827)
3
Naredne teoreme nam pomažu da lako prepoznajemo matrice čije su determinante jednake
0 (bez izračunavanja vrednosti determinante).
Teorema 6.
(a) Ako su elementi jedne vrste ili kolone matrice A jednaki nuli, tada je det(A) = 0.
(b) Ako su u matrici A elementi jedne vrste (kolone) jednaki odgovarajućim elementima neke
druge vrste (kolone), tada je det(A) = 0.
(c) Ako su u matrici A elementi jedne vrste (kolone) proporcionalni odgovarajućim elemen-
tima neke druge vrste (kolone), tada je det(A) = 0.
Teorema 7. det(A) = 0 akko je u matrici A jedna vrsta (kolona) jednaka linearnoj

kombinaciji ostalih vrsta (kolona), tj. akko su vrste (kolone) linearno zavisne.
Teorema 8. Matrica A ∈ Mn×n je regularna akko det(A) 6= 0.
4
Zadaci
1. Izračunati determinante reda 2. Koristiti i2 = −1.

5 2 1 2 3 2
a) b) c)
7 3 3 4 8 5
2
a + 1 a a ab c a + ib
d) e)
ab b2
f)
a a − 1 a − ib c
1 − t2 (1 − t)2 1 + t2

2t
2t
2t

1 + t2 1 + t2 1 + t2 1 + t2 1 − t2 1 − t2
g) h) i)
− 2t 1 − t2 2t (1 + t)2 2t 1 + t2
−
1 + t2 1 + t2 1 + t2 1 + t2 1 − t2 1 − t2

5 2
Rešenje : a)
= 5 · 3 − 2 · 7 = 15 − 14 = 1.
7 3

1 2
b) = 1 · 4 − 2 · 3 = 4 − 6 = −2.
3 4

3 2
c)
= 3 · 5 − 2 · 8 = 15 − 16 = −1.
8 5

a + 1 a
d) = (a + 1)(a − 1) − a2 = a2 − 1 − a2 = −1.
a a − 1
2
a ab
e) = a2 b2 − (ab)2 = 0
ab b2

c a + ib
f)
= c2 − (a + ib)(a − ib) = c2 − (a2 + b2 )
a − ib c
1 − t2

2t 2 2
1 − t2 (1 − t2 )2 + 4t2 1 − 2t2 + t4 + 4t2

1 + t2 1 + t2 2t
g) = + = =
− 2t 1 − t2 1 + t2 1 + t2 (1 + t2 )2 (1 + t2 )2
1 + t2 1 + t2

1 + 2t2 + t4 (1 + t2 )2
= = =1
(1 + t2 )2 (1 + t2 )2
5
(1 − t)2

2t
2
(1 − t)2 (1 + t)2 (1 − t2 )2 + 4t2

1 + t2 1 + t2 2t
h)
= − − = −
2t (1 + t)2 (1 + t2 )2 1 + t2 (1 + t2 )2
−
1 + t2 1 + t2

(1 + t2 )2
=− = −1
(1 + t2 )2
1 + t2

2t 2 2
1 + t2 (1 + t2 )2 − 4t2 1 + 2t2 + t4 − 4t2

1 − t2 1 − t2 2t
i) = − = =
2t 1 + t2 1 − t2 1 − t2 (1 − t2 )2 (1 − t2 )2
1 − t2 1 − t2

1 − 2t2 + t4 (1 − t2 )2
= = = 1.
(1 − t2 )2 (1 − t2 )2

cos α − sin α sin α cos α cos α sin α
a) b) c)
sin α cos α sin β cos β sin β cos β

sin α + sin β cos β + cos α 2 sin α cos α 2 sin2 α − 1
d) e)
cos β − cos α sin α − sin β 2 cos2 α − 1 2 sin α cos α

cos α + i sin α 1
f)
1 cos α − i sin α

cos α − sin α
Rešenje : a)
= cos2 α + sin2 α = 1.
sin α cos α

sin α cos α
b) = sin α cos β − cos α sin β = sin(α − β).
sin β cos β

cos α sin α
c) = cos α cos β − sin α sin β = cos(α + β).
sin β cos β

sin α + sin β cos β + cos α
d)
= (sin α+sin β)(sin α−sin β)−(cos β +cos α)(cos β −cos α)
cos β − cos α sin α − sin β
= sin2 α − sin2 β − (cos2 β − cos2 α) = sin2 α + cos2 α − (sin2 β + cos2 β)

= 1 − 1 = 0.
6

2 sin α cos α 2 sin2 α − 1 sin 2α sin2 α − cos2 α sin 2α − cos 2α
e)
=
= cos 2α sin 2α
2 cos2 α − 1 2 sin α cos α cos2 α − sin2 α sin 2α
= sin2 2α + cos2 2α = 1.

cos α + i sin α 1
f) = (cos α + i sin α)(cos α − i sin α) − 1
1 cos α − i sin α
cos2 α + sin2 α − 1 = 1 − 1 = 0.

−1 2 1
3. Odrediti determinante matrica A, A i A − λI, ako je matrica A = . Za koje
1 2
vrednosti λ je matrica A − λI regularna?

2 1
Rešenje : det(A) =
= 4 − 1 = 3 Koristićemo Koši-Bineovu formulu za kvadratne
1 2
matrice A i B.
det(AB) = det(A) det(B).
A · A−1 = I =⇒ det(A · A−1 ) = det(I) = 1 ⇐⇒ det(A) det(A−1 ) = 1

1 1
=⇒ det(A−1 ) = =
det(A) 3

2 1 1 0 2−λ 1
A − λI = −λ =
1 2 0 1 1 2−λ

2 − λ 1
=⇒ det(A − λI) = = (2 − λ)2 − 1 = (2 − λ − 1)(2 − λ + 1) = (1 − λ)(3 − λ)
1 2 − λ
Matrica A − λI biće regularna akko joj je determinanta različita od 0, tj. za λ 6= 1, 3.
7
4. Ako su a, b, c, d ∈ R, dokazati da jednačina ima samo realna rešenja.

a − x b a − x c + id
a) = 0; b)
= 0, i2 = −1.
b c − x c − id b − x
Rešenje : a) Izračunamo determinantu kako bismo dobili eksplicitni oblik jednačine.

a − x b
= (a − x)(c − x) − b2 = x2 − (a + c)x + ac − b2 .
b c − x
Diskriminanta kvadratne jednačine glasi:
D = (a + c)2 − 4(ac − b2 ) = a2 + 2ac + c2 − 4ac + 4b2 = (a − c)2 + 4b2 ≥ 0.
Zbog toga kvadratna jednačina ima realna rešenja.
b) Izračunamo determinantu kako bismo dobili eksplicitni oblik jednačine.

a − x c + id 2 2 2 2 2
c − id b − x = (a − x)(b − x) − (c + d ) = x − (a + b)x + ab − (c + d ).

Diskriminanta kvadratne jednačine glasi:
D = (a + b)2 − 4(ab − (c2 + d2 )) = a2 + 2ab + b2 − 4ab + 4(c2 + d2 )

= (a − b)2 + 4(c2 + d2 ) ≥ 0.
Zbog toga kvadratna jednačina ima realna rešenja.
2
5. Dokazati da je kvadratni trinom ax + 2bx + c, a, b, c ∈ C potpun kvadrat akko je
a b
b c = 0.

Rešenje : Kvadratni trinom ax2 + 2bx + c je potpun kvadrat oblika a(x − α)2 akko mu je
diskriminanta jednaka 0.
⇐⇒ 4b2 − 4ac = 0 ⇐⇒ b2 − ac = 0

a b
b c = 0
⇐⇒ ac − b2 = 0
Zaključujemo da je tvrd̄enje zadatka tačno.
8

2 1 3 1 1 1 1 2 3

a) 5 1
2 b) 1 2 2 c) 4 5 6
4 −2 −3 1 2 3 7 8 9

0 0 1 0 1 1 1 1 1

d) 1 0 0 e) 1 0 1 f) 1 1 1
0 1 0 1 1 0 1 1 1

1 0 1 + i 1 − i i 1 + i 0 0 2i

g) 0 1 i h) 0 i −i i) 0 −2i 1 + i
1 − i −i 1 1 0 0 1 − i 1 −i
Rešenje : a) I način: na osnovu definicije vrednosti determinante imamo:

2 1 3

5 1
2 = 2 · 1 · (−3) + 5 · (−2) · 3 + 1 · 2 · 4 − 3 · 1 · 4 − 2 · 2 · (−2) − 1 · 5 · (−3)
4 −2 −3
= −6 − 30 + 8 − 12 + 8 + 15 = 31 − 48 = −17.
II način: primenom osobina determinanti:

y
 y y
  y

2 1 3 1 2 3 ·(−1) ·2 1 2 3

5 1 2 = − 1 5 2 ← −+ = − 0 3 −1

4 −2 −3 −2 4 −3 ←−−−−− + 0 8 3

1 3 2
1 3 2

= 0 −1 3 ·3 = 0 −1 3 = −17.

