1. Organizacija i funkcija imunog sistema.

Imunitet označava zaštitu organizma od infektivnih i neinfektivnih stranih agenasa-antigena.

Skup ćelija, tkiva i molekula koje posreduju u otpornosti na infekciju naziva se imuni sistem, a
koordinisana reakcija tih ćelija i molekula na infektivne mikroorganizme je imuni odgovor.
Mehanizmi odbrane domaćina se sastoje od urođenog imuniteta, koji posreduje u ranoj zaštiti od
infekcija i stečenog imuniteta, koji se razvija sporije i obezbjeđuje kasniju ali još efikasniju zaštitu.

Sve ćelije imunog sistema potiču iz pluripotentnih matičnih ćelija koštane srži, gdje nastaju procesom
hematopoeze. Pod uticajem citokina, pluripotentne matične ćelije mogu postati limfoidne ili mijeloidne
ćelije.
Limfoidne ćelije se dalje razvijaju u B limfocite, T limfocite ili ćelije prirodne ubice-NK ćelije. B ćelije
sazrijevaju u koštanoj srži dok T ćelije se inicijalno razvijaju u koštanoj srži, napuštaju je kao još nezrele
ćelije i dovršavaju svoje sazrijevanje u timusu. NK ćelije su limfociti koji se ponašaju na sličan način kao
citotoksični T limfociti. Linija NK ćelija još uvjek nije u potpunosti razjašnjena.
Mijeloidne ćelije se dalje razvijaju u trombocite, eritrocite i granulocitno-monocitnu liniju ćelija.
Monocitne ćelije podrazumjevaju monocite i makrofage. Granulociti obuhvataju neutrofile, eozinofile,
mastocite i bazofile.
Razviće limfocita počinje i odigrava se u primarnim limfnim organima, u timusu i koštanoj srži. Odatle
sazreli limfociti dospijevaju krvotokom u sekundarne limfne organe gdje se susreću sa antigenom. Kada
ga prepoznaju, aktivišu se i započinju imuni odgovor. Međutim, svaka takva molekula neće uvjek
potaknuti imunoreakciju.

Imunogenična je ona molekula koja može potaknuti specifičnu imunoreakciju, dok antigenična molekula
takvu reakciju ne potiče, ali može reagovati sa antitijelima ili sa senzibilnim limfocitima, ako oni već
postoje.

Tkiva imunog sistema se sastoje od centralnih (primarnih ili generativnih) limfnih organa, u kojima T i B
limfociti sazrijevaju i postaju kompetentni da odgovore na stimulaciju antigenom i perifernih
(sekundarnih) limfnih organa u kojima započinje stečeni imuni odgovor na mikroorganizme. Primarni
limfni organi su koštana srž i timus a u sekundarne limfne organe spadaju limfni čvorovi, slezena, imuni
sistem kože i imuni sistem sluzokoža (MALT).

2. Prirodni imunitet, faktori prirodne odbrane organizma.

Urođeni imunitet (prirodni ili nativni) odnosi se na činjenicu da taj tip odbrane domaćina uvijek postoji
kod zdravih jedinki, spreman da spriječi ulazak mikroorganizama i da brzo eliminiše one mikroorganizme
koji su dospjeli u tkiva domaćina.
 Komponente urođenog imuniteta prepoznaju strukture koje su zajedničke za određene klase
mikroorganizama a nema ih na ćelijama domaćina.
Na primjer, fagociti eksprimiraju receptore za bakterijski lipopolisaharid (LPS) koji je prisutan u ćelijskom
zidu mnogih vrsta bakterija a koji ćelije sisara ne produkuju. Drugi receptori fagocita prepoznaju
terminalne rezidue manoze, koje su tipične za bakterijske ali ne i glikoproteine sisara. Fagociti
prepoznaju i odgovaraju na dvolančanu RNK koja se nalazi u mnogim virusima ali ne i u ćelijama sisara,
kao i nemetilizirane CpG oligonukleotide koji su uobičajeni u DNK mikroorganizama a ne nalaze se u
većoj količini u DNK sisara.
Pojedine komponente urođenog imuniteta mogu da se vežu za ćelije domaćina ali te ćelije sprečavaju
njihovu aktivaciju. Na primjer, ako se proteini sistema komplementa istalože na ćelijama domaćina,
njihovu aktivaciju blokiraju regulatorni molekuli koji se nalaze na tim ćelijama, ali ne i na
mikroorganizmima.
Komponente urođenog imuniteta evoluirale su tako da prepoznaju one strukture mikroorganizama
koje su često neophodne za preživljavanje i infektivnost mikroorganizama.
Receptori na ćelijama urođenog imuniteta kodirani su funkcionalnim genima nasljeđene DNK i ne
nastaju somatskom rekombinacijom gena.
Urođeni imuni sistem ne reaguje protiv domaćina.
Ovo svojstvo urođenog imunog sistema zasnovano je dijelom na specifičnosti urođenog imuniteta za
strukture mikroorganizama a dijelom na činjenici da ćelije sisara eksprimiraju regulatorne molekule
kojima sprečavaju reakcije urođenog imuniteta.
Urođeni imuni sistem odgovara na isti način na ponovne susrete sa mikroorganizmom, dok stečeni
imuni sistem odgovara efikasnije na svaki sljedeći susret sa istim mikroorganizmom.

Urođeni imuni sistem čine epitel, koji obezbjeđuje barijeru za infekcije, ćelije u cirkulaciji i tkivima i neki
proteini plazme.
Epitelne barijere. Uobičajena ulazna vrata za mikroorganizme, koža, GIT i respiratorni trakt, zaštićena su
kontinuiranim epitelom koji predstavlja fizičku prepreku za ulazak mikroorganizama. Epitelne ćelije
takođe stvaraju peptidne antibiotike koji ubijaju bakterije. Osim toga, u epitelu se nalazi i poseban tip
limfocita-intraepitelni limfociti.
Fagociti: neutrofili, monociti i makrofagi. Dva tipa cirkulišućih fagocita, neutrofili i monociti
predstavljaju ćelije krvi koje bivaju privučene na mjesta infekcije gdje prepoznaju i ingestiraju
mikroorganizme da bi ih eliminisali u procesu intracelularnog ubijanja.
Neutrofili (polimorfonuklearni leukociti) najbrojniji su leukociti u krvi. Produkcija neutrofila je
stimulisana citokinima koje luče mnogi tipovi ćelija u odgovoru na infekcije. U cirkulaciji, neutrofili
ingestiraju mikroorganizme a na mjestima infekcije brzo prelaze u ekstravaskularne prostore tkiva, gdje
takođe ingestiraju mikroorganizme i u roku od nekoliko sati umiru.
Monociti (mononuklearni leukociti) su manje zastupljeni u krvi nego neutrofili. Oni takođe ingestiraju
mikroorganizme u krvi i tkivima. Za razliku od neutrofila, monociti koji napuste krvne sudove i pređu u
tkiva preživljavaju dugo. U tkivima oni diferentuju u ćelije koje se nazivaju makrofazi.

