Endokrin Sistem

Hastalıklarında Bakım
 Endokrin Sistemin Yapısı

Salgı Yapan Bezler

 Ekzokrin Bezler: Salgılarını kanalları yoluyla, deri

yüzeyine ya da gastrointestinal sistem içerisine
verir.

 Endokrin Bezler: Özelleşmiş hücreler, hipofiz,

tiroid, paratiroid, adrenaller (böbrek üstü bezleri),
langerhans adacıkları, overler, testisler ve timustur.
Bu bezler salgılarını doğrudan kana verirler.

2 19.01.2022
 ENDOKRİNOLOJİ – Klinik Temeller
 Bütün hücreleri, organları ve vücudun fonksiyonlarını
etkiler.

 Davranış, büyüme ve gelişme, doku fonksiyon ve

metabolizmasını, seksüel fonksiyon, ve üreme sürecini
regüle eder.

3 19.01.2022
 ENDOKRİNOLOJİ – Klinik Temeller
 Hücre büyümesi gibi yavaş gelişen vücut
fonksiyonlarını endokrin sistem regüle ederken,
nefes alma, hareket gibi hızlı fonksiyonları sinir
sistemi regüle eder.

 Bu iki ayrı sistem, primer olarak hipotalasmustaki

bağlantıları neticesinde birlikte çalışırlar.

4 19.01.2022
 ENDOKRİNOLOJİ – Klinik Temeller
 Endokrin bezler yirmiden fazla major hormonları
diğer hücrelere ulaşması için direkt olarak dolaşım
sistemine salgılarlar.

5 19.01.2022
 Endokrin Sistemin Fonksiyonları 1

Hormonlar: Organların faaliyetlerini düzenleyen

kimyasal ileticilerdir.

• Endokrin bezler tarafından kana salgılanan

hormonlar vücudun başka bir bölgesindeki
hücrelerin fonksiyonlarını etkiler. Hormonların
hedef hücrelerdeki etkileri ve hedef hücrenin
yanıtı özel reseptörler aracılığı ile gerçekleşir.

6 19.01.2022
 Endokrin Sistemin Fonksiyonları 2

Hormonların Salgılanması
 Hormonlar 2 kaynaktan salınırlar.

 Hipotalamus-hipofizer sistem

 Hipotalamusa bağlı olmayan sistem

 Sürrenal Korteks: Aldestron salınır
 Sürrenal Medulla: Adrenalin, noradrenalin salınır.
 Langerhansadacıkları: İnsülin, glikagon salınır.
 Paratiroid bezi: Parathormon salınır.

7 19.01.2022
 Endokrin Sistemin Değerlendirilmesi
1- Öykü: Endokrin sistem tüm vücut fonksiyonlarını etkilemesi
nedeniyle endokrin bozukluklarda çok çeşitli belirti ve bulgular
görülür.
 Enerji düzeylerinde değişiklik, yorgunluk ve günlük yaşam
aktivitelerinde etkilenme olur.
 Soğuk/sıcak toleransında değişiklik
 Kiloda değişiklik (artma/azalma)
 Seksüel fonksiyonlarda bozukluklar
 Hafızada, konsantrasyonda, uyku düzeninde ve davranışlarda
değişiklik
 Boyunda şişme, ellerde titreme
 Saçlarda, seste, genel görünümde değişiklikler olabilir.

8 19.01.2022
 Endokrin Sistemin Değerlendirilmesi

2- Fiziksel Değerlendirme: Hastanın görünümü endokrin

bozukluklarına özgü değişiklikler yönünden gözlenir. Grave
hastalığında ve hipertroidizmde gözlerde değişiklik (egzoftalmi)
görülür.

9 19.01.2022
 Endokrin Sistemin Değerlendirilmesi
3- Tanı Testleri
 Kandaki hormon düzeyini belirlemek için kan testleri,
 Böbrekler yoluyla idrarda atılan hormon ve hormonların son
ürünlerinin miktarını ölçmek için idrar testleri,
 Endokrin sistem bozukluklarını saptamak için uyarıcı ve
baskılayıcı testler yapılır.

10 19.01.2022
 ENDOKRİNOLOJİ – Klinik Temeller
 Endokrin sistem Bozuklukları
 Fazla çalışma
 Az çalışma
 Çok büyüme
 Bening adenom
 Malign

11 19.01.2022
 FİZİK MUAYENE
 Çok uzun
 Çok kısa
 Çok kilolu
 Çok zayıf
 Çok genç görünümlü
 Çok koyu renkli
 Çok açık renkli
 Çok kıllı
 Tüysüz
12 19.01.2022
 ENDOKRİNOLOJİ – Klinik Temeller
Klasik Endokrin Sistem
 Hipotalamus
 Hipofiz
 Tiroid, adrenal, gonadlar
 Paratiroidler
 Pankreas

13 19.01.2022
 ENDOKRİNOLOJİ – Klinik Temeller
Yeni Endokrin Sistem
 Adiposit
 Leptin, adiponektin vs
 Kalp
 ANP
 Bağırsak
 İnkretinler

14 19.01.2022
 Yeni Endokrin Sistem
Adiponektin

IL-6 Resistin

Leptin
Yağ
Angiotensinojen
Hücresi

TNF-alfa Trigliserid

Kortizol

15 19.01.2022
 ENDOKRİNOLOJİ – Klinik Temeller
(sık görülen problemler)
 Hipofiz hastalıkları
 Tiroid hastalıkları
 Paratiroid hastalıkları
 Adrenal bez hastalıkları
 Diyabet

16 19.01.2022
 Hipofiz
 Hipofiz bezi ön ve arka lob olmak üzere iki lobdan oluşur. Bezin
%70’i ön lob ya da adenohipofiz ve kalanı da arka hipofiz ya da
nörohipofiz olarak adlandırılır.

