ለከተሞች እና ለከተማ ዳርቻ

አካባቢዎች ተስማሚ ዛፎችን

መምረጥ፡
የአካባቢ ግምገማ እና የዝርያ

Habtamu Bishaw
ማውጫ የሚችል መዋቅር እና ጥላ ለመስጠት ያላቸው
አቅም ነው፡፡ ነገር ግን ሰፊ እና በቂ የአፈር ያለው
ቦታ እና ከመሬት በላይ ካሉ መሰረተ ልማቶች
1. የተከላ አካባቢ ግምገማ ማለትም የመንገድ መብራቶች እና ሽቦዎች
2. የተከላ ቦታዎችን ለተከላ በሚሆን መልኩ
ያለው ርቀት/adequate open soil space and
የመለወጥ አቅም distance from aboveground structures, such as
3. የእንክብካቤ ሥራዎችን ገምግም
street lights and wires/ ትኩረት የሚፈልግ ጉዳይ
4. ተፈላጊ የዛፍ ባህሪያትን መምረጥ
ነው፡፡
5. የዛፍ ምርጫ
የአካባቢ ግምገማ ለመጀመር ቀላሉ መንገድ
መግቢያ በከተማው የተለያየ ቦታ በመዘዋወር የትኛው
ዝርያ ተመሳሳይ የአካባቢ ባህሪ ያላቸው የመሬት
ገጽታዎች ውስጥ በደንብ እንደሚያድግ ለማወቅ
እንድ ተከላ ለሚካሄድበት ቦታ ትክክለኛውን ዛፍ ጥረት ማድረግ ነው። ግምት ውስጥ መግባት
መምረጥ ሊያጋጥሙ ከሚችሉ ኪሳራዎችና ያለበት ጉዳይ ከመሬት በላይና ከመሬት በታች ባሉ
ውድቀቶች ይታደጋል፡፡ ሁኔታዎች በአንድ አካባቢ ያለን የዛፍ ዝርያ
ስኬታማነት ተፅዕኖ ያሳድራል፡፡
የተከላ ቦታውን መላመድ የቻሉ ዛፎች
ለሚያጋጥማቸው እንደ አውሎ ነፋሶች ያሉ የአካባቢውን የህዝብ የአትክልት ስፍራ ወይም
ችግሮች ተቋቁመው የማለፍ ዕድላቸው ከፍተኛ የችግኝ ጣቢያ መጎብኘት በአካባቢው የሚገኙትን
ነው፡፡ እና ሊበቅሉ የሚችሉትን የተለያዩ ዝርያዎች ምን
አይነት እንደሆኑ ለማወቅ/ለመረዳት/ ጥሩ መንገድ
የተሟላ የተከላ ቦታ ግምገማ ማካሄድ ነው፡፡
የተመረጠው ዛፍ አካባቢው ላይ የሚያጋጥሙ
ሁኔታዎችን ተቋቁሞ እንዲቀጥል የማድረግ
ዕድሉን ያሰፋለታል፡፡

ትክክለኛ የአካባቢ ግምገማ፣ እቅድ ማውጣት እና

ማስፈፀም ውጤታማ የከተማ አረንጓዴ/ደን/
ልማት እንዲኖር ያረጋል፡፡ ምስል 1 የተሳካ ካኖፒድ
ጎዳና/canopied street/ ያሳያል። እነዚህ live oak
ዛፎች የተመረጡት ባላቸው ነፋስ መቋቋም
ለከተሞች እና ለከተማ ዳርቻ አካባቢዎች ተስማሚ ዛፎችን መምረጥ፡ የአካባቢ ግምገማ እና 2
የዝርያዎች ምርጫ |
 Dega
2,300 – 900 – 121 – 11.5° –
(cool /
3,200 1,200 210 16.0/17.5°
humid)
Weyna
Dega
1,500 – 800 – 16.0/17.5°
(cool / 91 – 120
2,300 1,200 -20.0°
sub-
humid)
Kola
500 – 200 -
(warm / 46 – 90 20.0° – 7.5°
1,500 800
semi-arid)
ምስል.1 Bereha
(hot / ≤ 500 ≤ 200 0 – 45 > 27.5°
arid)
ትክክለኛ እቅድ ሲዘጋጅ እና በቂ አፈር ሲኖር የተሳካ
በዛፎች ጥላ የተሸፈነ ጎዳና /canopied street/
እንዲሁም ጤታማ የከተማ ደን መፍጠር ያስችላል፡፡ ለከተሞች እና ለከተማ ዳርቻ አካባቢዎች ተስማሚ
ዛፎችን ለመምረጥ በሚደረገው ጥረት ዋናውና
የተከላ አካባቢ ግምገማ/Site Evaluation/
የዘርፉን ባለሙያዎች ጥንቃቄ የተሞላበት ትንተና
የአካባቢ ግምገማ ማካሄድ ለተከላ ቦታው የሚሆን የሚፈልገው ጉዳይ ተከላ የሚካሄድበት አካባቢ ከባህር
ትክክለኛ ዛፍ ለመምረጥ የሚደረግ የመጀመሪያ ጠለል በላይ ያለው ከፍታ፣ አመታዊ የዝንብ መጠን፣
እርምጃ ነው፡፡ የተከላ ቦታው/አካባቢው/ግምገማ ለመብቀል የሚጠይቀው ጊዜ/length of growing
በሚደረግበት ወቅት ከመሬት በታችና ከመሬት በላይ period/ እንዲሁም ማካይ አመታዊ የሙቀት መጠን

ያሉ የተከላ ቦታው /አካባቢው/ ባህሪዎችን ግምት የሚሉ ጉዳዮችን ከትክክለኛ መረጃ በመነሳት መለየትና
ውስጥ ማስገባት አስፈላጊ ነው፡፡ ብዙ ጊዜ የተመረጠው ቦታ የሚገኝበትን አግሮ ኢኮሎጂ ዞን
አብዛሃኞቻችን ይሄንን የአካባቢ ግምገማ ሂደት መለየት በተለየው ዞኑ ውስጥ ሊበቅሉና ለተፈለገው
ትኩረት አንሰጠውም /እንዘለዋለን/፡፡ ይህ ግን ስህተት አገልግሎት ሊውሉ የሚችሉ የዛፍ ዝርያዎችን
ነው፡፡ ምክነያቱም በከተማ አካባቢ የሚተከሉ ዛፎች ለመምረጥ እንዲቻል እድል የሚሰጥ ይሆናል፡፡
ለምን እንደማይፀድቁ ወይም ዕድሜያቸው አጭር
ከመሬት በላይ ያለው ትንታኔ/Above-Ground Site
እንደሚሆን መልስ የሚሰጠን ይህ ሂደት በመሆኑ ነው፡፡ Analysis

የተከላ ቦታው የሚገኝበት አግሮ ኢኮሎጂ ዞን ከመሬት በላይ ባለው የአካባቢ ግምገማ ውስጥ ብዙ
ጉዳዮች ግምት ውስጥ መግባት ይኖርባቸዋል፡፡
Length of Average
Zone
Altitude
(in meters
Rainfall
(in
growing annual ከባቢያዊ ጉዳዮች/Environmental factors/ ማለትም
period (in temperature
AMSL) mm/year)
days) (in C°) የብርሃን ተጋላጭነት፣ ተዳፋት፣ ጨዋማነት እንዲሁም
Wurch ነባር ዛፍ መኖር የሚሉ ትርጉም ያላቸው ጉዳዮች
900 – 211 –
(cold / ≥ 3,200 < 11.5°
2,200 365
moist)