Ako infektivni mikroorganizam prodre kroz epitel i dospije u subepitelno tkivo, rezidentni makrofazi
prepoznaju taj mikroorganizam i odgovaraju tako što proizvode citokine-faktor nekroze tumora (TNF) i
interleukin-1 (IL-1) koji djeluju na endotel malih krvnih sudova na mjestu infkecije. Ti citokini stimulišu
endotelne ćelije da brzo ekspirimiraju dva adhezivna molekula i to E selektin i P selektin. Cirkulišući
neutrofili i monociti eksprimiraju na svojoj površini ugljikohidrate koji se vezuju za selektine slabom
vezom. Neutrofili se na taj način zakače za endotel, ali tok krvi raskida te veze da bi se one ponovo
uspostavile nishodno i taj se proces stalno ponavlja i izaziva kotrljanje leukocita po površini endotela.
Leukociti iskazuju i drugu grupu adhezivnih molekula koji se nazivaju integrini. Integrini se na
neaktiviranim leukocitima nalaze u stanju niskog afiniteta. Dok se te ćelije kotrljaju po endotelu, tkivni
makrofazi i endotelne ćelije koje odgovaraju na TNF i IL-1 produkuju citokine nazvane hemokini.
Hemokini stimulišu brzi porast afiniteta leukocitih integrina za njihove ligande na endotelu. Čvrsto
vezivanje integrina za njihove ligande zaustavlja kotrljanje leukocita po endotelu. Nakupljanje leukocita
na mjestu infekcije zajedno sa pratećom vazodilatacijom i povećanim prelaskom tečnosti i proteina u
tkiva predstavlja zapaljenje ili inflamaciju.
Neutrofili i makrofazi koriste nekoliko tipova receptora da prepoznaju mikroorganizme u krvi i tkivima i
da započnu odgovor čija je funkcija da ubije mikroorganizme.
Fagocitoza je proces koji započinje vezivanjem membranskih receptora za mikroorganizam poslije
čega slijedi izduživanje citoplazmatske membrane fagocita oko tog mikroorganizma. Zatim se membrana
zatvara tako da mikroorganizam biva uvučen u vezikulu ograničenu membranom koja se naziva fagozom.
Fagozomi se spajaju sa lizozomima i formiraju fagolizozome. U isto vrijeme oni sprovode i signale koji
aktiviraju nekoliko enzima u fagolizozomima (reaktivne oblike kisika, NO, lizozomalne proteaze).
Nasljeđena deficijencija enzima fagocitne oksidaze uzrok je imunodeficijencije koja se naziva hronična
granulomatozna bolest. U tom poremećaju, fagociti nisu sposobni da eliminišu intracelularne
mikroroganizme i domaćin pokušava da savlada infekciju tako što dovodi sve više makrofaga i limfocita
na mjesto infekcije a to razultira njihovim nagomilavanjem oko mikroorganizma što se naziva granulom.
Osim fagocitoze, makrofazi proizvode citokine koji privlače i aktiviraju leukocite i luče faktore rasta i
enzime koji služe da poprave oštećeno tkivo i zamjene ga vezivnim tkivom. Makrofazi stimulišu T-
limfocite i tako pojačavaju stečeni imunitet.
Dendritske ćelije odgovaraju na mikroorganizme tako što stvaraju citokine koji privlače leukocite i
započinju stečeni imuni odgovor.
NK ćelije (veliki granularni limfociti) predstavljaju klasu limfocita koji prepoznaju inficirane ćelije i ćelije
izložene stresu i reaguju tako što ubijaju te ćelije i sekretuju citokin IFN-ꝩ koji aktivira makrofage.
Odsustvo CD3 ali pristustvo CD56 i/ili CD16 površinskih antigena se danas upotrebljava kao definitivni
marker NK ćelija kod čovjeka.
Eozinofili cirkuliraju u krvi i migriraju u tkiva, djeluju kao fagociti i povezani su sa antiparazitnom
aktivnošću.
Bazofili. Vezivanje IgE za bazofile uzrokuje oslobađanje farmakološki aktivnih medijatora iz bazofila kao
što su heparin i histamin. Ponašaju se slično mastocitima osim što se ne nalaze u tkivu nego u krvi.
Mastociti (mast ćelije) nastaju u tkivu. Sadrže granule sa medijatorima kao što su histamin, citokini,
prostaglandini i leukotrijeni. Do aktivacije mast ćelija dolazi anafilatoksinima ili vezivanjem IgE.
3. Endocitoza i fagocitoza, vrste makrofaga i njihova uloga u odbrani organizma.

Fagociti: neutrofili, monociti i makrofagi. Dva tipa cirkulišućih fagocita, neutrofili i monociti
predstavljaju ćelije krvi koje bivaju privučene na mjesta infekcije gdje prepoznaju i ingestiraju
mikroorganizme da bi ih eliminisali u procesu intracelularnog ubijanja.
Neutrofili (polimorfonuklearni leukociti) najbrojniji su leukociti u krvi. Produkcija neutrofila je
stimulisana citokinima koje luče mnogi tipovi ćelija u odgovoru na infekcije. U cirkulaciji, neutrofili
ingestiraju mikroorganizme a na mjestima infekcije brzo prelaze u ekstravaskularne prostore tkiva, gdje
takođe ingestiraju mikroorganizme i u roku od nekoliko sati umiru.
Monociti (mononuklearni leukociti) su manje zastupljeni u krvi nego neutrofili. Oni takođe ingestiraju
mikroorganizme u krvi i tkivima. Za razliku od neutrofila, monociti koji napuste krvne sudove i pređu u
tkiva preživljavaju dugo. U tkivima oni diferentuju u ćelije koje se nazivaju makrofagi.

Ako infektivni mikroorganizam prodre kroz epitel i dospije u subepitelno tkivo, rezidentni makrofazi
prepoznaju taj mikroorganizam i odgovaraju tako što proizvode citokine-faktor nekroze tumora (TNF) i
interleukin-1 (IL-1) koji djeluju na endotel malih krvnih sudova na mjestu infekcije. Ti citokini stimulišu
endotelne ćelije da brzo ekspirimiraju dva adhezivna molekula i to E selektin i P selektin. Cirkulišući
neutrofili i monociti eksprimiraju na svojoj površini ugljikohidrate koji se vezuju za selektine slabom
vezom. Neutrofili se na taj način zakače za endotel, ali tok krvi raskida te veze da bi se one ponovo
uspostavile nishodno i taj se proces stalno ponavlja i i izaziva kotrljanje leukocita po površini endotela.
Leukociti iskazuju i drugu grupu adhezivnih molekula koji se nazivaju integrini. Integrini se na
neaktiviranim lekukocitima nalaze u stanju niskog afiniteta. Dok se te ćelije kotrljaju po endotelu, tkivni
makrofazi i endotelne ćelije koje odgovaraju na TNF i IL-1 produkuju citokine nazvane hemokini.
Hemokini stimulišu brzi porast afiniteta leukocitih integrina za njihove ligande na endotelu. Čvrsto
vezivanje integrina za njihove ligande zaustavlja kotrljanje leukocita po endotelu. Nakupljanje leukocita
na mjestu infekcije zajedno sa pratećom vazodilatacijom i povećanim prelaskom tečnosti i proteina u
tkiva predstavlja zapaljenje ili inflamaciju.
Neutrofili i makrofazi koriste nekloliko tipova receptora da prepozanju mikroorganizme u krvi i tkivima i
da započnu odgovor čija je funkcija da ubije mikroorganizme.
Fagocitoza je proces koji započinje vezivanjem membranskih receptora za mikroorganizam poslije čega
slijedi izduživanje citoplazmatske membrane fagocita oko tog mikroorganizma. Zatim se membrana
zatvara tako da mikroorganizam biva uvučen u vezikulu ograničenu membranom koja se naziva fagozom.
Fagozomi se spajaju sa lizozomima i formiraju fagolizozome. U isto vrijeme oni sprovode i signale koji
aktiviraju nekoliko enzima u fagolizozomima (reaktivne oblike kisika, NO, lizozomalne proteaze).
Nasljeđena deficijencija enzima fagocitne oksidaze uzrok je imunodeficijencije koja se naiva hronična
granulomatozna bolest. U tom poremećaju, fagociti nisu sposobni da eliminišu intracelularne
mikroroganizme i domaćin pokušava da savlada infekciju tako što dovodi sve više makrofaga i limfocita
na mjesto infekcije a to razultira njihovim nagomilavanjem oko mikroorganizma što se naziva granulom.
Osim fagocitoze, makrofazi proizvode citokine koji privlače i aktiviraju leukocite i luče faktore rasta i
enzime koji služe da poprave oštećeno tkivo i zamjene ga vezivnim tkivom. Makrofazi stimulišu T-
limfocite i tako pojačavaju stečeni imunitet.