 Arka Lobdan Salınan Önemli Hormonlar

 ADH (Antidiüretik hormon, vazopressin): Böbreğin distal
tubulusundan suyun reabsorbsiyonunu sağlar.
 Oksitosin: Memede sütün kanallar geçmesini uyarır. Uterusun
düz kaslarının kontraksiyonunu sağlar.
 Bu hormonlar hipotalamustan salgılanır ve depolanmak üzere
hipofiz arka lobuna taşınırlar.

17 19.01.2022
 Hipofiz 2
 Hipofiz Orta Lob Hormonu
 Melanin Situmulan Hormon (MSH): Adrenal korteksi uyararak
pigmentasyonu etkiler.

 Hipofiz Ön Lobundan Salgılanan Hormonlar

 Somototropik Hormon (STH Growth Hormon:GH, Büyüme
Hormonu:BH): Kemikler ve yumuşak dokularda büyümeyi
sağlar. Protein sentezini arttırır. Glikozun glikojen olarak
depolanmasını sağlar.

18 19.01.2022
 Hipofiz 3
 TSH (Troid Stimulan Hormon): Troid bezini uyarır. Troid
hücrelerinin iyot tutma kapasitesini arttırır.

 Prolaktin: Meme bezinin büyümesini ve laktasyon sürecini

uyarır.

 ACTH (Adrenokortikotropik hormon): Böbrek üstü bezini

uyarır. Steroid hormon salgılanmasını uyarır.

19 19.01.2022
 Hipofiz 4
 Gonodotropik Hormon (FSH: Folikül Stimulan Hormon ve LH:
Lüteinize Hormon): Gonadlar uyarır. Büyüme ve üremede
etkilidir. Kadınlarda ovulasyon, erkeklerde progesteron
yapımında etkilidir.

 Hipofiz ön lob hormonları hipofiz tarafından salgılanan serbest

bıraktırıcı (relaising factor: RF) ve engelleyici faktörler
(inhibitory factor: IF) tarafından kontrol edilir. Bu faktörler
hipofizer portal kan damarları yoluyla ön loba ulaşırlar.

20 19.01.2022
 ENDOKRİNOLOJİ – Klinik Temeller
 Hipofiz
 Fazla çalışma
 Akromegali (Gigantism)
 Az çalışma
 Cücelik
 Çok büyüme
 Alan defektleri
 Hipofiz adenomu

21 19.01.2022
 Hipopituitarizm
 Ön Hipofiz
 Sekonder endokrin
yetmezliği (tiroid, adrenal,
gonadal)
 Arka Hipofiz
 ADH yetmezliği
 Oksitosin yetmezliği

22 19.01.2022
 Hipopituitarizm
 Semptomlar
 Ön Hipofiz
 Hipotiroidi
 Hipoadrenalism
 Hipogonadism
 Arka Hipofiz
 Diyabetes insipidus

23 19.01.2022
 Hipopituitarizm
 Teşhis
 Ön Hipofiz
 Stimulasyon
 İnsulin tolerans testi
 Arka Hipofiz
 Diyabetes insipidus
 Su kısıtlaması

24 19.01.2022
 Hipofiz Bozuklukları 1

 Hipofiz ön lob bozukluklarında iki temel patolojik durum

ortaya çıkar

 Hipofiz bezinin ön lobunun hiperfonksiyonu

(hiperpitüiterizm)

 Büyüme hormonu

 Ergenlikten önce fazla salındığında jigantizm,

 Ergenlikten sonra fazla salındığında akromegali görülür.

25 19.01.2022
 Klinik Belirtiler - Akromegali
Anamnez
 5-10 yıl
 Baş ağrısı
 El, yüz ve ayaklarda
değişiklikler
Belirtiler
 Alt çenede, burunda, el ve
ayaklarda büyüme
 Proksimal myopati
 Görme alanı bozuklukları

26 19.01.2022
 Hipofiz Bozuklukları 2
 Hipofiz bezinin ön lobunun hipofonksiyonu (hipopitüiterizm)

 Puberte öncesi hipofiz ön lob hormonlarının eksikliğinde

hipofizer cücelik,

 Puberte sonrası hipofiz ön lob hormonlarının eksikliğinde

Simmond kaşeksisi oluşur.

27 19.01.2022
 Hipofiz Bozuklukları 3
 Hipofiz orta lob bozukluklarında iki temel patolojik durum
ortaya çıkar.

 Hipofizin orta lobundan fazla miktarda MSH (Melanin Stimulan

Hormon) salgılanması sonucu aşırı pigmentasyon, az miktarda
MSH salgılanması sonucu albinizm gelişir.

28 19.01.2022
 Hipofiz Bozuklukları 4
 Hipofiz arka lob bozukluklarında iki temel patolojik durum
ortaya çıkar.

 ADH yetersizliği sonucu Diabetes İnsipitus, ADH fazlalığı

sonucu düşük sodyum sendromu ortaya çıkar.

29 19.01.2022
 Tiroid Hastalıkları
 İyot, tiroid hormonlarının yapılmasında temel elementtir.

