WTK201U-İÇERİK YÖNETİM SİSTEMLERİ
Ünite 2: İçerik Yönetim Sistemleriyle Çalışmak
Giriş
İçerik Yönetim Sistemi (İYS) oldukça yaygın bir kullanım
alanı olan ve web içeriklerinin yönetimine odaklanan
platformları tanımlamak için kullanılan bir ifadedir.
İYS’ler son yıllarda gerek kullanım kolaylıkları gerekse
kullanıcılara sağladıkları olanaklar nedeniyle her
kesimden kullanıcı için oldukça cazip fırsatlar
barındırmaktadır.
İçerik Yönetim Sistemi Türleri
İYS’ler kaynak kodları bakımından Açık Kaynak Kodlu
İYS’ler ve Kapalı Kaynak Kodlu İYS’ler olmak üzere
ikiye ayrılmaktadır. Kullanım alanları açısından da eğitsel
uygulamalar, bireysel uygulamalar, kurumsal
uygulamalar, e-ticaret uygulamaları, bilesen uygulamalar,
mobil uygulamalar ve haber servisleri olarak
sınıflandırılır.
Kaynak Kodları Açısından İYS’ler: Bilgisayar yazılımları
temelde kaynak kodlar üzerine çalışır. Kaynak kod ise
bilgisayar dilinde yazılmış ve kullanıcılar tarafından
okunabilen komutlar kümes- olarak tanımlanabilir.
Açık Kaynak Kodlu İçerik Yönetim Sistemleri: Açık
kaynak, temel olarak sunulan hizmet karşılığında bir
lisanslama talep edilmeyen ve geliştiriciler için kaynak
dosyalarına erişim hakkı veren uygulamalar için kullanılan
genel bir tanımlamadır. Açık kaynak kavramı, bilgisayar
yazılımlarının, makine diline dönüştürülüp kullanımından
önceki programcılar tarafından okunur, anlaşılır, yeni
amaçlara uygun değiştirilebilir hâlinin gizli tutulmayıp,
açık halde kamuyla paylaşılıyor olmasına verilen isim
olarak tanımlanmaktadır.
1. Açık kaynak kodlu İYS’ler temelde kullanıcılara
sağladıkları hizmetlerin karşılığında bir bedel talep
etmezler.
2. Aynı zamanda uygulamanın kişiselleştirilebilmesi
amacıyla kullanıcılara sistem kodlarına da erişim
hakkı verirler.
Açık kaynak kodlu ve ücretsiz ilk İYS, Portland Pattern
Repository için üretilmiş olan, geliştiren programcının
‘hızlı ve kolay’ anlamına gelen “Wiki Wiki” adını verdiği
sistemdir. WordPress, Drupal, Joomla, Frog CMS,
SilverStripe, Mambo Yaygın kullanılan açık kaynak kodlu
içerik yönetim sistemleridir.
Kapalı Kaynak Kodlu İçerik Yönetim Sistemleri: Kapalı
kaynak ticari amaçlı olarak geliştirilme sürecinde yazılan
kaynak kodlarının kullanıcıyla paylaşılmayıp gizli
tutulduğu yazılımlardır. Kapalı kaynak kodlu yazılımlar,
kullanıcıları çoğunlukla kullanımla sınırlandırıp sistemin
genel yapısının değiştirilmesini, sistemin geliştirilmesini
ve başkalarıyla paylaşılmasını lisans koşullarıyla
sınırlandırmaktadır. Kapalı kaynak kodlu İYS’lerde
geliştiriciler kullanıcıya her türlü geribildirim, teknik
destek, sorun giderme, güncelleştirme vb. gibi hizmetleri
sağlamak koşuluyla lisans ücreti talep edebilirler.
Kullanım Alanları Açısından İçerik Yönetim Sistemleri:
İYS’lerin kullanım alanlarına yönelik sınıflamayı eğitsel
uygulamalar, bireysel uygulamalar, kurumsal
uygulamalar, e-ticaret uygulamaları, bileşen uygulamalar,
mobil uygulamalar ve haber servisleri olarak yapmak
olanaklıdır.