0 3 8 ← 0 0 17
−+

1 1 1 ·(−1) 1 1 1

b) 1 2 2 ·(−1) ←
−+ = 0 1 1 = 1.
1 2 3 ←−+ 0 0 1

1 2 3 ·(−1) ·(−1) 1 2 3

c) 4 5 6 ←−+ = 3 3 3 = 0, jer su druga i treća vrsta proporcionalne, tj.
7 8 9 ←−−−−− + 6 6 6
linearno zavisne.
9

0 0 1 ←
−
1 0 0 1 0 0

d) 1 0 0 ←
− = − 0 0 1 ←
− = 0 1 0 = 1.
0 1 0 0 1 0 ←− 0 0 1

0 1 1 ←− 1 1 0 ·(−1) 1 1 0 1 1 0

e) 1 0 1 = − 1 0 1 ←
−+ = − 0 −1 1 = − 0 −1 1 = 2.
1 1 0 ←− 0 1 1 0 1 1 ←−+ 0 0 2

1 1 1

f) 1 1 1 = 0 jer su sve vrste jednake, tj. linearno su zavisne.
1 1 1

1 0 1 + i ·(−1+i) 1 0 1 + i 1 0 1 + i

g) 0 1 i = 0 1 i ·i = 0 1 i = −2

1 − i −i 1 ← −+ 0 −i −1 ←−+ 0 0 −2

1 − i i 1 + i
3+1
i 1 + i
h) 0
i −i = (−1) ·1·
= −i2 − i(1 + i) = 2 − i.
i −i
1 0 0 | Lapl.r.

0 0 2i | Lapl.r.
1+3
0 −2i | Lapl.r.
i) 0 −2i 1 + i = (−1) · 2i ·
1 − i 1 1−i 1
−i
= 2i · (−1)1+2 · (−2i) · (1 − i) = −4 + 4i.
10
7. Izračunati determinante reda 3.

0 a 0 a a a a b c

a) 0 0 b b) a b b c) c a b

c 0 0 a b c b c a

a x x a + x x x

d) x b x e) x b+x x

x x c x x c + x

1 a a 2 + a3

f) (2020) 1 a2 a3 + a .
1 a3 a + a2
y
 y
 y
 y


0 a 0 a 0 0 a 0 0

Rešenje : a) 0 0 b = − 0 0 b = 0 b 0 = abc.
c 0 0 0 c 0 0 0 c

a a a ·(−1) a a a

b) a b b ·(−1) ←
−+ = 0 b − a b − a = a(b − a)(c − b).
a b c ←−+ 0 0 c − b

a b c

c) I način: na osnovu definicije je c a b = a3 + b3 + c3 − 3abc.
b c a
II način:

a b c ← − + ← − + a + b + c a + b + c a + b + c | (a + b + c)

c a b = c a b

b c a b c a
Lapl.r.

1 1 1 ·(−c) ·(−b) 1 1 1

= (a + b + c) c a b ← −+ = (a + b + c) 0 a − c b − c

b c a ←−−−−− + 0 c − b a − b

a − c b − c
= (a + b + c) = (a + b + c)(a2 + b2 + c2 − ab − ac − bc).
c − b a − b
11

a x x

d) Na osnovu definicije je x b x = 2x3 − (a + b + c)x2 + abc
x x c
·(−1) +


·(−1) +
Lapl.r
y
 
y

a + x x x a + x −a −a
b 0 −a −a −a −a
e) x b+x x = x b 0 = (a + x) −x +x
x 0 c 0 c b 0
x c+x x 0 c
= bc(a + x) + acx + abx = (ab + ac + bc)x + abc.
Lapl.r.

1 a a 2 + a3 ·(−1) ·(−1) 1 a a 2
+ a 3
a2 − a a − a2 | : a2 − a
f) 1 a2 a3 + a ←−+ = 0 a2 − a a − a2 = 3
1 a3 a + a2 ←−−−−− + 0 a3 − a a − a3 a − a a − a3 | : a3 − a

1 −1
= (a2 − a)(a3 − a) = 0.
1 −1
12
8. Odrediti determinante matrica U, U −1 i U 2 , ako je
   
1 4 6 a b 0
a) U = 0 2 3 ; b) U = 0 b c  , a, b, c 6= 0.
0 0 3 0 0 c
Rešenje : Koristićemo Koši-Bineovu formulu za kvadratne matrice A i B.
det(AB) = det(A) det(B).
 
1 4 6 1 4 6

a) U = 0 2 3 =⇒ det(U ) = 0 2 3 = 1 · 2 · 3 = 6.
0 0 3 0 0 3
U U −1 = I =⇒ det(U ) det(U −1 ) = det(I) = 1

1 1
=⇒ det(U −1 ) = =
det(U ) 6
det(U 2 ) = det(U )2 = 32 = 9.
 
a b 0 a b 0

b) U = 0 b c  =⇒ det(U ) = 0 b c = a · b · c = abc.
0 0 c 0 0 c
1 1
=⇒ det(U −1 ) = =
det(U ) abc
det(U 2 ) = det(U )2 = a2 b2 c2 .
13
9. Izračunati determinantu reda 3, ako su α, β, γ koreni jednačine x3 + px + q = 0

α β γ

β γ α .

γ α β
Rešenje : Kako su α, β, γ koreni jednačine x3 + px + q = 0 to za njih važe Vijetove formule,

tj. 
α + β + γ = 0,

αβ + αγ + βγ = p,

αβγ = −q.


α β γ ←
−+ ←
−+ α + β + γ α + β + γ α + β + γ 0 0 0

I način: β γ α = β γ α = β γ α = 0.

γ α β γ α β γ α β

α β γ

II način: Na osnovu definicije je D = β γ α = 3αβγ − α3 − β 3 − γ 3 . Kako su α, β, γ
γ α β
3
koreni jednačine x + px + q = 0 to za njih važi
 
3 3

 α + pα + q = 0 α = −pα − q

β 3 + pβ + q = 0 ⇐⇒ β 3 = −pβ − q

 3 
 3
γ + pγ + q = 0 γ = −pγ + q
Tada je na osnovu ovih i Vijetovih formula
D = 3αβγ − α3 − β 3 − γ 3 = −3q − (−pα − q − pβ − q − pγ − q)

= −3q + p(α + β + γ) + 3q = p · 0 = 0.
14
10. Izračunati determinante reda 3, i2 = −1.
√

1 ε ε2
2 1 3
a) ε 1 ε , gde je ε = − + i
ε ε2 1 2 2

1 1 ε
2π 2π
b) 1 1 ε2 , gde je ε = cos + i sin
ε2 ε 1 3 3

1 1 1
4π 4π
c) 1 ε ε2 , gde je ε = cos + i sin
1 ε2 ε 3 3
√
1 3 2π 2π
Rešenje : a) ε = − + i = cos + i sin =⇒ ε3 = 1. Zbog toga je
2 2 3 3

1 ε ε2 ·(−ε2 ) ·(−ε) 1 ε ε2 1 ε ε2

2
ε 1 ε ← −+ = 0 1 − ε3 4
ε − ε = 0 0 0 = 0.

ε ε2 1 ←−−−−−− + 0 ε2 − ε2 1 − ε3 0 0 0
2π 2π
b) ε = cos + i sin =⇒ ε3 = 1
3 3

1 1 ε ·(−1) ·(−ε2 ) 1 1 ε

1

1 ε
1 1 ε2 ← −+ = 0 0 − = − 0 ε − ε2
ε2 − ε ← 0

2
0 0 ε − ε
2
ε ε 1 ←−−−−− + 0 ε − ε2 1 − ε3 ←
−
= −(ε − ε2 )(ε2 − ε) = (ε2 − ε)2 = ε4 − 2ε3 + ε2 = ε − 2 + ε2 = ε + ε − 2
2π 1
= 2 cos − 2 = 2 · (− ) − 2 = −3.
3 2
4π 4π
c) ε = cos + i sin =⇒ ε3 = 1
3 3
.Lapl.r.

