You are on page 1of 9

ASTHMA VEI TE ENKAWL DAN

-Lalchangliani Sailo

Natna dam mawh leh buaithlak tak pakhat chu thawhah (Asthma)
hi a ni awm e. naupang leh puitling pawh thliar hrang lovin a veitam
tak chu Asthma benvawn veiin damdawiin an pan chuk-chuk thin.
Engnge Asthma chu:-
Asthma hi thawkna dawt natna chi khat, thawk
harsatna/thawhah thlentu ani. A chhan chiang taka hriat nilo mahse
thil chi hrang-hrang in a thlenthei a damlo a zirin thawhah siamtu pawh
a in ang lo thei ang. -chutianga natna thlentu in taksa a hna arawn thawh
chuan thawkna dawt te chu lo vungin hnang/khak alo siam tam thin ani
-thawkna dawt a tihrawl in phante in pawt tawmin thawkna dawt ati zim
ta em em a chu chuan thawk a ti harsa ta hle ani.
Kan hriat tur pakhat chu asthma hi tihdam
hmak theih ani lova, amaherawh chu a control theih a, thawhah chhuak
lovin rei tak a awm theih ani asthma damloin a vei tih hriatchhuah hma
anih a a in enkawl vat chuan a control tha bik ani. Tha tak a enkawl a nih
chuan thawhah avanga asthma attack a nei tlemin a nep thin
bawk.enkawl
anih loh chuan thawhah a zual kaiin thihna a thlen hma bik ani.
Ram changkang U.S.A angah te pawh thawhah hi an vei nasa hle a,
engvanga thawhah hi common ta viau nge tih an zawn chhuahna ah
chuan-
-An pi leh pu te ai in kan in expose/pholang tlem zawk chu chuan taksa
raldo tute a ti tlem inchhungah kan tawmim a, inchhunga boruak bal
leng vel leh hmuar kan hip lut hnem an ti ani hmanlaia boruak thianghlim
tak ang kha tunah chuan a awm tawh lo khawl leh motor khu in boruak
a ti bawlhhlawh tawh ani. Nunphungah taksa sawizawina hun a tlema,
chu chuan thauna ah min hruai lut a asthma nen a thil in kaih hnawih tak
a nih a vangin.
Asthma natna hian kum bithliah a nei lova, a pui a pangin an vei thei
vek a amaherawh chu kum upa lam aiin naupangah a hluar zawk anga
ngaih ani. A vei tan pawh kum alo upat hnu in zia lam a pan ve thin.
Asthma
vei avanga nunhnual vek a awm theih ani a engmah tit ha thei tawh lo leh
zuam tawh lo a awm te pawh thil awm thei ani, amaherawh chu
enkawlna
tha tak leh mahni taksa awmdan chik tak a thlithlai chuan nundan
pangngai
takin a nun theih ani.
Asthma chu engvanga lo awm nge?kan sawi tawh angina a chhan
Chiang fek fawk a han puh mawh tur a vang hle a, amaherawh chu
mi thenkhatah chuan an taksa pian ten genes a zir tein vei awm bik an
awm
ani. Mihring kan danglam dan angzel in asthma thlentu pawh a in anglo
thei hle ang chungthil thenkhat te chu hengte hi ani-
-Vaihlo leh a kaihhnawhte, meikhu, boruak bal,perfume leh thil tih faina
Hmanrua te, hnathawhna hmuna ngeihloh zawng boruak hipluhin, allergy
thlen thei thil- hmuar, bal, hmul leh hritlang natna thenkhat te bakah,
sinus
natna leh bronchitis veite, boruak vawt leh ro lutuk a awmte, rilru ti
sosang
nasa thei dinhmuna awmte, taksa sawi zawi emaw hah lutuk a awm te
chaw kawng lawng leh raso neithin GERD ten a thlen thei bawk ani.
hmeichhe thenkhat ah thi neih lai in thawhahbuai. Mi thenkhat ah
asthma
neih na chance a sang bik a chung mi te chu hay-fever-buhme leh
pangpar
chi me ngeihlo te, eczema-vunthak leh vual neithin ten, chhungkuaa vei
an awm in. heng kan han sawi tak mi te hi asthma an vein a chance a san
avang in rinhlelh an awma an nat chuan docter rawna in enkawl vat tir
thin
tur ani.