Eğitsel uygulamalar bir Öğrenme Yönetim Sistemi gibi
özellikler sağlamasa da küçük çaplı öğrenme etkinlikleri
için kullanılabilecek uygulamaların genel adıdır. Burada
temel yaklaşım web ortamının içerik yayınlama amacıyla
kullanılabiliyor olmasıdır. Dolayısıyla bir İYS üzerinden
öğrenme amaçlı içerikler de kolaylıkla paylaşılabilmekte
ve kullanıcılar arası etkileşim oluşturulabilmektedir.
Eğitsel amaçlar için içerik yönetim sistemleri; bir ders
içerisinde görevlerin takibini izlemek, derslerin içeriğine
ulaşmak ve ödevleri teslim etmek için kullanılabilir. İçerik
yönetim sistemlerinin öğretme- öğrenme sürecine getirdiği
kolaylıklar aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Bilgi paylaşımının birçok sistemden sağlanması
• Sınav, ödev gibi bilgilerin ortak bir alanda
toplanması
• Öğrencilere anlık geri bildirim verilmesi
• Öğrencilerin performansının detaylıca takip
edilmesi
• Öğrenciler arasında bilgi paylaşımının artması
Örneğin, Edmodo, Drupal, DotLRN içerik yönetim
sistemi ve profesyonel öğrenme ortamı olarak
değerlendirilebilir.
Bireysel uygulamalar tıpkı kişisel web sitesi gibi
değerlendirilebilecek uygulamalardır. İYS’ler kolay
kurulumları ve yönetimleri sayesinde bir web tasarım
deneyimi olmasa bile kullanıcıların kişisel web sitesi
oluşturmalarına olanak tanımaktadır (blog/ weblog).
Kurumsal uygulamalar kurumsal web siteleri gibi
değerlendirilebilir. Kuruma ilişkin birçok bilgi bağlantılı
olunan kurum ve kişilerle etkileşim bu İYS üzerinden
sağlanabilir. Bu aşamada kurumsal İYS’ler kurum
kimliğine katkı sağlamaları açısından da önemsenmelidir.
E-ticaret uygulamaları son dönemde oldukça
popülerleşmektedir. Temelde bakıldığında İYS’ler e-
ticarete göre geliştirilmiş uygulamalar değildir ancak
kurulacak e-ticaret eklentileriyle kolaylıkla küçük çaplı
ticari faaliyetler İYS üzerinden sürdürülebilmektedir.
Kurumsal web siteleri tüm işletmeler için oldukça önemli
ve vazgeçilmez bir görsel vitrin konumundadır.
Kurumun faaliyet alanı ne olursa olsun, tüm paydaşlara
hem web ortamının sağlamış olduğu olanaklar dahilinde
erişim fırsatı tanınırken hem de bu ortam bir kimlik
oluşturma alanı olarak kullanılabilmektedir. Kurumsal
firmalar gerek kişisel verilerinin güvenliği gerekse sistemi
tek elden yönetebilmek için lisanslama anlaşmaları
yaparak kapalı kaynak kodlu İYS’leri tercih
edebilmektedirler.
1
 WTK201U-İÇERİK YÖNETİM SİSTEMLERİ
Ünite 2: İçerik Yönetim Sistemleriyle Çalışmak
E-ticaret uygulamaları standart bir kullanıma
odaklandığı için çoğunlukla lisanslı e-ticaret siteleri
üzerine temellendirilmektedir. Bu noktada özellikle e-
ticaret yapacak firmanın sürekli destek alabilmesi ödeme
güvenliği, anlık dönüt gibi tercihleri oldukça belirleyici
olmaktadır. Buna karsın kitabımızın ilerleyen ünitelerinde
ele alınacak WordPress, Joomla, Drupal gibi içerik
yönetim sistemleri de e-ticaret amaçlı
kullanılabilmektedir. Açık kaynak kodlu İYS’ler eklenti
kurulumu ile e-ticaret sitesi olarak kullanılabilmektedir.
