Filipino

Ikaapat na Markahan – Modyul 5 El Filibusterismo : Kabanata 11-18

Alamin
Pamantayang Pangnilalaman Pamantayan sa Pagganap
Naipamamalas ng mag-aaral ang pag- Ang mag-aaral ay nakapagpapalabas ng
unawa at pagpapahalaga sa nobelang El makabuluhang photo/video documentary
Filibusterismo bilang isang obra na magmumungkahi ng solusyon sa isang
maestrang pampanitikan suliraning panlipunan sa kasalukuyan

Gamit ang modyul na ito, ikaw ay inaasahang:

 Natatalakay ang mga kaisipang ito:

- kabuluhan ng edukasyon
- pamamalakad sa pamahalaan
- pagmamahal sa: Diyos, bayan, pamilya, kapwa-tao
- kabayanihan -karuwagan
- paggamit ng kapangyarihan
- kapangyarihan ng salapi
- kalupitan at pagsasamantala sa kapwa
- kahirapan - karapantang-pantao
- paglilibang - kawanggawa
- paninindigan sa sariling prinsipyo (F10PB-IVd-e-89)

 Naipaliliwanag ang kabuluhan ng mga kaisipang lutang kaugnay ng:

- karanasang pansarili - gawaing pangkominidad
- isyung pambansa - pangyayaring pandaigdig (F10PN-IVf-90)

 Naiuugnay ang kaisipang namayani sa pinanood na bahagi ng binasang akda sa mga

kaisipang namayani sa binasang akda
(F10PD-IVd-e-83)

 Naipahahayag ang sariling paniniwala at pagpapahalaga gamit ang angkop na mga

salitang hudyat sa paghahayag ng saloobin/ damdamin (F10WG-IVd-e-80)

Maligayang pagdating sa ikalimang modyul, kaibigan. Nagagalak akong natapos

mo nang buong husay ang ika-apat modyul. Ang galing mo! Mayroon na naman tayong
panibagong aralin na tatalakayin sa modyul na ito.
Sa modyul na ito, matatalakay natin ang mga kaisipang namayani sa nobelang El
Filbusterismo. Mayroon din akong mga gawaing inihanda para iyo upang maging
makabuluhan ang iyong pag-aaral sa modyul na ito. O, ano, handa ka na? Tara na!
Simulan natin!

1
 Balikan

Panuto: Basahin ang mga sumusunod na pangyayari. Isulat ang TAMA kung ang mga
pangyayari ay naganap sa mga nakaraang kabanata at MALI kung hindi.

_____ 1. Palihim na nagtungo si Basilio sa kagubatan na dati ay pag-aari ng

mga Ibarra na ngayon ay pag-aari ni Kapitan Tiyago.
_____2. Natuklasan ni Basilio na si Simoun at Ibarra ay iisa.
_____3. Si Huli ay umaasang maghihimala ang Mahal na Birhen at
makakakita siya ng kapupunang pera upang pantubos sa amang si
Kabesang Tales.
_____4. Naawa si Hermana Penchang sa nangyaring pagkamatay ni
Tandang Selo.
_____5. Isinangla ni Kabesang Tales ang locket ni Huli kay Simoun.

Magaling! Tunay ngang ikaw ang may natutunan sa mga pangyayari ng mga
nakaraang kabanata ng nobela. Ngayon ihanda mo na naman ang iyong sarili para sa
bagong araling ating tatalakayin.

Tuklasin

Alam mo ba?
Ang pagpapahayag ng opinion at sariling paniniwala ay maaaring pasalita o
pasulat. Sa pagbibigay ng opinion o saloobin, kinakailangan ang kasiguraduhan na
mailahad ang mga ideya nang may kaayusan.
May mga salitang hudyat sa pagpapahayag ng saloobin/damdamin.
Ito ang sumusunod:

 Kung ako ang tatanungin…

 Sa aking pananaw…
 Sa aking palagay…
 Sa tingin ko…
 Para sa akin…
 Sa aking opinyon…
Halimbawa: Sa aking pananaw, ang pagkakaroon ng mabuting asal ay isang gintong
kayamanan.