Engtinge asthma natna hi alo lan chhuah?
Chutia taksa a ngeihloh zawngtak mei alo luh chuan kan thawkna dawt
bang chuan tuarin sawhkhawk alo nei ta a chu sawhkhawk chu vawi leh
khat, darkar engemaw zat, ni engemaw zat hnuah alo lang chhuak thin
ani
an tawrh dan tlangpui chu-thawri danglam/hamrik ham angmeia thawk
zawnga ri vuk vuk, a nasat chuan awrphiar thawng thawng in an thaw
thin,
thawhah awma hnawhtu awm anga thawk harsatna, tawng harsa an ti,
a nasat viau chuan thawk zawngin ri a awm miahlo thei ani. Heng thil te
hi
engtik hun lai pawhin a thlengtheia, kawng kal lai te, in fiam lai te,
exercise
laklai tein a awm thei ani.
ENGTIKAH NGE MITHIAM RAWN TUR?
Hna hahthlak lo leh inchhung sekrek khawih lai leh zela thawhah I neih fo
chuan he natna hian I chuap arawn luah ve than ani meithei. Thla khat
dawn ral hnu chuan thawk harsa I tih mei bakah zanlamah khuh khek
khek
nen, awmna emaw awm hnawhtu awm ang mei leh a chang phei chuan I
awm chhung lamah nangma thawri ngei pawh I hriat chang a awm ang.
heti hunah meuh chuan docter rawn chu tih makmawh ani ang I natdan
fiah felfai takin docter hrilh la. I naupan lai thawhah I neih leh neihlo te
meizial zu mi I ni em? I taksa in huat bik allergy anei em? Ei leh in emaw
awmna hmun a zira taksa huat bikte, a changing vun bawl emaw vual
emaw I nei thin em? Nge sinus na I nei tawh thin. Heng bakah hian I hna
thawh leh thawhna hmunte sawi theihngilh lo tur ani.
Engtin nge I natna chu asthma ani tih an finfiah ang?
Damdawi in a I kalin docter in I natdan leh in sawisel dan atangin thutluk
na alo siam dawn ani, chu mi thutlukna atana pawimawh te chu-I
thawhah
nasat dan leh a rei zawng, I thawkna dawt phui dan, I thawhah in I
nunphung a khawihbuai dan atangin. I thawknawm dan leh harsat dan
teh
na ti hrang hrang te chu
1.Spirometer-hei hi hman rua chi khat ham chi ani a thawkchhuah nat
zawng tehna ani. Thawhah zual lai chuan damlo ati chau thei.
2.Peak flow meter-hei pawh hi kan sawi hmasak ang tho chi ani a thawk
Harsatna neih lai a hman pawilo chi ani
3.Oxymetry-hei hian kan thisen a boruak/oxygen awm zat tehna ani a
Kutzung tang hmawr a khawl simple tea cheh mai ani. Asthma thlentu
zawnchhuahna tura thisen testna bulfuk tak a awmlo va, amaherawh chu
a kaihhnawihtu natna zawnchhuah nan an hmang thin. Awm x-ray tih thin
ani a, natna dang kaihhnawihtu zawnchhuah nan asthma enkawlna te chu
in lama in enkawl te tan damdawi ei hun bi leh eitur docter in a sawi ang
thlapa ei tur ani a. asthma hi thawhah ngawt anilo a, khuh nen, taksa
zawi
ngawih ngawih te, lu hail eh achangin khawsik a awm thin bawk.Chu
vangin
damdawi hip chi bakah damdawi dang pawh eitel a ngai ang. Asthma
damawi te hi chi hnih in a then hlawk theih a.
1.Controller/a venna.