1 1 1 ·(−1) ·(−1) 1 1 1

2

2
ε − 1 ε2 − 1
1 ε ε ← −+ = 0 ε − 1 ε − 1 = 2

ε − 1 ε − 1
1 ε2 ε ←−−−−− + 0 ε2 − 1 ε − 1
= (ε − 1)2 − (ε2 − 1)2 = ε2 − 2ε + 1 − ε4 + 2ε2 − 1 = 3ε2 − 3ε
√
√

4π − 3
= 3(ε − ε) = 3 · −2i sin = −6i · = i3 3 .
3 2
15
11. Neka je w = cos 2π
3
+ i sin 2π
3
. Koliko ima različitih z koji zadovoljavaju jednačinu
2

z + 1 w w
2

w
2 z+w 1 = 0?
w 1 z + w

2
z +1 w w

Rešenje : w z+w2 1 = (z+1)(z+w)(z+w2 )+2w3 − w4 (z+w2 )+w2 (z+w)+z+1
w2 1 z +w
3
w =1 3 1+w+w2 =0 3
= z + z 2 (1 + w + w2 ) + z(1 + w + w2 ) + 3 − z(1 + w + w2 ) + 3 = z .
=⇒ samo jedna vrednost z = 0 je (trostruko) rešenje ove jednačine.
12. Ispitati da li je determinanta (n, k, l ∈ N)

1 xl xk

D(x) = cos nϕ cos(n + l)ϕ cos(n + k)ϕ

sin nϕ sin(n + l)ϕ sin(n + k)ϕ
deljiva polinomom 1 − 2x cos ϕ + x2 .
Rešenje : Nule polinoma 1 − 2x cos ϕ + x2 glase:

p
2 cos ϕ ± 4 cos2 ϕ − 4
q
x1/2 = = cos ϕ ± − sin2 ϕ = cos ϕ ± i sin ϕ
2
=⇒ x1/2 = e±iϕ . Polinom D(x) deljiv je polinomom 1 − 2x cos ϕ + x2 akko je D(x1/2 ) = 0.
±ilϕ ±ikϕ

1 e e
±iϕ
D(x1/2 ) = D(e ) = cos nϕ cos(n+l)ϕ cos(n+k)ϕ ← −+

sin nϕ sin(n+l)ϕ sin(n+k)ϕ ·(±i)

1 ±ilϕ ±ikϕ
e e

= e±inϕ e±i(n+l)ϕ e±i(n+k)ϕ | : e±inϕ
sin nϕ sin(n+l)ϕ sin(n+k)ϕ

1
e±ilϕ e±ikϕ
= e±inϕ 1 e±ilϕ e±ikϕ = 0.
sin nϕ sin(n+l)ϕ sin(n+k)ϕ
16
13. (2020.) Neka je
z 1 z

D(z) = 0 −1 2 .
1 2 + i i
√
Odrediti z i sve vrednosti 3
z i z 10 , ako je z rešenje jednačine D(z) = 2 − 8i.
Lapl.r.

z 1 z
−1 2 1 z
Rešenje: D(z) = 0 −1 2 = z

+ −1 2 = z(−i − 2(2 + i)) + 2 + z

1 2 + i i 2 + i i
= (−4 − 3i)z + z + 2.
Rešimo jednačinu D(z) = 2 − 8i uvod̄enjem algebarskog oblika kompleksnog broja z = x + iy.
D(z) = 2 − 8i ⇐⇒ (−4 − 3i)z + z + 2 = 2 − 8i

⇐⇒ (−4 − 3i)(x + iy) + x − iy = −8i
⇐⇒ − 3x + 3y − i(3x + 5y) = −8i
(
−3x + 3y = 0
⇐⇒
3x + 5y = 8
(
x=1 √ π
⇐⇒ =⇒ z =1+i= 2ei 4
y=1
π
4
+ 2kπ
√ √
q
3 i
=⇒ 3
z= 2e 3 , k = 0, 1, 2,
√ π 10 π π
=⇒ z 10 = 2ei 4 = 25 e10i 4 = 32ei 2 = 32i.
17
14. Izračunati determinante reda 4.

0 a 0 0 0 1 1 1 1 1 1 1

0 b 0 0 1 0 1 1 1 −1 1 1
a) b) c)
0 0 c 0 1 1 −1 1
1 1 0 1

d 0 0 0 1 1 1 0 1 1 1 −1

1 0 a 0 1 2 3 0 2 −1 0 0

0 1 b 0 2 6 6 1 −1 2 −1 0
d)
e) −1 0 0 3
f)
.
0 0 c 0 0 −1 2 −1

0 0 d 1 0 2 0 7 0 0 −1 2

0 a 0 0

0 b 0 0
Rešenje : a) = 0 jer su prve dve vrste proporcionalne. Takod̄e, poslednja
0 0 c 0
d 0 0 0
kolona je nula-kolona.

0
1 1 1 ←
− 1
1 1 0 ·(−1) ·(−1) 1 1
1 0

1 0 1 1 1 0 1 1 ←
−+ 0 −1 0 1
b) = − = −

1 1 0 1 1
1 0 1 ←−−−−− + 0 0 −1 1

1 1 1 0 ←− 0 1 1 1 0 1 1 1 ←−+ ←
−+

1 1 1 0

0 −1 0 1
= − = −3.
0 0 −1 1
0 0 0 3 ← −+

1 1 1 1 ·(−1) ·(−1) ·(−1) 1 1 1 1

1 −1 1 1 ←
− + 0 −2 0 0
c) = = (−2)3 = −8.
1 1 −1 1
←−− −− − +
0 0 −2 0

1 1 1 −1 ←−−−−−−−−−− + 0 0 0 −2
Lapl.r.
Lapl.r.
1 0 a 0
1 b 0
1+1 c 0
0 1 b 0
1+1

d) = (−1) 0 c 0 = (−1)
= c.
0 0 c 0
0 d 1 d 1
0 0 d 1
18

1 2 3 0 ·(−2) 1 2 3 0 1 2 3 0

2 6 6 1 ←
−+ 0 2 0 1 ·(−1) 0 2 0 1
e) = =
−1 0 0 3 −1 0 0 3 −1 0 0 3

0 2 0 7 0 2 0 7 ← −+ 0 0 0 6 | Lapl.r.

1 2 3
4+4
3+1
2 3
= (−1) 6 0 2 0 = 6 · (−1) (−1) = 36.
−1 0 0 | Lapl.r. 2 0

2 −1 0 0 | Lapl.r.
2 −1 0 −1 −1 0
−1 2 −1 0
f) D4 = = 2 −1 2 −1 + (−1)1+2 (−1) 0 2 −1
0 −1 2 −1

0 −1 2 0 −1 2
0 0 −1 2
Uvedimo oznake

2 −1 0 −1 −1 0

D3 = −1 2 −1 , M3 = 0 2 −1 ,

0 −1 2 0 −1 2
=⇒ D4 = 2D3 + M3 ,
Lapl.r.

−1 −1 0
2 −1
M3 = 0 2 −1 = (−1) = −3,

−1 2
0 −1 2

2 −1 0 | Lapl.r.
2 −1 −1 −1
D3 = −1 2 −1 = 2 + = 2D2 + M2

−1 2 0 2
0 −1 2

2 −1 −1 −1
D2 = =3 M2 = = −2
−1 2 0 2
=⇒ D3 = 2 · 3 − 2 = 4,
=⇒ D4 = 2 · 4 − 3 = 5.
19

5x 1 2 3

x x 1 2
15. Naći članove detrminante koji sadrže x4 i x3 .
1 2 x 3
x 1 2 2x
Rešenje : Potražimo koeficijente polinoma P u članovima četvrtog i trećeg stepena.

Lapl.r.

5x 1 2 3

x x x 1 2 1 2 3 1 2 3 1 2 3
1 2
P (x) = = 5x 2 x 3 − x 2 x 3 + x 1 2 − x x 1 2

1 2 x 3 1 2 2x 1 2 2x 1 2 2x 2 x 3

x 1 2 2x

x 1 2 1 2 3

D1 (x) = 5x 2 x 3 = 10x4 + kx2 + nx, D2 (x) = x 2 x 3 = 2x3 + . . . ,
1 2 2x 1 2 2x

1 2 3 1 2 3

D3 (x) = x 1 2 , st(D3 ) ≤ 2, D4 (x) = x x 1 2 = 3x3 + . . .
1 2 2x 2 x 3
=⇒ koeficijent polinoma P uz x4 je 10, a uz x3 je −2 − 3 = −5.
20
16. Rešiti jednačine

1 + x 1 1 1 1 1 2 3

1 1 − x 1 1 1 2 − x2 2 3
a) =0 b) =0
1 1 1 + z 1
2 3 1 5
1 1 1 1 − z 2 3 1 9 − x2

1 1 2x 0

1 2x x2 −1
c) (2020.) = 0.
1 x 2 0

−1 2 x 0

1 + x
1 1 1 ← −+ x
x 0 0 | : x
1 1 − x 1 1 ·(−1) 1 1−x 1 1
Rešenje : a) D(x, z) =
← =
1 1 1 + z 1 − + 0
0 z z | : z
1 1 1 1−z ·(−1) 1 1 1 1 − z

1 1 0 0 ·(−1) ·(−1) 1 1 0 0

1 1 − x 1 1 ←
− + ←− +
0 −x 0 0
= xz = xz = x2 z 2

0 0 1 1 ·(−1) ·(−1) 0 0 1 1

1 1 1 1 − z ← −+ ←−−−−− + 0 0 0 −z
D(x, z) = 0 ⇐⇒ (x = 0 ∨ z = 0).