Gawain

2
Panuto: Basahin nang mabuti ang gintong kasabihan sa loob ng kahon. Gamit ang
graphic organizer sa susunod na pahina, ilahad mo ang iyong ideya, saloobin o
damdamin tungkol sa kahalagahan ng edukasyon. Gamitin ang mga salitang
naghuhudyat sa pagpapahayag ng saloobin o damdamin.

Madalas nating marinig sa mga magulang ang ganito na sinasabi sa kanilang

mga anak, “Mag-aral kang mabuti, ‘yan lang ang maipapamana namin sa iyo. Ang
karunungan ay di mananakaw, di mawawala sa’yo dala mo ‘yan hanggang
kamatayan."
Lahat ay maaaring mawala sa’yo maliban sa karunungan na taglay mo. Ito ang nag-
iisang bagay na maipamamana natin sa susunod na mga henerasyon.

KAHALAGAHAN NG EDUKASYON
Para sa akin, __________
_________________________
_________________________
_____________________.

Kung ako ang tatanungin,

__________________________
Sa aking palagay,
__________________________
______________________
_________________________.
______________________
______________________.

Kahanga-hanga ka kaibigan! nailahad mo ang iyong mga ideya kung bakit

mahalaga ang edukasyon sa buhay ng isang tao. Tunay ngang pinapahalagahann mo
ang edukasyon.

Suriin
Basahin ang mga sumusunod na sipi sa bawat bahagi ng kabanata. Unawain nang
mabuti ang mga kaisipang tinalakay rito.
May utang si Quiroga kay Simoun dahil kumuha ito ng tatlong pulseras para
pansuhol niya sa isang magandang babae na ang lakas ay lubhang kailangan niya sa
❶
isang uri ng kalakal at pagtutubuan niya ng P6,000. Ang utang niya kay Simoun ay
P9,000. Sinabi ng mag-aalahas na ang utang niya ay gagawin na lamang niyang P6,000
kung papayag siyang itago sa kanyang tindahan ang mga armas niyang dumating.
Pumayag si Quiroga.
Sipi mula sa Kabanata 16: Ang Mga Kapighatian ng Isang Tsino

3
  Ang tinalakay na bahagi ay nagpapakita kung gaano ka makapangyarihan
ang salapi. Gaya ng ginawa ni Simoun kay Quiroga na kung saan
nagkaroon ng utang si Quiroga kay Simoun ng 9,000. Ngunit sinabi ni
Simoun na gagawin na lamang niyang 6,000
sa isang kondisyon, kung papayag si Quiroga na itago sa kanyang tindahan
ang mga armas ni Simoun. Ito ay nagpapatunay na lahat ay magiging
posible at maisasakatuparan ang iyong mga sariling interes kung ikaw ay
may maraming pera.

❷
Dahil sa kagustuhan ng mga kabataang mag-aaral na maisakatuparan ang planong
pagpapatayo ng Akademya ng Wikang Kastila, gusto nilang mapalapit kay Don Custodio.
Nagmungkahi si Pecson na lapitan si Pepay, isang mananayaw na malapit kay Don
Custodio. Hindi sumang-ayon si Isagani sapagkat mahalay tingnan kung pati kay Pepay ay
lalapit pa sila. “May iba pa namang paraan, gawin muna natin ang paraang hindi
mahalay”, sambit ni Isagani.
Sipi mula sa Kabanata 14: Sa Bahay ng mga Mag-aaral
 Ang bahaging ito ay isang halimbawa ng taong may paninindigan sa
sariling prinsipyo. Pinapatunayan ito ni Isagani nang hindi siya sumang-
ayon sa mungkahi ni Pecson na gamitin si Pepay para mapalapit kay Don
Custudio para sa kanilang hangarin na makapagpatayo ng Akademya ng
Wikang Kastila. Nais niyang gumawa ng marangal at iwasan ang
masagwang paraan upang makamit ang kahilingan.