4. Stečeni imunitet-opšte osobine.

Stečeni imunitet predstavlja tip odbrane domaćina koji je stimulisan onim mikroorganizmima koji su
prodrli u tkiva i koji se prilagođava u odnosu na tip prisutnog mikroorganizma.
Postoje dva tipa stečenog imuniteta, humoralni imunitet koji obezbjeđuje odbranu od ekstracelularnih
mikroorganizama i celularni imunitet koji obezbjeđuje odbranu od intracelularnih mikroorganizama.
Humoralni imuni odgovor je posredovan proteinima koji se nazivaju antitijela koje stvaraju ćelije
nazvane B limfociti. Antitijela se luče u cirkulaciju i sekrete mukoza i neutrališu i eliminišu
mikroorganizme i njihove toksine koji su pristuni u krvi i lumenu mukoznih organa.
Antitijela nemaju pristup mikroorganzmima koji žive i dijele se unutar inficiranih ćelija. Odbrana protiv
ovih intracelularnih agenasa naziva se celularni imunitet i posredovan je ćelijama koje se nazivaju T
limfociti.
Većina T limfocita prepoznaje samo proteinske antigene, dok su antitijela sposobna da prepoznaju veći
broj različitih tipova molekula, uključujući proteine, ugljikohidrate, lipide i nukleinske kiseline.
Svojstva stečenog imunog odgovora su:

Specifičnost Osigurava da različiti antigeni pokreću specifičan

odgovor
Raznolikost Omogućava imunom sistemu da odgovori na veliki
broj različitih antigena
Memorija Dovodi do pojačanja imunog odgovora nakon
ponavljanih izlaganja istom antigenu
Klonska ekspanzija Povećava broj limfocita specifičnih za antigen kako
bi se adekvatno odgovorilo na brzo umnožavanje
mikroorganizama
Specijalizacija Uspostavlja optimalni odgovor na razne tipove
mikroorganizama
Smanjenje i uspostavljanje homeostaze Omogućava imunom sistemu da odgovori na
antigene
Izostanak reakcije na sopstvene antigene Sprečava oštećenje sopstvenih tkiva tokom
odgovora na strane antigene
5. B limfociti, vrste B limfocita, sazrijevanje B limfocita, njihova diferencijacija.

B limfociti su jedine ćelije sposobne da produkuju antitijela i prema tome, medijatori su humoralnog
imuniteta. B ćelije eksprimiraju membransku formu antitijela koja služe kao receptori za prepoznavanje
antigena i započinju aktivaciju tih ćelija.
Svi limfociti potiču od matične ćelije koštane srži, u kojoj B limfociti i sazrijevaju. To je mjesto u kojem
sazrijevaju limfociti i spada u centralne limfne organe. Zreli limfociti napuštaju centralne limfne organe,
ulaze u cirkulaciju i periferne limfne organe, gdje mogu da se sretnu sa antigenom za koji ekspirimiraju
specifične receptore.
Sazrijevanje limfocita obuhvata procese koji su zajednički za B i T limfocite, iako B limfociti sazrijevaju u
koštanoj srži a T limfociti u timusu.
Nezreli limfociti u određenim fazama svog sazrijevanja prolaze kroz proces veoma izražene
proliferacije. Preživljavanje i proliferaciju najranijih prekursora limfocita uglavnom stimuliše IL 7, faktor
rasta kojeg produkuju ćelije strome koštane srži i timusa. IL 7 održava i povećava broj limfocitnih
progenitora (pro B ćelije) prije nego eksprimiraju antigenske receptore. Kada se eksprimiraju, antigenski
receptori preuzimaju funkciju sprovođenja proliferativnih signala.
Antigenske receptore kodira nekoliko segmenata međusobno razdvojenih u genomu, pri čemu tokom
sazrijevanja limfocita dolazi do njihove rekombinacije. μ teški lanac predstavlja prvi Ig protein sintetisan
tokom sazrijevanja B ćelije (pre B ćelija). μ teški lanac i „surogat“ lakog lanca udružuju se sa Igα i Igβ
signalnim molekulima i tako nastaje recptorski kompleks pre B ćelija. Ako ne dođe do produkcije μ
teškog lanca, takve ćelije umiru apoptozom. Teški lanac μ i pre BCR komples isporučuju dva signala.
Jedan signal pokreće proces koji sprečava rekombinaciju teškog Ig lanca. Taj proces se naziva alelska
ekskluzija i osigurava da svaka ćelija eksprimira recptor samo jedne specifičnosti. Drugi signal pokreće
rekombinaciju gena za lake Ih lance, prvo u κ a zatim u λ lokusu. Bilo koji funkcionalni laki lanac koji tako
nastane pridružuje se μ lancu i tako nastaje kompletan membranski IgM recptor za antigen. On takođe
isporučuje siganle koji stimulišu preživljavanje i proliferaciju. B limfociti koji eksprimiraju IgM su nezrele
B ćelije. U završnoj fazi sazrijevanja, zajedno se eksprimiraju IgM i IgD (zbog specifičnog procesa na
kraju). Te IgM+ IgD+ ćelije predstavljaju zrele B limfocite.
Repertoar B limfocita se didatno oblikuje negativnom selekcijom. U tom procesu, dalje sazrijevanje B
ćelije se zaustavlja ako ona sa visokim afinitetom veže neki antigen prisutan u koštanoj srži. Ta negativna
selekcija uklanja potencijalno opasne ćelije koje mogu da prepoznaju sopstvene antigene i da reaguju
protiv njih.
Ig geni se nalaze u konfiguraciji nasljeđenoj od roditelja. U toj konfiguraciji, lokusi sadrže više gena za
V region i samo jedan ili nekoliko gena za C region. Između V i C gena, nalaze se mali nizovi nukleotida
koji se nazivaju spojni genski segmenti (J) i genski segmenti raznolikosti (D). Svi genski lokusi za
antigenske recptore sadrže V, J i C gene ali samo lokusi za teški Ig lanac i β lanac TCR imaju još i D
segmente.
Naivne ćelije ispoljavaju receptore za antigen, ali nisu funkcionalno osposobljene da eliminišu
antigene. Ukoliko se ne aktiviraju antigenom, naivni limfociti umiru apoptozom, a zamjenjuju ih nove
ćelije nastale u centralnim limfnim organima. Nakon prepoznavanja antigena, započinje diferencijacija
naivnih limfocita u efektorske ćelije i ćelije memorije.
Efektorske ćelije su diferencirano potomstvo naivnih ćelija koje su sposobne da stvaraju molekule koji
eliminišu antigen. Efektorski B limfociti, nazvani plazma ćelije luče antitijela.
Ćelije memorije, koje takođe nastaju od potomaka limfocita stimulisanih antigenom, preživljavaju dugo
u odsustvu antigena. Prema tome, broj memorijskih ćelija raste tokom života vjerovatno zbog izlaganja
mikroorganizmima spoljne sredine.