ለከተሞች እና ለከተማ ዳርቻ አካባቢዎች ተስማሚ ዛፎችን መምረጥ፡ የአካባቢ ግምገማ እና 3

የዝርያዎች ምርጫ |
ታሳቢ መደረግ አለባቸው፡፡ በተጨማሪም የከተማ
ጉዳዮች/ urban
Conditions/ ማለትም የተዘረጉ ሽቦዎች/overhead
wires/፣ የመንገድና የደህንነት መብራቶች፣ ህንፃዎች፣
ምልክቶች፣ በዛፎች ላይ የሚደርሱ
ጉዳቶች/vandalism/ የህግ ማዕቀፎች የመሳሰሉት
ትኩረት ሊሰጣቸው የሚገቡ ጉዳዮች ናቸው፡፡
የብርሃን መጋለጥ/Light Exposure/
የተከላ ቦታው በበጋ ወቅት ምን ያህል ሰዓት ቀጥተኛ
ፀሐይ ሊያገኘው እንደሚችል ልብ መባል አለበት፡፡
የአካባቢው ግምገማ በሚካሄድበት ወቅት የወቅቶች
መቀያየርን ተከትሎ የፀሃይ አቅጣጫ/ angle of the sun/
ለውጥ ሊኖር እንደሚችል ማስታወስ ተገቢ ነው፡፡
እንደ Crape myrtle ያሉ ሙሉ የፀሐይ ብርሃን/full sun/
የሚፈልጉ ዛፎች ቢያንስ ስድስት ሰዓታት ቀጥተኛ
ፀሐይ ማግኘት ይኖርባቸዋል፡፡ በከፊል ጥላ የሚፈልጉ
ዛፎች ከ 3 ሰዓት ያነሰ ቀጥተኛ ፀሐይ ማግኘት
የሚችሉበት የተከላ ቦታ ሊያገኙ ይገባል፡፡ አብዛኛዎቹ
ትላልቅ ዛፎች እድገታቸው የተሻለ የሚሆነው ሙሉ
የፀሐይ ብርሃን/full sun/ ማግኘት የሚችሉበት ቦታ
ላይ ሲሆኑ ነው፡፡
ከመስታውትና ከህንፃ ግድግዳዎች በመንፀባረቅ
የሚመጣ የፀሀይ ብርሃን በተለይ ህንፃዎች አካባቢ
ለተተከሉ ዛፎች የሙቀት ጫና ይፈጥራል፡፡ ስለሆነም
ድርቅን መቋቋም የሚችሉ እና ሙሉ የፀሐይ
ብርሃን/full sun/ የሚፈልጉ ዛፎች ለእንደዚህ ዓይነቱ
የተከላ አካባቢ ተስማሚ ናቸው፡፡ በተጨማሪም ለዛፉ
ስር መስፋፋት ሰፋ ያለ የአፈር ክፍል እንዲያገኝ
ለከተሞች እና ለከተማ ዳርቻ አካባቢዎች ተስማሚ ዛፎችን መምረጥ፡ የአካባቢ ግምገማ እና
የዝርያዎች ምርጫ |
ማድረግ ከተቻለ ከዚህ በቂ ውሀ መሰብሰብ/absorb
wate/ እንዲችል ዕድል ይሰጠዋል፡፡ በቂ ውሃ እንዲጠጣ
ማድረግ/ Irrigation/ ዛፉን በሚገባ ይረዳዋል፡፡
ተዳፋት መጋለጥ/Slope Exposure
ቀጭን ቅርፊት ያላቸው ዛፎች (cherries, plums,
maples) በደቡባዊ እና ምዕራባዊ ተዳፋት ላይ ተከላ
ማካሄድ የሚመከር አይደለም/can transplant poorly
on southern and western slopes/፡፡
ከአፈር ላይ ያለ ትራንስፓይሬሽን እና
ትነት/Transpiration and evaporation/ በደቡብ እና
በምዕራብ ተዳፋት ላይ ከፍተኛ ነው፡፡ ይህ ደግሞ አፈሩ
በቂ እርጥበት እንዳይኖረው ያደርገዋል፡፡ በዚህ
ምክነያት ለደቡባዊ እና ምራባዊ ተዳፋቶች/slopes/
በቂ ውሃ ማግኘት የሚያስችላቸውን መስኖ/irrigation/
ማቀድ የሚተከሉ ዛፎችን ከድርቀት ለመታደግ
ይረዳል፡፡ ለእንደዚህ አይነት ተዳፋቶች ድርቅ መቋቋም
የሚችሉ ዛፎችን መትከል ተመራጭ ነው፡፡
የሰሜናዊ ተዳፋት ከቀጥታ ፀሐይ ተጋላጭነት
የተጠበቀ ነው እና እዚህ ያለው አፈር ረዘም ላለ
ጊዜ እርጥበት ይኖረዋል፡፡
ነፋስ/Wind
ነፋስ ከዛፉላ ላይ የሚወገደውን የውሀ መጠን
ይጨምራል፡፡ ስለዚህ ለከፍተኛ ነፋስ ተጋላጭ በሆኑ
አካባቢዎች ድርቅን መቋቋም የሚችሉ ዛፎችን
መምረጥ ተገቢ ይሆናል፡፡ አለበለዚያ ግን የተለየ የውሀ
አማራጭ እንዲኖር ማሰብ ወይም አካባቢውን ከቀጥታ
ነፋስ መከላከል አስፈላጊ ነው፡፡ ምናልባትም የተከላ
ቦታው በደንብ ውሃ የማያፋስስ/poorly drained soil/
4
ከሆነ ዛፎቹ እርጥበትና ድርቅ መቋቋም የሚችሉ ምክነያት የፀሀይ ብርሃን ማግኘት አለመቻል
መሆን አለባቸው፡፡ ስለሚያጋጥም፡፡

ጨው/Salt ለኤሌክትሪክ መስመሮች / የደህንነት

መብራቶች/Overhead Wires and Street/Security
አየር ወለድ ጨው/airborne salt/ የዛፍ ቅርንጫፎችን Lights

እና ቅጠሎችን ያቃጥላል፡፡ ወይም ይህ ጨው መሬት Table 2. These are suggestions for planting trees
ላይ ከተከማቸ በኋላ ወደ አፈር ውስጥ ዘልቆ በመግባት within 40 feet of wires or street lights.
distance from tree size at maturity
በስሩ አማካይነት ወደ ዛፉ ይዘልቃል፡፡ ጨው መቋቋም wires or light
የሚችሉ ዛፎች ብዙውን ጊዜ ለጨዋማ አየር ቀጥተኛ 0–6 feet Planting is not recommended
unless trees remain under 25
ተጋላጭነት ሲሆኑ የተዛባ/deformed/ ገፅታ feet tall
ይኖራቸዋል፡፡ ነገር ግን እነሱ በሕይወት ይተርፋሉ እና 6–40 feet Height should be 10 feet or
shorter than wire/light or
በትክክልም ያድጋሉ፡፡ canopy diameter
should be less than twice the
ጨው መቋቋም የማይችሉ ዛፎች/salt-sensitive trees/ distance to wire/light
more than 40 feet Any tree can be planted
ለጨዋማ አየር ቀጥተኛ ተጋላጭነት ሲሆኑ ቅጠሎች
ይቃጠላሉ፣ ዛፎችም የተዛባ ቅርፅና ገፅታ ይኖራቸዋል ከመትከልዎ በፊት ቀና ብለው ይመልከቱ ፡፡ ዛፎች
እንዲሁም እድገታቸውም ይቀጭጫል፡፡ ብዙውን ጊዜ ለኤሌክትሪክ መስመሮች እና ለደህንነት
መብራቶች ቅርብ ሆነው ይተከላሉ። ቅርንጫፎች
ሌሎች ዛፎች/Other Trees
የሀይል መስመሮች/ሽቦዎች/ ላይ ሲደርሱ ያልተቋረጠ
ሰፋፊ ዝንጣፊ/broad canopies/ የመመስረት ዝንባሌ አገልግሎት ለመስጠት ያስችለው ዘንድ
ያላቸው ወጣት ዛፎች/ Young trees/ እና ሙሉ ወይም የሚመለከተው አካል/ኩባንያው እነሱን መግረዝ
ከፊል ፀሃይ የሚፈልጉ (oaks, mahoganies,etc) ዛፎች አለበት፡፡ እንደ አለመታደል ሆኖ ይህን ተከትሎ
በነባርና ሰፋፊ ዝንጣፊ/canopies/ ባላቸው ዛፎች ስር የሚደርስ ጉዳት አገልግሎት ፈላጊው ላይ
ሲተከሉ ብዙ ጊዜ የፀሀይ ብርሃን ወደሚገኝበት ከሚፈጥረው የአገልግሎት መቋረጥ በተጨማሪ
አቅጣጫ ያዘማሉ/ያጎነብሳሉ/ እንዲሁም በአንድ ተቋማቱን በየአመቱ ለከፍተኛ ወጭ ይዳርጋል፡፡
አቅጣጫ ብቻ ዝንፃፊ/canopies/ ይመሰርታሉ፡፡ ለአካባቢው ተገቢነት ያለውን መጠን ዛፍ በመትከል
በንፋስ ምክነያት በሽቦች ላይ የሚደርሰውን ጉዳትእና
በነባር ዛፎች መካከል የተተከሉ ችግኞች ዕድገታቸው በጉዳት የሚደርስን ወጭ መቀነስ ተገቢ ነው፡፡
ዘገምተኛ ይሆናል ወይንም ጭራሽ ላያድጉ ይችላሉ፡፡
ምክነያቱም የምግብ/ንጥረ-ነገር/ ሽሚያ ስለሚኖር፣
የውሃ ዕጥረት ስለሚያጋጥማቸው እንዲሁም በጥላ