❸
“Ang gumawa ng isang panukala bagama’t may mabuting layunin kung laban naman
sa alituntunin ng pamahalaan ay nakakasugat. Ang magtangka ng ng pagkilos na
salungat sa mataas na layunin ay isang krimen na dapat parusahan”, ani G. Pasta
Sipi mula sa Kabanata 15 : Si G. Pasta

 Masasalamin sa binasang bahagi ang hindi maayos at patas na

pamamalakad sa pamahalaan. Patunay rito ang pagpaparusa sa sinumang
magtangkang sumalungat sa kanilang pamamahala. Kahit na maganda ang
iyong intensiyon kung ito’y labag sa kanilang alituntunin, ika’y
mapaparusahan.

Pagyamanin

Gawain 1
Isa sa kaisipang lutang sa nobela ay ang paggamit ng kapangyarihan.
Mapapansin ang pagwawalang-bahala ng pamahalaan sa kanilang tungkulin o posisyon.
Dahil dito, di nila namamalayang umaabuso na sila sa kanilang katungkulan at

4
nawawalan ng tiwala sa kanila ang taong bayan. Pansinin ang talatang nasa loob ng
kahon sa ibaba:

Nabanggit ang karaingan ng guro sa Tiyani na walang bubong ang kamalig na

nagsisilbing silid-aralan ng mga bata. sinabi ni Don Custodio na gagamiting silid-
aralan ang sabungan pagkat linggo lang ito ginagamit.
Iniutos ng Kapitan Heneral na suspindihin ang guro. “Sinumang magreklamo
ay suspendihin,” ang makapangyarihang utos.

Isang pangit na halimbawa ng namamahala ang pagsupil sa mga tao tulad ng

guro ang hangarin para sa bayan. Ang pagsuspende ng guro ay isang paraan ng
pamahalaan upang takutin ang iba pang lingkod bayan na naghahangad ng kabutihan
para sa bayan.
Umisip ng mga pangyayari na iyong naranasan, nabalitaan, nabasa at napanood
na may kaugnayan sa anumang anyo ng paggamit ng kapangyarihan. Ilahad ito sa
graphic organizer at sagutin ang tanong sa susunod na pahina.

Paggamit ng Kapangyarihan

Karanasang Gawaing Isyung Pangyayaring

Pansarili Pangkomunidad Pambansa Pandaigdig
_______________
_______________ ______________
_______________ ______________
_______________ ______________
_______________ ______________
_______________ ______________
_______________ ______________
_______________ ______________
_______________ ______________
_______________ ______________
_______________ ______________
_______________ ______________
_______________ ______________
_______________ ______________
_______________ ______________
_______________ ______________
_______________ ______________
_______________ ______________
_______________ ______________
_______________ ______________
_______________ ______________
_______________ ______________
_______________ ______________
_______________ ______________
__. _____________.
_____________.
1.. Bilang isang mag-aaral, mahalaga bang mulat ang ating mga mata sa mga
pangyayari sa ating kapaligiran? Ipaliwanag ang iyong sagot.
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
______________________________.
2. Bilang isang kabataang Pilipino, paano mo mababago ang sistema ng ating
pamahalaan na kung saan umiiral ang pang-aabuso sa kapangyarihan?
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
______________________________________.
5
Gawain 2
Napakaraming mahalagang kaisipan ang nangingibabaw sa iba’t ibang kabanata
ng nobelang El Filibusterismo. Isa na rito ang kabuluhan ng edukasyon. Sa akdang ito,
ipinakita sa atin na sadyang ipinagkait sa mga kabataang Pilipino ang edukasyon.
Sinasadyang walain ang interes ng batang mag-aaral tulad ng ginagawa ni Padre Millon
kay Placido Pinetente nang sa ganoon ay walang umusbong na matalinong Pilipino.
Takot ang mga Kastila na kapag natuto ang mga Pilipino ay may kakalaban at bubuwag
sa kanilang katiwalian. Batay sa iyong paniniwala at pagpapahalaga, sagutin ang mga
sumusunod na tanong:
1. Ano ang masasabi mo tungkol sa sistema ng Edukasyon noon? Batay sa iyong
paniniwala, mayroon bang kaibahan ang sistema ng edukasyon noon at ngayon?
Ipaliwanag ang iyong sagot.
Para sa akin,_______________________________________________________
___________________________________________________________________________
__________________________________.