1 1 2 3 ·(−1) 1 1 2 3

1 2 − x 2 2 3 ← −+ 0 1 − x2 0 0 | Lapl.r.
b) D(x) = =
2 3 1 5 ·(−1) 2 3 1 5
2

2 3 1 9−x ← −+ 0 0 0 4 − x2

1 2 3
2 1 2

2 2 2 2
= (1 − x ) 2 1 5 = (1 − x )(4 − x ) = −3(1 − x )(4 − x )

2 1
0 0 4 − x2 | Lapl.r.
D(x) = 0 ⇐⇒ (x = 1 ∨ x = −1 ∨ x = 2 ∨ x = −2).
Lapl.r.

1 1 2x 0
2
1 1 2x ·(−1) 1 1 2x
1 2x x −1
c) D(x) = = − 1 x 2 ←
−+ = − 0 x − 1 2 − 2x | : (x − 1)
1 x 2 0 −1 2 x ←−−−−− + 0 3 3x | : 3
−1 2 x 0

1 1 2x

1 1 2x

= −3(x − 1) 0 1 −2 ·(−1) = −3(x − 1) 0 1 −2 = −3(x − 1)(x + 2)

0 0 x + 2

0 1 x ← −+

D(x) = 0 ⇐⇒ (x = 1 ∨ x = −2).
21
17. Naći sve brojeve c takve da se množenjem regularne matrice A ∈ Mn×n tim brojem ne
menja vrednost determinante matrice A.
T.1 (b) √
Rešenje : det(cA) = cn det(A) = det(A) =⇒ cn = 1 =⇒ c ∈ n
1.
18. Dokazati jednakost

0 ... 0 0 a1n

0 ... 0 a2,n−1 a2n n
n(n−1) Y
0 . . . a3,n−2 a3,n−1 a3n = (−1) 2 ak,n+1−k .

.. .. .. ..
. ...

. . . k=1

an1 . . . an,n−2 an,n−1 ann
Rešenje : Dokaz izvodimo indukcijom po dimenziji determinante n. Za n = 1 jednakost

očigledno važi. Pretpostavimo da je jednakost tačna za neko n ≥ 1 (i.h.) i dokažimo da je onda
tačna i za n + 1.

0
... 0 0 a1,n+1 | Lapl.r.
0 ... 0 0 a2n
0 ... 0 a2,n a2,n+1

0 ... 0 a3,n−1 a3n
0 ... a3,n−1 a3n a3,n+1 = (−1)n+2 a1,n+1 .
. .. .. ..
.. ..

.
. . .. .. .. . . .
. .. . . .

an+1 1 . . . an+1 n−2 an+1 n−1

an+1 n

an+1,1 . . . an+1,n−1 an+1,n an+1,n+1
n n+1
i.h. n(n−1) Y n(n+1) Y
n
= (−1) a1,n+1 (−1) 2 ak,n+2−k = (−1) 2 ak,n+2−k .
k=2 k=1
22
Metode izračunavanja determinanti reda n
Izračunavanje determianti reda n koriste osobine determinanti i Laplasov razoj. Postupci

koji su najčešće u upotrebi mogu se svrstati u sledeće kategorije:
• Metod transformacije na trougaoni oblik;
• Metod rekurentnih formula.
Za svaki od metoda daćemo objašnjenje postupka praćeno primerima.
Metod transformacije na trougaoni oblik

Ovaj metod sastoji se u tome da se primenom elementarnih transformacija nad vrstama i
kolonama, determinanta dovede na jedan od trougaonih oblika:

l11 0 . . . 0 u11 u12 . . . u1n

l21 l22 . . . 0 0 u22 . . . u2n
.. = l11 · l22 · · · lnn , .. .. = u11 · u22 · · · unn ,

.. .. . . .. . .
.
. . . .
. . .
ln1 ln2 . . . lnn 0 0 . . . unn
Dobijena determinanta jednaka je proizvodu elemenata sa glavne dijagonale.
1. Izračunati determinantu reda n :

1 1 1 ...
1

1 0 1 ...
1

1 1 0 ...
1 .

.. .. .. ..
..
.
. . .
.
1 1 1 . . . 0
Rešenje : Determinanta je simetrične matrice. Zbog toga je svejedno da li ćemo vršiti

transformacije vrsta ili kolona.
S obzirom da prva vrsta determinante ima najviše zajedničkih elemenata sa ostalim vrstama,
biramo je za transformacije. Oduzimanjem prve vrste od svih ostali dobijamo veliki broj nula-
elemenata u determinanti.
1 1 1 . . . 1 | · (−1)

1 1 1 . . . 1
1 0 1 . . . 1 ←−−−−−− +
0 −1 0 . . . 0

1 1 0 . . . 1 ←−−−−−−−− +
0 0 −1 . . . 0
= = (−1)n−1 .
.. .. .. . . .. ..
. . . . .
.. .. .. . . ..

. . . . . |.
0 0 0 . . . −1

1 1 1 . . . 0 ←−−−−−−−−−−− +
23
2. Rešiti jednačinu:

1 1 1 ... 1 1 2 3 ... n

1 1 − x 1 ... 1 1 x + 1 3 ... n

a) 1
1 2−x ... 1 = 0,

b)
1
2 x+1 ... n
= 0,

.. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.
. . . .

.
. . .
.
1 1 1 . . . n − x 1 2 3 . . . x + 1

a0 a1 a2 ... an

a0 x a 2 ... an

c) a0 a1 x ... an = 0.

.. .. .. .. ..
. . .
. .
a0 a1 a2 ... x
·(−1) +


·(−1) + 
 

·(−1) +

...
y
 
y 
y

1 1 1 ... 1 1 0 0 ... 0

1 1 − x 1 ... 1 1 −x 0 ... 0

1 1 2 − x ... 1 1 0 1 − x ... 0
Rešenje : a) =

.. .. .. .. .. .. .. .. .. ..

.
. . .
.. .
. .
.
1 1 1 . . . n − x 1 0 0 . . . n − 1 − x
n−1
Y
= (k − x).
k=0
=⇒ rešenja jednačine čini skup vrednosti {0, 1, . . . , n − 1}.

1 2 3 ... n ·(−1) ·(−1) ·(−1) 1 2 3 ... n

1 x + 1 3 ... n ←−+ 0 x − 1 0 ... 0

1
b) 2 x + 1 ... n
←−−−−− + = 0
0 x−2 ... 0

.. .. .. .. .. . .. .. .. .. ..
| ..

.
. . . .

.
. . . .

1 2 3 . . . x + 1 ←−−−−−−−−−− + 0 0 0 . . . x − (n − 1)
n−1
Y
= (x − k)
k=1
=⇒ rešenja jednačine čini skup vrednosti {1, 2 . . . , n − 1}.

a0 a1 a2 . . . an ·(−1) ·(−1) ·(−1) a0 a1 a2 ... an

a0 x a2 . . . an ← − + 0 x − a1 0 ... 0

a0 a1 x . . . an ←−−−−− +
c) =
0 0 x − a2 ... 0

.. .. .. . . .. .. .. .. .. .. ..
. . .
. . | . .
. . .
.
a0 a1 a2 . . . x ←−−−−−−−−−− + 0 0 0 . . . x − an
=⇒ rešenja jednačine čini skup vrednosti {a1 , a2 . . . , an }.
24

3. Izračunati vrednost determinanate matrice A = aij reda n > 2, ako je
(a) aij = a + (i − 1)n + j; (b) aij = i · j;


 a, i 6= j,
(c) aij = αi + βj (d) aij = 0, i = j 6= n,
b, i = j = n.


a+1 a+2 ... a+n
·(−1) ·(−1) ·(−1)

a+n+1 a+n+2 ... a + 2n
←− +
.
.. .. .. .
Rešenje : a) | ..

. .

a + (n − 2)n + 1 a + (n − 2)n + 2 . . . a + (n − 1)n ←−−−−− +

a + (n − 1)n + 1 a + (n − 1)n + 2 ... a + n2 ←−−−−−−−−−− +

a+1 a+2 ... a+n

n n ... n

= .
.. .. ..
= 0.

. .
n(n − 2) n(n − 2) . . . n(n − 2)

n(n − 1) n(n − 1) . . . n(n − 1)

1 2 ... n

2 · 1 2 · 2 ... 2 · n
b) A = [aij ], aij = i · j =⇒ det(A) = . .. = 0, jer matrica A ima

.. ..
.. . . .

n · 1 n · 2 ... n · n
proporcionalne vrste.

α1 + β1 α1 + β2 . . . α1 + βn ·(−1) ·(−1)

α2 + β1 α2 + β2 . . . α2 + βn ←
−+
c) A = [aij ], aij = αi + βj =⇒ det(A) = .

. .. . ..
.. .. . .. |.

αn + β1 αn + β2 . . . αn + βn ←−−−−− +

α1 + β1 α1 + β2 . . . α1 + βn

α2 − α1 α2 − α1 . . . α2 − α1
= =0

.. .. .. ..