 Tiroid hormonları troid bezinde sentezlenip, tiroid hücresi

proteinlerine bağlanarak depolanır ve gereksinim halinde kan
akımına geçer.

 Tiroid bezinden T3 (tiroksin) ve T4 (triidotiroksin) sekresyonu,

TSH (Trid Stimulan Hormon ya da tirotropin) tarafından kontrol
edilir.

 T3 hızlı etkili, T4 yavaş etkilidir.

 Serumda T4/T3oranı 20/1’dir.

30 19.01.2022
 Tiroid Hormonlarının Görevleri 1
 Tiroid hormonlarının öncelikli fonksiyonları hücresel metabolik
aktiviteyi kontrol etmektir. T3 ve T4 metabolik süreci hızlandırır.

 Tiroid hormonları hücre çoğalmasını etkiler ve beynin gelişmesinde

önemlidir.

 Tiroid aynı zamanda normal büyümede görev alır.

 Protein sentezi ve yıkımında görev alır, Yağ asidi oksidasyonunda

görev alır.

 Zeka gelişiminde, sinir sisteminin fonksiyonlarını düzenlemede

etkilidir.

 Kalp ve solunum hızını arttırır, barsaklardan glikoz emilimini arttırır.

31 19.01.2022
 Tiroid Hormonlarının Görevleri 2

 Kalsitonin: Kalsitonin ya da tirokalsitonin tiroid bezinden

salgılanan bir hormondur. Kalsitonin plazmada yüksek düzeyde
kalsiyuma tepki olarak salgılanır ve kalsiyumun kemiklerde
depolanmasını hızlandırarak plazmadaki seviyesini düşürür.

32 19.01.2022
Paratiroid
 Parathormon kandaki kalsiyum düzeyini ayarlar.
 Hipokalsemide: Parathormon yapımı uyarılır
 Hiperkalsemide; Böbreklerde kalsiyum atılımı artar,
barsaktan emilim azalır ve
 kandaki kalsiyum kemiklerde depolanır.

33 19.01.2022
 Kalsiyum Metabolizma Bozuklukları
Hiperparatiroidi
 Kalsiyum yüksek, fosfor
düşük, PTH yüksek
 Semptomlar
 Kabızlık, karın ağrısı,
poliüri, polidipsi,
depresyon
 Tedavi
 Cerrahi

34 19.01.2022
 Kalsiyum Metabolizma Bozuklukları
Hipoparatiroidi
 Kalsiyum düşük, fosfor
yüksek, PTH düşük
 Genellikle otoimmun
 Semptomlar
 Kramp, tetik parmak,
Chovestek belirtisi, Trouse
belirtisi
 Tedavi
 D vitamini ve kalsiyum

35 19.01.2022
 Kalsiyum Metabolizma Bozuklukları
D Vitamin Yetmezliği
 Kalsiyum düşük, fosfor düşük, PTH normal veya
yüksek, 25OH Vitamin D düşük

 Osteomalazi (erişkin)
 Raşitizm (çocukluk çağı)

36 19.01.2022
 Kalsiyum Metabolizma Bozuklukları
D Vitamin Fazlalığı
 Endojen
 Sarkoidoz
 Lenfoma
 Eksojen
 Fazla D vitamin alımı

37 19.01.2022
 Kalsiyum Metabolizma Bozuklukları
Tümöre Bağlı Hiperkalsemi
 Akciğer, meme
 PTHrP veya kemik metastazı

38 19.01.2022
 Kalsiyum Metabolizma Bozuklukları
Osteoporoz
 Sıklıkla postmenopozal kadında görülür. Erkekte nadir.
 Risk faktörleri
 Zayıflık
 Beyaz ırk ve Asyalı
 Düşük kalsiyum alımı
 Hipertiroidi, hiperparatiroidi, D vitamin yetmezliği

39 19.01.2022
 ENDOKRİNOLOJİ – Klinik Temeller
 Tiroid
 Fazla çalışma
 Hipertiroidi
 Az çalışma
 Hipotiroidi
 Çok büyüme
 Guatr
 Tiroid nodülü
 Malign

40 19.01.2022
 Tiroid Bezi Anomalileri 1
1. Tiroid Büyümeleri
a) Basit Guatr
1) Endemik Guatr
2) Sporadik Guatr

b) Tiroiditisler

c) Tiroid Tümörleri

41 19.01.2022
 Nodül/Guatr
 Semptomlar
 Nefes alma
 Yutkunma
 Belirtiler
 Trakeal kompresyon
 Ses kısıklığı
 Dilate venler

42 19.01.2022
 Nodül/Guatr
 Tetkikler
 Tiroid hormonları
 T4, TSH
 Görüntüleme
 Tiroid USG (gerekirse
Tiroid sintigrafisi ve TIIAB)

43 19.01.2022
 Tiroid Bezi Anomalileri 2
2. Tiroid Hormonu Yapım Bozukluları
a) Hipotiroidizm
 İyot eksikliğine bağlı guatr
 Kretinizm
 Miksödem
b) Hipertiroidizm
 Tirotoksikoz
 Basedow Grawes Hastalığı

44 19.01.2022
 Tiroid Büyümeleri 1
 GUATR: Tiroid bezinin her türlü büyümesidir. Tiroid
bezinin genellikle normal olduğu, iltihabi bir durum ya
da habis bir olayın olmadığı durumlardaki tiroid
büyümeleri basit guatr, ötiroid guatr ya da toksik
olmayan guatr adını alır.

