Jl

By İLHAN AKBULUT* Photos SERVET DİLBER / PRINT PHOTOBANK TURKEY

Müzeler, toplumlarm kültür ve sanat birikimiyle Museums are an important milestone in public hane Müşiri Ahmed Fethi Paşa, bir askeri that these belonged to the corps.
tarihi zenginliklerinin tanıtılmasında önemli bir awareness o f the cultural legacies of the past. müze kurulması görüşünü ortaya In 1846, during the reign o f Sultan
kilometre taşı. Yüzyıllar önce silah ve harp araç­ The museums of today may he said to have their attı. Bu görüşünü de 1846 yılın­ AbdiUmecid (1839-1861) commander of the
larından oluşan aile müzeleri, Türk toplumunda- origin in family collections of heirlooms passed da gerçekleştirdi. Darü’l Esii- Artillery Barracks Ahmed Fetih Paşa found­
ki müzecilik geleneğinin bir başlangıcı olarak down from their ancestors, and these included ha’daki eserleri ayırtarak ilk as­ ed a museum in the Darü’l Esliha building.
kabul edilebilir. İstanbul’un fethinden sonra Fa­ weapons. Following the conquest of Istanbul by keri müzeyi bu binada kurdu. It consisted of two sections, the Collection of
tih Sultan Mehrned, Aya İrini Kilisesi’ni bir silah Sultan Mehmed II, the church of Haghia Eirene Müze, “Mecma-i Esliha-i Ancient Weapons a nd the Collection of
deposuna çevirdi ve “Cebehane” adını verdi. Bu in the outer courtyard of Topkapt Palace was Atika” ve “Mecma-i Asâr-ı Antiquities. Subsequently the antiquities col­
depoda eski Türk silahlarıyla, savaşlar sırasında turned into an armoury - cebehane, for the stor­ Atika” olmak üzere iki bö­ lection was rehoused in the Tiled
yabancı milletlerden ganimet olarak alınan silah­ age of both old Turkish weapons and those cap­ lümden oluşuyordu. Birinci Pavilion, also in the palace
lar toplanıyordu. Bu depo bir süre sonra zengin tured from the enemy. In 1726, Ahmed III had bölümde harp silah ve gereçle­ grounds, by Osman Hamdi,
silah koleksiyonlarıyla doldu ve 1726 yılında III. this building repaired a n d re-named it the ri, ikinci bölümde ise arkeolojik forming the original nucleus of
Ahmed’in emriyle onarılarak “Darü’l Esliha” adı­ D a rii’l Esliha, or Place o f Weapons. eserler yer alıyordu. “Mecma-i Istanbul Archaeological
nı aldı. Ancak III. Selim ve II. Mahnuıd dönem­ Unfortunately, the building was plundered dur­ Asâr-ı Atika” bölümü daha sonra Museum. The antique
lerindeki yeni­ ing the janissary Osman Hamdi Bey tarafından Çinili weapons collection, or
çeri ayaklanma* uprisings which Köşk’e taşındı ve bugünkü Arkeolo­ what was to become
ları sırasında took place during ji Müzesi’nin temelini oluşturdu. Es­
burası yağma the reigns o f ki silahlar bölümü, yani Askeri Mü­
Selim III (1 789- ze ise yerinde kaldı. 1876 yılından Askeri Müze’nin gerçek an­
edildi. 1826 yı­ lamda ilk kuruluşu Aya Iri-
lında Yeniçeri 1807) and Mah­ itibaren Maçka’daki eski Harbiye
ni’de gerçekleşiyor. 0 günlerde
Ocağı kaldırılır­ m ud II (1808- idadisi ikinci bir silahhane olarak topların sergilendiği “Toplar Ga­
ken buradaki 1839), and when lerisi” (karşı sayfada altta). Mehte-
m alzem elerin the Janissaries ran Bölüğü’nün verdiği konserler büyük il­
Corps was abol­ gi topluyor (üstte). / The Cannon Gallery
onlara ait oldu­
at Haghia Eirene, the first home
ğu sanıldı. Bu ished in 1826, of the Military Museum (fac­
yüzden değerli m uch o f its ing page below). Con­
birçok malzeme remaining con­ certs by the mehter
de yok edildi. tents were band attract large
crowds (above).
A b d ü 1m e c i d destroyed in the
devrinde Top- m istaken belief