Bileşen uygulamalar ise özellikle XML dosyalarının
barındırdığı bilgileri okuyup derleyip yönetebilmeleri
açısından oldukça işlevsel çözümler sunabilmektedirler.
Bileşen İYS, kapsamlı bir dokümanın tamamını kullanmak
yerine dokümanda yer alan konuyla birebir ilgili ve
etiketlenmiş metin, görsel, grafik, ses, video vb. gibi içerik
türlerinin görüntülenmesini ve yönetilmesini
sağlamaktadır.
Mobil uygulamalar son dönemde mobil teknolojilerde
yaşanan dönüşüm sonucunda oldukça yaygınlaşan
uygulamalardır. Özellikle kullanıcıların ağırlıklı olarak
mobil teknolojiler kullanarak internete bağlandıkları
düşünüldüğünde İYS’lerin mobil cihazlara göre optimize
edilebilen versiyonları mobil cihazların küçük boyutlu
ekranlarda oldukça kullanışlıdır. Temelde mobil
uygulamalar İYS’lerin mobil sürümleridir ve mobil
cihazların bilgisayar ekranlarına göre daha küçük
ölçülerinde kullanılabilecek şekilde optimize edilirler.
Son olarak haber servisleri olarak kullanılan
uygulamalar İYS’lerin genel yapısına oldukça uygundur.
Özellikle haber kuruluşlarındaki haberci, yazar, editör
hiyerarşisinin İYS’lerde de benzer şekilde bulunması
dolayısıyla haber servislerinde İYS’ler oldukça yaygın
olarak kullanılmaktadır. Özellikle kullanıcıların
birbirleriyle etkileşimleri göz önünde bulundurulduğunda
haber servisleri için İYS’ler oldukça kullanışlı çözümler
sunmaktadır.
İçerik Yönetim Sistemlerinin Çalışma Prensibi
İYS’lerde kullanıcı yönetimi, içerik yönetimi ve sistem
yönetimi olmak üzere üç farklı yönetimden söz edilebilir.
Kullanıcı Yönetimi: Kullanıcı yönetimi; yöneticiler,
editörler, yazarlar, içerik sağlayıcılar takipçiler ve
abonelerden oluşan bir kullanıcı grubunun yönetimine
odaklanmaktadır. Belirli bir hiyerarşi bulunmasına karşın
sistemin en yetkili kullanıcısı yöneticidir. Yönetici,
kullanıcıların yönetiminde sistem tarafından varsayılan
olarak atanan görevleri kullanacağı eklentilerle
değiştirebilmekte ve dilediği kullanıcı türüne dilediği
görevi atayabilmektedir.
İçerik Yönetimi: Sistem her ne kadar kullanıcıyla çalışıyor
olsa da bir İçerik Yönetim Sisteminde asıl önemli
noktanın içeriğin yönetilmesi olduğu söylenebilir.
Yönetilebilir bir içerik olmadan sistemin çalışması da
olanaksızdır. İYS hangi amaçla kurulmuş olursa olsun
temelde oluşturulan belirli içerik türleri tüm İYS’ler için
geçerlidir. Bu noktada özellikle metin tabanlı içerikler öne
çıkarken görseller, videolar ve bağlantılı içerikler (site içi
ve site dışı linkler) İYS’nin etkin kullanımı için oldukça
önemlidir. Söz konusu içerikler gerek yönetici tarafından
gerekse sisteme katkı sağlama yetkisi olan tüm kullanıcılar
tarafından içerik oluşturma sürecinde kullanılabilmektedir.
İYS hangi amaçla kurulmuş olursa olsun temelde
oluşturulan belirli içerik türleri tüm İYS’ler için geçerlidir.