Hetiang damdawi hian natna lo chhuak tur vengin a zual kai lutuk tur a ti
zia awm thei ani. Steroid antih ang chi tel ani tlangpui a, hun rei tak hman
erawh a tha lova, docter thu lova tih tawp thut loh tur. Steroid ei thin ten
eizawh veleh kam thuah thin tur ani. Ka chhung natna oral thrust a thlen
theih avangin. Asthma control na damdawi hi thawhah neihloh pawhin
docter chawh anga ei reng tur.
2.Reliever/a chhawkna
Thawhah chhawk nan chuan a hip chi/inhaler hi hman lar ber ani a. Hmun
hla leh mahni a in enkawl tan a tangkai hle. Asthalin hi hman lar pawl ani.
zing thawhhlim emaw zan mut laia thawhah chhuah thut chuan vawi 2/3
hip in a chhawk nghal mai a. a chhawkna chauh a nih avangin a lehpek
atan
aven pui lem lo
Inlamah engtianga in enkawl tur nge?:-
Docter damdawi chaw hang taka ei a nih chuan thawhah zualpui leh
nuam
lo te a control tur anga ngaih ani a, chu chuan damdawiina enkawl ngai
leh
in entir chhen tur aveng thei ani.
-I huat zawng leh ngeihloh zawng hriat chhuah tumla, inveng fimkhur
rawh.
-Meizial zu mi I nih chuan nghei tur.
-Asthma avanga khuh atan khuh damdawi eiin awmzia a neilo, a side-
effect
thalo a in siam mai mai zawk.
-Aspirin leh ibuprofen te hian mi thenkhat ah asthma a tih zualkai theih
avangin docter rawn hmasa lo chuan eiloh atha docter chawh nilo inhaler
hmanloh hi a him ber ani. Docter hriatpuina lovin company hrang hrang
siam chak damdawi leh herbal damdawi eiloh a tha, a damdawi eimek
nen
a in hal thei.
ASTHMA CHUNGCHANGA HRIATTUR PAWIMAWH DANGTE
Thawhah chhawkna inhaler hi in hman tawmloh tur ani faitaka enkawla, a
Hmuamna dawt hmandawnah hruk fai thin tur ani a tul huna hman mai
Turin ken/ah thin tur ani. Exercise lak dawn leh khaw vawta len chhuah
dawnin taksa tuam lum phawta minute 15 velah vawi 2 damdawi kha hip
tur hei hian asthma chhuak thut turah a veng thei ani.
Damdawi hmanlaite leh hipchi damdawi te a hming chhinchhiah a vawn
that a tha.
In entir apiangin damdawi hmantir bakah inentir na hlui leh testna hluite
ken thin tur.
Vawi engzat nge thawhah arawn chhuah thin, I damdawi hman lai te I
ngeih
em tihte chiang taka docter hrilh thei turin a chhinchhiah theih nise chu
chu docter hnen ah in entir hunah entir nise. Inhaler hman dan tur chiang
taka zir chian a tha damdawi dose diktaka hipkluh a nih theih nan thawk
hip luh laia a hmeh na a damdawi hmehchhuah tur ani. Damlo na zual,
mahni a chetsawn harsatna neite tan an inhaler ang hi hman a
remchanglo
thei, hmanro dang nebulizer khawl hi a hmantheih bawk inlama in enkawl
nan a awlsam hle ani. Hengbaka thil tangkaitak chu oxygen hi ani. Hei
pawh
hi in lama in enkawlte tan a bur leitur leh hawh tur a awm thin ani
thawhah
a zual chang a vuah maithei ani. Damlo mutna pindan, mutbu leh thuam
hnawte faitaka vawna, bal leh mete boruaka lengvak lo thei ang bera tih
fai thiam a tul hle. Allergy nei nasa ah chuan ranvulh ui leh zawhte,
hmulnei
chi te nen chen ho loh a him ber. Allergy nei nasa te hman tur chi mutbu
rizai, lukham leh a dangte pawh leitur a awmta fur mai.

You might also like