BİYOLOJİ Endokrin Sistem: Hormonların Genel Özellikleri, Hipofiz Bezi

Arke

Özet

1. Hormonların Genel Özellikleri ve Çalışma Mekanizması

Salgı bezleri, dış salgı (ekzokrin) bezleri, iç salgı (endokrin) bezleri ve karma bezler
olmak üzere üç çeşittir.

Ekzokrin bezler, tükürük bezi, ter bezi, gözyaşı bezi, süt bezi gibi ürettiği salgıyı bir
kanala ya da vücut boşluğuna bırakan bezlerdir.

Endokrin bezler ürettiği salgıları kana verir. Endokrin bezler hormonları üretir. Beyinde
bulunan hipofiz bezi, gırtlak bölgesinde bulunan tiroit bezi, paratiroit bezi, böbrek üstü
bezleri endokrin bezlerdir.

Karma bezler hem hormon üreterek kana verir, hem de başka salgıları da vücut
kanallarına bırakır. Pankreas, insülin ve glukagon hormonlarını üretip kana verir,
pankreas özsuyunu ise virsung kanalı yoluyla ince bağırsağa salgılar. Bu nedenle
karma bir bezdir. Ovaryum ve testisler de karma bezlerdir.

Hormonların genel özellikleri şunlardır:

• Salgılandıkları hücreden kana verilir.
• Kan yolu ile hedef organa taşınır.
• Hedef organa ait hücrelerin hücre zarındaki reseptörler ile uyumludur.

• Bir hormonun birden fazla hedef organı bulunabilir.

• Etkili olabilmeleri için kanda belirli bir seviyede bulunmaları gerekir.
• Organik yapılı moleküllerdir.
• Karbonhidrat, yağ ya da protein yapıda olabilirler.

1/3
BİYOLOJİ Endokrin Sistem: Hormonların Genel Özellikleri, Hipofiz Bezi
Arke

Özet

2. Hipofiz Bezinin Özellikleri

Hipofiz bezi bezelye büyüklüğünde olan, birçok hormon üreten bir bezdir.
Hipotalamusta üretilen RF (releasing faktör) hipofiz bezini uyararak hormonların
üretilmesini sağlar.
Hipofiz ön lob, ve arka lob olmak üzere iki kısımdan oluşur. Ön lob epitel hücrelerinden,
arka lob ise sinir hücrelerinden oluşur.

Tiroit

Böbrek Adrenal korteks

Uterus düz Meme bezi
kasları Kemik ve kas
Meme bezi
Deri
Ovaryum ve testis

Arka lobdan salgılanan ADH böbreğe, oksitosin hormonu uterus düz kaslarına ve
meme bezine etki eder.

Ön lobdan salgılanan TSH tiroit bezine, ACTH adrenal kortekse, LTH meme bezine,
somatotropin kemik ve kas dokularına, FSH ve LH ovaryum ve testise, MSH deriye etki
eder.

3. Hipofizin Ön Lobundan Salgılanan Hormonlar

TSH, ACTH, STH, FSH, LH, LTH ve MSH hipofizin ön lobun salgılanan hormonlardır.
Kandaki hormonunun seviyesine göre hipotalamus uyarılarak daha az ya da daha fazla
RF üretimi sağlanır. Buna bağlı olarak kandaki hormonların seviyeleri düzenlenir. Bu
mekanizma feedback mekanizması olarak adlandırılır.

2/3
BİYOLOJİ Endokrin Sistem: Hormonların Genel Özellikleri, Hipofiz Bezi
Arke

Özet

TSH (Tiroit uyarıcı hormon): TSH, tiroit bezini uyarır. Tiroit bezinin salgıladığı
hormonlardan biri tiroksin hormonudur.

ACTH (Adrenokortikotropik hormon): Böbrek üstü bezlerinin adrenal korteks kısmını

uyarır. Adrenal korteksin salgıladığı hormonlardan biri kortizoldür.

STH (Somatotropin hormonu): Büyüme hormonudur. Tüm vücut hücrelerini etkiler.

Kaslar ve kemiklerin büyüyüp gelişmesini sağlar. Ergenlik döneminde az salgılanması
cüceliğe, çok salgılanması devliğe neden olur. Ergin bir bireyde çok salgılanması da
akromegali denilen el, ayak ve çene kemiklerinde orantısız büyümeye neden olan
hastalığa yol açar.

FSH (Folikül uyarıcı hormon): Dişi bireylerde ovaryumu uyararak folikül kesesinin
olgunlaşması ile yumurta hücresinin oluşumunu sağlar. Erkek bireylerde sperm
hücresinin oluşumunu sağlar. Folikül kesesinin olgunlaşması ile östrojen hormonunun
üretimini de sağlar.

LH (Lüteinleştirici hormon): Dişi bireylerde ovulasyonu sağlar. Erkek bireylerde testisi

uyararak testosteron salgılanmasını sağlar.

LTH (Luteotropik hormon): Diğer adı prolaktindir. Süt bezlerinin gelişimini, annelik
içgüdüsünün oluşumunu sağlar.

MSH (Melanosit uyarıcı hormon): Deriyi uyararak melanosit hücrelerinin melanin

salgılamasını sağlar.

4. Hipofizin Arka Lobundan Salgılanan Hormonlar

Hipofizin arka lobundan oksitosin ve ADH salgılanır.

Oksitosin: Uterus düz kaslarının kasılmasını sağlayarak doğumun gerçekleşmesini
sağlar. Süt bezlerini etkileyerek süt salgısının süt kanallarına verilmesini sağlar.

ADH (Antidiüretik hormon): İdrar oluşumu sırasında böbreklerden suyun geri emilimini
sağlar. Çok salgılanması yoğun idrar oluşumuna neden olur. Az salgılanması seyreltik
idrar oluşumuna neden olur. Çok su kaybı gerçekleşir. Bu şekersiz şeker hastalığı
olarak adlandırılır.

3/3