ለከተሞች እና ለከተማ ዳርቻ አካባቢዎች ተስማሚ ዛፎችን መምረጥ፡ የአካባቢ ግምገማ እና 5

የዝርያዎች ምርጫ |
በተቻለ መጠን ዛፎችን ከመብራት ሽቦዎች አርቆ ጥሩ የተከላ ዕቅድ ዛፎች እና የመብራት እና የደህንነት
መትከል ተመራጭ ነው (ምስል 2) ፡፡ ሽቦዎች አስፈላጊው ርቀትን ጠብቀው ቦታቸውን
እንዲይዙ ያደርጋል፡፡ በዚህም የዛፍ ዝንጣፊ
ከመብራት ገመዱ ባላይ እንዲሆን ወይንም
የሚመረጠው የዛፍ ዝርያ የመጫረሻ የዕድገት ደረጃው
ከመብራት ገመዱ በታች የሚሆን እንዲሆን ማድረግ
ይገባል፡፡

ሕንፃዎች/Buildings

ወጥ የሆነ የሥር ስርዓት/uniform root system/

ፈጥሮ፣ የተስተካከለና ቀጥ ያሉ ሥሮች ከሞላ
ጎደል በዕኩል ሁኔታ በበዛፉ ዙሪያ ኖሮት ሲያድግ
ዛፉ መሬቱ ላይ በጣም የተረጋ/most stable in the
ground/ ይሆናል፡፡

የሚተከለው ዛፍ ከህንፃ አጠገብ ከሆነ ግን የሥር

ስርዓት/root system/ በአንድ አቅጣጫ ብቻና
ያልጠመጣጠነ ይሆናል፡፡ ያልጠመጣጠነ /Unbalanced
root system/ ያለው ዛፍ ደግሞ ጠንካራ ነፋስ
ባጋጠመው ጊዜ ይፈነገላል፣ በአካባቢው ባሉ ንብረቶች
ላይም ጉዳት ያደርሳል፡፡ መጠኑ ትንሽ የሆነ ዥንጣፊ
ያለው ዛፍ/narrow canopy/ ከህንፃው 10 ጫማ ርቀት
ውስጥ ባለ ቦታ ቢተከል ጥሩ ምርጫ ይሆናል፡፡

በአካባቢው ጥላ ከተፈለገ በርካታ ትናንሽ ቁመት

ዛፎች ብዙውን ጊዜ ከመብራት ሽቦች ጋር በተመሳሳይ ያላቸውን ዛፎችን በመትከል የተቀራረበ እና ጥላ
/ተጠጋግተው/ ይተከላሉ፡፡ በመጨረሻም የዛፉ ዝንጣፊ ሊሰጥ የሚችል ዥንጣፊ/ closed canopy/
የመብራት መስመሮች ላይ ጉዳት ያደርሳል፣ መፍጠር ይቻላል፡፡ (ምስል 3)
የሚፈለገው አገልግሎት ለዜጎች እንዳይደርስ
ያደርጋል፡፡ ስለሆነም በመደበኛነት ዛፉን የመግረዝ ስራ
መስራት ይጠይቃል በዚህ ጊዜም ዛፉ ከላይ በምስሉ
ላይ እንደሚታየው የተዛባ ገፅታ ይኖረዋል፡፡

ለከተሞች እና ለከተማ ዳርቻ አካባቢዎች ተስማሚ ዛፎችን መምረጥ፡ የአካባቢ ግምገማ እና 6

የዝርያዎች ምርጫ |
 ይችላሉ፡፡ በዛፎች ላይ የሚደርስ
ጉዳት/Vandalism/ ሊያጋጥም ይችላል የሚል
ስጋት ሲኖር ቀጭን ቅርፊት/thin bark/ ያላቸውን
ዛፎች ሳይሆን ቢያንስ የግንዱ ዲያሜትር 4 ኢንች
የሆነ ችግኝ እንዲተከል ማድረግ የጠበቃል፡፡

ከመሬት በታች ያለ የተከላ አካባቢ ትንታኔ

/Below-Ground site Analysis

ምልክቶች/Signs stockpile
በዛፎች ምርጫ ላይ ተጽዕኖ የሚያሳድሩ አስፈላጊ
ጥራት ባለው የአረንጓዴ መሰረተ-ልማት ዕቅድ
የአፈር ባህሪዎች የአፈር ፒኤች፣ የውሃ መፍሰሻ፣
ችግር ምክነያት ብዙ ጊዜ ምልክቶች እና ዛፎች
ጥልቀት፣ ጨዋማነት፣ የከርሸ-ምድር ውሃ
በተደጋጋሚ እርስ በርሳቸው ግጭት ሲፈጥሩ
ርቀት/distance to the water table/ እና ለስር
ይስተዋላል፡፡ ይህንን ችግር ለመፍታት
እድገት እንቅፋት የሚሆኑ ነገሮች ሊጠቀሱ
የሚቻለውም ትናንሽ ምልክቶች ባሉባቸው
ይችላሉ፡፡
አካባቢዎች ትልልቅ ዛፎችን በመትከል እንዲሁም
ትልልቅ ምልክቶች ባሉባቸው አካባቢዎች ደግሞ ብዙ ተከላዎች ያልተሰኩ የሚሆኑት እነዚህን
ትንንሽዛፎች በመትከል ሊሆን ይችላል፡፡ (ምስል 4) ጉዳዮች በተገቢው አለመገምገም ወይነም ጨርሶ
አለመገምገም/ትኩረት አለመስጠት/ በመኖሩ ነው፡፡

ጥራት ያለው ቅድመ-ግምገማ ማካሄድ ጥሩ አፈር

ለመለየትና ለዛፉ ዕድገት እንቅፋት በሚሆኑ
ጉዳዮች ላይ ማስተካከያዎችን ለማድረግ ወይንም
ከአካባቢው ጋር ሊሄድ የሚችል ዛፍ ለመምረጥ
ዕድል ይሰጣል፡፡
በዛፎች ላይ የሚደርስ ጉዳት/Vandalism
ጥሩ እና ለተክል ዕድገት ተስማሚ የሆነ አፈር
ዛፎች ለጉዳት ተጋላጭ በሚሆኑባቸው ቦታዎች ውድ እና መባከን የሌለበት ነው፡፡
ለምሳሌ ሰዎች ተጠግተው የሚጓዙባቸው ያሉ
ቅድመ-ግንባታእቅድ ማውጣት የሃርድ ስኬፕ ስራ
የእግረኛ መንገዶች ሲተከሉ ሰዎች አንዳንድ ጊዜ
ከሚሰሩ ተቋራጮች ጋር በመወያት ለተከላ
ሆን ብለው ዛፎችን ያጠፋሉ ወይም ይጎዳሉ፣
የሚውለው የአፈር አካባቢ ከመጠን ያለፈ
ወይም ሳያውቁ በዛፎች ላይ ጉዳት ሊያደርሱ
መጠቅጠቅ/excessive soil compaction/