6. Antijela, vrste antitijela, mjesta stvaranja antitijela i njihova funkcija.

Molekul antitijela se sastoji od četiri polipeptidna lanca-dva identična teška (H) lanca i dva identična laka
(L) lanca, pri čemu svaki lanac ima jedan varijabilni (V) i jedan konstantni (C) region. Disulfidne veze
spajaju svaki laki lanac sa jednim teškim lancem kao i teške lance međusobno. Laki lanac se sastoji od
jednog V i jednog C domena, a teški lanac ima jedan V i tri ili četiri C domena. Svaki varijabilni region
teškog ili lakog lanca sadrži tri hipervarijabilna regiona tj. CDR. Najveću varijabilnost ima CDR3 koji
najviše učestvuje u vezivanju antitijela za antigen.
Fragment antitijela koji se sastoji od cijelog lakog lanca vezanog za V i prvi C domen teškog lanca, sadrži
dio antitijela neophodan za prepoznavanje antigena i naziva se Fab (fragment antigen binding). Preostali
C domeni teškog lanca čine Fc region (fragment crystalline). Kraj teškog lanca može biti uložen u ćelijsku
membranu, kao kod B ćelijskog receptora, ili može da završava repom kojem nedostaje produžetak za
ulaganje u membranu, pa se takvo antitijelo sintetiše.
Postoje dva tipa lakih lanaca, κ ili λ. Svaka B ćelija sintetiše ili κ ili λ, ali ne oba lanca. Postoji pet tipova
teških lanaca-μ,δ,ꝩ,ε i α. Za antitijela koja sadrže međusobno različite teške lance kaže se da pripadaju
različitim izotipovima, odnosno klasama koje su nazvane po tipu teškog lanca (IgM, IgD, IgG, IgE i IgA).

U B ćelijama, Ig molekuli su vezani za druga dva proteina nazvana Igα i Igβ sa kojima zajedno grade BCR
kompleks. Kada receptor prepozna antigen, Igα i Igβ sprovode u unutrašnjost ćelije signale koji započinju
proces njene aktivacije.
IgG čini oko 75% ukupnih imunoglobulina u serumu normalnih odraslih osoba. U okviru ove klase
imunoglobulina razlikujemo četiri subklase: IgG1, IgG2, IgG3 i IgG4. IgG je jedina klasa imunoglobulina
koja može proći kroz placentu i zadužena je za zaštitu novorođenčeta tokom prvih mjeseci života.
Funkcije IgG su opsonizacija, aktivacija komplementa, ćelijska citotoksičnost zavisna od antitijela,
neonatalni imunitet i inhibicija B ćelija povratnom spregom.
IgA je dominantan imonoglobulin na mjestu Pajerovih ploča, tonzila i drugog submukoznog limfnog
tkiva. Najviše je zastupljen u salivi, suzama, intestinalnom mukusu, bronhalnom sekretu, mlijeku, sekretu
prostate i dr. Dvije subklase su IgA1 i IgA2. Ig A je dimer. Funkcije IgA su mukozni imunitet.
IgM je često uz IgD najizraženiji imunogloblin na površini B ćelija. Najefikasniji je u vezivanju
komplementa. IgM je pentamer. Predstavlja antigenski recptor naivnih B ćelija.
Fiziološka funkcija IgD je još uvjek nepoznata. Nalazi se na površini naivnih B limfocita najčešće uz IgM.
Ne postoji u sekretovanom obliku.
IgE je jako važan zbog svoje uloge u alergijskim oboljenjima. Dva specifična tipa ćelija uključenih u
alergijski odgovor, bazofili i mastociti nose receptore za IgE. Povišene vrijednosti IgE mogu ukazivati i na
infekciju helminatima ili određenim tipovima intracelularnih parazita.

7. T limfociti, vrste T limfocita, njihovo sazrijevanje i funkcija.

T limfociti su ćelije celularnog imuniteta. Antigenski receptori većine T limfocita prepoznaju samo
peptidne fragmente proteinskih antigena koji su vezani za molekule specijalizovane za prikazivanje
peptida, produkte glavnog kompleksa tkivne podudarnosti (MHC) na površini specijalizovanih ćelija koje
se nazivaju antigen prezentirajuće ćelije (APC).
Među T limfocitima, CD4+ T ćelije se zovu pomoćničke T ćelije zato što pomažu B limfocitima da
produkuju antitijela i fagoctima da unište ingestirane mikroorganizme. Neke CD4 + T ćelije pripadaju
posebnoj subpopulaciji čija je funkcija da spriječe ili ograniče imuni odgovor. Te ćelije se nazivaju
regulatorni T limfociti. CD8+ T limfociti nazivaju se citotoksični T limfociti zato što ubijaju ćelije u kojima
se nalaze intracelularni mikroroganizmi.
Svi limfociti potiču od matične ćelije koštane srži, a T limfociti sazrijevaju u timusu. To je mjesto u kojem
sazrijevaju limfociti i spada u centralne limfne organe. Zreli limfociti napuštaju centralne limfne organe,
ulaze u cirkulaciju i periferne limfne organe, gdje mogu da se sretnu sa antigenom za koji ekspirimiraju
specifične receptore.
Sazrijevanje limfocita obuhvata procese koji su zajednički za B i T limfocite, iako B limfociti sazrijevaju u
koštanoj srži a T limfociti u timusu.
Nezreli limfociti u određenim fazama svog sazrijevanja prolaze kroz proces veoma izražene
proliferacije. Preživljavanje i proliferaciju najranijih prekursora limfocita uglavnom stimuliše IL 7, faktor
rasta kojeg produkuju ćelije strome koštane srži i timusa. IL 7 održava i povećava broj limfocitnih
progenitora (pro T ćelije) prije nego eksprimiraju antigenske receptore. Najnezreliji progenitori se zovu
pro T ćelije ili dvostruko negativne T ćelije zbog toga što ne eksprimiraju ni CD4 ni CD8. Neke dvostruko
negativne T ćelije prolaze kroz proces rekombinacije gena za β lanca TCR. Ako se on sintetiše, eksprimira
se na površini B ćelije udružen sa proteinom nazvanim preTα. Ako kompletan β lanac nije proizveden,
takva T ćelija umire. Kada se eksprimiraju, antigenski receptori preuzimaju funkciju sprovođenja
proliferativnih signala. Stimulišu i rekombinaciju gena za α lanac TCR i inhibiraju rekombinaciju u drugom
TCR β lokusu (alelska ekskluzija). Neuspješna ekspresija α lanca i kompletnog TCR takođe dovodi do
apoptoze. Ćelije koje prežive, eksprimiraju oba korecptora i CD4 i CD8 pa se stoga nazivaju dvostruko
pozitivne T ćelije.
Očuvanje potencijlno kotisnih T ćelija sposobnih da prepoznaju peptide u sklopu MHC molekula naziva
se pozitivna selekcija. Tokom tog procesa, T ćelije čiji TCR prepoznaje kompleks peptida i MHC molekula
I klase zadržavaju ekspresiju CD8. Obrnuto, ako T ćelija prepozna kompleks peptida i MHC molekula II
klase, ona zadržava na svojoj površini CD4. Tako nastaju jednostruko pozitivne T ćelije.
U procesu negativne selekcije dvostruko pozitivne T ćelije koje prepoznaju MHC peptide komplekse u
timusu umiru apoptozom. Ta negativna selekcija uklanja potencijalno opasne ćelije koje mogu da
prepoznaju sopstvene antigene i da reaguju protiv njih.
TCR geni se nalaze u konfiguraciji nasljeđenoj od roditelja. U toj konfiguraciji, lokusi sadrže više gena za V
region i samo jedan ili nekoliko gena za C region. Između V i C gena, nalaze se mali nizovi nukleotida koji
se nazivaju spojni genski segmenti (J) i genski segmenti raznolikosti (D). Svi genski lokusi za antigenske
recptore sadrže V, J i C gene ali samo lokusi za teški Ig lanac i β lanac TCR imaju još i D segmente.
Naivne ćelije ispoljavaju receptore za antigen, ali nisu funkcionalno osposobljene da eliminišu
antigene. Ukoliko se ne aktiviraju antigenom, naivni limfociti umiru apoptozom, a zamjenjuju ih nove
ćelije nastale u centralnim limfnim organima. Nakon prepoznavanja antigena, započinje diferencijacija
naivnih limfocita u efektorske ćelije i ćelije memorije.
Efektorske ćelije su diferencirano potomstvo naivnih ćelija koje su sposobne da stvaraju molekule koji
eliminišu antigen. Efektorske CD4+ ćelije stvaraju proteine koji se nazivaju citokini, koji aktiviraju B
limfocite i makrofage pa imaju pomoćničku funkciju a CD8 + ćelije imaju mašineriju za ubijanje inficirane
ćelije domaćina.
Ćelije memorije, koje takođe nastaju od potomaka limfocita stimulisanih antigenom, preživaljavaju dugo
u odsustvu antigena. Prema tome, broj memorijskih ćelija raste tokom života vjerovatno zbog izlaganja
mikroorganizmima spoljne sredine.

