यशवंतराव च हाण मक्

ु त िव यापीठ ,नािशक   

      ग्रंथालय व मािहतीशा त्र पदवी िशक्षणक्रम 

    

शैक्षिणक वषर् :‐ 2021 22   

    िवषय   

      कात्रण प्रक प:‐ रा ट्रीयकृत बँकांचे खाजगीकरण करणे योग्य की अयोग्य? 

(100) 

    अ यासकाचे नाव   

          राहुल अशोक गांगुड    

            कायम न दणी क्रमांक:‐ २०२१०१७००२१२०९५३  
 

    मागर्दशर्क 

    ी. िकरण पांडुरं ग रायकर ग्रंथपाल 

अ यास क्रम कद्राचे नाव 

  िबलार् कला ,िवज्ञान, आिण वािण य महािव यालय क याण                                   

अ यास कद्र क्रमांक:‐ 3503A 

 
 

िशयािळ रामामत
ृ रं गनाथन ् (ऑग ट १२ इ.स. १८९२ - स टबर २७, इ.स. १९७२) हे एक

भारतीय गिणतज्ञ आिण पु तकालयतज्ञ होत. भारतीयांम ये वाचनसं कृती अिधकािधक

जावी यासाठी डॉ. रं गनाथन ् यांनी ग्रंथालयशा त्र आिण या या िवकासात मोलाचे योगदान

िदले.डॉ.रं गनाथन ् यांचा ज म मद्रास प्रांतातील (स याचे चे नई) तंजावर िज यातील

िशयाली या छो याशा गावात 12 ऑग ट 1892 साली झाला. याचे प्राथिमक िशक्षण

िशयाली येथील िहंद ू हाय कूलम ये झाले. िव याथीर्दशेपासून यांनी सं कृत वाङ्मयाचे

अ ययन सु केले होते. नंतर मद्रास येथील िख्र चन कॉलेजम ये प्रवेश घेऊन इंग्रजी िवषयात

बी.ए.ची पदवी प्रा त केली. 

िशक्षण िमळिवणे सोपे आहे , पण िशक्षण दे णे हे एक शा त्र आहे , हे लक्षात आ यानंतर

या शा त्राचा अ यास कर याचे ठरवन

ू अ यापनशा त्राची ‘एल. टी.’परीक्षा उ तीणर् केली

आिण गिणताचे प्रा यापक झाले. नंतर प्रा यापकाची नोकरी सोडून ते मद्रास िव यापीठात

ग्रंथपाल हणून काम पाहू लागले. 

ग्रंथालय शा त्रा या िशक्षणाकिरता मद्रास िव यापीठाने आप या वखचार्ने यांना ‘ कूल

 
 

ऑफ लायब्ररीयनिशप’साठी लंडनला पाठिवले होते. लंडन िव यापीठाचा एक वषार्चा

अ यासक्रम पूणर् क न ते पु हा मायदे शी परतले. सावर्जिनक ग्रंथालयाची गरज ओळखून

३० जानेवारी १९२८ रोजी यांनी 'मद्रास ग्रंथालय संघाची' थापना केली. नंतर ग्रंथालयांची

झपा याने प्रगती झाली. 

सुसं कृत समाजिनिमर्तीसाठी शालेय िशक्षणासोबतच िनरं तर िशक्षणदे खील िकती आव यक

असते, याची मह व डॉ. रं गनाथन ् यांनी सवर्प्रथम पटवून िदले. याकिरता ग्रंथालयांचा

िवकास, प्रसार होऊन दे शातील सवर्सामा याना ज्ञानाची कवाडं िवनामू य खुली क न

यायला हवी, यासोबत वाचनसं कृती जव यासाठी जनतेला कर याकिरता प्रव ृ त केले

पािहजे, हा िवचार डॉ. रं गनाथन ् यांनीच सवर्प्रथम दे शात जवला.आधुिनक भारतातील

ग्रंथालयां या िवकासात डॉ. रं गनाथन ् यांचा फार मोठा वाटा आहे . दे शातील सवर्सामा यांना

ज्ञानाची कवाडं िवनामू य खुली कर याचा िवचार सवर्प्रथम डॉ. रं गनाथन ् यांनीच जवला.

नंतर तो जोपास यासाठीही आपले संपूणर् आयु य िझजवले. डॉ. रं गनाथन ् यांनी मांडलेले

पाच पु तकालयिवज्ञान िसद्धांत हे भारतीय पु तकालयिवज्ञानाचा पाया समजले जातात.

डॉ. रं गनाथन ् यांचा वाढिदवस भारतात 'ग्रंथपाल िदन' हणून साजरा केला जातो. 
 

 
 

अ यासकाचे प्रमाणपत्र

रा ट्रीयकृत बँकांचे खाजगीकरण करणे योग्य की अयोग्य?