230
S K Y L IF E A R A L IK --J ^ . DECEMBER 2000
 the Military Museum, remained in the
original building, but interest in this
waned, and the collection lay virtually
forgotten here u n til 1909, when
defence minister Mahmut Şevket Paşa
appointed Divisional General Ahmed
Muhtar Paşa director o f the museum,
and its revival began.
Ahmed Muhtar Paşa set about organis­
ing the existing collection and enlarg­
ing it. He established a library, a
shooting range where visitors could
practice firin g m ilitary rifles with
blank shot, and a small cinema where
films on military subjects were shown.
He also revived the old ja n issa ry
kullanılmaya başlandı. Mahmut Şevket Paşa, mehter band, which had been abolished along
Harbiye Nazırı olunca 1909 yılında Ferik Ahmed with the Janissary Corps in 1826. Ahmed Muhtar
Muhtar Paşa’yı “Esliha-ı Atika Müzesi” müdürlü­ Paşa rem ained director o f the museum,
ğüne getirdi. Bunun sonucu olarak da
Askeri Müze’yi kurdu.
Müze kurulduktan sonra çalışmalarını
sürdüren Ahmed Muhtar Paşa, bazı deği­
şiklikler ve yenilikler yaptı. Müzenin is­
mini “Müze-i Asker-i Hümayun” olarak
değiştirdi. Bir kütüphane kurdu. Atış po­
ligonu yaptırdı. Ayrıca, müzede bir sine­
ma da hizmete açtı. Ahmed Muhtar Paşa
daha sonra askeri bandoların temeli olan
Yeniçeri Mehterhanesi’ni “Mehterhane-i
Hâkani” ismi ile faaliyete geçirdi. 1923
yılına kadar görevde kalan Ahmed Muh­
tar Paşa, Askeri Müze’yi İstanbul’un gö­
rülmeye değer bir köşesi haline getirdi.
Müzeyi her gün çok sayıda İstanbullu Müzede madalyalar camekânlı bir bölmede sergileniyor (en üstte). Mustafa Kemal’in
geziyordu. Harp Akademisinin 3. sınıfını okuduğu dersane de Askeri Miize’de (üstte ortada). Silah­
Cumhuriyet’in ilanından sonra Askeri lardan yapılma masa takımları I. Dünya Savacı Salonu’nda (üstte). / The museum has a
large collection of medals (top). The classroom where Mustafa Kemal Atatürk studied as
Müze binası baştan sona onarıldı. İkinci a third year War Academy student can be seen at the Military Museum (above centre).
Dünya Savaşı’nın başlamasıyla birlikte A set of tables made from weapons in the World War I Gallery (above).

232
S K Y L IF E A R A L IK DECEMBER 2000
 Müzedeki Ateşli Silahlar Salonu’nda (üstte solda), si­
lahlar üzerindeki süsleme teknikleri de incelenebi­
lir. Osmanlı alay sancağı (üstte). Kıyafetler Galerisi
(solda). İkinci cumhurbaşkanımız ismet İnönü’nün
eşyaları (altta). / The weapons in the Firearms
Gallery are often exquisitely decorated (above left).
An Ottoman regim ental standard (above). The
Costumes Gallery (left). Items belonging to ismet
İnönü, the second president of the Turkish Republic
(below).