Isaisip

Kumusta ang iyong pagsagot sa mga gawain? Nahihirapan ka ba o naging madali

lang para sa iyo? Para mas maging malinaw pa sa iyo ang ating aralin, narito ang mga
mahahalagang detalye na dapat mong tandaan:

 Mga salitang hudyat sa pagpapahayag ng saloobin/damdamin.

Ito ang sumusunod:
 Kung ako ang tatanungin…
 Sa aking pananaw…
 Sa aking palagay…
 Sa tingin ko…
 Para sa akin…
 Sa aking opinyon…

 Ang mga kaisipang namayani sa bawat kabanata ay kakikitaan ng:

 kabuluhan ng edukasyon
 pamamalakad sa pamahalaan
 pagmamahal sa Diyos, bayan, kapwa-tao, pamilya
 kabayanihan
 karuwagan
 paggamit ng kapangyarihan
 kapangyarihan ng salapi
 kalupitan at pagsasamantala sa kapwa
 kahirapan , paglilibang, kawanggawa at paninindigan sa sariling
prinsipyo.

6
 Tayahin

Binabati kita kaibigan! Walang katulad ang iyong ipinamalas na sikap at tiyaga
upang iyong matamo ang kasanayan sa modyul na ito. Napakahusay mo! Ngayon ito na
ang huling pagsubok na aking ibibigay sa iyo. Galingan mo pa. Alam kong kayang-kaya
mo ito. Sige na, gawin mo!

Panuto: Basahin at unawain ang mga nakasulat na pahayag o talata. Isulat sa sagutang
papel ang titik ng tamang sagot.

1. Sinulatan ni Placido ng dalawang beses ang kaniyang ina na siya ay titigil na sa

pag-aaral. Subalit pinayuhan siya ng kaniyang ina na magtiis-tiis muna sapagkat
saying ang apat na taong kanilang pinaghirapan upang makatapos siya ng Bachelor
in Artes.

Ano ang kaisipang nais ipahiwatig sa binasang bahagi?

a. kabuluhan ng edukasyon
b. kakulangan ng aspetong pinansyal
c. kahalagahan ng pangarap sa buhay
d. kawalan ng pagpapahalaga sa edukasyon
2.
Lumabas si Isagani mula sa simbahan at nababakas sa kaniyang mukha ang
debosyon sa pagdarasal sa birhen upang gawing maliwanag ang leksiyon sa araw
na iyon.

Anong katangian mayroon ang tauhan sa binasa?

a. pagmamahal sa Diyos c. pagmamahal sa kapwa
b. pagmamahal sa bayan d. pagmamahal sa sarili

3.
Nahuli ng guro si Placido na tinuruan nito ng sagot si Juanito kaya siya pinatayo. Sinabi
pa ng guro na labinlima na raw ang kanyang liban sa klase at isang liban na lang ay
bagsak na siya. Nangatwiran si Placido na apat na araw lang daw ang kaniyang liban,
subalit ng sagot ng guro bihira lang daw siyang magcheck ng attendance kaya tuwing
magchecheck siya ay minamarkahan niya ng limang liban si Placido at at binigyan pa siya
ng markang sero sa araw na iyon. Muling nangatwiran si Placido ngunit hinamak siya ng
guro.
Ano ang katangiang taglay ng guro sa binasang talata?
a. makapangyarihan bilang isang guro
b. malupit at mapagsamantala sa kapwa
c. mapanghusga sa kanyang mag-aaral
d. mapang-api at walang pakialam sa mag-aaral
4.
Naalala ni Placido ang isang mag-aaral na pumasa lamang sa asignatura dahil sa
pagreregalo ng kanaryo sabay bigay ng tatlong piso.
Ang kaisipang nais ipahiwatig sa binasa ay –
a. kawanggawa b. kapangyarihan ng salapi
c. pagsasamantala sa kapwa d. paninindigan sa sariling prinsipyo

7
5.
Dahil sa mga reklamo at daing ng mga manggagawa sa kanilang trabaho, tinanggal
agad sila ng Kapitan Heneral.