 Basit Guatr: Yalnızca tiroid bezi büyüktür. Tiroid

fonksiyonunda artma ya da azalma söz konusu
değildir. Basit Guatr’ın 2 şekli vardır.

45 19.01.2022
 Tiroid Büyümeleri 2
 Endemik guatr: Belli coğrafi bölgelerdeki kullanılan tuz
ve sulardaki iyot düşüklüğüne bağlıdır.

 Sporadik guatr: Belli bölgelere özgü değildir. Nedeni

genetik defektlere bağlı iyot metabolizması
bozuklukları, yüksek guadrojen besinlerin (lahana,
şalgam, şeftali, ıspanak, havuç, bezelye vb) alınması ve
yüksek miktarda iyot alınmasıdır.

46 19.01.2022
 Tiroid Büyümeleri 3
Belirti ve Bulgular
Tiroid bezi büyümesi, büyüyen bezin larinks ve
trakeaya baskısı sonucu solunum güçlüğü, özefagusa
baskısı sonucu yutma güçlüğüdür.
Tedavi: İyot solüsyonu ya da potasyum iyodür verilir.
İyot tedavisinin yetersiz olduğu durumlarda tiroid bezi
çıkarılır.
b) Tiroiditis: En yaygın tipi Haşimato tiroiditistir.
İdiyopatiktir. Tedavide tiroid hormonu verilir.

47 19.01.2022
 Tiroid Hormonu Yapım Bozuklukları 1
a) Hipotiroidi: Hipometabolik, hipoaktif bir durumdur.

1) Kretinizm: Konjenital tiroid hormonu yetmezliği vardır. Annenin

gebelikte fazla miktarda antitiroid alması ya da yüksek doz iyot
almaya bağlı olabilir.
2) Miksödem: Erişkinde tiroid hormonunun sentezinde düşüklük
vardır.
 Haşimato, cerrahi eksizyon, tümör, yüksek miktarda antitiroidler
hastalığın oluşmasında etkili olabilir.

48 19.01.2022
 Tedavi - Hipotiroidi – Hashimato Hastalığı

 Ömür boyu L-Tiroksin

49 19.01.2022
 Hipotiroidi – Hashimato Hastalığı
 Semptomlar
 Kilo alma
 Yorgunluk
 Kabızlık
 Depresyon
 Kas ağrıları
 Cilt kuruluğu

50 19.01.2022
 Hipotiroidi – Hashimato Hastalığı
 Anamnez
 Öz ve Soy geçmişi
 Otoimmun
 Hipotiroidi/hipertiroidi
 Diyabet, çöliyak, B12 yetmezliği,
vitiligo vs
 Belirtiler
 Tiroid palpasyon bulguları
 Reflekslerde yavaşlama
 Bradikardi
 Şişme
 Kas sertliği
 Kabızlık
 Cilt kuruluğu

51 19.01.2022
 Teşhis - Hipotiroidi – Hashimato Hastalığı

 Tetkikler
 Tiroid hormonları
 T4, TSH
 Otoantikorlar
 Antitiroglobulin,
Antiperoksidaz
 Görüntüleme
 Genellikle gerekmez

52 19.01.2022
 Tiroid Hormonu Yapım Bozuklukları 2
Belirti ve bulgular üç grupta toplanabilir.
Metabolizmanın yavaşlamasına bağlı belirti ve bulgular
Kişilik değişiklikleri
Generalize interstisyel ödem.

Tedavi: İyot preparatları ömür boyu verilir.

53 19.01.2022
 Tiroid Hormonu Yapım Bozuklukları 3
b) Hipertiroidizm

1) Tirotoksikoz: Yüksek dozda tiroid hormonu verilmesi sonucu ortaya

çıkar. Hormonu kesmekle geçer.

2) Basedow Grawes (Diffüz Toksik Guatr-Egzoftalmik Guatr):Tiroidin

patolojik büyümesidir, 2 nedenle olur:adenom, otoimmün

Belirti ve bulgular 3 temel başlıkta toplanır.

 1- Guatr 2- Hipertiroidizm 3- Egzoftalmi
 Hastada tirotoksikoz belirtileri görülür. Miksödemin tam tersidir.

54 19.01.2022
Basedow Grawes’te görülen belirti ve bulgular 1
 Sinir Sistemi: Çabuk sinirlenme, heyecanlanma, sıcak basması,
uyku bozuklukları, dudak ve ellerde titreme
 Deri: Terli, nemli, ince, palmar eritem, saçlar ince yumuşak, düz
 Kemikler: Osteoporoz
 Karbonhidrat metabolizması: Glikoneogenez ve glukojenaliz
artmasına bağlı diabetes mellitus
 Kardiyovasküler sistem: Taşikardi, hipertansiyon, fibrilasyon,
kalp yetmezliği
 Solunum sistemi: Kas kontraksiyonlarına bağlı dispne, vital
kapasitede düşme

55 19.01.2022
Basedow Grawes’te görülen belirti ve bulgular 2
 Sindirim sistemi: HCl artar, gastrit, diyare, siroz, iştahta artma
 Hemapoetik sistem: Pernisiyöz anemi, folik asit eksikliği
 Üreme sistemi: Oligomenore
 Sıcağa intolerans, kilo kaybı, avuçlarda terleme
 Boyunda tiroid bezi 3-4 kat büyür.
 Egzoftalmi: Göz küresinin arkasında oluşan ödem nedeniyle
gözlerin
 ileri doğru çıkmasıdır. Göz damarları genişler, kırmızılık olur, göz
kapakları kapanmaz.