ለከተሞች እና ለከተማ ዳርቻ አካባቢዎች ተስማሚ ዛፎችን መምረጥ፡ የአካባቢ ግምገማ እና 7

የዝርያዎች ምርጫ |
እንዳይደርስበት ለማድረግ ዕድል ይሰጣል፡፡ በዚህም
ለተከላ የሚውለው ቦታ ከባድ ማሽነሪዎች እና
ተሸከርካሪዎች እንዳያርፉበት መከለል ተገቢ ነው፡፡
የስሩንና የአፈሩን መጠን ማመጣጠን/Rooting
Space Restrictions
የጎልማሳውን የዛፍ መጠን/ultimate tree size/
ከሚገኘው የአፈር መጠን/ size/ ጋር ማጣጣም
ያስፈልጋል፡፡ ይህ ስትራቴጂ ዛፎች ጤነኛ ዕድገት
እንዲኖራቸውና ሃይለኛ ነፋስ በመጣ ጊዜ ፀንተው
እንዲቆዩ እድል የሚሰጥ ይሆናል፡፡ በተጨማሪም
በአካባቢው የሚዘረጉ መሰረተ-ልማቶች
ማለትም የዕግረኛ መንገድ ላይ ያሉ ጌጠኛ
ንጣፎች እና መሰል ጉዳዮች
እንዳይደርስ ይከላከላል (ምስል 4) ፡፡
በጉልምስና ዘመናቸው ትንሽ መጠን ያላቸው
ዛፎች ውስን የአፈር መጠን ባለበት አካባቢ
መትከል ዕድገታቸውን ጤነኛ
ባሻገርጠንካራ አውሎ ነፋስ ባጋጠማቸው ጊዜ
ለከተሞች እና ለከተማ ዳርቻ አካባቢዎች ተስማሚ ዛፎችን መምረጥ፡ የአካባቢ ግምገማ እና
የዝርያዎች ምርጫ |
ፀንቶ መቆየት ይችላሉ እንዲሁም በአካባቢው ባሉ
መሰረተ-ልማቶች ላይም ጉዳት አያደርሱም፡፡
በንጣፍ ስር ያለ አፈር/ Soil under pavement/ በቂ
የአየር ዝውውር የሌለውና የተጠቀጠቀ ነው/
poorly aerated and compacted/ ፡፡ ይህ ደግሞ አፈሩ
አሸዋማ እና ውሃ የማንጣፈፍ አቅሙ ጥሩ የሆነ/
coarse sand and well drained/ ለስር ጤናማ
ዕድገትና መስፋፋት የሚመች አይሆንም፡፡
ስሮች ብዙውን ጊዜ ንጣፍ በሌለበት የአፈር ክፍል
ማለትም በአፈሩና በንጣፉ ጥግ ያለው ቦታ ላይ
ላይ ዕድገታቸውን ይወሰናሉ፡፡ ይህ ደግሞ ዛፎች
ጠንካራ ስርዓተ-ስር/ root system/ እንዳይኖረውና
ላይ ጉዳት ዛፉ ጠንካራ አውሎ ነፋስ ባጋጠመው ጊዜ ፀንቶ
እንዳይቆም ያረገዋል፡፡ አንዳንድ የእርጥበት ቦታን
የሚቋቋሙ/ታጋሽ/ ዛፎች (ለምሳሌ baldcypress)
ከንጣፍ ስር ስራቸውን ማሳደግ አይቸገሩም
ስለሆነም እንደነዚህ አይነት ዛፎች ጠንካራ አውሎ
ነፋስ ባጋጠማቸው ጊዜ ፀንቶ መቆየት ይችላሉ፡፡
አፈር pH/Soil pH
የአፈር ph ለተክሎች የተመጣጠነ ምግብ/nutrients
አቅርቦትን ይቆጣጠራል እንዲሁም በአፈር ውስጥ
ያሉ ረቂቅ ተሕዋስያን/microorganisms/
እንቅስቃሴ ላይ ተፅኖ ያሳድራል ይነካል።
ፒኤች ፍተሸ/pH test/ ለተከላ በተመረጠው
አካባቢ የተለያዩ ቦታዎች በተለይ የአፈር ቀለም
ወይም ሸካራነት/soil color or texture/ የተለየ ሆኖ
ከማድረጉም
በሚታይበት ቦታ ሁሉ መደረግ አለበት፡፡
የተመረጠው የተከላ አካባቢ ተመሳሳይ ዝርያዎችን
8
ለመትከል አቅደን ሳለ በጣም የተለያ የአፈር
ፒኤች ሊኖረው ይችላል፡፡
ናሙናዎችን ለመሰብሰብ በአንፃሩ ተመሳሳይ አፈር
ሊገኝበት የሚችል ቦታ እንደ ክፍት/ገላጣ/ ሜዳ
ያለ ቦታ 10 ትንንሽ ጉድጓዶችን እያንዳንዳቸው
ከ 5-10 ጫማ የሚራራቆ አካፋ ወይንም መሰል
መቆፈሪያ በመጠቀም እንቆፍራለን፣ ከያንዳንዱ
ጉድጓድ ጎን ላይ ከላይኛው የአፈር ክፍል እስከ 12
ኢንች ጥልቀት ድረስ አፈር ቀፍፈን እናነሳለን/
Remove a slice of soil/ ከዚያም ንፁህ ከረጢት
በመጠቀም ከየጉድጓዶቹ የተሰበሰበውን አፈር
የማቀላቀል ስራ ይሰራና ለምርመራ ወደ ቤተ-
ሙከራ እንወስዳለን፡፡
አብዛኛዎቹ ዛፎች በ 4.8 እና 7.2 ባለው የአፈር
ፒኤች መካከል ሊያድጉ ይችላሉ፡፡
የአፈሩ ፒኤች ከ 4.8 በታች ከሆነ አሲዳማ አፈር
የሚቋቋሙ ዛፎችን ይምረጡ፡፡ የአፈሩ ፒኤች
ከ 7.2 በላይ ከሆነ የአልካላይን አፈርን የሚቋቋሙ
ዛፎችን ይምረጡ፡፡
የተጠቀጠቀ አፈር ፣ ውሃ የማንጣፈፍ አቅሙ
ውስን የሆነ እና ዝቅተኛ ኦክስጅን/Compacted
Soil, Poor Drainage, and Low Oxygen
የከተማ ቦታዎች አፈር ብዙውን ጊዜ የተጠቀጠቀ
እና ውሃ የማንጣፈፍ አቅሙ
የሆነ/compacted and poorly drained ነው፡፡ እንዲህ
አይነት አፈር ደግሞ በውስጡ የሚኖረው ጥቂት
ኦክስጅን ነው፡፡ ኦክስጅን ደግሞ ስሮች በህይወት
ለመቆየትና ለማደግ ያስፈልጋቸዋል፡፡
ለከተሞች እና ለከተማ ዳርቻ አካባቢዎች ተስማሚ ዛፎችን መምረጥ፡ የአካባቢ ግምገማ እና
የዝርያዎች ምርጫ |
እርጥብ ቦታዎችን የሚቋቋሙ ዝርያዎች/e.g. bald
cypress, sweet bay, pond apple etc) ብቻ ናቸው
አስቸጋሪ በሆኑት አፈር ውስጥ በህይወት መቆየት
የሚችሉት፡፡
ትላልቅ የጥላ ዛፎች ብዙ ጊዜ ከባድ አውሎ ንፋስ
በሚነሳበት ወቅት የሚወድቁት ስራቸው ጠልቆ
እንዳይገባና መሰረት እንዳይዝ የሚከለክል የአፈር/
የተከላ/ አካባቢ ተተክለው መሰረት ያለው ስርዓተ-
ስር/stabilizing root system/ የሌላቸው ከሆነ ነው፡፡
ከአጭር እስከ መካከለኛ ቁመት ያላቸው
ዛፎች/under 40 feet tall at maturity) አውሎ
ነፋሶችን መቋቋም የሚችል መልክዓ ምድር ላይ
መትከል ይመረጣል፡፡
የአፈሩን የመጠቅቀጠቅ እና ውሃ የማንጣፈፍ
/compaction and drainage/ ደረጃውን ለመለይት
ተከላው በሚካሄድበት አካባቢ 18 ኢንች ጥልቀት
ያላቸውን በርከት ያሉ ጉድጓዶች መቆፈር፣
አፈሩን በአካፋ ስንቆፍር ጠንካራና የሚያስቸግር
ከሆነ የተጠቀጠቀ አፈር/Compacted Soil/ነው፤
በአካፋ ስንቆፍር ብዙም የማያስቸግር ከሆነ
የተጠቀጠቀ አፈር አይደለም ብለን መውሰድ
እንችላለን፡፡ ውሃ የማንጣፈፍ /drainage/
ደረጃውን ለማወቅ ደግሞ የተቆፈሩትን ጉድጓዶች
ውሃ በመሙላት ምስል 5 ላይ ባለው መልኩ
ውስን መለየት ይቻላል፡፡
9