Anong katangian ang ipinakita ng kapitan?

a. pagmamahal sa posisyon
b. paggamit ng kapangyarihan
c. paninindigan sa sariling prinsipyo
d. pagwawalang-bahala sa kapwa

6.
Ibinukas ni Macaraeg ang kaniyang tahanan sa kapwa niya mag-aaral upang dito
magtipon para sa isang mabuting layunin.
Ano ang kaisipang nangingibabaw sa binasa?
a. karuwagan c. kapangyarihan ng salapi
b. kawanggawa d. paninindigan sa sariling prinsipyo
7.
Kinumbinsi ni Isagani si G. Pasta na tulungan sila sa pagpapatayo ng Akademya
ng Wikang Kastila, subalit, napagdesisyunan ng abogado na ayaw niyang isawsaw
ang kaniyang daliri sa gayong kaselan na bagay. Kailangan din niyang ingatan ang
kanyang posisyon at pag-aari.

Ano ang katangiang ipinamalas ni G. Pasta?

a. karuwagan c. kapangyarihan ng salapi
b. kawanggawa d. paninindigan sa sariling prinsipyo

8.
Tuwing pista, napakaganda at kaakit-akit ang gabi sa liwasan ng Quiapo.
Napakaraming tao na nais magpakasaya sa perya. Ang musika, kosmorama at mga
ilaw ng mga parol ay nagdudulot ng kasiyahan sa lahat.

Anong kaugalian ang masasalamin sa binasa?

a. pamamasyal sa gabi
b. paglilibang sa kapistahan
c. pagtitipon tuwing may okasyon
d. pagbaling ng atensyon sa oras ng kalungkutan

9. Napahiya nang husto si Placido kaya pasindak niyang sinabi sa pari na

malalagyan niya ng kahit ilang guhit pa ang kaniyang pangalan. Pero, wala itong
karapatan na siya ay hamakin at basta-basta na lamang alipustahin ang kaniyang
pagkatao na gayon na lamang. Idinagdag pa ni Placido na hindi niya masisikmura
at matitiis ang gayong pag-uugali ng pari.

Ano ang kaisipang nais ipahiwatig ng binasa?

a. kawanggawa
b. kapangyarihan ng salapi
c. pagsasamantala sa kapwa
d. paninindigan sa sariling prinsipyo

8
10.
Bilang pinuno sa isang grupo ng mag-aaral, hiniling ni Isagani na magtayo ng
Akademyang Kastila. Siya ay dumulog kay Senyor Pasta na isang
pinagkakatiwalaang abogado ng pamahalaan. Pinayuhan ng abogado si Isagani
na hayaan na lang ang pamahalaan na ibigay kung ano ang makabubuti para
sa kanila.

Nais ni Senyor Pasta na ipaubaya na lang ni Isagani sa pamahalaan ang anumang

gusto nilang pagbabago.
Masasalamin sa binasa ang __________________ ng pamahalaan.
a. pagtulong b. pagpapabaya
c. pamamalakad d. pagpapaubaya

Karagdagang Gawain
Marami nang pelikula sa kasalukuyan ang tumatak sa puso ng bawat Pilipino
dahil sa tumatalakay ito sa ating kasaysayan at umani ng papuri mula sa mamamayan
dahil sa taglay nitong istorya at kaisipang ibinabahagi sa mga manonood. Panoorin ang
video clip mula sa link sa ibaba, pagkatapos sagutin ang mga sumusunod na
katanungan.

https://www.youtube.com/watch?v=PBT-qSm-gJs

MGA KAISIPANG NAMAYANI SA BINASANG AKDA

 kabuluhan ng edukasyon
 pamamalakad sa pamahalaan
 pagmamahal sa Diyos, bayan, kapwa-tao, pamilya
 kabayanihan
 karuwagan
 paggamit ng kapangyarihan
 kapangyarihan ng salapi
 kalupitan at pagsasamantala sa kapwa
 kahirapan , paglilibang, kawanggawa at paninindigan sa
sariling prinsipyo.

1. Ano-ano ang mga kaisipang 2. Iugnay mo ang mga kaisipang

namayani sa napanood?
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
_________.
namayani sa napanood at sa bahagi ng
akdang binasa.
________________________________________
________________________________________
________________________________________
9 ________________________________________
_______________________________.
10