Bu noktada özellikle metin tabanlı içerikler öne çıkarken
görseller, videolar, sesler ve bağlantılı içerikler (site içi ve
site dışı linkler) İYS’nin etkin kullanımı için oldukça
önemlidir.
Metin Tabanlı İçeriklerin Yönetimi: web 2.0
uygulamalarının kod bilgisi gerektirmediği, bu bilgiye
sahip olmayan kullanıcıların da sistemi rahatlıkla
kullanabileceğinden ve içerik üretebileceğinden söz
etmiştik. Burada kullanıcılara sunulan görsel arayüz ile
kod tabanlı arayüz arasında temelde hiçbir fark
olmamasına karsın, kod bilgisi olan kullanıcılar fare
tıklamasına gerek duymadan kodları kullanarak metin
içerikleri tasarlayabilmektedirler.
Görsel Tabanlı İçeriklerin Yönetimi: İYS’nin kullanım
amacına göre en çok tercih edilen içerik türlerinden biri de
görsellerdir. Bu grupta her türlü fotoğraf ve çizimlerden
oluşan görselleri sayabiliriz. Görsellerin sitenin amacına
doğrudan hizmet edecek şekilde kullanımı söz konusu
olduğu için her İYS görsel içerikleri aynı yoğunlukta
barındırmak durumunda değildir. Görsel materyallerin
öğrenmeyi hatırlamayı kolaylaştırıcı bir özelliğinin olduğu
düşünüldüğünde içeriği metinle boğmak yerine metinlerin
gereken yerlerde görsellerle desteklenmesi okuyucu dostu
bir İYS tasarımı sunacaktır.
Video ve Sesli İçeriklerin Yönetimi: İYS’lerin bir diğer
içerik türünü animasyon ve film türü videolar ve sesli
içerikler oluşturmaktadır. Bu noktada bu iki içerik türü,
kullanıcı kontrolü gerektiren yapıları nedeniyle birlikte ele
alınmıştır. Video ve sesli içerikler eklenirken yine
görsellerde olduğu gibi gerek bilgisayardaki bir videonun
veya ses dosyasının İYS’ye yüklenmesi yoluyla gerekse
Youtube, Vimeo gibi video paylaşım sitelerinde bulunan
videoların linklerinin adres gösterilmesi yoluyla video ya
da sesli içeriğin İYS’de oluşturulacak içeriğe eklenmesi ya
da baslı basına bir gönderi olarak paylaşılması olanaklıdır.
Sistem Yönetimi: İYS’lerin kullanıcı ve içerik yönetiminin
dışında temel yönetim işlemlerinden biri de sistemin
kendisinin yönetimidir. Çoğunlukla İYS’lerin
yöneticilerini ilgilendiren işlemler bu kapsamda ele
alınmaktadır. Bu işlemler güvenlik, raporlama, yedekleme
başlıkları altında ele alınmıştır.
Güvenlik: Sistem yöneticilerinin İYS güvenliği için
antivirüs uygulamaları kurarak sistemlerini olası
istenmeyen girişimlere karsı korumaları önerilmektedir.
WordPress uygulaması için Akismet, Joomla için R
2
 WTK201U-İÇERİK YÖNETİM SİSTEMLERİ
Ünite 2: İçerik Yönetim Sistemleriyle Çalışmak
Antispam, Drupal için Antispam popüler uygulamalar
arasındadır.
Raporlama: Birçok farklı uygulamaya ilişkin sistem
yöneticisine sunulan geribildirimleri kapsamaktadır.
• İYS’ye giriş yapan kullanıcıların çevrimiçi
kaldıkları süre boyunca eylemlerine ilişkin
raporlara,
• Güvenlik uygulamalarına ilişkin raporlara,
• İYS’de kayıtlı olan kullanıcıların yazı ve
yorumlarına ilişkin raporlara,
• İYS’de kullanılan sürüm raporlarına,
• İYS’nin kullanım sıklığına ve kullanım sürelerine
ilişkin raporlara erişilebilmektedir.