56 19.01.2022
 Hipertiroidi – Graves’ Hastalığı
 Semptomlar
 Kilo kaybı
 İştah artması
 Çarpıntı
 Sinirlilik
 Uykusuzluk, sıcak basması
 Hiperdefekasyon
 Terleme
 Ellerde titreme
 Kas güçsüzlüğü
 Göz bulguları
57 19.01.2022
 Teşhis - Hipertiroidi – Graves’ Hastalığı
 Tetkikler
 Tiroid hormonları
 T3, T4, TSH
 Otoantikorlar
 Antitiroglobulin,
Antiperoksidaz, TRAK
 Görüntüleme
 Tiroid sintigrafisi

58 19.01.2022
 Tedavi - Hipertiroidi – Graves’ Hastalığı
 Medikal tedavi
 Tiourasiller
 Carbimazole
 Propylthiouricil
 Radyoaktif iyot tedavisi
 Cerrahi

59 19.01.2022
Basedow Grawes’te tedavi ve bakım
Tedavi
 Antitiroid ilaçlar (18 yaş altında ve gebelerde kullanılmaz)
 Radyoaktif iyot tedavisi
 Cerrahi tedavi

Bakım
 Hiperaktivite, anksiyete ve huzursuzluğa yönelik bakım, bu konuda hasta
ailesine eğitim verilir
 Diğer hastalardan ayrı bir odada yatırılır.
 Hastalar çabuk acıktıkları için kalori değeri yüksek, bol vitaminli diyet verilir.
Diyare varsa buna yönelik girişimler uygulanır.
 Sıcağa intolerans olduğu için hastalar serin odalarda yatırılmalıdır.

60 19.01.2022
Basedow Grawes
 Egzoftalmiye yönelik bakım yapılır:
 Enfeksiyondan korumak için göz bakımı verilir.
 Göz içi basıncını düşürmek için; diüretik, hipertonik solüsyonlar kullanılır.
 Enflamasyonu azaltmak için glikokortikoidler kullanılır.
 İritasyonu azaltmak için %1-4’lük metil selülozlu göz damlaları kullanılır
 Ülserasyon ve enfeksiyonu önlemek için göz bandı, koyu camlı gözlük,
uyurken başın yüksekte tutulması, tuz kısıtlaması, göz egzersizleri, ileri
vakalarda gözün cerrahi olarak dikilmesi yoluna gidilir.
 Kardiyak komplikasyonlar yönünden dikkatli olmak gerekir.
 Beden imajı ile ilgili psikolojik destek sağlanır.

61 19.01.2022
Adrenal (Surrenal-Böbrek Üstü) Bezleri 1
 Adrenal Medulla: Adrenalin ve Noradrenalin salınır.

 Adrenal Korteks: Glukokortikoidler (kortizon) ve

mineralokortikoidler (aldesteron) sanılır.

62 19.01.2022
 ENDOKRİNOLOJİ – Klinik Temeller
 Adrenal
 Fazla çalışma
 Cushing sendromu : Glokortikoidlerin fazla salınımı sonucu
 Sendromu
 Hastalığı
 Az çalışma
 Akut: adrenal kriz
 Kronik: Addison Hastalığı
 Adrenal adenom
 Adrenal karsinom

 Mineralokortikoidlerin fazla salınımı sonucu hipertansiyon, ödem,

hipopotasemi, az salınımı sonucu osmotik diürez ve dehidratasyon
gelişir.


63 19.01.2022
Adrenal (Surrenal-Böbrek Üstü) Bezleri 2
 Adrenal medulla hormonlarına katekolaminler adı da
verilir. Adrenalin, noradrenalin etkisi sempatik sinir
sistemine benzer.

 Adrenal medullanın hipo ya da hiperfonksiyonu

hayatı tehdit edebilir.

64 19.01.2022
Adrenal Medulla Hormonlarının Stres Durumunda Etkileri
 Karaciğerde glikojeni glikoza çevirir.

 Kardiyak outputu, nabız hızını ve kan basıncını arttırır.

 Bronşları genişletir. Solunum hız ve derinliği artar.

 Pupillaları genişletir. GİS fonksiyonlarını azaltır,

 Zihin aktivitesini arttırır.

 Savaş ya da kaç veya vur ya da kaç mekanizması çalışır.

 Bu hormonlar birdenbire azalırsa kişi şokla kaybedilir.

65 19.01.2022
Adrenal Korteks Hormonları
 Glikoneogenezis ve glikojenaliz yoluyla kan şekerini arttırır.
 Protein yıkımını artırır.
 Sodyum ve su reabsorbsiyonunu arttırır.
 Gastrik asit yapımını artırır.
 Yeni antikor salınımını azaltır.