8. Osnovne osobine ćelija posredovanog imuniteta (ćelijski imunitet).

T limfociti su ćelije stečenog celularnog imuniteta važne u borbi protiv intracelularnih

mikroorganizama koji žive u fagocitima koji su ih endocitovali ili u nefagocitnim ćelijama koje su inficirali.
T ćelijski odgovor odvija se u nekoliko uzastopnih faza: prepoznavanje intracelularnih patogena od
strane naivnih T limfocita, ekspanzija antigen specifičnih klonova proliferacijom i diferencijacija
umnoženih ćelija u efektorske i memorijske ćelije.
T ćelije koriste svoje antigenske receptore za prepoznavanje peptidnih antigena prezentovanih u
sklopu MHC molekula na APC i predstavlja membranski heterodimer koji se sastoji od α i β lanca, od
kojih svaki ima jedan varijabilni (V) i jedan konstantni (C) region. U V regionu svakog lanca TCR nalaze se
tri hipervarijabilna regiona (CDR). Najveće razlike između različitih TCR molekula nalaze se u njihovima
CDR3 regionima. Za razliku od antitijela, oba TCR lanca su usidrena u ćelijsku membranu i TCR se ne
produkuje u sekretovanom obliku. Takođe, tokom života jednog ćelijskog klona, TCR ne podliježe
promjeni klase i sazrijevanju afiniteta.
Prepoznavanje antigena aktivira signale koji se sprovode u unutrašnjost T ćelije pomoću proteina
pridruženih TCR molekulu (CD3 i ζ lanci) i koreceptora CD4 ili CD8 koji prepoznaju MHC molekule klase II
(CD4) ili klase I (CD8).
Vezivanje T ćelije za APC pojačano je adhezivnim molekulima, naročito integrinima, čiji se afinitet za
ligande povećava dejstvom hemokina sekretovanih u odgovoru na mikroroganizme kao i
prepoznavanjem antigena.
U kontaktu sa mikroroganizmima ili citokinima urođenog imuniteta, proizvedenim u odgovoru na
infekciju, APC eksprimiraju kostimulatorne molekule koje prepoznaju receptori na T ćelijama i isporučuju
neophodan drugi signal za aktivaciju T ćelije.
Biohemijski signali pokrenuti u T ćeliji prepoznavanjem antigena i kostimulacijom, aktiviraju različite
transkripcione faktore koji stimulišu ekspresiju gena za citokine, citokinske receptore i druge molekule
uključene u T ćelijski odgovor.
U odgovoru na prepoznavanje antigena i kostimulaciju, T ćelije sekretuju citokine od kojih jedni
podstiču proliferaciju antigenom stimulisanih T ćelija a drugi služe kao medijatori njihovih efektorskih
ćelija.
CD4+ pomoćnički T limfociti mogu da diferentuju u subpopulacije efektorskih ćelija koje se razlikuju po
citokinima koje produkuju i funkcijama koje obavljaju. TH1 ćelije proizvide IFN ꝩ, aktiviraju sposobnost
fagocita da eliminišu unijete mikroorganizme i stimulišu produkciju opsonizujućih antitijela kao i
antitijela koja aktiviraju komplement. TH2 ćelije proizvode IL 4 i IL 5, stimulišu produkciju IgE i aktiviraju
eozinofile koji imaju ulogu u odbrani protiv helminata. TH17 ćelije koje proizvode IL 17, učestvuju u
nekim zapaljenskim bolestima i mogle bi da imaju ulogu u odbrani od bakterijskih infekcija.
CD8+ T ćelije prepoznaju peptide intracelularnih proteinskih antigena i uglavnom im je potrebna
pomoć CD4+ T ćelija da bi diferentovale u efektorske CTL. Zadatak CTL je ubijanje ćelija u čijoj citoplazmi
se proizvode antigeni mikroroganizama.

9. Uloga timusa u sazrijevanju i diferencijaciji T limfocita.

Timus je primarno mjesto diferencijacije i funkcionalnog sazrijevanja T limfocita.

Epitelne komponente timusa čine skvamozne ćelije koje sekretuju faktor koji privlači prekursore T ćelija
iz krvi i promoviše njihovo sazrijevanje. U ove faktore spadaju hemokin pod nazivom timusni citokin kao i
peptidni hormoni timulin, timopoetin, timusni humoralni faktor i timozin.
Potpuno razvijen timus čine dva lobusa, svaki se sastoji od brojnih lobulusa. Limfociti su raspoređeni
gušće idući od centra ka periferiji lobusa, što odaje utisak postojanja vanjskog korteksa i unutrašnje
medule. Na pojedinim mjestima u meduli, epitel formira male keratinozne tvorevine nazvane Hasalova
tjelašca. Pored epitelnih ćelija, nekoliko makrofaga i drugih peptidnih elemenata, sve ostale ćelije u
timusu su T limfociti.
Oko 10% ćelija su CD4-CD8-, oko 15% su samo CD4+ ili CD8+ ćelije dok je većina ćelija CD4+CD8+ koje još
nisu imunološki funkcionalne. CD klasifikacija je klasifikacija ćelija na osnovu CD markera koji
predstavljaju površinske molekule na leukocitima.
Oko 99% duplo pozitivnih ćelija umire bez napuštanja timusa, što je posljedica imunološke reakcije.
Pozitivna selekcija se dešava uglavnom u korteksu timusa. Prekursori T limfocita bivaju testirani na
sposobnost vezanja za vlastiti MHC. Oni koji vežu klasu I MHC zadržavaju samo CD8 ekspresiju dok oni
koji vežu klasu II MHC zadržavaju ekspresiju CD4. Negativna selekcija se odvija uglavnom u meduli. Ovdje
timociti sa opasno visokim afinitetom na vlastite peptide podliježu deleciji. Oni primaju signale od APC
koje zatim uzrokuju njihovu apoptozu.
Timus dostiže svoj vrhunac u toku puberteta. Nakon toga počinje njegova involucija i zamjena
funkcionalnog masnim i vezivnim tkivom. Limfopoeza se nastavlja i kod odraslih osoba ali u značajno
manjem obimu.

