Republic of the Philippines

PHILIPPINE NORMAL UNIVERSITY

National Center for Teacher Education
The Indigenous Peoples Education Hub
North Luzon
Alicia, Isabela

Pamagat: Arketipal na teoryang pampanitikan (Carag, Shaira May T.)

Panimula:
Ang Teoryang Pampanitikan ay ang sistematikong pag-aaral ng panitikan at ang mga
paraan sa panitikan (Culler, 1997). Ang isang akdang pampanitikan ay maaaring magpakita
ng isa o higit pang teorya na naglalahad ng iba’t ibang perspektibo ng manunulat na maaaring
iba naman sa perspektibo ng mambabasa.

Layunin:
 Maipaliwanag ang kahulugan at layunin ng teoryang arketipal;
 Makapagbigay ng halimbawa ng teoryang arketipal; at
 Matukoy ang mga mahahalagang bahagi ng akda sa pamamagitan ng mga
simbolo.

Talakayan:

Gamit ang pinagsanib na pananaw mula sa antropolohiya, sikolohiya, kasaysayan, at

maging ang komparatibong relihiyon, sinusuri ang akda gamit ang arketipong pananaw.

Nagsimulang magkaroon ng arketipal na pananaw noong panahon ni Plato. Ayon sa

kanya, nagmula ang arketipal sa salitang arche na nangangahulugang orihinal at typos na ang
ibig sabihin ay porma na sa kabuuan ay orihinal na porma. May mga diskusyon siya tungkol
sa porma kung saan sinasabi niyang ang lahat ng bagay ay may huwaran, porma, o istruktura.
Sinasabi rin niyang ang mga pormang ito ay puro o perpektong bagay ng isang matematikal o
ng iba pang konseptwal na kaalaman.

Buhat sa pag-aaral ng antropolohiya at sikolohiya noong huling bahagi ng ika-19 siglo

at pagpasok ng ika-20 siglo nagsimulang sumibol ang kritisismong ito. Ang mga
impormasyong nakuha mula sa pag-aaral ng mga katutubong kultura pati na sa mga mito
mula sa Griyego at Romanong panahon ang siyang nag-impluwensiya sa mga manunulat na
gamitin ang pananaw na ito sa kanilang mga akda. Ang kritisismong ito ay naging kilala sa
mga taon ng 1930 hanggang 1940 at mas lalo pang lumaganap noong 1950 hanggang 1960.

Tinatawag na mitolohikal na kritisismo ang arketipal. Nahahawig ito sa sikolohikal na

pananaw na nakatuon ang atensyon sa paraan ng paglikha at ang epekto nito sa mambabasa.
Ngunit higit na malawak ang sinasaklaw ng pananaw Arketipal, dahil ang buong kalipunan
ng mga sagisag o simbolo at imahen na lumilitaw sa teksto ng pandaigdigang kultura ang
masusing pinagtutuunan nito ng pansin. Dagdag pa rito, hinahanap at sinusuri ng kritiko sa
ganitong pananaw ang mga paulit-ulit na simbolo at motif sa panitikan, sining at mitolohiya.
Sa pamamagitan nito, makabubuo siya ng kanyang sariling pagpapakahulugan na maaaring
maging batayan upang ganap na maunawaan ng tao ang kanyang mundo.
 Republic of the Philippines
PHILIPPINE NORMAL UNIVERSITY
National Center for Teacher Education
The Indigenous Peoples Education Hub
North Luzon
Alicia, Isabela

Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang mga mahahalagang bahagi ng akda sa

pamamagitan ng mga simbolo. Ngunit hindi basta-basta masusuri ang mga simbolismo sa
akda. Pinakamainam na alamin muna ang kabuuang konsepto at tema ng panitikan sapagkat
ang mga simbolismong napapaloob sa akda ay magkaugnay sa isa’t isa. Ang lahat ng
simbolismo ay naaayon sa tema at konseptong ipinapakilala ng may-akda sa mga
mambabasa.

Ang Arketipal ay nangangailangan ng masusing pag-aaral sa kabuuan ng

akda. Sa ganitong pananaw, nakatuon ang atensyon ng kritiko hindi lamang sa paraan at
epektong akda sa mambabasam kundi binibigyan din niya ng higit na pansin ang kalipunan
ngmga sagisag at imaheng palagiang lumilitaw sa mga teksto ng pandaigdigang
kultura.Dagdag pa rito, hinahanap at sinusuri ng kritiko sa ganitong pananaw ang mga paulit-
ulit na simbolo at motif sa panitikan, sining at mitolohiya. Sa pamamagitan
nito,makabubuo siya ng kanyang sariling pagpapakahulugan na maaaring maging batayan
opadron upang ganap na maunawaan ng tao ang kanyang mundo.Itutuon ng
pagsususring ito sa apat na uri ng pangkalahatang arketipo; ang arketipongpantauhan;
arketipong tagpuan; ang arketipong pangyayari o kalagayan; at angarketipong
simbolo o arketipong magkasalungat sa nobela. Sa pagtalakay sa mga ito,bibigyang halaga ng
kritiko ang manunulat bilang manlilikha, at ang kommplikadongugnayan niya at ng kanyang
likha kaugnay ng panahong at kapaligirang nagkanlong rito.

Mga taong kasangkot sa pagtaguyod o pagpapalaganap ng arketipal na pananaw:

James Fraizer
- isang antropolohista at may akda ng The Golden Bough kung saan sa aklat na itoy
ang mga nasuring matatandang relihiyon at ang ugnayan ng mga ito sa mga
matatandang mito at alamat. Dulot rin ng kanyang malakas na impluwensya,
nagkaroon ng grupong tinatawag na Cambridge School na nagsimulang mag-aral
hindi lamang ng relihiyon kundi ng iba pang teksto tulad ng mga akda ni Homer at
iba pang matatandang awtor.