Kortizol salınımına neden olan durumlar

 Her türlü travma
 Enfeksiyonlar
 Hareketsizlik
 Aşırı soğuk, sıcak
 Ağır hastalıklar
 Stres

66 19.01.2022
Cushing Sendromu 1
Etyoloji: Hipofiz ön lob adenomu, adrenal
korteks tümörleri, hipotalamusta RF artışı
(idiyopatik), iatrojenik

Belirti ve Bulgular
 Genel görünüm: Aydede yüz, bufalo
görüntüsü, santral obezite kilo alma,

 Kas-kemik: Osteoporoz, sırt ağrısı, çabuk

yorulma, proksimal kas güçsüzlüğü,
 Deri: Nemli, ince, donuk eflatuni strialar,
sarkık karın, ekimoz, peteşiler

67 19.01.2022
Cushing Sendromu 2
 Kardiyovasküler sistem: Sıvı volüm artışı
 GİS: HCl artışı, gastrit
 Metabolizma: Hiperglisemi, DM, santral obezite,
hipertansiyon
 İmmün sistem: İnflamasyon ve immün sistem
baskılanması
 Emosyonel durum: Öfori ya da irritabilite, ya da
depresyon, uyku bozukluğu
 Sıvı elektrolit: Sodyum ve su retansiyonu,
hipokalemi
 Üreme Sistemi: Kadınlarda hirşutizm (erkek tipi
kıllanma),menstruasyon bozuklukları

68 19.01.2022
Cushing Sendromu 3
Tedavi: RT ya da cerrahi tedavi yapılır. Cerrahi tedavi ile adrenal bez alınırsa
ömür boyu hormon tedavisi yapılır.

Bakım
 Kas yorgunluğuna bağlı aktivite azlığına yönelik bakım verilir.
 Su ve sodyum tutulumuna yönelik bakım verilir.
 Yaralanma ve enfeksiyon riskine yönelik bakım verilir.
 Beslenme bozukluğuna yönelik bakım verilir. Asitli gıdalar kısıtlanır.
 Hiperglisemi ve hipertansiyon yönünden özel dikkat gerekir!!!
 Psikolojik destek sağlanır. Depresyona yönelik bakım verilir.

69 19.01.2022
 Hipoadrenalism – Addison Hastalığı
Kortizonun kronik hipofonksiyonu sonucu gelişir.
Neden genellikle otoimmüniteye bağlı bezin atrofisidir.

Anamnez
 2-5 yıl
 Yorgunluk, bitkinlik, halsizlik, iştahsızlık, kilo kaybı, bulantı varlığı
sorgulanır, enfeksiyon olasılığı artmıştır.

Belirtiler ve bulgular
 Pigmentasyon
 Postural hipotansiyon
 Hipoglisemi, hiponatremi, hematokrit artışı

70 19.01.2022
Addison Hastalığı

71 19.01.2022
 Hipoadrenalism – Addison Hastalığı
 Teşhis
 ACTH
 Kortizol
 Synacten testi

 Tedavi
 Tedavi: Kortikosteroidler
 Hidrokortizon
 Mineralokortizon
 Tuzlu diyet verilir.

72 19.01.2022
 Diyabet
İnsulin Fizyolojisi

 Anabolik hormondur.
 Glukozu glikojene dönüştürür (karbohidrat depolama)
 Amino asidi proteine dönüştürür
 Yağ asidlerini trigliseride dönüştürür (yağ depolama)

 Tam eksikliği ketoasidoza neden olur.

73 19.01.2022
 Diyabet
 Patofizyoloji
 Tip 1
 %50’si otoimmun nedenlidir. Diğer yarısı idiyopatiktir.
 Mutlak insulin yetmezliği vardır.
 Ketoza meyillidirler.
 Tip 2
 İnsulin direnci ile insulin yetmezliği kombinasyonundan
oluşur.
 Diyabetiklerin ortalama %90’ını teşkil eder.
 Genetik geçişlidir.

74 19.01.2022
 Diyabet
 Belirti ve semptomlar:
 Çok su içme
 Sık idrara gitme, gece tuvalete kalkma
 Ağız kuruluğu
 Yorgunluk, halsizlik, uyku hali
 Çabuk acıkma
 Kilo kaybı
 Görmede bulanıklık

75 19.01.2022
 Diyabetin Tanı Kriterleri
 Randomize kan şekeri ≥ 200 mg/dl
 Açlık Kan Şekeri ≥ 126 mg/dl
 OGTT 2. saat kan şekeri ≥ 200 mg/dl

IGT: OGTT 2. saat kan şekeri:

≥ 140 mg/dl ve < 200 mg/dl

IFG: AKŞ < 126 mg/dl ve ≥ 100 mg/dl

76 19.01.2022
 Diyabet
 Akut komplikasyonları önlemek ve uzun dönemde
kronik komplikasyon gelişme riskini azaltmak için
hastanın devamlı takibi ve hastanın kendi kendini
takip edebilmesi için eğitilmesi şarttır.

 Diyabet tedavisi komplikedir ve sadece glisemi

takibi yeterli değildir.

77 19.01.2022
 İlk Müracaat
 Hastayı değerlendirmek
 Komplikasyonları değerlendirmek
 Tedavi planını oluşturmak
 Devamlı takibin bazal verilerini oluşturmak

için tıbbi değerlendirme ve fizik muayene

yapılmalıdır.

78 19.01.2022
 İlk Müracaat
Diyabet teşhisi daha önceden konulmuşsa:
Ek olarak
 Önceki tedavi
 Önceki ve o andaki glisemik kontrol
 Diyabetin eşlik eden hastalıklar ve komplikasyonları

değerlendirilmelidir.

79 19.01.2022
 Diyabet Yönetimi
 Hastaya, ailesine, profesyonel ekibin özelliğine göre
bireyselleştirilmiş takip planı oluşturulmalıdır.