10. Antigen, opšte osobine, imunogenost, antigenost, alergenost.

Antigen je molekula koja potiče stvaranje antitijela, odnosno imunološku reakciju u organizmu. Antigeni
su najčešće proteini i polisaharidi. Lipidi i nukleinske kiseline su antigeni samo ukoliko su kombinovani sa
proteinima i polisaharidima. Antigene koji uzrokuju alergijske reakcije nazivamo alergeni.
Antitijela i limfociti najčešće ne prepoznaju cijelu antigensku molekulu. Prepoznavanje i reagovanje se
događa na ograničenim dijelovima molekule koji se nazivaju antigenskim determinantama ili epitopima.
Hapteni su molekule koje reaguju sa antitijelima ali same ne mogu potaknuti njihovu proizvodnju.
Hapteni mogu uzrokovati stvaranje antitijela samo kada su vezani za molekulu nosača. Kao nosači za
hapten najčešće služe bjelančevine.
Imunogenična je ona molekula koja može potaknuti specifičnu imunoreakciju, dok antigenična molekula
takvu reakciju ne potiče, ali može reagovati sa antitijelima ili sa senzibilnim limfocitima, ako oni već
postoje. Imunogeničnost neke molekule ovisi o osobinama jedinke u koju su uneseni i o osobinama
same molekule. Najvažnije karakteristike molekule koje utiču na njenu imunogeničnost su stepen
različitosti, molekularna masa i složenost molekularne građe.

11. Prepoznavanje antigena, kooperacija T i B limfocita, specifičnost prepoznavanja.

Većina T limfocita prepoznaje peptidne antigene koji su vezani za molekule glavnog kompleksa tkivne
podudarnosti (MHC) na antigen prezentirajućim ćelijama (APC). MHC je genski lokus čiji glavni produkti
pripadaju imunom sistemu i služe za prezentaciju peptida.
T ćelijski receptor (TCR) prepoznaje određene dijelove peptidnog antigena ali i dijelove samog MHC
molekula koji prezentuje taj peptid. Postoje relativno male podgrupe T ćelija sposobnih da prepoznaju
neproteinske antigene koje iskazuju molekuli slični MHC molekulima.
Proteini koje APC unose iz ekstracelularnog prostora se razgrađuju proteolizom u vezikulama APC a
peptidi koji tako nastaju vezuju se za udubljenja novonastalih MHC molekula klase II. MHC molekule
klase II prepoznaje CD4, zbog čega su CD4 + pomoćničke T ćelije specifične za peptide ekstracelularnih
proteina udružene sa MHC molekulima klase II.
Proteini mikroorganizama koji žive u citoplazmi zaražene ćelije, kao i proteini dospjeli u citoplazmu
fagozoma, razgrađuju se u proteazomu, transportuju u ER pomoću TAP i vezuju za udubljenja
novonastalih MHC molekula klase I. MHC molekule klase I prepoznaje CD8, zbog čega su CD8 +
citotoksični T limfociti specifični za peptide citoplazmatskih proteina udružene sa MHC molekulama klase
I.
B limfociti prepoznaju proteine kao i neproteinske antigene, u njihovom nativnom obliku. Nije poznato
da li je neki specijalizovan sistem prezentacije antigena neophodan za indukciju B ćelijskog odgovora.
FDC prezentuju antigene B limfocitima u germinativnim centrima i na taj način, tokom humoralnog
odgovora, vrše selekciju B limfocita sa visokim afinitetom za antigene.

Humoralni imuni odgovor na različite antigene se klasifikuje kao T zavisni ili T nezavisni na osnovu toga
da li je potrebna ili nije potrebna pomoć T ćelija. Bez pomoći T ćelija, proteinski antigeni ili pokreću slab
humoralni odgovor ili ga uopšte i ne pokreću. Stoga su proteinski antigeni kao i humoralni odgovor na te
antigene nazvani T zavisni. Da bi proteinski antigen stimulisao produkciju antitijela, B limfociti i
pomoćnički T limfociti specifični za taj antigen moraju da dođu u kontakt u limfnim organima.
Pomoćničke T ćelije koje su se aktivirale i diferencirale u efektorske ćelije reaguju sa B limfocitima
stimulisanim antigenom na ivicama limfnih folikula perifernih limfnih organa. B limfociti svojim
specifičnim antigenskim receptorima vezuju proteinske antigene, vrše njihovu endocitozu, obrađuju ih u
endozomalnim vezikulama i prezentuju njihove peptide udružene sa MHC molekulma klase II da bi ih
prepoznale CD4+ pomoćničke T ćelije. Pomoćnički T limfociti koji prepozanju antigen prezentovan od
strane B limfocita, aktiviraju B ćelije tako što eksprimiraju CD40 ligand (CD40L) i sekretuju citokine.
Signali porijeklom od pomoćničkih T ćelija stimulišu i promjenu izotipa teških lanaca i sazrijevanje
afiniteta, što je karakteristično za humoralni odgovor na T zavisne proteinske antigene.

12. Sistem komplementa, njegov sastav, mehanizmi aktivacije i funkcija.

Sistem komplementa predstavlja skup cirkulišućih i membranskih proteina koji imaju važnu ulogu u
odbrani domaćina od mikroorganizama i u oštećenju tkiva koje je posredovano antitijelima.
Postoje tri glavna puta aktivacije komplementa, dva koja započinju mikroorganizmi u odsustvu antitijela
(nazvani alternativni i lektinski put) i treći koji započinju antitijela određenih izotipova pošto su se vezala
za antigen (nazvan klasičan put).
Alternativni put aktivacije započinje kada se raspadni produkt hemolize C3, nazvan C3b istaloži na
površinu mikroorganizama. Molekul C3b vezan za mikroorganizam postaje mjesto vezivanja drugog
proteina komplementa, nazvanog faktor B. Njega potom razlaže jedna proteaza plazme, pri čemu
nastaje fragment Bb. Taj fragment ostaje vezan za C3b i tako nastali kompleks C3bBb funkcioniše kao
enzim koji razlaže nove molekule C3. Kao rezultat enzimske aktivnosti, stvara se mnogo novih molekula
C3b i C3bBb i vezuje za mikroorganizam. Na taj način nastali kompleks C3bBbC3b razlaže komponentu
C5, čime započinje kasna faza aktivacije komplementa.
Klasični put aktivacije započinje kada se antitijela IgM klase ili pojedinih IgG potklasa vežu za antigene.
Kao rezultat tog vezivanja, antitijela postaju dostupna proteinima komplementa. Kada se to dogodi,
protein C1 komplementa se vezuje. Tako vezan C1 postaje enzimski aktivan i vezuje i razlaže druga dva
proteina komplementa, C4 i C2. Nastali kompleks C4b2b se potom vezuje za antitijelo i površinu
mikroorganizama za koju je antitijelo vezano. Taj kompleks funkcioniše tako što razlaže C3, dajući C3b
koji se takođe vezuje za mikroorganizam. Neki od molekula C3b vezuju se za kompleks C4b2b, pri čemu
nastaje kompleks C4b2b3b koji funkcioniše kao konvertaza C5.
Lektinski put aktivacije započinje bez prisustva antitijela, kada se protein plazme, nazvan lektin koji
vezuje manozu (MBL) veže za mikroorganizam. MBL je strukturno sličan komponenti C1 klasičnog puta.
Dalji koraci u aktivaciji su isti kao i kod klasičnog puta.
Konačan ishod rane faze aktivacije komplementa je oblaganje mikroorganizama molekulima C3b.
Kasna faza u aktivaciji komplementa započinje vezivanjem komponenete C5 za konvertazu C5 i
posljedičnom proteolizom komponente C5, pri čemu nastaje C5b. Potom se za C5b redom vezuju ostale
komponente komplementa: C6, C7, C8 i C9. C9 polomerizuje i formira pore u ćelijskoj membrani,
omogućavajući ulazak vode i jona u ćeliju, što uzrokuje njenu smrt. Ta polimerna struktura, poli C9,
naziva se kompleks koji oštećuje membranu ili MAC i predstavlja završni produkt aktivacije
komplementa.
Mikroorganizmi obloženi C3b molekulama, bivaju fagocitovani jer fagociti eksprimiraju na svojoj površini
receptor za C3b. Prema tome C3b djeluje kao opsonin.
Kompleks koji oštećuje membranu može da indukuje osmotsku lizu ćelija.
Mali peptidni fragmenti koji nastaju proteolitičkim razlaganjem komponenti komplementa, privlače
neutrofile, stimulišu oslobađanje zapaljenskih medijatora iz različitih leukocita i djeluju na endotelne
ćelije tako što pospješuju prelazak leukocita i proteina plazme u tkiva. Na taj način, fragmenti komonenti
komplementa indukuju zapaljensku reakciju kojia takođe služi da eliminiše mikroroganizme.
Ćelije sisara eksprimiraju regulatorne proteine koji inhibiraju aktivaciju komplementa i na taj način
sprečavaju da komplement ošteti ćelije domaćina.