በሌላ መንገድ ደግሞ percolation test ማካሄድ
ይቻላል፡፡ በዚህ ሙከራ ተከላ ከመካሄዱ በፊት
በየተከላ አካባቢው ቢያንስ አንድ ሙከራ/test/
ማድረግ ይገባል፡፡ አሰራሩም 60 ሴ.ሜ ጥልቀት
ያለው ጉድጓድ በመቆፈር እና ውሃ በመሙላት
በምን ያክል ፍጥነት ውሃው እንደሚሰርግ ማየት
ነው፡፡ በዚህም ውሃው ቢያንስ 5 ሴ.ሜ በሰዓት
መስረግ ይኖርበታል፡፡
ለከተሞች እና ለከተማ ዳርቻ አካባቢዎች ተስማሚ ዛፎችን መምረጥ፡ የአካባቢ ግምገማ እና
የዝርያዎች ምርጫ |
በዚህ መንገድ ሙከራ ከተደረገ በኋላ አፈሩ እስከ
ታችኛው የጉድጉዋዱ ጫፍ በጣም የተጠቀጠቀ
ከሆነ ለዚህ አካባቢ የሚሆነው የዛፍ አይነት
እርጥበት መቋቋም የሚችሉ መሆን ይኖርባቸዋል፡፡
አንዳንድ ጊዜ የላይኛው የአፈሩ ክፍል የተጠቀጠቀ
ይሆንና የታችኛው የአፈሩ ክፍል ደግሞ ልል ሊሆን
ይችላል በዚህ ጊዜ እስከ 15 ጫማ ጥልቀት ድረስ
ያለውን የአፈር ክፍል በመሰባበር የተጠቀጠቀውን
ማላላት ከተቻለ የዛፉ አይነቶችን ባላቸው
እርጥበትን የመቋቋም አቅም መምረጥ
አይጠይቅም፡፡
ከላይኛው የመሬት ክፍል በታች ያለ የተጠቀጠቀ
አፈር ንብርብሮች/Subsurface Compacted
Layers
በተጠቀጠቀ የከርሰ ምድር አፈር ላይ ያለ ልል
አፈር ለዛፉ ዘላቂ ዕድገት የተለየችግር የሚፈጥር
ጉዳይ ነው፡፡ ሥሮች ብዙውን ጊዜ የሚበቅሉት ልል
አፈር ላይ ነው በተጠቀጠቀ የከርሰ ምድር አፈር
ስራቸው ዘልቆ አይገባም (ምስል 6) ፡፡
1
0
 ምስል 5 ምስል 6 ምስል 7
የአፈሩን የዛፍ ስር ሊያድግ ትላልቅ ዛፎች ጥልቀት
ውሀ የሚችለው ልል በሌለው አፈር/shallow
የማስረግ በሆነው በላይኛው soils/ ላይ ቀጣይነት
ሁኔታ የአፈር ክፍል ብቻ ያለው ዕድገት
መለየት ነው፡፡ አይኖራቸውም፡፡
በአካባቢው ምክነያቱም ጠልቆ
ሊተከል
የሚገባ ስር
የሚገባውን
ስለማይኖራቸው
ዝርያ
በተጠቀጠቀ የከርሰ ምድር አፈር ላይ ያለ ልል ከፍተኛ አውሎ ነፋስ
ለመለየት
አፈር ከ 2 ጫማ ያነሰ ከሆነ አነስተኛና መካከለኛ ዕድል በሚነሳበት ጊዜ
ይሰጣል፡፡ ወዲያውኑ ይፈነገላሉ፡፡
መጠን ያላቸውን ዛፎች መትከል ይመከራል፡፡
ምክነያቱም ትላልቅ ዛፎች ስራቸው ጠልቆ
መግባት የማይችልና ልል አፈሩን ተከትሎ ከላይ የአፈር ጥልቀት እና የከርሰ-ምድር ውሃ የሚገኝበት
የሚበተን በመሆኑ ፀንተው መቆየት የሚችሉ ርቀት/Soil Depth and Distance to the Water
አይሆንም ከዚያም በላይ ባልታሰበ ወቅት Table
በሚፈነገሉበት ጊዜ አደጋ ያደርሳሉ (ምስል 7) ፡፡
ምናልባት የአለት ንጣፉ/bedrock/ ወደ ላይኛው
የመሬት ክፍል የቀረበ ከሆነ ወይም ያለው ጥቂት
የአፈር ክፍል ብቻ ከሆነ መተከል ያለበት ከትንሽ
እስከ መካከለኛ መጠን ያላቸውን የዛፍ ዝርያዎች
ነው፡፡

ለከተሞች እና ለከተማ ዳርቻ አካባቢዎች ተስማሚ ዛፎችን መምረጥ፡ የአካባቢ ግምገማ እና 1

የዝርያዎች ምርጫ | 1
ትልልቅ የዛፍ ዝርያዎችን/Large-maturing trees/ ከመሬት ውስጥ የተቀበሩ መገልገያ መሰረተ-
ከ 2 ጫማ ያነሰ ጥልቀት ከተተከሉ/ከበቀሉ/ ልማቶች/Underground Utilities
በዕድሜያቸው እየጨመረ ሲሄድና ሲተልቁ ወደስር
ዘልቆ የገባ ስር ስለማይኖራቸው ወጀቦ በተነሳ ጊዜ ከመሬት ውስጥ የተቀበሩ መገልገያ መሰረተ-

በቀላሉ ይፈነገላሉ /could topple over/፡፡ oolitic
ልል አፈር ከሆነ አነስተኛና መካከለኛ መጠን
ያላቸውን ዛፎች መትከል ይመከራል፡፡ ምክነያቱም
ትላልቅ ዛፎች ስራቸው ጠልቆ መግባት
የማይችልና ልል አፈሩን ተከትሎ ከላይ የሚበተን
በመሆኑ ፀንተው መቆየት የሚችሉ አይሆንም
ከዚያም በላይ ባልታሰበ ወቅት በሚፈነገሉበት ጊዜ
አደጋ ያደርሳሉ
ብዙ ቀዳዳዎችን ከሁለት እስከ ሶስት ጫማ
ጥልቀት በመቆፈር ከሁለት ሰዓት ያላነሰ መጠበቅ
ከዚያም ጉድጓዱ ውስጥ ውሃ/እርጥበት/ የማይታይ
ከሆነ ማንኛውንም ዛፍ መትከል ይቻላል፡፡ ጉድጓዱ
ውስጥ ውሃ ከታየ ግን እርጥብ/ውሃማ/ ቦታዎችን
የሚቋቋሙ ዛፎችን መትከል ይጠይቃል፡፡
ልማቶች የት ላይ እንዳሉ ለይተን ከማወቃችን
በፊት ዛፍ መትከል የለብንም፡፡ ተከላ ለማድረግ
በታሰበበት አካባቢ ቁፋሮ ከመካሄዱ በፊት ከመሬት
ውስጥ መገልገያ መሰረተ-ልማቶችን የሚዘረጉና
የሚያስተዳድሩ ተቋማትን /የውሃ /ፍሳሽ፣
የኤሌክትሪክ እና የስልክ/ ማማከር ያስፈልጋል፡፡
በመሬት ውስጥ የተዘረጉና በ 10 ጫማ ርቀት
ውስጥ የሚገኙ መገልገያ መሰረተ-ልማቶች ጥገና
በሚከናወንበት ወቅት የትላልቅ ዛፎች ሥሮቻቸው
ላይ ጉዳት ሊደርስባቸው ይችላል፡፡ በዚህ ምክነያት
መሰል አገልግሎት መስጫ መሰረተ-ልማቶች
ባሉበት አካባቢ ተከላ ማድረግ አይመከርም (ምስል
8)፡፡