सदर प्रक प मी, राहुल अशोक गांगुड

कायम न दणी क्रमांक :- २०२१०१७००२१२०८५३

अ यास कद्राचे नाव :- िबलार् कला ,िवज्ञान, आिण वािण य

महािव यालय ,क याण

येथून शैक्षिणक वषर् (2021-2022) ग्रंथालय व मािहतीशा त्र पदवी

िशक्षणक्रम यासाठी यशवंतराव च हाण महारा ट्र मुक्त िव यापीठ,
नािशक. यां याकडे सादर करीत आहे

िदनांक:- अ यासकांची सही

 मनोगत

सन 2020-21 रा टर्ीयकृ त बँकांचे खाजगीकरण योग्य की अयोग्य? या िवषयाचा अ यास

करताना मला माझ्या ाध्यापक िकरन रायकर यांनी मदत केली. क प करताना गर्ंथालयाची मला

मदत झाली. कॉलेजच्या सहकाऱ्यांनी मदत केली. रा टर्ीयकृ त बँकांचे खाजगीकरण योग्य की

अयोग्य? हा क प करताना खुप मजेत गेला.

गर्ंथालय हा सवर्सामान्य माणसाच्या िजवनाशी आपुलकीच नात ठे वणारा शदर् आहे . गर्थालय

व मािहती शा तर् पदवी अ यासकर्मामध्ये वेश घे त यावर गर्ंथालयाशी जवळचा संबंध थािपत

झाला व तो अिधकच दढ
ृ झाला ते क प बनिवताना.

मला रा टर्ीय बँकांचे खाजगीकरण योग्य िक अयोग्य संबंधी नेहमीच कुतुहल वाटायचे

त्यातही ते खाजगीकरणासंबंधी. आप या रोजच्या दै नंिदन िजवनात बँका, पैसा, तसेच बँकािवषयी

मािहती हया गो टी अत्यंत आव यक झा या असुन त्यांचा वापर तर आप याला करता येतो परं तु

त्यामागील असलेले खाजगीकरणामुळे आप याला करता येतो परं तु त्यामागील खाजगीकरणाचे

मुख्य फायदे आप याला मािहती नसते बँकांच्या खाजगी करणाने आप याला कुठला फायदा होतो

याची मािहती घे ण्यासाठी आप याकडे गुगल हे सचर् इंिजन आहे . परं तु काही वाचकांकडे इंटरनेट

असेलच असे नाही. तर वारं वार मािहती शोधण्यासाठी वाया जाणारा वेळ वाचवा. व वाचकांना

कमीत कमी वेळेत योग्य मािहती िमळवी यासाठी गर्ंथालयातील संदभर् साधने हणुन कातर्ण क प

फायदयाचे ठरते हणुन हा उददे श समोर ठे वन

ु मी कातर्ण क प 50 व रा टर्ीय बँकांचे

खाजगीकरण योग्य िक अयोग्य सुची क प 50 संबंधी अंतरा टर्ीय मराठी पु तकाची सुची तयार

केली आहे .
 

मागर्दशर्काचे प्रमाणपत्र   
 

  सदर  कात्रण  प्रक प  राहुल अशोक गांगड

ु   यांनी 

मा या  मागर्दशर्नाखाली  वतः  तयार  केलेला  आहे  

ग्रंथालय  व  मािहतीशा त्र  पदवी  िशक्षणक्रमासाठी 

यशवंतराव  च हाण  महारा ट्र  मक्

ु त  िव यापीठ  नािशक 

यां याकडे सादर करीत आहे  

िशक्षणक्रम संयोजकाची सही                        मागर्दशर्काची सही   

िदनांक                                                     
 कातर्ण क प
रा टर्ीयकृ त बँकांचे खाजगीकरण करणे योग्य
की अयोग्य?
 ऋणिनदश

यशवंतराव मुक्त िव ािपठाशी संलग्न असले या िब. के. िबलार् कॉलेज आफ आटर् स, कॉमसर्
आिण सायन्स या महािव ालयातील बी. लीब रा टर्ीयकृत बँकांचे खाजगीकरण करणे योग्य की
आयोग्य? हा क प अहवालसाठी िवषय िनवडला आहे .

या अहवालामध्ये रा टर्ीयकरण झाले या मालम ा बकाचे सरकार ारे खाजगीकरण,

िवलनीकरण याचा रा टर्ीय अथर् यव थे वर होणारा पिरणाम तसेच सामान्य जनतेवर व कमर्चारी वगार्वर
होणारे पिरणाम याची मािहती िलिहली आहे . त्यासाठी अनेक यक्तींनी मला मौलीक सहकायर् केले.
याच माणे सवार्त महत्वाचे हणजेच आमच्या महािव ालयातील ाचायर् अिवनाश पाटील सर आिण
क पाचे मागर्दशर्क ा. ी. िकरण पांडुरंग रायकर सर यांनी मला खुप सहकायर् केले कारण त्यांच्या
मुळेच आज मला हा िवषय ा त झा याचा आिण या िवषयाच्या गो टींशी संलग्न असले या गो टींचा
िवचार करण्यात व िवषय संरचना व संशोधन कायार्स मदत िमळाली. त्यामुळे हा क पाचे संशोधन
पूणर् करण्यात योग्य मागर्दशर्न िद याब ल त्यांचे मनपूवर्क आभार व धन्यवाद.