Yedekleme: Yedekleme; (Backup) bilgisayar temelli
çalışan tüm uygulamaların, kullanıcılar tarafından ya da
sistem tarafından üretilen dosyalarının güvenliğini
ilgilendiren bir kavramdır. Her ne kadar İYS Internet
üzerinden kullanılıyor olsa da daha önce de sözünü
ettiğimiz gibi İYS içerikleri sunucu adı verilen
bilgisayarlarda saklanmaktadır. Sunucu hizmeti
kapsamında belirli bir ölçüde sistem yedeklerinin alındığı
bilinse de bu işlem için kullanılabilecek eklentiler
sayesinde yöneticilerin isi oldukça kolaylaşabilmektedir.
Özellikle farklı İYS’lerde yedekleme amaçlı
kullanılabilecek farklı eklentiler bulunmaktadır. Bu
eklentiler yöneticinin sistem içerisindeki tüm verileri
içeren veri tabanını manuel olarak yedeklemesinin yanı
sıra, belirli zaman dilimleri içerisinde Örneğin, Günde bir,
haftada bir, ayda bir vb. olmak üzere sistem yedeğini “sql”
dosyası olarak alıp belirtilen e-posta adresine göndermek
olanaklıdır.
İçerik Yönetim Sistemlerinin Tasarımı ve
Kodlanması
İYS’lerin tasarlanması ve kodlanması aşaması nesneler,
temalar ve eklentiler kapsamında ele alınabilir.
Nesneler: Nesne kavramı ÖYS ile birlikte öğrenme
nesnesi olarak ele alınan bir kavramdır. Temelde öğrenme
nesneleri, teknoloji destekli öğrenme sürecinde tekrar
tekrar kullanılabilen veya bu nesnelere atıf yapılabilen
dijital veya dijital olmayan özellikler olarak
tanımlanabilir. Öğrenme nesneleri içerik ve üst veri
(metadata) olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır. İçerik
kısmında aktarılması istenilen içerikle birlikte hedefler,
öğretim stratejileri ve teoriler ve değerlendirme
etkinlikleri yer alır. Bunun yanı sıra öğrenme nesnelerinin
üst veri kısmında ise web ortamındaki öğrenme
kaynaklarının tanımlanmasını veya etiketlenmesini
sağlayan bilgiler yer almaktadır. Alan yazında SCORM
(Sharable Content Object Reference Model) olarak
kısaltılan standarda ek olarak öğrenme nesnelerine ilişkin
güncel standart belirleme yaklaşımları da bulunmaktadır.
Temalar: Temalar İYS’lerde kullanılan görsel
arayüzlerdir. Temelde sadece görsel bir şablonmuş gibi
algılanmalarına karşın temaların İYS’nin yönetimi ve
kullanımı sürecinde oldukça önemli görevleri olmaktadır.
Temanın arayüz özelliği sağlaması ve tercihinde
görselliğin öne çıkmasına karsın tema seçimini etkileyen
lisanslama, görsel tasarım, kullanışlılık, güncelleme, dil
desteği gibi birtakım etmenler bulunmaktadır.
Lisanslama: Tema seçiminde belirleyici etmenlerden
birinin yine lisanslama olduğu söylenebilir. Lisanslama
yapılmamış olsa bile kaynak kodlarına erişememek temayı
kişiselleştirmeyi de engelleyebilir. Örneğin tema
içerisinde belirli çerçeveler içerisinde yer alan metinlere
ve görsellere müdahale edilememesi, temanın seçilmemesi
için önemli bir nedendir. Dolayısıyla kullanıcıların bir
temayı diledikleri gibi kişiselleştirebilmeleri, tercih için
belirleyici olacaktır.
Görsel Tasarım: Çoğunlukla görsel tasarım araçları
kullanılarak belirli ilkeler çerçevesinde yapılan
tasarımların algılamayı kolaylaştırdığı bilinmektedir.