 Tedavi hedefleri mutlaka beraber saptanmalıdır.

 Hasta eğitilerek takip ve tedavide rastlanacak

problemlerin çözümünde mümkün olduğunca
bizzat kendisinin katılımı teşvik edilmelidir.

80 19.01.2022
  Hastanın yaşı
 Eğitim düzeyi
 Okul veya iş programı
 Fiziksel aktivitesi
 Yeme alışkanlıkları
 Sosyal statüsü ve kişiliği
 Kültürel faktörler
 Diyabet komplikasyonlarının varlığı
 Diğer hastalıkların varlığı

mutlaka göz önüne alınarak tedavi düzenlenmelidir.

81 19.01.2022
 Glisemik Kontrol

 HbA1c < % 7.0 (%6.5; %6.2)

 Açlık plazma glukozu < 110 mg/dl (100 mg/dl)

 Postprandiyal plazma glukoz < 140 mg/dl (180 mg/dl)

82 19.01.2022
 Glisemik Kontrolun Değerlendirilmesi

Kendi kendine takip:

 Diyabet tedavisinin ayrılmaz bir parçasıdır.

 Plana özellikle insülin kullanan hastalarda mutlaka

dahil ediniz.

 Hastaya nasıl yapacağını öğretiniz ve hastanın

kapasitesini ve uygulamalarını mutlaka takip ediniz.

83 19.01.2022
 Glisemik Kontrolun Değerlendirilmesi

HbA1c:

 Tedavi hedeflerine sahip stabil hastalarda yılda en

az iki defa

 Tedavi rejimi değişen ve tedavi hedeflerini

tutturamayan hastalarda yılda dört defa ölçünüz.

84 19.01.2022
 Komplikasyonların Önlenmesi ve Takibi
I. Kardiyovasküler Hastalık:
Kan Basıncı:
• Bütün rutin kontrollerde ölçülmelidir.
Sistolik Kan Basıncı ≥ 130 mmHg veya
Diyastolik Kan Basıncı ≥ 80 mmHg ise TA takibi

• Otonomik nöropatiyi değerlendirmek için ortostatik kan

basıncı ölçülmelidir.

HEDEF: Sistolik Kan Basıncı < 120 mmHg

Diyastolik Kan Basıncı< 70 mmHg

85 19.01.2022
 Komplikasyonların Önlenmesi ve Takibi

Lipid Profili:
• LDL kolesterol ve trigliserid seviyelerinin düşürülmesi
kardiyovasküler olayları azaltır.

• Yetişkinlerde yılda en az bir defa, lipid profili düşük riskli

olanlarda (LDL < 100 mg/dl; HDL > 60 mg/dl; trigliserid <
150 mg/dl) iki yılda bir defa kontrol ediniz.

HEDEF: Primer olarak LDL kolesterol < 100 mg/dl

Trigliserid < 150 mg/dl
HDL kolesterol erkekte > 40 mg/dl
kadında > 50 mg/dl

86 19.01.2022
 Komplikasyonların Önlenmesi ve Takibi
Diyabette anti-platelet:

• Makrovasküler hastalığı olan bütün yetişkinler

En az bir tane diğer kardiyovasküler risk faktörü olan ≥ 40
yaş olan hastalara 75-325 mg/gün aspirin başlayınız.

• Diğer kardiyovasküler risk faktörü olan 30-40 yaş arası

hastalarda aspirin kullanımını değerlendiriniz.

• 21 yaş altı hastalarda Reye Sendrom riski nedeni ile

kullanmayınız.
87 19.01.2022
 Komplikasyonların Önlenmesi ve Takibi

Sigara kullanımı:

• Bütün hastalara sigara içmemeyi öneriniz.

• Sigarayı bıraktırmayı rutin tedavi protokolüne ekleyiniz.

88 19.01.2022
 Komplikasyonların Önlenmesi ve Takibi
Koroner arter hastalığı tarama ve tedavisi:
• Yılda en az bir defa kardiyovasküler risk faktörlerini değerlendiriniz:
Dislipidemi
Hipertansiyon
Sigara
Ailede premature koroner arter hastalığı
Mikro veya makroalbüminüri

• Efor testi yapılması gereken durumlar:

Tipik veya atipik kardiyak semptom
Anormal EKG bulguları
Periferik veya karotis arter hastalığı
Sedanter yaşam süren 35 yaş üstü egzersiz yapacaklar
En az iki risk faktörü olanlar
89 19.01.2022
 Komplikasyonların Önlenmesi ve Takibi

II. Diyabetik Nefropati :

• Tip 1 diyabetik hastalarda teşhisten beş yıl sonra ve tip

2 diyabetik hastalarda teşhiste başlamak üzere yılda
bir defa mikroalbüminüri varlığını kontrol ediniz.

• Nefropati riskini azaltmak veya progresyonunu

yavaşlatmak için glukoz ve kan basıncı kontrolunu
sağlayınız.

90 19.01.2022
 Komplikasyonların Önlenmesi ve Takibi

Mikroalbüminüri tarama metodları:

1. Randomize spot idrarda albümin/kreatinin oranı

2. 24 saatlik idrarda albümin
3. Overnight veya 4 saatlik idrarda albümin

Spot idrarda: (/mg kreatinin)

Normal < 30
Mikroalbüminüri 30-299
Makroalbüminüri ≥ 300

91 19.01.2022
 Komplikasyonların Önlenmesi ve Takibi

III. Diyabetik Retinopati:

• Tip 1 diyabetik hastalarda teşhisten 3-5 yıl sonra ve tip
2 diyabetik hastalarda teşhiste başlamak üzere yılda bir
defa göz uzmanı tarafından göz dibi muayenesi
yapılmalıdır (retinopati gelişmişse daha sık).