Carl Jung
- Ayon kay Carl Jung, naniniwala siya sa pananaw ni Freud na may di-malay na
bahagi ang tao, subalit hindi ito personal na unconscious, bagkus ay kolektibong
unconscious. Naniniwala rin siya na magkakatulad o iisa lamang ang karanasan ng
nasa di-malay na bahagi ang tao. Ito ay bunga ng isang karanasan ng mga ninuno
ng tao na naipapasa sa kasalukuyang henerasyon at dahil dito nakalilikha ang mga
manunulat ng mga imahen at pangyayaring hango sa mga sinaunang teksto.
- Pinag-aralan ni Jung ang mitolohiya, relihiyon, sinaunang ritwal at simbolo, at ang
mga kasanayan at paniniwala ng mga taong primitibo. Ayon sa kanya, ang ugali
 Republic of the Philippines
PHILIPPINE NORMAL UNIVERSITY
National Center for Teacher Education
The Indigenous Peoples Education Hub
North Luzon
Alicia, Isabela

ng tao ay naaayon hindi lamang sa kasaysayan ng kanyang indibidwalismo at

pinagmulan kundi pati na sa ang kanyang mga layunin at mithiin. Pareho ang
nakaraan bilang aktwalidad at ang hinaharap bilang potensyalidad ang siyang
gumagabay sa kasalukuyang ugali ng isang tao. Nakikita ni Jung ang personalidad
ng isang indibidwal bilang produkto at lagayan ng mga sinaunang kasaysayan.
Sinabi rin niya na ang psyche ay binubuo ng tatlong component: ang ego na
sumisimbolo sa ating conscious na pag-iisip; ang personal na unconscious na
binubuo ng ating mga alaala kasama na ang mga alaalang pinipigilan natin; at ang
kolektibong unconscious na aspekto ng walang malay na nagpapakita ng mga
namanang pangkalahatang tema na tumatakbo sa lahat ng buhat ng tao.

Scott, 19978
- Sang-ayon naman kay Scott,1978, ang dulog arketipal o simboliko ay tinatawag
ding tolemiko o mitolohikal o ritwalistiko. Nangangailangan ang paggamit nito ng
masusing pagbabasa ng teksto gaya ng pormalistiko, at nanghahawak ng mabuti sa
mga kaalamang sikolohikal, historikal, sosyolohikal ay kabuuang kultura.

Griffith, 1982
-Pinabuluanan naman ni Griffith (1982), na bagamat maraming posibleng uri ng
arketipo ay mahahati ito sa tatlo:
1. Arketipong tauhan – ang bayani, ang martir, ang rebelde, ang mabagsik na madrasta, ang
sawing magsing-irog, ang itinakwil
2. Arketipong pangyayari
a. ang paghahanap
b. ang inisyasyon o pagpapasimula
c. ang paglalakbay
d. ang pagbagsak
e. kamatayan at pagkabuhay
f. ang gawain
3. Arketipong simbolo at kaugnayan - gumagamit ng tambalan
Halimbawa:
Liwanag-Dilim
Liwanag- sagisag ng karunungan, pag-asa, espirituwalidad
Dilim- kamangmangan, pagkabigo, kahayupan

Ang mga arketayp ay kadalasang kinakatawan sa sining at panitikan bilang mga simbolo.
Narito ang ilan sa mga sumusunod:

1. Tubig- Kumakatawan sa ilang ideya tulad ng: kahiwagaan ng paglalang; pagsilang

kamatayan muling pagkabuhay; paglilinis at/o pagliligtas; pagkamabunga at paglago.
a.Ang Dagat- ang Ina ng Buhay; kahiwagaan ispiritwal at kawalang-hanggan; kamatayan at
pagkabuhay; panghabambuhay; ang kawalang-malay.
 Republic of the Philippines
PHILIPPINE NORMAL UNIVERSITY
National Center for Teacher Education
The Indigenous Peoples Education Hub
North Luzon
Alicia, Isabela

b.Mga Ilog - kamatayan at pagkabuhay muli; pagbibinyag; ang pagdaloy ng panahon.

2. Ang araw- Ang araw ay kumakatawan sa enerhiyang malikhain, batas ng kalikasan,

kamalayan, paglipas ng panahon at buhay.
a. Pagsikat ng araw- pagsilang, paglalang, at kaliwanagan ng isip
b. Paglubog ng araw- kamatayan

3. Mga Kulay
a. Itim- kadiliman, kaguluhanmisteryo, kamatayn, kalungkutan.
b. Pula- dugo, sakripisyo, karahasan, silakbo, kawalang kaayusan.
c. Puti- kabutihan, kapayapaan, ispiritwalidad

Sanggunian:

https://dokumen.tips/documents/arketipal.html
https://prezi.com/omptb6snguxq/arketipal-na-dulog/

Quiz

Tama o Mali

TAMA 1. Ayon kay Plato, nagsimula ang arketipal sa salitang arche na nangangahulugang
orihinal at typos na ang ibig sabihin naman ay porma.

MALI 2. Ang dulog arketipal o simboliko ay nahahawig sa Moralistiko na pananaw na

nakatuon ang atensyon sa paraan ng paglikha at ang epekto nito sa mambabasa.

TAMA 3. Ang layunin ng panitikang ito ay ipakita ang mga mahahalagang bahagi ng akda sa
pamamagitan ng mga simbolo.

MALI 4. Sa ganitong pananaw, ang layunin ng teoryang arketipal ay busisiin ang buhay ng
may akda.

TAMA 5. Isa si James Fraizer sa nagtaguyod at nagpalaganap sa Teoryang Arketipal.