. . . .

αn − α1 αn − α1 . . . αn − α1
25

0
a ... a a ←−−−−−−−−−− + −a 0 . . . 0 a−b

a
0 ... a a ←−−−−− + 0 −a . . . 0 a−b

d) ... .. .... .. .. .. .. .. ..
=

. . . |. .
. . . | .
a
a . . . 0 a ←−+ 0
0 . . . −a a−b
a a . . . a b ·(−1) ·(−1) ·(−1) a a ... a b ← −+ ←
−+ ←
−+

−a 0 ... 0 a−b

0 −a ... 0 a−b

= ... .. .. ..
= (−a)n−1 (n−1)a−(n−2)b .

. . .
0
0 . . . −a a−b

0 0 . . . 0 (n−1)a−(n−2)b
4. Izračunati vrednost determinte reda n :

a b 0 0 . . . 0 0

0 a b 0 . . . 0 0

0 0 a b . . . 0 0
.. .

.. .. ..
.
. . .
0 0 0 0 . . . a b

b 0 0 0 . . . 0 a
Lapl.r.

a b 0 0 . . . 0 0

0 a b 0 . . . 0 0

0 0 a b . . . 0 0
Rešenje: .

.. .. .. n×n
.. . . .

0 0 0 0 . . . a b

b 0 0 0 . . . 0 a

a b 0 ... 0 0 b 0 0 ... 0 0

0 a b ... 0 0 a b 0 ... 0 0

= a ... .. .. .. + (−1) n+1 0
b a b ... 0 0

. . .
..

.. .. ..
0 0 0
... a b .
. . .

0 0 0 ... 0 a(n−1)×(n−1) 0 0 0 0 . . . a b(n−1)×(n−1)
= an + (−1)n+1 bn .
5. Izračunati vrednost determinanti:
26

1
x x2 x3 . . . xn 1
2 3 4 ... n
a11 1
x x2 . . . xn−1 x
1 2 3 . . . n − 1
a) a21 a22 1
x . . . xn−2 b) x
x 1 2 . . . n − 2
.. .. .. .. .. .. .. .... .. . . ..
.
. . . . . .
. . . . .
an1 an2 an3 an4 ... 1 x x x x ... 1

1
x x2 x3 . . . xn ← −+
a11 1
x x2 n−1
... x ·(−x) ←−+
n−2
Rešenje : a) a21 a22 1 x ... x ·(−x)

.. .. .. .. .. .. ..
.
. . . . . | . ← −+
an1 an2 an3 an4 ... 1 ·(−x)

1 − a11 x 0 0 0 ... 0

a11 − a21 x 1 − a22 x 0 0 ... 0 n−1

a21 − a31 x a22 − a32 x 1 − a33 x 0 ... 0 =
Y
= (1 − xakk ).
.. .. .. .. .. .. k=1

. . . . . .
an1 an2 an3 an4 . . . 1
·(−1) + ·(−1) +
y
 y

·(−1) + ·(−1) +
y
 ... y


1 − x 1 1 ... 1 1
1 2 3 4 ... n ←
−+
0 1−x 1 ... 1 1
x 1 2 3 ... n − 1 ·(−1) ← −+
0 0 1 − x ... 1 1
b) x
x 1 2 ... n − 2 ·(−1)
= .

. . .. ..
.. .. .. .. ..
.... .. . . .. .. . . .
. . . . . . | . ← −+

x
0 0 0 ... 1 − x 1
x x x ... 1 ·(−1)
x x x ... x 1
Lapl.r.

1 − x x 0 . . . 0 0

0
1 − x x . . . 0 0

0 0 1 − x . . . 0 0
= .

.. .. .. .. .. .. n×n
. . . . .
0 0 0 ... 1 − x x

x 0 0 ... 0 1 − x

1 − x x . . . 0 0 x 0 ... 00

0
1 − x . . . 0 0

1 − x
x ... 00
= (1 − x) ... .. .. .. .. + (−1)n+1 x 0 1−x ... 00

. . . .

..
.. .. ..
..
0
0 . . . 1 − x x

.
. . ..
0 0 ... 0 1 − x(n−1)×(n−1) 0 0 . . . 1 − x x(n−1)×(n−1)
= (1 − x)n + (−1)n+1 xn .
27
Metod rekurentnih formula
Ovaj metod se sastoji u tome da se data determinanta, transformacijama ili Laplasovim
razvojem po vrsti ili koloni, izrazi preko determinanti istog tipa ali nižeg reda. Dobijena
jednakost se zove rekurentna formula. Kada je rekurentna formula oblika
Dn + pDn−1 + qDn−2 = 0, (1)
primenjuje se postupak rešavanja diferencnih jednačina.

Pridružena karakteristična jednačina rekurentne formule (1) je kvadratna jednačina
λ2 + pλ + q = 0. (2)
U zavisnosti od prirode rešenja karakteristične jednačine (2), opšte rešenje diferencne jednačine
(1) glasi:
1. Rešenja jednačine (2) su različite realne vrednosti: λ1 6= λ2 ∈ R.
Dn = k1 λn1 + k2 λn2 , k1 , k2 ∈ R.
2. Rešenje jednačine (2) je dvostruka realna vrednost: λ1 = λ2 ∈ R.
Dn = λn1 (k1 + nk2 ), k1 , k2 ∈ R.
3. Rešenja jednačine (2) su konjugovano kompleksni brojevi λ1,2 = re±iθ ∈ C
Dn = rn k1 cos(nθ) + k2 sin(nθ) , k1 , k2 ∈ C.

Partikularno rešenje diferencne jednačine (1) dobija se izračunavanjem konstanti k1 i k2 na

osnovu konkretnih vrednosti determinanti D1 i D2 .
Ukoliko rekurentna relacija za izraz determinanti glasi:
Dn = aDn−1 ,
tada višestrukom primenom ove rekurentne formule dobijamo:
Dn = aDn−1 = a2 Dn−2 = · · · = an−1 D1 .
Drugim rečima, vrednosti niza determinanti {Dn } predstavljaju geometrijsku progresiju.
28
1. Izračunati determinante

9 5 0 0 0 ...
0 0 0 1 0 0 0 ... 0

4 9 5 0 0 ...
0 0 1 0 1 0 0 ... 0

0 4 9 5 0 ...
0 0 0 1 0 0 1 ... 0

(a) 0 0 4 9 5 ...
0 ; 0 (b) 0 0 1 0 ; 0 ... 0

.. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. ..
. . .
. . .
. . .
. . . . . .
0 0 0 0 0 . . . 9 5 0 0 0 0 . . . 0 1

0 0 0 0 0 . . . 4 9 0 0 0 0 . . . 1 0
Lapl.r.

9 5 0 0 0 ...
0 0

4 9 5 0 0 ...
0 0

0 4 9 5 0 ...
0 0

Rešenje : a) Dn = 0 0 4 9 5 ...
0 0

n×n
.. .. .. .. .. ..
.. ..
. .
. . . . . .
0 0 0 0 0 . . . 9 5

0 0 0 0 0 . . . 4 9

9
5 00 . . . 0 0 | Lapl.r.
0
5 0 0 ... 0 0
4

4 9 5 0 ... 0 0 9 5
0 . . . 0 0

0 4 9 5 ... 0 0 0 4 9
5 . . . 0 0
= 9 . − 4 .

.. .. .. .. .. .. .. ..
.. . . .. ..
.. . . . . . . .. .. . . .
.

0 0 0 0 ... 9 5 0 0 0
0 . . . 9 5

0 0 0 0 ... 4 9(n−1)×(n−1)
0 0 0
0 . . . 4 9 (n−1)×(n−1)

9 5
= 9Dn−1 − 20Dn−2 , D1 = 9, D2 = = 81 − 20 = 61
4 9
=⇒ Dn − 9Dn−1 + 20Dn−2 = 0 =⇒ λ2 − 9λ + 20 = 0
⇐⇒ (λ − 4)(λ − 5) = 0 ⇐⇒ λ1 = 4, λ2 = 5
=⇒ Dn = αλn1 + βλn2
( ( 
D1 = 4α + 5β = 9 −4 4α + 5β = 9 α = −4
⇐⇒ ⇐⇒
D2 = 16α + 25β = 61 5β = 25 β = 5
=⇒ Dn = −4 · 4n + 5 · 5n = 5n+1 − 4n+1 , ∀n ∈ N.
29
Lapl.r.
0 1 0 0 | Lapl.r.
0 ... 0
1 1 0 ...
0 0

1 0 1 0
0 ... 0
0 0 1 ...
0 0
0 1 0 1
0 ... 0
0 1 0 ...
0 0
b) Dn = 0 0 1 00 ... 0
= −1 . . = −Dn−2

.. .... .. (n−1)×(n−1)
.. .. .. ..
.. .. .. ..
.. . .
. .
. . . .
. . .