Askeri Müze’de bulunan çok kıymetli silah ve renamed the Imperial Military Museum, until
harp aracı Niğde’ye taşındı. 1949 yılında ise tek­ 1923, transforming it into one o f the most popu­
rar İstanbul’a getirilerek Maçka Silahhanesi’nde lar and interesting places to visit in the city.
sergilendi. 1949-1955 yılları arasında malzeme­ Following the proclamation o f the Republic in
nin sayım ve devir teslim işlemleri, envanter ka­ 1923, the Military Museum building was reno­
yıtlarının yenilenmesi çalışmaları yapıldı. 1955 vated. With the outbreak o f the Second World
yılında Maçka Kışlası’nın Teknik Üniversite’ye War the collections were sent to Niğde, a city in
devredilmesi üzerine malzeme buradan alınarak central Turkey, for safety. They were brought
eski Harbiye Jimnastikhanesi’ne taşındı. Buranın hack to Istanbul in 1949 and stored in Maçka
bir müzeye dönüştürülmesi uzun sürdü. Zaman­ Arsenal while prepara ions were made for
la bu binanın Askeri Müze sergileri için yetersiz reopening the museiu 1 in this building.
kalması ve çağdaş M eanw hile a new
anlamda gelişmeye inventory o f the col­
ve atılımlara imkân lection was made.
vermemesi üzerine, 0k When Maçka Arse­
1967’de mimar Ne­ nal building was
zih Eldem’in proje­ allocated to Istanbul
siyle eski Harbiye Tech n ical Un iversity
Binası’nın tamamı­ in 1955, the collec­
nın çağdaş müzeci­ tions were moved
lik atılmalarına uy­ again, this time to
gun şekilde restore the g ym n a siu m o f
edilmesine başlan­ the form er Military
dı. Askeri Müze Academy which was
1993 yılında yeni to he the museum's
sergilem e sistemi new home. After this
ile ziyarete açıldık­ building was co n ­
tan sonra, yeni ser- verted, the museum
234
S K Y L IF E A R A L IK -H|*~ D E C E M B E R 2 0 0 0
 Miğferlerin ve tombak savunma silahları­
nın sergilendiği vitrin (üstte). Savaşan as­
kerler en kıymetli varlıkları olan atların
da korunmaları için özen gösteriyorlardı.
En sağda, tombaktan yapılma işlemeli bir
at alın başlığı. Demir miğfer (sağda).
Kurtuluş Savaşı günlerini gösteren bir
canlandırma (altta). / A case containing
helmets and copper gilt armour (above).
In the past, when horses played such a
crucial part in warfare, they were pro­
tected by armour, and here we see a
copper gilt chanfron which was strapped
to the horse’s head (far right). An iron
helmet (right), and a tableau represent­
ing a scene during Turkey’s W ar of
Independence (below).

gileme mekânları ve sergileme elemanları ile reopened in 1959. In time the collection out grew
yalnızca çağdaş bir müze görünümüne kavuş­ the gymnasium building, and it was decided to
makla kalmayıp, çağdaş müzeciliğin gereği olan expand into the former Military Academy build­
Uluslararası Müzeler Konseyi’nin (ICOM) belirle­ ing. Modernisation a n d enlargement o f the
diği standart müzecilik uygulamalarına ve tekno­ museum began in 1967 according to designs
lojinin Türkiye müzelerine girişine de öncülük drawn up by the architect Nezih Eldem. This
etti. Ziyaretçilerin gereksinim duyduğu bilgilere project was completed in 1993, and the museum
ulaşabilecekleri bilgisayar destekli dokunmatik pioneered the introduction o f museology stan­
monitör sistemleri 1994 yılından itibaren TÜBİ­ dards a n d technology as laid down by the
TAK ile ortaklaşa olarak on bir ayrı salon için International Council o f Museums in Turkish
planlandı. Bugün Tanıtım Salonu, Kurtuluş ve museums.
Çanakkale Salonları ile Birinci Dünya Savaşı Sa­ In 1994 a project was launched in conjunction
vunma Silahları ve Çadırlar Galerisi salonlarında with the Turkish In stitu te o f Science a n d
faaliyete sokulan bu Technology to install
sistem ile bilgisayar computer-aided
ortamında fotoğraf, çi­ touch-screen m oni­
zim, metin, animas­ tor systems in eleven
yon, ses ve video gibi o f the exhibition
farklı iletişim kanalla­ halls. So fa r this sys­
rının bir arada kulla­ tem is available in
nılması suretiyle kul­ the M ulti-M edia
lanıcıya yoğun bir bil- Hall, the Gallipoli
* gi aktarımı sağlanabi­ Campaign and War
liyor. Müzede ayrıca, o f Independence
yerli ve yabancı, sivil, halls, the First World
asker her türlü kültür War Defence
ve sanat etkinliğinin Weapons Hall and
236
S K Y L IF E A R A L IK DECEMBER 2000
Archive o f Millitary Museum