የከርሰ ምድር ውሃ የሚገኝበት ርቀት ከ 2 ጫማ

በታች ከሆነ ከትንሽ እስከ መካከለኛ መጠን
ያላቸው ዛፎችን መትከል ይኖርብናል፡፡

የከርሰ ምድር ውሃ የሚገኝበት ርቀት/ Distance to

the water table/ በአመት ውስጥ እንደ ወቅቶቹ
ሁኔታ ሊቀያየር ይችላል፡፡ በአካባቢው የከርሰ
ምድር ውሃ የሚገኝበት ርቀት እንደየወቅቶች
ሁኔታ የሚለያይ ከሆነ እና ስለ አካባቢው ወጥ
ምስል 8 የመትከያ ጉድጓድ ከመቆፈርህ በፊት
መረጃ ለማግኘት ካስቸገረ በቀዝቃዛው ወይም
የተቀበሩ መሰረተ-ልማቶች ያሉበትን ቦታ ለይ፡፡
በእርጥብ ወቅት ያለውን የከርሰ ምድር ውሃ
የሚገኝበት ርቀት መረጃ መውሰድ ይመከራል፡፡

ለከተሞች እና ለከተማ ዳርቻ አካባቢዎች ተስማሚ ዛፎችን መምረጥ፡ የአካባቢ ግምገማ እና 1

የዝርያዎች ምርጫ | 2
ተከላ በሚካሄድበት አካባቢ ለተከላና ለዛፍ ዕድገት
ምቹ ሁኔታ የሚፈጥሩ ለውቶችን
ማካሄድ/Potential Site Modifications

ለተከላ አካባቢዎች ለዛፍ ዕድገት ምቹ ሁኔታ

የሚፈጥሩ ለውጦችን ማካሄድ የተለያዩና በርካታ
ዝርያ ያላቸው ዛፎችን ለመትከል ዕድል ይሰጣል፡፡
በአካባቢው ላይ ለውጥ ማድረግ ለምሳሌ
የመብራት ገመዶችን ቦታ መቀየር፣ ማፋሰሻዎችን
ማሻሻል /improving drainage/፣ ለዛፍ ዕድገትና
ለሚፈለገው ለዛፍ ዝርያ ምርጫ አስተዋፅዖ
የሚያደርግ የአፈር አይነት ላይ ለውጥ ማድረግን
ምስል 9 ከመንገድ መብራቱ በላይ የዛፉ
ያካትታል፡፡
ቅርንጫፎች/canopies/ ያለ ተቃርኖ እንዲያድጉ
መብራቶችን እና ሽቦዎችን ማንቀሳቀስ /Moving የተደረገበት
Lights and Wires
የአፈርን ፒኤችን ማስተካከል/Changing Soil pH
የጎዳና ላይ የመብራቶች መስመሮች
በማንቀሳቀስና ቦታ በመቀየር ለዛፍች የሚሆን የዛፍ ተከላ በሚካሄድበት ወቅት የአፈሩን ፒኤች
አካባቢን ማመቻቸት ይቻላል፡፡ ነገርግን የዚህ ከመቀየር ይልቅ ከለመዱት/ አሁን ካሉበት የአፈር
ዘይነት አሰራር የተለመደ አይደለም፡፡ ይህ ተግባር ፒኤች ጋር ተመሳሳይ አፈር ላይ ሲተከሉ
በታዳጊ ሀገራት እንደ አማራጭም ሲወሰድ የመላመድ ዕድላቸው የሰፋ ነው፡፡ ሰልፈር ወይንም
አይታይም፡፡ እንዲያውም ዛፎችን በመንገድ ዳር ኖራ በመጨመር አፈሩን ማከም በጊዜያዊነት
እና ከመብራት ገመዶች ጋር ያላቸው ተቃርኖ የአፈሩን ፒኤች ያስተካክለው ካልሆነ በስተቀር
ግምት ውስጥ ሳይገባ የሚደረግ ተከላ መፍትሄ ዘላቂ መፍትሄ መሆን አይችልም፡፡ አልያም
የሌለው የዲዛይን ችግር ተደርጎ ቀጥሏል፡፡ የአፈሩን ፒኤች በሚፈለገው ልክ ሆኖ መዝለቅ
ስለሆነም በዲዛይን ወቅት ተቃርኖዎችን እንዲችል ቀጣይነት ያለው አፈር የማከም ስራ
ሊያስታርቅ የሚችል አማራጮችን በተገቢው መሰራት ይኖርበታል፡፡ የሚመከረውም ከአካባቢው
መፈተሸ ተገቢ ነው፡፡ የአፈር ፒኤች ጋር የሚላመዱ ዛፎችን መትከል
ወይም አፈሩን መቀየር አስፈላጊ ነው፡፡

ለከተሞች እና ለከተማ ዳርቻ አካባቢዎች ተስማሚ ዛፎችን መምረጥ፡ የአካባቢ ግምገማ እና 1

የዝርያዎች ምርጫ | 3
 መፋሰሻውን ማሻሻል ኣና ጎርፍ መቀነስ/ስርገት runoff/ይቀንሳል፡፡
ሊጨምር የሚችል ስራ መስራት/Improving
Drainage and Reducing Runoff

በአካባቢው ያለ ጎርፍ አፈርን፣ ፀረ- ተባይ እና ፀረ-

አረም ኬሚካሎችን እንዲሁም ለአፈር ለምነት
የሚጨመር ማዳበሪያ ከሚፈለግበት ቦታ
በማስወገድና ለአካባቢ ብክለት ይዳርጋል፡፡ አፈር
ብዙውን ጊዜ በተቻለ አቅም በቂ ውሃ እንዲይዝ
ተደርጎ የማስተካከል ስራ ሊሰራ/shaped/ ይችላል፡፡
ጎርፍን/runoff/ እና ደለልን ለመቀነስ አካባቢው ላይ
ያውን ውሃ ወደ መንገዶችና መደ ወንዞች ምስል 10፡
እንዲፈሱ ከማድረግ እዚያው እንዲቆዩ ማድረግ
ትሬንች ዝግጅት/Trenching/ በተለይ የውሃ
ይመከራል፡፡
እጥረት ባለበትና ተከላ በተደረገበት አካባቢ ለዛፉ
ከ አራት ወይም ከዚያ በላይ ትሬንቾችን በመትከያ የተሸለ የማደግ ዕድል የምንሰጥበትና ከማፋሰሻ
ጉድጓዱ ዙሪያ በመቆፈር ከዚያም ትሬንቹን ጋር ተያያዥነት ያላቸው ጉዳዮችን መልስ
ሳይጠቀጠቅ ወይንም ልል በሆነ ሁኔታ/loosely የምንሰጥበት የአካባቢ ማስተካከያ/site
backfill with the soil/ አፈር መሙላት፤ ይህን modification/ቴክኒክ ነው፡፡
ማድረጉም የተጠቀጠቀ አፈር ባለበት አካባቢ
ሌሎች የአፈሩን ሁኔታ ማሻሻያ ዘዴዎች/Other Soil
ለስሩ ዕድገት ሰርጦችን ይሰጣል/provides channels Improvements
for root growth/፣ የውሀ ስርገትን
ይጨምራል/increases water percolation/ አንዳንድ የአፈር ማሻሻያ ዘዴዎች አፈርን ለሥር
እንዲሁም ጎርፍን/የውሃ ብክነትን/ እድገት በሚያመች መልኩ ሊያሻሽሉ ይችላሉ፡፡
በዚህም አፈር መሙላት፣ አፈር መቀየር፣ ኦርጋኒክ
የሆነ ንጥረ-ነገር መጨመር ስራዎች መስራት
ይቻላል፡፡

የድህረ-ተከላ ስራዎች ላይ ያለውን ልምድ

መገምገም/ Evaluate Maintenance
Practices

ለከተሞች እና ለከተማ ዳርቻ አካባቢዎች ተስማሚ ዛፎችን መምረጥ፡ የአካባቢ ግምገማ እና 1

የዝርያዎች ምርጫ | 4
 Table 3. Irrigation schedules depend on size of nursery stock and
ከተከላ በኋላ አካባቢው እንዴት እንደሚተዳደር፣ desired objective. Establishment takes approximately 3 to 5 months
ስራው እንዴት እንደሚመራና በአካባቢው ያለውን per inch of trunk caliper.
size of nursery stock Irrigation schedule for Irrigation schedule for
የድህረ-ተከላ የዛፍ እስተዳደር/ ውሀ ማጠጣት፣ vigor survival
<2 inch caliper Daily: 2 weeks Twice weekly for
መኮትኮት፣ መመልመል፣ ማዳበሪያ መጨመር Every other day: 2-3 months
2 months Weekly:
እንዲሁም የተባይና የአረም መከላከያ ኬሚካል until established
2-4 inch caliper Daily: 1 month Twice weekly for
መጨመር/ ማወቅና መረዳት የዛፍ መረጣ Every other day: 3-4 months
3 months Weekly:
ለማካሄድ ወሳኝ ጉዳይ ነው፡፡ ለምሳሌ ተከላውን until established
የሚያካሂደው አካል ዛፉ ከተተከለ በኋላ ምንም >4 inch caliper Daily: 6 weeks Twice weekly for
Every other day: 4-5 months
አይነት ምልመላ/pruning/ ተካሂዶ እንደማያውቅ 5 months
Weekly:
ካወቀ ለአካባቢው በተፈጥሮው ጥሩ ገፅታና ቅርፅ until established