0 0

0 0 . . . 0 1
0 0 0 . . . 0 1
0 0

0 0 . . . 1 0
0 0 0 . . . 1 0 n×n

0 1
Dn + Dn−2 , D1 = 0, D2 = = −1
1 0
π
=⇒ λ2 + 1 = 0=⇒ λ1/2 = ±i = e±i 2
π π
=⇒ Dn = α cos n + β sin n
( 2 2 ( (
π π

D1 = α cos 2 + β sin 2 = 0 β=0 α = −1
π
π
⇐⇒ ⇐⇒
D2 = α cos 2 2 + β sin 2 2 = 1 −α = 1 β=0
π
=⇒ Dn = − cos n , ∀n ∈ N.
2
2. (2011) Izračunati vrednost trodijagonalne determinante reda n ∈ N

a + b ab 0 0 ... 0 0

1 a + b ab 0 ... 0 0

0 1 a + b ab . . . 0 0
Dn = ,
...
0 0 0 0 . . . a + b ab

0 0 0 0 ... 1 a+b
kada je (a) a 6= b; (b) a = b.
Rešenje : Dn = (a + b)Dn−1 − abDn−2 , λ2 − (a + b)λ + ab = 0, λ1 = a, λ2 = b.

1o a 6= b : Dn = αan + βbn ;
( (
D1 = a + b = αa + βb −a αa + βb = a + b
2 2 2 2
⇐⇒
D2 = a + ab + b = αa + βb b(b − a)β = b2
 a
α = a − b

an+1 − bn+1

=⇒ =⇒ Dn =
 −b a−b
β =

a−b
(
D1 = 2a = (α + β)a
2o a = b : Dn = (α + nβ)an ; =⇒ α = β = 1
D2 = 3a2 = (α + 2β)a2
=⇒ Dn = (1 + n)an .
30
3. Izračunati determinantu reda n za x 6= 0 i x 6= ±1.
2 1
0 0 ... 0 0

x x2

1 + x2 x 0 0 ... 0 0
2 1

1 0 ... 0 0

x 2
1 + x x 0 . . . 0 0
x x2
a) 0 x 1 + x2 x . . . 0 0 b)

2 1
0 1 . . . 0 0
...

x x2

0 0 0 0 . . . x 1 + x2

...
2

0 0 0 0 ... 1
x

1 + x2 x 0 0 ... 0 0

x 2
1+x x 0 ... 0 0

Rešenje : a) Dn = 0 x 1 + x2 x ... 0 0

...

0 2
0 0 0 ... x 1 + x
Dn = (1 + x2 )Dn−1 − x2 Dn−2 , D1 = 1 + x2 , D2 = (1 + x2 )2 − x2 = 1 + x2 + x4
p
1 + x2 ± (1 + x2 )2 − 4x2
=⇒ λ2 − (1 + x2 )λ + x2 = 0 =⇒ λ1/2 =
2
1 + x2 ± (1 − x2 )
⇐⇒ λ1/2 = =⇒ λ1 = 1, λ2 = x2
2 (
D1 = α + βx2 = 1 + x2 −
=⇒ Dn = α + βx2n =⇒
D2 = α + βx4 = 1 + x2 + x4
−1

(
2 2

 α= 2
α + βx = 1 + x  x −1
⇐⇒ 4 2 4
⇐⇒ 2
β(x − x ) = x β = x


x2 − 1
2 2(n+1)
−1 x x −1
Dn = 2 + 2 x2n = 2
x −1 x −1 x −1
31
2 1
0 0 ... 0 0

x x2

2 1

1 0 ... 0 0

x x2 2 1
b) Dn = =⇒ Dn = Dn−1 − 2 Dn−2

2 1
x x

0 1 ... 0 0

x x2
...
2

0 0 0 0 ... 1
x
2 1

2 1 2 x

x2
3
Dn − Dn−1 + 2 Dn−2 = 0, D1 = , D2 = = 2,
x x x 2 x
1
q x
2 4
2 1 x
± x2
− 4 x12
1
2
λ − λ + 2 = 0, λ1/2 = =
x x 2 x
1 2
D1 = (α + β) =

 (
1 x x α=1
=⇒ Dn = (α + nβ) n =⇒ =⇒
x β=1
D2 = (α + 2β) 1 = 3


x2 x2
1
=⇒ Dn = (1 + n)
xn
32
4. Dokazati da je vrednost Vandermondove5 determinante:
1 a0 a20 . . . an0

2
V (a0 , a1 ,. . ., an ) = 1 a1 a1 . . . an1 =
Y
(ai − aj ).
...
0≤j<i≤n
1 a a2 . . . ann
n n
·(−a0 ) +
y
 ·(−a0 )
+

·(−a0 ) + 
y
 ... 
y

1 a a2 . . . an
0 0 0 1 0 0 . . . 0

2 n n−1
1 a1 a21 . . . an1 1 a1 −a0 a1 −a1 a0 . . . a1 −a1 a0

Rešenje : V (a0 , a1 ,. . ., an ) = = .
. . . ...
1 a a2 . . . an 1 an −a0 a2n −an a0 . . . ann −an−1 n a0

n n n
Laplasovim razvojem po prvoj vrsti dobijamo
a1 −a0 a1 (a1 −a0 ) . . . an−1

1 (a1 −a0 )
V (a0 , a1 ,. . ., an ) = ... .. ..

. .

n−1
an −a0 an (an −a0 ) . . . a (an −a0 )
n
1 a1 . . . an−1

1

.. .. .
.
= (a1 − a0 ) · · · (an − a0 ) . .

.

1 an . . . an−1
n
!
Y
= (ak − a0 ) · V (a1 ,. . ., an )
k>0
! !
Y Y
= (ak − a0 ) · (ak − a1 ) · V (a2 ,. . ., an ) = . . .
k>0 k>1
n−1
Y n
Y Y
= (ak − aj ) = (ak − aj ).
j=0 k=j+1 k>j
5
Alexandre-Théophile Vandermonde (1735-1796)
33
6. Izračunati vrednost determinante za ai , bi 6= 0
an−1 an−2
n
a1 1 b1 1 b21 . . . bn1
an−1 an−2
n
a2 2 b2 2 b22 . . . bn2
.. .

.. .. ..
. . . .
n−1 n−2
an 2 n
n+1 an+1 bn+1 an+1 bn+1 . . . bn+1
an−1 an−2
 
an1 1 b1 1 b21 ... bn1 | : an1
 an2 an−1
2 b2 n−2 2
a2 b 2 ... bn2  | : an
2
Rešenje : 
 
.. .. .. ..  ..
 . . . .  |.
ann+1 an−1 n−2 2 n
n+1 bn+1 an+1 bn+1 . . . bn+1 | : ann+1
b1 b21 bn1

1 ...
a21 an1

a1

1 b2
b22 bn2
...

b 1 b2 bn+1
n n n
= a1 a2 · · · an+1
a2 a22 an2 n
= (a1 a2 · · · an+1 ) V

, ,. . .,
. .. .. .. a1 a2 an+1
..

. . .

bn+1
1 b2n+1 bnn+1
...
a
n+1 a2n+1 an
n+1
Y
= (aj bk − ak bj ).
1≤j<k≤n+1
34
7. Odrediti vrednost determinante reda n

a b b ... b 0 b
b . . . b

b a b ... b a 0
b . . . b

b b a ... b a a
0 . . . b ;
(a) ; (b)

.. .. .. .. .. ..
.. ..
. . . . . .. .

b b b ... a a a a ... 0
Rešenje : a) U slučaju a = b vrednost determinante je 0. Nadalje razmatramo slučaj kada

je a 6= b.
·(−1) +


·(−1) + 
 

·(−1) + 

 y ... 
y y

a b−a b−a . . . b−a ←
−+ ←−+ ← −+
a b b . . . b

b a b . . . b b a−b 0 . . . 0

b b a . . . b b 0 a−b . . . 0
=

.. .. .. .. .. .. .. .. ..
. . .
.
.
. . . | .
b b b . . . a b 0 0 . . . a−b

a+(n−1)b 0 0 . . . 0

b a−b 0 . . . 0
=
b 0 a−b . . . 0 = a + (n − 1)b(a − b)n−1 .
.. .. .. ..

. . . .
b 0 0 . . . a−b
35
b) Kada je a = b, na osnovu dela zadatka pod (a) je D = (−1)n−1 (n − 1)bn . Posmatramo
nadalje slučaj kada je a 6= b.
:a
0 b b . . . b | : b 0 1 1 . . . 1

a 0 b . . . b 1 0 b . . . b

Dn = a a 0 . . . b = ab 1 a 0 . . . b = abAn

.. .. .. .. .. .. .. ..

. . . . . . . .

a a a ... 0 1 a a . . . 0
·(−a) +
y

0 1 1 1 ... 1 1
0 1 1 ... 1

·(−b)
1 −(a+b) 0 0 . . . 0 0 | Lapl.r.