Bugün Türkiye’deki önemli resim koleksiyonlarından birine evsahipliği yapan Askeri Müze’de yaklaşık 230 tablo bulunuyor (üstte). OsmanlIlarda saray
teşkilatından mesire ve eğlencelere kadar hayatın her alanında kullanılan çadırlar da müzede görülebilir (altta). / A painting from the Military
Museum’s major collection, numbering 230 in all (above). Ottoman tents belonging to the royal palace, which were used on campaign, for public
celebrations and country excursions, are among the most fascinating exhibits at the museum (below).

yapılabildiği Kül­ the Tents Gallery. The

tür Sitesi Komp­ com puters in these
leksi de yer alı­ rooms provide a wide
yor. Kültür Site- range o f information
si’nde simültane in the form o f photo­
tercüme desteğin­ graphs, drawings,
de konferans, se­ text, a n im ation,
miner, sem poz­ sound, a n d video.
yum, kolokyum The museum also has
gibi toplantılar ile a C ultural Centre,
sergilerin, kabul whose conference,
salonlarında ise exhibition, and recep­
kültürel ve sanat­ tion rooms are avail­
sal etkinliğin ya­ able fo r a wide range
pılmasına imkân o f cu ltu ra l events
tanınıyor. whether m ilitary or
Müze büyük bir silah koleksiyonuna sahip. Bun­ civilian, Turkish or foreign. The Centre has
lar arasında ok, yay, balta, kesici aletler gibi sal­ simultaneous interpretation facilities fo r use at
dırı silahları, zırh, miğfer ve kalkandan oluşan conferences, seminars, symposiums and collo­
savunma silahlarının yanı sıra 300’den fazla Isla- quiums.
mi ve Avrupa topundan oluşan büyük bir top The museum has a large collection o f arms,
koleksiyonu da bulunuyor. Silah koleksiyonları­ including bows and arrows, axes, swords, and
nın dışında kalan üniformalar, madalya ve nişan­ guns, and defensive weapons such as shields,
lar, sancak alemleri, bayrak-sancak ve çadırlar, helmets and armour. The cannon collection con­
müzede korunan diğer askeri malzemenin başlı- sists o f over three hundred pieces, both Islamic
caları. 350 parça civarındaki çadır koleksiyonu­ and European. In addition there are military
nun tamamı Osmanlı çadırlarından meydana ge­ uniforms, medals and decorations, standards
liyor. Askeri Müze’de düzenlenen etkinliklerin and ensigns. The magnificent collection o f tents,
belki de en ilginci dünyanın en eski bandosu all of which are Ottoman, numbers around 350
olarak bilinen Mehteran Bölüğü’nün müzenin pieces. The world’s oldest military band, the
açık olduğu günlerde verdiği konserler. Günü­ mehter, gives concerts in the grounds every day
müzde de tarihin sesini duyuran bu konserler, when the'museum is open, and is one of the most
yerli ve yabancı tüm ziyaretçilerin ilgisini çek­ popular attractions for both Turkish and foreign
meye devam ediyor. • visitors. •

* Dr. İlhan Akbulut, yazar. *Dr İlhan Akhulut is a freelance writer.

237
S K Y L IF E A R A L IK —| k DECEMBER 2 00 0

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği

Taha Toros Arşivi

* 0 0 1 5 8 1 6 6 1 0 1 0 *