ያለውን ዛፍ መርጦ እንዲተክል ዕድል ይሰጠዋል፡፡ ማስታወሻ፡ በተለይ ረዘም ያለ ድርቅ

በሚያጋጥምበት ወቅት ዛፎች በህይወት ፀንተው
የውሃ አቅርቦት/Irrigation እንዲቆዩ ውሃ የማጠጣት ስራው ተከላ ከተደረገ
በኋላ ከ 2-3 አመት እንዲቀጥል ማድረግ ተገቢ
በቂ ውሃ የማቅረብ አቅም ተከላ ለሚካሄድበት
ነው፡፡
አካባቢ ምን አይነት/የትኛው የዛፍ ዝርያ እና
ምንያህል የችግኝ መጠን ሊኖረን እንደሚገባ መግረዝ/Pruning
ይወስናል፡፡ ውሃ ማቅረብ የሚቻለው ዝግኙ
ተተክሎ ካካባቢው ጋር ዛፎች ጤናማ ሆነውና ረጅም ዕድሜ ኖሯቸው
እስኪላመድ/እስኪፀድቅ/established/ ድረስ ብቻ እንዲያድጉ በየጊዜው መገረዝ አለባቸው፡፡
ከሆነ በአካባቢው ለተከላ መመረጥ የሚኖርባቸው
ውጤታማ የመከርከም/የመግረዝ ፕሮግራም
ድርቅን መቋቋም የሚችሉ የዛፍ አይነቶች መሆን
ዛፎችን ኃይለኛ አውሎ ነፋሶችን ለመቋቋም
አለባቸው፡፡ በሌላ መንገድ ዛፎች በተከላ ወቅትም
ይረዳቸዋል፡፡ ስለሆነም ውጤታማ የከተማ የደን
ሆነ ዕድሜ ልካቸውን በቋሚነት ውሃ ማግኘት
ልማት መርሃ-ግብር ይህንን አስፈላጊ
የሚችሉ ከሆነ ወይም ዛፎቹ የሚተከሉት
የመግረዝ/Pruning/ ስራ አንድ የበጀቱ ወሳኝ አካል
በሚፈልጉት ተፈጥሮአዊ ቦታ እና የአፈር አይነት
ያደርገዋል። እንደ አለመታደል ሆኖ በተለይ በታዳጊ
የሚተከሉ ከሆነ ድቅቅ የመቋቋም ችሎታ
ሀገሮች ተከላ ከተካሄደ በኋላ ሁል ጊዜ በየ 3 እስከ 5
ኖራቸው አልኖራቸው ሳይባል ተከላው ሊካሄድ
ዓመቱ ለመከርከም/Pruning/ የሚያዙ በጀቶች
ይችላል፡፡
በጣም ዝቅተኛ ናቸው ወይንም ጨርሶ
አይያዝም፡፡ ጉዳዩ ይህ ከሆነ ጥሩ ቅርፅ ይዘው
ለማደግ መጠነኛ መከርከም/Pruning/ የሚፈልጉ
የዛፍ ዝርያዎችን ለይቶ መትከል ይመረጣል፡፡
ለከተሞች እና ለከተማ ዳርቻ አካባቢዎች ተስማሚ ዛፎችን መምረጥ፡ የአካባቢ ግምገማ እና 1
የዝርያዎች ምርጫ | 5
አልፎ አልፎ ከሆነ ወይም የመከርከም ስራ ጨርሶ የሚሆን በጀት ውስን ከሆ ወይንም ከሌለ እንደዚህ
ከሌለ፣ ወይም ዛፎች መቼ ወይም እንዴት አይነት ፍሬ ያላቸውን ዛፎች በዚህ አካባቢ
መከርከም/Pruning/ እንዳለባቸው ማንም መትከል አይመከርም፡፡ ወይንም በአከባቢው ፍሬ
የሚያውቅ ከሌለ ትላልቅ የዛፍ ዝርያዎችን/large- አልባ ዛፎችን መትከል ይገባል፡፡
maturing trees/ በተለይ የጎዳና ላይ የመብራት
ተፈላጊውን የዛፍ ባህሪዎች መምረጥ /Choose
ገመዶች በተዘረጉባቸው አካባቢዎች መተከል
Desirable Tree Attributes
የለባቸውም (ከዛፍ እድገት ጋር ሊጋጭ ይችላል)፡፡
በዐውሎ ነፋሶች በቀላሉ የማይወድቁ ከፍተኛ
ንፋስ የመቋቋም ችሎታ ያላቸውን ዛፎች መትከል እስከዚህኛው ነጥብ ድረስ ባለው የግምገማ ሂደት
ያስፈልጋል፡፡ በዋናነት ዛፎች ባላቸው አካባቢው ላይ የማደግ
ችሎታ ተመራይ ናቸው፡፡ ይሁን እንጅ እንደ
ማዳበሪያ/Fertilization
የሚሰጠው ጥቅም/function/፣
ማዳበሪያ በአብዛኛው ለአልካላይን የአፈር ፒኤች መጠን/size/፣ቅርፅ/form/ እና ረጅም
ላለው ተፈላጊ ነው፡፡ ምክነያቱም ይህ አፈር ዕድሜ/longevity/ ያሉ ጉዳዮች የዛፍ ዝርያዎችን
የማይክሮኒውትረንት ጉድለቶች ያሉበት በመሆኑ በምንመርጥበት ጊዜ መታየት ያለባቸውና ተፈላጊ
ነው፡፡ የአልካላይን አፈር ላይ ለመብቀል የሚቸገር የዛፍ ባህሪዎች ናቸው፡፡
ዛፍ/ not tolerant of alkaline soil/ ከሆነ እንዲሁም
ጥቅም/function/
በተለያዩ ምክነያቶች እዚህ አፈር ላይ መተከሉም
ግድ ከሆነ ሊያጋጥመው የሚችለውን ጤናማ ዛፎች ብዙ ጥቅሞችን ይሰጡናል፡፡ በዚህም
የማይክሮኒውትረንት ጉድለቶች ለመከላከል ጥላ፣ ኦክስጅንን ማምረት፣ የአፈር መሸርሸርን
የሚያስችል ክትትልና ችግሩ ሲያጋጥም መቆጣጠር፣ የውሃ ሀብቶቻችንን መጠበቅ፣
ለመፍታት/treatment/ የሚያስችል ተከታታይነት ተፈጥሮን ይደግፋሉ/support wildlife/ እና የውሃ
ያለው ስራ መስራት ይጠይቃል፡፡ አካላት/ወንዞች/ እንዳይቀንስ/stabilize stream
banks/ ያደርጋል፡፡
ማፅዳት/Cleanup
እኛ ዛፍች እንዲሰጡን የምንፈልገው ጥቅም
ዛፎች ትላልቅ ፍራፍሬዎች፣ ጠንካራ ፍሬ፣ ፈራሹ
መጠናቸውን፣ ቅርፃቸውን፣ በህይወት
የፍሬ ያቸው ክፍል የበዛ/very fleshy fruit/ ዛፎች
የሚቆዩበትን ጊዜ/life span/፣ የቅርንጫፎቻቸውን
ከቅርንጫፉ በታች ባለው የዕግረኛ መንገድ ላይ
ጥግጊት/canopy density/፣ ቀለማቸውን፣ የዕድገት
በሚወድቁበት ጊዜ አካባቢን የቆሽሻሉ እንዲሁም
ምጣኔ/growth rate/፣ የፍሬያቸው አይነትና ባህሪ
እግረኞችን አንሸራተው በመጣል አደጋ ያደርሳሉ፡፡
ይወስናል፡፡
ስለሆነም በየጊዜው መፀዳት ይኖርበታል፡፡ ለፅዳት
ለከተሞች እና ለከተማ ዳርቻ አካባቢዎች ተስማሚ ዛፎችን መምረጥ፡ የአካባቢ ግምገማ እና 1
የዝርያዎች ምርጫ | 6
የላቀ የዕድገት ደረጃው ላይ ያለው ቅርጽ/Form
መጠን/Mature Size
የዛፍ ቅርፅ በዛፍ የድህረ-ተከላ ስራዎች በተለይ
ትልልቅ ዛፎች (የላቀ የዕድገት ደረጃቸው ግርዛት/ pruning/ ስራዎች ላይ ትልቅ ተጽዕኖ
ላይ/Mature height > 50 ጫማ ቁመት ያላቸው) ሊኖረው ይችላል፡፡ ትንንሽ እና ብዙ ግንድ ያላቸው
ጥላ እንዲሆኑ ታስቦ በሰፋፊ ክፍት ቦታዎች/large ዛፎች/multi-trunked/ በተለይ የዕግረኛ መንገድን
open spaces/ እንዲሁም ከመሬት በታችም ሆነ ተጠርተው ከተተከሉ በቋሚነት/ቀጣይነት ባለው
በላይ/proper space above and below ground/ በቂ መልኩ የግርዛት/pruning/ ስራ መስራት ይጠይቃል፡፡
ቦታ ካለ ተመራጭ የሚሆኑ ናቸው፡፡ መካከለኛ ማሰራጨት መደበኛ ያስፈልጋቸዋል
ወይም ትላልቅ ዛፎች በትክክለኛው ቦታ ከተተከሉ
ከሌሎች የዛፍ ቅርፆች ይልቅ ፒራሚዳል ቅርጽ
ህንፃዎች ጥላ እንዲያገኙ ስለሚያደርጉ
ያላቸው ዛፎች ጠንካራ እና ነፋስን የሚቋቋም
ተመራጮች ናቸው፡፡ ይህ ደግሞ በህንፃዎች
የቅርንጫፍ መዋቅርን ለማዳበር ብዙውን ጊዜ
ተስማሚ የሙቀት ሁኔታ/air conditioning/
የሚፈልጉት ግርዛት/pruning/ አነስተኛ ነው፡፡
እንዲኖር ያግዛል፡፡ ነገር ግን ትላልቅ ዛፎች
የመገንጠል ወይንም የመሰበር አደጋ ሊደርስባቸው ክብ፣ ሞላላ ወይም የተበተነ ቅርንጫፍ/Trees with
እና ባካባቢውም አደጋ ሊያደርሱ እንደሚችሉ rounded, oval or spreading canopies/ ያላቸው
መዘንጋት የለበትም፡፡ የሚመለከተው አካል ትላልቅ ዛፉች ጥሩ ቁመና/structure/ እንዲኖራቸው
ዛፎች ከመተከላቸው በፊት ጥቅምና ጉዳታቸውን ለማድረግ ተከላው ከተካሄድ እስከ 25 ዓመታት
መመዘን ይኖርበታል፡፡ ድረስ በድርጊት መርሀ-ግብር የሚመራ/periodic/
ግርዛት/pruning/ ይፈልጋሉ፡፡
ትናንሽ ዛፎች ((የላቀ የዕድገት ደረጃቸው
ላይ/Mature height <30 ጫማ ቁመት ያላቸው)
ረጅም ዕድሜ/Longevity
ብዙውን ጊዜ መሃልከተማ ውስጥ/downtown
areas/ ውስን የሆነ የአፈር ክፍል ባለባቸው ትልልቅ እና ረጅም ዕድሜ ሊኖሩ የሚችሉ ዛፎች
የከተማው አካባቢዎች ላይ መትከት ይመከራል፡፡ በአብዛኛዎቹ የመሬት አቀማመጥ
ነገር ግን ለጥላነት የሚሰጡት አገልግሎት ውስን ሁኔታዎች/landscape situations/ ውስጥ ለመትከል
ነው፡፡ ትንሽ ወይም መካከለኛ መጠን ያላቸው ዘላቂ ውጤት እስከ ሰጡ ድረስ አመክንዮአዊ
ዛፎች ለአውሎ ነፋስ-ኃይል ተጋላጭ በሆኑ ተመራጮች ሊሆኑ ይችላሉ፡፡
አካባቢዎች ለመትከል ጥሩ ምርጫዎች ሊሆኑ
ብዙ ግንባታዎች ከተጠናቀቁ በኋላ እየታደሱና
ይችላሉ፡፡ ነገር ግን የሚሰጡት ጥቅም ከትላልቅ
የማስፋፊያ ስራ እየተሰራላቸው ከ 30 እስከ 50
ዛፎች ጋር ሲወዳደር አነስተኛ ነው፡፡
አመት ድረስ ይቆያሉ፡፡ ለዘላቂ ውጤት ይሰጣሉና፡፡