• Optimal glukoz ve kan basıncı kontrolu retinopati riskini

ve progresyonunu azaltır.

• Aspirin retinopatiyi önlemez veya hemoraji riskini

arttırmaz

92 19.01.2022
 Komplikasyonların Önlenmesi ve Takibi

IV. Ayak Bakımı:

• Bütün vizitlerde görsel kontrol yapınız ve yılda bir kez
kapsamlı ayak muayenesi yapınız.

• Belirgin kladukasyonu olan hastalarda vasküler

değerlendirme yaptırınız.

• Bütün hastalara ayak bakımını mutlaka öğretiniz.

• Yüksek riskli hastaları mutlaka uzmanına gönderiniz.

93 19.01.2022
 Koruyucu Takip

I. Gebelik Öncesi
• HbA1c normal veya normale yakın olmalı

• Üreme çağındaki bütün kadınlar gebelik öncesi sıkı glukoz

kontrolunun gerekliliği yönünden eğitilmelidir.

• Gebelikte diyabetik retinopati, nefropati, nöropati ve

kardiyovasküler hastalık yönünden takip edilmelidir.

• ACE inhibitörleri, ARBs, statinler, oral anti-hiperglisemikler

gebelikten önce kesilmelidir.

94 19.01.2022
 Tip 2 Diabetes Mellitus Tedavisi

Nonfarmakolojik Tedavi:
1. Diyet: İdeal kilo hedeflenir

2. Fizik aktivite: Programlı egzersiz uygulaması

3. Alkol alımı ve sigara kullanımı durdurulur

95 19.01.2022
 Diyabette Obezite Tedavisi
 Yaşam tarzı modifikasyonu
* Davranış değişikliği eğitimi
* Düzenli egzersiz
* Alkol ve sigaranın yasaklanması
 Medikal nutrisyon tedavisi (MNT: Tıbbi Beslenme tedavisi)
* Dengeli ve düzenli, sağlıklı beslenme
 Diyabet tedavisinin düzenlenmesi
 İlaç tedavisi (Orlistat)
 Cerrahi tedavi (Gastrik bandaj)

96 19.01.2022
 Diyabette Beslenme Tedavisi Amaçları

➢ Hastanın tüm hayatı boyunca uygulayabileceği, kişiye özel en

ideal beslenme düzenini sağlayarak yaşam kalitesini
yükseltmek

➢ Hipo / Hiperglisemiyi önlemek

➢ Dislipidemiyi düzeltmek

➢ Ulaşılabilir vücut ağırlığını sağlamak

97 19.01.2022
 Diyabette Beslenme Tedavisi Önerileri – 1
✓ Yemek saatlerinin sık aralıklı ve düzenli olması sağlanmalı (6
öğün)

✓ Glisemik indeksi düşük besinler ve kompleks karbonhidratlar

tercih edilmeli

✓ Glomerüler filtrasyon hızına göre protein alımı ayarlanmalı

✓ Alkol alımı kısıtlanmalı

✓ Özel diyabetik ürünler önerilmemeli

98 19.01.2022
 Diyabette Beslenme Tedavisi Önerileri – 2
 Günlük enerjinin % 50-60’ı karbonhidrattan
(bireyselleşmiş öneriler)

 %10-20’si proteinden (0.8gr/kg/gün)

 %30’dan azı yağdan sağlanmalıdır (<%10 doymuş)

 Diyetteki yağ miktarı arzu edilen kan lipid düzeyine göre

ayarlanmalıdır

 Mineral ve vitamin yönünden yeterli ve dengeli beslenme

sağlanmalı

 Sodyum alımı hipertansiyonda ve nefropatide azaltılmalıdır

99 19.01.2022
 Diyabette Egzersiz
¬ İnsülin direncini azaltır

¬ Kilo kaybı sağlar

¬ Dislipideminin düzelmesine katkı salar (HDL

kolesterolü arttırır, trigliserid ve VLDL’yi azaltır)

¬ Periferik glukoz kullanımını arttırır

100 19.01.2022
 Egzersiz Stratejileri
siz programı hastanın sağlık durumu, beden yapısı, hobilerine uygun
olmalı
¬ Düzenli (mümkünse her gün) yapılmalı

¬ Çok sıcak ve soğukta, metabolik kontrolün iyi olmadığı

durumlarda (KŞ>270 mg/dl ve idrarda aseton +)
yapılmamalı

¬ Uygun ayakkabı kullanılmalı

¬ 30 dk başlanıp 60 dk ya kadar arttırılabilir

¬ Yemekten 1-1,5 saat sonra yapılması tercih edilmeli

101 19.01.2022
 Egzersiz İçin Riskli Gruplar
¬ Yaş >35

¬ Diyabet süresi >10 yıl

¬ Koroner arter hastalığı için ek risk faktörü olanlar

¬ Mikrovasküler komplikasyon (proliferatif

retinopati, nefropati (mikroalbüminüri))
¬ Periferik damar hastalığı

¬ Otonom nöropati

102 19.01.2022
 Dinlediğiniz için teşekkürler

103 19.01.2022