13. Glavni kompleks gena histokompaktibilnosti, građa i funkcija.

MHC molekuli su membranski proteini na APC čija je uloga da prezentuju peptidne antigene koje
prepoznaju T limfociti. MHC proteini čovjeka zovu se još i humani leukocitni antigeni (HLA).
Kod svih vrsta, MHC lokus sadrži dvije grupe veoma polimorfnih gena koje obuhvataju gene I i II klase
MHC. Oni kodiraju MHC molekule I i II klase koji prezentuju peptide T ćelijama.

MHC molekuli klase I i II su u principu veoma slične građe.

Svaki molekul I klase sastoji se od α lanca koji je vezan za β2 mikroglobulin. Aminoterminalni α1 i α2
domeni MHC molekula klase I grade udubljenje za vezivanje peptida. Za dno tog udubljenja vezuju se
peptidi koji se prezentuju T limfocitima, a na bočnimstranama i vrhu udubljenja nalazese mjesta sa
kojima stupa u kontakt T ćelijski receptor. Polimorfni dijelovi molekula klase I, tj. one aminokiseline koje
se razlikuju u MHC molekulima različitih jedinki, nalaze se upravo u α1 i α2 domenima α lanca. Domen
α3 je nepromjenljiv i u njemu se nalazi mjesto za vezivanje T ćelijskog koreceptora CD8. Za aktivaciju
limofocita neophodno je da TCR prepozna kompleks MHC-peptid, uz istovremeno prepoznavanje MHC
molekula korecepotorom.
Svaki MHC molekul klase II se sastoji od dva lanca, α i β. Aminoterminalni regioni oba lanca, nazvani
α1 i β1 domenima, sadrže polimorfne regione i grade udubljenje za peptide. Nepolimorfni β2 domen
ima vezno mjesto za T ćelijski koreceptor CD4. Osobine MHC su:
MHC geni su eksprimirani kodominatno, što znači da se aleli nasljeđeni od oba roditelja eksprimiraju
podjednako.
MHC geni su vrlo polimorfni.
MHC molekuli klase I nalaze se na svim ćelijama sa jedrom, dok su molekuli klase II eksprimirani
uglavnom na dendritskim ćelijama, makrofagima i B limfocitima.
Svaki MHC molekul, pošto ima samo jedno udubljenje, može da prezentuje samo jedan peptid u
određenom trenutku, ali je vaki MHC molekul potencijalno sposoban za prezentaciju većeg broja
različitih peptida.
MHC molekuli vezuju samo peptide, a ne i duge vrste antigena.
MHC molekuli svake jedinke prezentuju peptide porijeklom od stranih peptida, tj. proteina
mikroorganizama, ali i peptide porijeklom od proteina same te jedinke.
Ekstracelularni proteini koje unose specijalizovane APC, obrađuju se u vezikulama i prezentuju u sklopu
MHC molekula II klase, dok se citoplazmatski proteini ćelija sa jedrom poslije obrade prezentuju u
kompleksu sa MHC molekulama I klase.
Zahvaljujući tome što T limfociti prepoznaju samo peptide udružene sa MHC molekulama, T limfociti
mogu da prepoznaju i odgovore samo na antigene koji se nalaze u ćelijama domaćina.
Odvajanje puteva I i II klase za obraduantigena omogućava imunom sistemu da odgovori na
ekstracelularne i intracelularne mikroorganizme na raličite načine koji su najbolji za borbu protiv njih.

14. Tip I imunološke preosjetljivosti. (alergijska reakcija)

Pretjeran ili neadekvatan imunološki odgovor može voditi poremećajima koje nazivamo
hipersenzitivnosti.
Kod osoba sa tipom I hipersenzitivnosti određeni antigeni (alergeni) aktiviraju T ćelije. Daljom
aktivacijom B ćelija pomoću T ćelija dolazi do produkcije IgE koji se veže za receptore na površini
mastocita. Kada ove ćelije bivaju ponovo izložene istom antigenu, antigen se veže za površni IgE i
uzrokuje degranulaciju mastocita uz oslobađanje medijatora. Neki od medijatora se stvaraju tek nakon
aktivacije mastocita, dok se ostali već nalaze u ćelijama. Medijatori prisutni u mastocitima su heparin,
histamin, proteolitički i drugi enzimi kao faktori hemotaksije eozinofila i neutrofila. Novosintetizirani
medijatori su prostaglandini i leukotrijeni. Efekat navedenih medijatora podrazumjeva kontrakciju
glatkih mišića, vazodilataciju, bronhospazam, povećanu permeabilnost vaskulature, edem, sekreciju
mukusa i ćelijsku infiltraciju eozinofilima i neutrofilima. Ovi medijatori vode pojavi klasičnih znakova i
simptoma kao što su hipotenzija, zviždanje u plućima, otok, urtikarija i rinoreja. Primjeri tipa I
hipersenzitivnosti su reakcije anafilaksije, alergijski rinitis i u nekim slučajevima astma.

15. Tip II imunološke preosjetljivosti. (citotoksičnost ovisna o antijelima)

U tipu II hipersenzitivnosti antitijela su usmjerena na antigene na ćelijskoj površini. Ovaj tip reakcije
uzrokuje oštećenje tkiva pomoću nekoliko mehanizama. Vezanje antigena i antitijela aktivira
komplement koji vodi razaranju ćelijske membrane. Drugi mehanizam ovog tipa reakcije ima različite
fagocitne ćelije za medijatore sa receptorima za Ig i komponente komplementa. Ove ćelije hvataju i
razaraju opsonizirane mete, kao što su eritrociti, leukociti i trombociti. Citotoksične i NK ćelije takođe
doprinose razaranju tkiva u tipu II hipersenzitivnosti. Primjeri za ovaj tip reakcije su transfuzijska reakcija,
hemolitička bolest novorođenčeta, autoimuna hemolitička anemija, Goodpasture-ov sindrom i
Mijastenija gravis.

16. Tip III imunološke preosjetljivosti. (bolest imunoloških kompleksa)

U tipu III hipersenzitivnosti višak cirkulišućih antigen-antitijelo kompleksa rezultira depozitima istih u
tkivima i to najčešće u bubrezima, zglobovima, koži i krvnim sudovima. Deponovani imunološki
kompleksi aktiviraju kaskadu komponenti komplementa što rezultira lokalnom inflamacijom. Također
uzrokuju oslobađanje vazoaktivnih amina iz trombocita što povećava vaskularnu permeabilnost. Tip III
hipersenzitivnosti može biti povezana sa infekcijama kao što je hepatitis B i bakterijski endokarditis,
određenim vrstama karcinoma i autoimunim oboljenjima, kao što je lupus erithematosus. Ovaj tip
reakcije srećemo i kod terapije serumom ili određenim lijekovima.