ለከተሞች እና ለከተማ ዳርቻ አካባቢዎች ተስማሚ ዛፎችን መምረጥ፡ የአካባቢ ግምገማ እና 1

የዝርያዎች ምርጫ | 7
የማስፋፊያና የዕድሳት ስራው ብዙውን ጊዜ ባለው መልኩ የግርዛት/pruning/ ስራ መስራት
ግንባታዎች ቀድመው ከነበሩበት በበዛ እና ሰፊ ቦታ ይጠይቃል፡፡
ባካለለ መልኩ ነው የሚፈፀመው፡፡ በዚህ ጊዜም
ትላልቅ እና ረጅም ዕድሜ የኖሩ እንዲሁም ሰፊ
ቦታ የሚሸፍን ስርዓተ- ስር/ extensive root
system/ ያላቸውን ዛፎች ከጉዳት ለመከላከልና የዛፍ ምርጫ/Tree Selection
በህይወት እንዲቆዩ ለማድረግ ያዳግታል፡፡ በዚህ
ምክንያት በከፍተኛ የከተማ መልክአ ምድሮች/ በአንድ አካባቢ የተለያየ ዝርያ ያላቸው ዛፎችን

highly urbanized landscapes/ ስለ ዛፍ ረጅም መትከልና መንከባከብ አስፈላጊም ጠቃሚም ነው፡፡

ዕድሜ/Longevity/ መጨነቅ እምብዛም ጥቅም ምክነያቱም በተክሉ ላይ ጉዳት የሚያደርስ ተባይ

ላይኖረው ይችላል ምናልባትም ዛፉን ለመጠበቅ ወይም በሽታ ቢከሰት በሙሉ አካባቢው ላይ ያለ

እና ለማቆየት የተለየ ስምምነት ላይ ካልተደረሰ ዛፍ ላይ ጉዳት /አደጋ/ እንዳይደርስ ይረዳል፡፡

በስተቀር፡፡ በትክክልም ከተተገበረ የከተማ ውበትን

ይጨምራል፡፡ የከተማ ሁኔታን መቋቋም የሚችሉ
የተለያዩ ዛፎችን ለማግኘት ፈጠራ የታከለበት ስራ
መስራትና ጥረት ማድረግ ይጠይቃል፡፡ የዛፍ ዝርያ
ምርጫ ብቻውን በዛፉላይ የሚደርሰውን አደጋ
አይከላከልም፡፡ ስለሆነም የቅድመ- ተከላ፣ የተከላ
ወቅትና የድህረ-ተከላ ስራዎችን በተገቢው
መስራት ተገቢነው፡፡

ምስል 11፡

ብዙውን ጊዜ ቀጥ ብሎ የበቀለ ዛፍ ቅርንጫፉ

የትራፊክ እይታን እንዳይከልል ለማድረግ መጠነኛ
ግርዛት/pruning/ ማካሄድ በቂው ነው፡፡ ነገር ግን
ከፍተኛ ነፋስን መቋቋም የሚችል ቁመና/structure/
እንዲኖራቸው ለማድረግ በቋሚነት/ቀጣይነት

ለከተሞች እና ለከተማ ዳርቻ አካባቢዎች ተስማሚ ዛፎችን መምረጥ፡ የአካባቢ ግምገማ እና 1

የዝርያዎች ምርጫ | 8