Temalara da bu kapsamda yaklaşıp görsel açıdan belirli
bir doyuruculuğa ulaşmış temaların istenen mesajın
aktarımı için oldukça etkili olduğunu söyleyebiliriz.
Bunun yanında görsel tasarımı çok etkili olmasına karsın
kullanışlılığı çok düşük uygulamalar da söz konusudur.
Bir temanın görsel tasarım ilkelerine uygun olmasının yanı
sıra kullanıcıların rahat dolaşmalarını, aradıkları bilgiye
hızlı bir şekilde ulaşmalarını destekleyecek bir yapıda
olması gerekir.
Kullanışlılık: Kullanılabilirlik; bir uygulamada belirlenen
görevlerin, hedef kitle tarafından gerekli eğitim ve teknik
desteğin verilmesinin ardından uygun çevre koşullarında
kolaylıkla ve etkili bir şekilde kullanılabilmesi olarak
tanımlanmaktadır. Kullanılabilirlik, etkili, verimli ve
memnuniyet uyandıran bir durumun sonucu olarak da
karsımıza çıkmaktadır.
Güncelleme: Tema her ne kadar görsel tasarım açısından
belirli bir standardın üzerinde olsa da İYS’de yapılan
güncellemelerle kod yapısı açısından uyumlu olmayabilir.
Dolayısıyla geliştiricisinin söz konunu temada İYS ile
uyumlu güncellemeleri de yapması beklenmektedir. Tema
her ne kadar kolaylıkla değiştirilebilir olsa da özellikle
kurumsal bir İYS’nin kısa sürelerle tema değiştirmesi pek
beklenmemektedir. Dolayısıyla tema belirleme
aşamasında öncelikle güncellemeye ilişkin sorgulamaların
yapılması oldukça önemlidir.
Dil Desteği: İYS sürümünün diliyle seçilen tema dilinin
uyumlu olmaması, Türkçede karşılığı olmayan bazı
metinlerin oluşmasına neden olabilir. Örneğin bir temada
kullanılan menülerin isimlerinin İngilizce, içeriğinin
Türkçe olması bir çelişki oluşturmaktadır. Beklenti
İYS’de, sunulan tüm metin içeriklerinin aynı dilde olması
yönündedir.
Eklentiler: İYS’lerin tasarımı ve kodlanması sürecinde
oldukça temel bileşenlerden biri olarak eklentileri saymak
3
 WTK201U-İÇERİK YÖNETİM SİSTEMLERİ
Ünite 2: İçerik Yönetim Sistemleriyle Çalışmak

olanaklıdır. İYS içerisinde “Widget” ve “Plugin” olarak

adlandırılan iki tür eklenti bulunmaktadır.
Bu uygulamaların ikisini de eklenti olarak ele alınmasına
karsın aralarında birtakım farklılıklar bulunmaktadır.
Eklentiler; (Plugin) temelde web sistemlerinde arka planda
çalışan ve kullanıcılar tarafından görülemeyen
uygulamaların genel adıdır. Örneğin, daha önce güvenlik
bölümünde ayrıntılı olarak ele aldığımız WordPress için
güvenlik uygulaması olan Akismet bir eklenti (Plugin)
sınıfındadır. Widget olarak adlandırılan uygulamalar ise
daha spesifik işlemler için optimize edilmiş küçük
eklentilerdir. Temelde Plugin olarak kullanılan
eklentilerden farkı hem kullanıcılar tarafından hem de
yöneticiler tarafından görüntülenebiliyor olmalarıdır.
Örneğin bir takvim uygulaması için geliştirilen bir eklenti
İYS’ye yüklendiğinde bu eklenti için yönetici temanın
belirli bir bölümünü (sol sütun, sağ sütun vb.) seçerek
kendisi kaldırana kadar eklentinin orada görüntülenmesini
sağlayabilir.