17. Tip IV imunološke preosjetljivosti. (odgođena hipersenzitivnost)

U tipu IV hipersenzitivnosti, antigen je obrađen od strane makrofaga i prezentovan T ćelijama.

Podražene T ćelije oslobađaju limfokine, koji privlače i aktiviraju druge limfocite, monocite, makrofage i
polimorfonuklearne leukocite. Faktori koagulacije, kinin kao i komponente komplementa također
doprinose oštećenju tkiva u ovom tipu reakcije. Primjeri za tip IV hipersenzitivnosti su reakcije na
tuberkulin, kontaktna hipersenzitivnost i sarkoidoza. Postoje različite imunološke reakcije tipa IV:
Tip Iva reakcija odgovora Th1 tipu imunološkog odgovora. Th1 limfociti aktiviraju makrofage sekretujući
velike količine interferona, vode stvaranju antitijela koja vežu komplement a koja su uključena u tip II i III
reakcija i kostimulator su proinflamatornog odgovora.
Tip Ivb odgovara Th2 tipu imunološkog odgovora. Th2 ćelije sekretuju citokine koji omogućavaju sintezu
IgE i IgG4 od strane B limfocita, deaktivaciju makrofaga i odgovor mastocita i eozinofila. Postoji i
povezanost sa tipom I reakcije jer Th2 ćelije potiču sintezu IgE.
Tip Ivc u kome ćelije djeluju kao efektorske ćelije, migriraju u tkivo i mogu ubiti ćelije tkiva, kao što su
hepatociti ili keratinociti.
Tip Ivd je primjer reakcije sterilne neutrofilne inflamacije kože. U ovom oboljenju hemotaksin CDCL8 i
faktor rasta GM CSF koje produkuju T ćelije, regrutuju neutrofile i preveniraju njihovu apoptozu.

18. Imunološki mehanizmi upalne reakcije.

Ako infektivni mikroorganizam prodre kroz epitel i dospije u subepitelno tkivo, rezidentni makrofazi
prepoznaju taj mikroorganizam i odgovaraju tako što proizvode citokine-faktor nekroze tumora (TNF) i
interleukin-1 (IL-1) koji djeluju na endotel malih krvnih sudova na mjestu infekcije. Ti citokini stimulišu
endotelne ćelije da brzo ekspirimiraju dva adhezivna molekula i to E selektin i P selektin. Cirkulišući
neutrofili i monociti eksprimiraju na svojoj površini ugljikohidrate koji se vezuju za selektine slabom
vezom. Neutrofili se na taj način zakače za endotel, ali tok krvi raskida te veze da bi se one ponovo
uspostavile nishodno i taj se proces stalno ponavlja i i izaziva kotrljanje leukocita po površini endotela.
Leukociti iskazuju i drugu grupu adhezivnih molekula koji se nazivaju integrini. Integrini se na
neaktiviranim lekukocitima nalaze u stanju niskog afiniteta. Dok se te ćelije kotrljaju po endotelu, tkivni
makrofazi i endotelne ćelije koje odgovaraju na TNF i IL-1 produkuju citokine nazvane hemokini.
Hemokini stimulišu brzi porast afiniteta leukocitih integrina za njihove ligande na endotelu. Čvrsto
vezivanje integrina za njihove ligande zaustavlja kotrljanje leukocita po endotelu. Nakupljanje leukocita
na mjestu infekcije zajedno sa pratećom vazodilatacijom i povećanim prelaskom tečnosti i proteina u
tkiva predstavlja zapaljenje ili inflamaciju.

+ Humoralni imunitet.

Humoralni imunitet je posredovan antitijelima koja se vezuju za ekstracelularne mikroorganizme i

njihove toksine i na taj način ih neutrališu ili olakšavaju da ih unište fagociti i sistem komplementa.
Humoralni imuni odgovor na neproteinske antigene započinje tako što specifični Ig recptori na
naivnim B ćelijama prepoznaju antigen. Vezivanje antigena dovodi do unakrsnom povezivanja Ig
recptora specifičnih B ćelija i prenosa biohemijskih signala unutar tih B ćelija preko signalnih proteina
uduženih sa Ig. Ti signali indukuju klonalnu ekspanziju B ćelija i sekreciju IgM.
 Humoralni imuni odgovor na proteinske antigene, nazvan T zavisni odgovor, započinje vezivanjem
proteina za specifične Ig recptore na naivnim B ćelijama u limfnim folikulima. To dovodi do stvaranja
signala koji pripremaju B ćeliju za interakciju sa pomoćničkim T ćelijama. Takođe, B ćelije internalizuju i
obrađuju taj antigen i prezentuju njihove peptide udružene sa MHC molekulima II klase pomoćničkim T
limfocitima specifičnim za isti antigen. Pomoćničke T ćelije eksprimiraju CD40L i luče sitokine koji
zajedno djeluju tako što značajno stimulišu proliferaciju i diferencijaciju B ćelija.
Promjena izotipa teških lanaca predstavlja proces kojim se mijenja izotip, ali ne i specifičnost antitijela
produkovanih tokom humoralnog odgovora na određeni antigen. Promjena izotipa zavisi i od CD40L i od
citokina, koje eksprimiraju pomoćničke T ćelije. Različiti citokini indukuju preusmjeravanje na sekreciju
raličitih izotipova antitijela i na taj način omogućavaju da imuni sistem odgovori na najefikasniji način na
različite tipove mikroorganizama.
Sazrijevanje afiniteta je proces kojim se afinitet antitijela za protenske antigene povećava sa
produženim ili ponovljenim izlaganjemtim antigenima. Taj proces započinje signalima od pomoćničkih T
ćelija koji dovode do migracije B ćelija u folikule i formiranja germinativnih centara. U njima B ćelije brzo
proliferišu i njihovi Ig V geni podliježu brojim somatskim mutacijama. Antigen u kompleksu sa
sekretovanim antitijelom prikazuju FDC u germinativnim centrima. B ćelije koje prepoznaju antigen
visokim afinitetom bivaju selektovane da prežive, što dovodido sazrijevanja afiniteta humoralnog
odgovora.
U T zavusnom humoralnom odgovoru nastaju dugoživeće plazma ćelije, koje odlaze u koštanu srž i
luče antitijela tokom mnogih godina, i dugoživeće memorijske B ćelije, koje brzo odgovaraju na ponovni
susret sa antigenom na taj način što proliferišu i sekretuju visokoafinitetna antitijela.
Polisaharidi, lipidi i drugi neprotinski antigeni nazivaju se T nezavisni antigeni zato što indukuju
humoralnni odgovor bez pomoći T ćelija. Najveći broj T nezavisnih antigena sadrži mnogobrojne
identične epitope koji su sposobni da unakrsno povežu veći broj Ig recptora na B ćeliji, čime obezbjeđuju
siganle koji stimulišu B ćelijski odgovor, čak i kada pomoćničke T ćelije nisu aktivirane. Humoralni
odgovor na T nezavisne antigene pokazuje manje izražene procese promjene klase teških lanaca i
sazrijevanja afiniteta, koji su tipični za odgovor na T zavisne proteinske antigene.
Sekretovana antitijela formiraj imunokomplekse sa preostalim antigenom i isključuju aktivaciju B
ćelija tako što angažuju infibitorne Fc receptore na njima.