1 0 b ... b ←
−+
1 0 0 b ... b b
= ab 1 a 0 ... b

= ab

1 0 a 0 ... b b

.. .. .. ..

. . . . .. .. .. ..
. . . ..

1 a . . . . .
a ... 0
1

0 a a ... a 0
Lapl.r.
1 1 1 . . . 1 1 0 1 1 . . . 1

0 0 b . . . b b 1 0 b . . . b

= −ab 0 a 0 . . . b b − ab(a+b) 1 a 0 . . . b

.. .. .. .. .. .. .. .. ..

. . . . . . . . .

0 a a ... a 0 1 a a . . . 0
= −abDn−2 − ab(a+b)An−1 = −abDn−2 − (a+b)Dn−1 .
=⇒ Dn + (a+b)Dn−1 + abDn−2 = 0 =⇒ λ2 + (a + b)λ + ab = 0

p
−(a + b) ± (a+b)2 − 4ab −(a + b) ± (a − b)
=⇒ λ1/2 = =
2 2
=⇒ λ1 = −a, λ2 = −b =⇒ Dn = α(−a)n + β(−b)n

aα + bβ = 0
(
D1 = α(−a) + β(−b) = 0 a
=⇒ ⇐⇒
D2 = αa2 + βb2 = −ab  2
β(b − ab) = −ab
b

α =

b a an−1 − bn−1
⇐⇒ b−a =⇒ Dn = (−a)n − (−b)n = (−1)n+1 ab .
β = − a
 b−a b−a a−b
b−a
36
Primena determinanti
Definicija 1. Ako je A kvadratna matrica reda n i ako postoji matrica X takva da je
XA = AX = I, tada se X naziva inverzna matrica matrice A i označava A−1 . Za matricu koja
ima inverznu matricu kažemo da je regularna ili invertibilna.
Definicija 2. Adjungovana matrica matrice A = [aij ] ∈ Mn×n je matrica algebarskih

kofaktora elemenata aji , tj.
adj A = [Cij ]T , Cij = (−1)i+j Mij ,
gde je Mij minor elementa aij .
n
Lema 1. Neka je D = aij i,j=1 i Ckj odgovarajući kofaktori. Za savako i, j = 1, 2,. . ., n
važi n n
X X
aik Cjk = Dδij , aki Ckj = Dδij ,
k=1 k=1

1, i = j,
gde je δij = Kronekerova6 delta.
6 j,
0, i =
Teorema 1. Neka je A kvadratna matrica reda n. Tada je
A · adj(A) = det(A) · I.
Ukoliko je A regularna matrica, tj. det(A) 6= 0, tada je

1
A−1 = adj(A).
det(A)
Teorema 2. Determinanta matrice reda n ima sledeće osobine:
(a) det(AT ) = det(A);
(b) det(kA) = k n det(A), k ∈ R;
(c) det(AB) = det(A) det(B) = det(BA); (Koši7 -Bineova8 formula)
(d) det(A−1 ) = (det A)−1 ;
(e) det(S −1 AS) = det(A);
(f) (det A) det(adj A) = (det A)n ;
(g) det(adj A) = (det A)n−1 .

6
Leopold Kronecker (1823–1891)
7
Augustin-Louis Cauchy (1789–1857)
8
Jacques Philippe Marie Binet (1786–1856)
37
Teorema 3. det(A) = 0 akko je rang A < n, A ∈ Mn×n .
Definicija 3. Matrica ima rang r ako sadrži r linearno nezavisnih vrsta (kolona), a svakih
r + 1 vrsta (kolona ) je linearno zavisno.
Definicija 4. Neka je A = [aij ] ∈ Mm×n . Bilo koja matrica oblika

 
ai1 j1 ai1 j2 . . . ai1 jr
ai2 j1 ai2 j2 . . . ai2 jr 
, 1 ≤ i1 < i2 < . . . < ik ≤ m
 ,
 ...  1 ≤ j1 < j2 < . . . < jr ≤ n
aik j1 aik j2 . . . aik jr
naziva se podmatrica matrice A.
Teorema 4. Ako med̄u kvadratnim podmatricama matrice A postoji bar jedna regularna
podmatrica dimenzije r, a sve podmatrice dimenzije veće od r (ako postoje) su singularne, tada
matrica A ima rang r.
Sledeća teorema daje eksplicitne izraze rešenja saglasnog kvadratnog sistema linearnih
jednačina oblika 

 a11 x1 + a12 x2 + · · · + a1n xn = b1

a21 x1 + a22 x2 + · · · + a2n xn = b2

.. (3)


 .

an1 x1 + an2 x2 + · · · + ann xn = bn .

Teorema 5. (Kramerove formule) Za saglasan sistem jednačina (3), rešenje se može dobiti
formulama
Di
xi = , i = 1, 2, . . . , n,
D
gde su D i Di , i = 1, 2, . . . , n, sledeće determinante:

a11 a12 . . . a1n

a21 a22 . . . a2n
D= glavna determinanta sistema,

..

.

an1 an2 . . . ann

b1 a12 . . . a1n

b2 a22 . . . a2n
D1 = determinanta nepoznate x1 ,

..

.

bn an2 . . . ann
38

a11 b1 . . . a1n

a21 b2 . . . a2n
D2 = determinanta nepoznate x2 ,

..

.

an1 bn . . . ann
..
.

a11 a12 . . . b1

a21 a22 . . . b2
Dn = determinanta nepoznate xn .

..

.

an1 an2 . . . bn
Teorema 6. Homogen kvadratni sistem jednačina



 a11 x1 + a12 x2 + · · · + a1n xn = b1

a21 x1 + a22 x2 + · · · + a2n xn = b2

..


 .

an1 x1 + an2 x2 + · · · + ann xn = bn .

ima beskonačno mnogo rešenja akko je glavna determinanta sistema jednaka nuli, tj.

a11 a12 . . . a1n

a21 a22 . . . a2n
D= = 0.

..

.

an1 an2 . . . ann
39
Zadaci
1. Pokazati da za regularnu matricu A ∈ Mn×n važi da je
det(adj A) = (det A)n−1 .

Rešenje : A · adj(A) = det(A) · I det
n n
=⇒ det(A) det adj(A) = det(A) det(I) = det(A)
det adj(A) = (det A)n−1 .

=⇒
2. Odrediti sve kofaktore matrice

 
1 2 3
A = −1 1 −1 .
−2 1 2
Rešenje : Algebraski kofaktori matrice A su:

1 −1 −1 −1 −1 1
C11 = = 3, C12 = − = 4, C13 = =1
1 2 −2 2 −2 1

2 3 1 3 1 2
C21 = −
= −1, C22 =
= 8, C23 = −
= −5
1 2 −2 2 −2 1

2 3 1 3 1 2
C31 =
= −5, C32 = −
= −2, C33 =
= 3.
1 −1 −1 −1 −1 1
40
3. Primenom determinanti ispitati regularnost sledećih matrica. Ako je matrica regularna,
odrediti njenu inverznu matricu.
   
1 0 1 1 0 0
a) A =  0 1 0 ; b) A =  2 1 0 
−1 −1 1 −3 2 −1

1 0 1
1 1
Rešenje : a) det(A) = 0 1 0 | Lapl.r. = = 2 6= 0
−1 −1 1 −1 1
=⇒ Matrica A je regularna. Algebraski kofaktori matrice A su:

1 0 0 0 0 1
C11 = = 1, C12 = − = 0, C 13 = −1 −1 = 1

−1 1 −1 1

0 1 1 1 1 0
C21 = − = −1, C22 = = 2, C23 = − =1
−1 1 −1 1 −1 −1

0 1 1 1 1 0
C31 =
= −1, C32 = − = 0, C33 =
= 1.
1 0 0 0 0 1
 
1 −1 −1
1
A−1 = 0 2 0 .
2
1 1 1

1 0 0

b) det(A) = 2 1 0 = −1 6= 0
−3 2 −1
=⇒ Matrica A je regularna. Algebraski kofaktori matrice A su:

1 0 2 0 2 1
C11 = = −1, C12 = − = 2, C13 =
=7
2 −1 −3 −1 −3 2

0 0 1 0 1 0
C21 = − = 0, C22 = = −1, C23 = − = −2
2 −1 −3 −1 −3 2

0 0 1 0 1 0
C31 = = 0, C32 = − = 0, C33 = = 1.
1 0 2 0 2 1
 
−1 0 0
−1
A = − 2 −1 0 .
7 −2 1
41
4. Koristeći determinante rešiti sisteme jednačina:
( (
2x + 5y = 1 2x − 3y = 4
a) b)
3x + 7y = 2 4x − 5y = 10
( (
5x − 7y = 1 x cos α − y sin α = cos β
c) d)
x − 2y = 0 x sin α + y cos α = sin β
(
x tan α + y = sin(α + β) π
e) gde je α 6= + kπ, k ∈ Z.
x − y tan α = cos(α + β) 2
(
2x + 5y = 1 2 5
Rešenje : a) D = = 14 − 15 = −1
3x + 7y = 2 3 7

1 5
= 7 − 10 = −3, Dx
Dx =
x= = 3,
2 7 D

2 1
= 4 − 3 = 1, Dy
Dy =
y= = −1.
3 2 D
(
2x − 3y = 4

2 −3
b) D = = −10 + 12 = 2
4x − 5y = 10 4 −5

4 −3
= −20 + 30 = 10, Dx
Dx =
x= = 5,
10 −5 D

2 4
= 20 − 16 = 4, Dy
Dy =
y= = 2.
4 10 D
(
5x − 7y = 1

5 −7
c) D = = −10 + 7 = −3
x − 2y = 0 1 −2

1 −7
= −2 − 0 = −2, Dx 2
Dx =
x= = ,
0 −2 D 3

5 1
= 0 − 1 = −1, Dy 1
Dy =
y= = .
1 0 D 3
42
(
x cos α − y sin α = cos β cos α − sin α
= cos2 α + sin2 α = 1
d) D=

x sin α + y cos α = sin β sin α cos α

cos β − sin α
Dx =
= cos α cos β + sin α sin β = cos(α − β),
sin β cos α
Dx
x= = cos(α − β),
D

cos α cos β
Dy = = cos α sin β − sin α cos β = sin(β − α),
sin α sin β
Dy
y= = sin(β − α).
D
(
x tan α + y = sin(α + β) π
e) gde je α 6= + kπ, k ∈ Z.
x − y tan α = cos(α + β) 2

= − tan2 α − 1 = − 1
tan α 1
D =
1 − tan α cos2 α

sin(α + β) 1
Dx = = − sin(α + β) tan α − cos(α + β)
cos(α + β) − tan α
sin(α + β) sin α + cos(α + β) cos α cos(α + β − α) cos β
=− =− =− ,
cos α cos α cos α
Dx cos β
x= = cos2 α = cos α cos β,
D cos α

tan α sin(α + β)
Dy = = cos(α + β) tan α − sin(α + β)
1 cos(α + β)
cos(α + β) sin α − sin(α + β) cos α sin(α − (α + β)) sin β
= = =− ,
cos α cos α cos α
Dy
y= = sin β cos α.
D
43
5. Da li se ovaj sistem može rešiti primenom Kramerovih pravila?
(
4x + 6y = 2
6x + 9y = 3.

4 6
Rešenje : Kako je determinanta sistema D = = 0, to se za rešavanje ovog sistema
6 9
jednačina ne mogu primeniti Kramerove formule. Gausovom eliminacijom lako dobijamo da
sistem ima beskonačno mnogo rešenja.

4 6 | 2 | :2 2 3 | 1 ·(−1) 2 3 | 1
∼ ∼ .
6 9 | 3 | :3 2 3 | 1 ← −+ 0 0 | 0
1 − 3y
2x + 3y = 1 =⇒ x= , y ∈ R.
2
6. Neka su a, b, c, d pozitivni brojevi različiti od 1, a x, y, z, t realni brojevi koji zadovoljavaju

jednakosti a x = bcd, b y = cda, c z = dab, d t = abc. Dokazati da je tada

−x 1 1 1

1 −y 1 1
= 0.
1
1 −z 1
1 1 1 −t
.
x y z t
Rešenje : a = bcd, b = cda, c = dab, d = abc ln ⇐⇒


 −x ln a + ln b + ln c + ln d = 0

ln a − y ln b + ln c + ln d = 0


 ln a + ln b − z ln c + ln d = 0
ln a + ln b + ln c − t ln d = 0

Dobijen je homogen sistem jednačina po ln a, ln b, ln c, ln d sa netrivijalnim rešenjem. To znači

da je determinanta sistema jednaka 0.
44

Matematika 2 Determinante

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Matematika 2 Determinante

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Determinanta kvadratne matrice

gde se sumiranje vrši po svim permutacijama (j1 , j2 , . . . , jn ) skupa {1, 2, . . . , n}.

Izračunavanje determinante drugog reda:

Determinanta trećeg reda, na osnovu definicije, može se izračunati prema formuli:

Determinanta dijagonalne matrice:

Determinanta trougaone matrice:

Za izračunavanje determinanti višeg reda koristimo osobine determinanata, iskazane nared-

(a) det(AT ) = det(A);

(b) det(kA) = k n det(A), k ∈ R;

(c) det(AB) = det(A) det(B) = det(BA), (Koši2 -Bineova3 formula).

Teorema 3. (Skaliranje vrste determinante)

(Skaliranje kolone determinante)

(Zbir determinanti po jednoj koloni)

Definicija 2. Neka je A = [aij ] ∈ Mn×n . Tada Aij označava podmatricu matrice A

Definicija 3. Determinanta matrice Aij ,

Teorema 7. det(A) = 0 akko je u matrici A jedna vrsta (kolona) jednaka linearnoj

Teorema 8. Matrica A ∈ Mn×n je regularna akko det(A) 6= 0.

1. Izračunati determinante reda 2. Koristiti i2 = −1.

2. Izračunati determinante reda 2. Koristiti i2 = −1.

= sin2 α − sin2 β − (cos2 β − cos2 α) = sin2 α + cos2 α − (sin2 β + cos2 β)

A · A−1 = I =⇒ det(A · A−1 ) = det(I) = 1 ⇐⇒ det(A) det(A−1 ) = 1

Matrica A − λI biće regularna akko joj je determinanta različita od 0, tj. za λ 6= 1, 3.

Rešenje : a) Izračunamo determinantu kako bismo dobili eksplicitni oblik jednačine.

Diskriminanta kvadratne jednačine glasi:

D = (a + c)2 − 4(ac − b2 ) = a2 + 2ac + c2 − 4ac + 4b2 = (a − c)2 + 4b2 ≥ 0.

Zbog toga kvadratna jednačina ima realna rešenja.

b) Izračunamo determinantu kako bismo dobili eksplicitni oblik jednačine.

Diskriminanta kvadratne jednačine glasi:

D = (a + b)2 − 4(ab − (c2 + d2 )) = a2 + 2ab + b2 − 4ab + 4(c2 + d2 )

Zbog toga kvadratna jednačina ima realna rešenja.

Zaključujemo da je tvrd̄enje zadatka tačno.

Rešenje : a) I način: na osnovu definicije vrednosti determinante imamo:

II način: primenom osobina determinanti:

= 2i · (−1)1+2 · (−2i) · (1 − i) = −4 + 4i.

= bc(a + x) + acx + abx = (ab + ac + bc)x + abc.

Rešenje : Koristićemo Koši-Bineovu formulu za kvadratne matrice A i B.

det(AB) = det(A) det(B).

U U −1 = I =⇒ det(U ) det(U −1 ) = det(I) = 1

Rešenje : Kako su α, β, γ koreni jednačine x3 + px + q = 0 to za njih važe Vijetove formule,

Tada je na osnovu ovih i Vijetovih formula

D = 3αβγ − α3 − β 3 − γ 3 = −3q − (−pα − q − pβ − q − pγ − q)

12. Ispitati da li je determinanta (n, k, l ∈ N)

deljiva polinomom 1 − 2x cos ϕ + x2 .

Rešenje : Nule polinoma 1 − 2x cos ϕ + x2 glase:

Rešimo jednačinu D(z) = 2 − 8i uvod̄enjem algebarskog oblika kompleksnog broja z = x + iy.

D(z) = 2 − 8i ⇐⇒ (−4 − 3i)z + z + 2 = 2 − 8i

Rešenje : Potražimo koeficijente polinoma P u članovima četvrtog i trećeg stepena.

=⇒ koeficijent polinoma P uz x4 je 10, a uz x3 je −2 − 3 = −5.

18. Dokazati jednakost

Rešenje : Dokaz izvodimo indukcijom po dimenziji determinante n. Za n = 1 jednakost

Izračunavanje determianti reda n koriste osobine determinanti i Laplasov razoj. Postupci

• Metod transformacije na trougaoni oblik;

• Metod rekurentnih formula.

Za svaki od metoda daćemo objašnjenje postupka praćeno primerima.

Metod transformacije na trougaoni oblik

Dobijena determinanta jednaka je proizvodu elemenata sa glavne dijagonale.

1. Izračunati determinantu reda n :

Rešenje : Determinanta je simetrične matrice. Zbog toga je svejedno da li ćemo vršiti

=⇒ rešenja jednačine čini skup vrednosti {0, 1, . . . , n − 1}.

=⇒ rešenja jednačine čini skup vrednosti {1, 2 . . . , n − 1}.

(a) aij = a + (i − 1)n + j; (b) aij = i · j;

4. Izračunati vrednost determinte reda n :

5. Izračunati vrednost determinanti: