WTK201U-İÇERİK YÖNETİM SİSTEMLERİ
Ünite5: Drupal
Giriş
Drupal herhangi bir kod bilgisine sahip olmadan kişisel
web günlüğünden profesyonel web portalına varıncaya
kadar farklı türde web siteleri yapılandırabileceğiniz ve
yayımlayabileceğiniz açık kaynak kodlu bir içerik yönetim
sistemidir. Kolay bir şekilde dinamik site oluşturmaya
imkân sağlayan kişiselleştirilebilir, etkileşimli ve
yetkilendirilebilir içerik ve katılımcı yönetimi imkânlarına
sahip geniş özellik ve hizmetleriyle esnek bir ortamdır.
Drupal, proje fikrinin ortaya çıktığı 2000’li yıllardan bu
yana destekçi ve geliştirici topluluğunun katkılarıyla şu an
çekirdek (core) adı verilen, temel özelliklerini barındıran
basit bir katmana ve eklenebilir modüllerden oluşan bir
yapıya sahiptir. Çekirdeğine dâhil edilmiş olan bu
modüller sayesinde kullanıcılar içerik ekleme, gözden
geçirme ve içeriği sınıflandırma, arama yönetimi, yorum
ekleme, forumlara katılma, anketlerde oy verme gibi
birçok farklı işlevi kod bilgisine gerek duymadan
ihtiyaçlarına özgü olarak gerçekleştirebilmektedir.
Drupal Hakkında
Drupal, 2000’li yılların basında paylaşım ve haberleşme
ihtiyacını gidermeye yönelik olarak yerel ağ içinde hayata
geçirilen bir projeydi. Sahip olduğu temel özellikleri ve
bileşenleriyle Drupal günümüzde bireyselden kurumsala
çok farklı boyutlarda web çözümleri sunan bir ortama
dönüşmüştür.
Drupal içerik yönetim sistemi, yazılım sürümleri ile ilgili
gelişmeler, topluluk üyeleri ve kullanıcıların paylaşımları
resmi sayfası olan www.drupal.org sitesi üzerinden
gerçekleştirilmektedir.
Drupal topluluk sayfasında Türkiye çalışma grubu yer
almaktadır. Özellikle yerelleştirme çalışmalarına bu grupta
yer alan gönüllüler destek vermektedir. Drupal Türkiye’ye
http://www.drupalturkiye.org/ adresinden, Drupal Türkiye
Çalışma Grubu’na ise https://groups.drupal.org/turkey
adresinden ulaşabilirsiniz. Drupal Türkiye, Türkiye’deki
üyelerin bir araya gelmesi, Drupal ile ilgili soru, sorun ve
çözümlerini tartışabilmesi, deneyimlerin paylaşılabilmesi
adına oluşturulmuş, Drupal konusunda Türkçe içeriklerin
yer aldığı yerel topluluk sayfasıdır.
Drupal’ın Yapısı: Drupal kaynak kodu GNU Genel Kamu
Lisansı 2 (GPL) altında ücretsiz olarak dağıtılmaktadır.
Çekirdeğinde sunulan geniş özelleştirme seçenekleri ile
gerek içerik gerekse de görünümü, isteğe ve ihtiyaca göre
değiştirilebilir ve geliştirilebilirdir. Çekirdeğinde yer alan
özellikler sayesinde içeriğin tamamı mevcut arama
eklentisi sayesinde indekslenerek aranabilmekte, kullanıcı
ve arama motoru dostu (SEF- search engine friendly) URL
oluşturmaya imkân sağlamaktadır. Drupal, kendisi gibi
özgür bir yazılım olan İnternet için üretilmiş, sunucu
taraflı HTML içerisine gömülebilen betik ve programlama
dili olan PHP ile geliştirilmiştir. Drupal, içeriği yeniden
kullanabilmemize ve özelleştirerek yönetebilmemize
olanak sağlayan İçerik Yönetim Çatısı (CMF – Content
Management Framework) ve web hizmetleri, web
kaynakları ile web API’leri dâhil olmak üzere web
uygulamalarının geliştirilmesini desteklemek amacıyla
tasarlanmış Web Uygulama Çatısına (WAF - Web
Application Framework) sahiptir.
Drupal Katmanları: Drupal’da saklanan veriler
katmanlara ayrılarak erişim ve sunum açısından
birbirinden farklı özelliklere sahip içerik türlerinin
yaratılmasını basitleştirilmektedir. Sistemde farklı işlevleri
yerine getirmek üzere veri (data), eklentiler (modules),
bloklar ve menüler (blocks&menus), kullanıcı izinleri
(user permissions) ve tema (template) olmak üzere beş
farklı katman yer almaktadır.
• Veri: Drupal sisteminin çekirdeğinde düğüm
havuzu yer almaktadır. Drupal sisteminde, her bir
içerik parçası için genel bir terim olarak düğüm
(node) ifadesi kullanılır.
• Eklentiler: Veri katmanının üstünde ikinci
seviyede eklentiler (modules) katmanı yer
almaktadır. Eklentiler, çekirdek ile birlikte gelen
ya da ihtiyaca yönelik olarak geliştirilen sisteme
ek işlevler kazandıran kod parçacıklarıdır.
Drupal’da bütün işlevler eklentiler ile
gerçekleştirilmektedir.
• Bloklar ve Menüler: Eklentilerin üstünde bloklar
ve menüler (blocks&menus) katmanı yer alır. Bu
katman genellikle eklentilerden gelen çeşitli
bilgileri tutar ve temadaki tanımlamalara bağlı
olarak farklı bölgelerde sunumunu sağlar. Bu
katmanın çıktısı olan bloklar isteğe ve ihtiyaca
yönelik olarak özelleştirilebilir.
• Kullanıcı izinleri: Bloklar ve menüler katmanının
üzerinde kullanıcıların erişim ve yetki düzeylerini
belirleyen kullanıcı izinleri (user permissions)
katmanı yer almaktadır. Kullanıcıların rollerinin
ve sahip oldukları erişim yetkilerinin tanımlaması
için bu katman kullanılır.
• Tema: Katmanların en dışında ise görünür yüz
olan tema (template) katmanı yer almaktadır.
Tema çoğunlukla XHTML ve CSS kodları ve
bunlara ek olarak içeriğin yerleştirileceği yerleri
belirleyen PHP ile düzenlenmiş belli bir iş yapan
kod veya kodlardan oluşan bloklardır.
Drupal ile İlişkili Kavramlar
Drupal içerik yönetim sisteminin kurulumu,
yapılandırması ve yönetimi için bilmemiz gereken bazı
temel kavramlar vardır. Bunlar aşağıdaki gibidir:
1. Düğüm: Düğüm matematiksel anlamda ağın bir
parçası olarak ifade edilmektedir. Drupal’da ise
sitenin bir parçası anlamında, sitede yer alan her
bir içerik parçası (metin, resim, video, makale,
sayfa, anket, forum ya da günlük girdisi vs.) için
genel olarak düğüm (node) terimi
kullanılmaktadır. Düğümün türüne bağlı olarak
bünyesinde farklı alanları barındırabilmektedir.
Bunlar içerik türü olarak da isimlendirilmektedir.
1
 WTK201U-İÇERİK YÖNETİM SİSTEMLERİ
Ünite5: Drupal
2. Varlık Türleri: Sistemde var olan ve
benzerlerinden ayırt edilebilen her şeye, her
nesneye varlık (entity) denilmektedir. Bir varlık
türü (entity type) alanların gruplanmasıyla oluşan
temsili ifade etmektedir. Varlık türleri; düğümler,
yorumlar, sınıflama terimleri, kullanıcı profilleri
ya da özel olarak geliştirilen herhangi bir veriyi
görüntülemek ve depolamak için
kullanılmaktadır.
3. Sınıflandırma: Drupal içeriği sınıflandırmak için
farklı hiyerarşik yapılara sahip kategori ve
etiketleme sistemleri kullanmaktadır.
Çekirdeğinde yer alan ve sınıflandırma
(taxonomy) olarak bilinen bu güçlü ve esnek yapı
sayesinde kendi sözlüklerinizi ve terimlerinizi
tanımlamanız ve her sözlüğe terimler
ekleyebilmeniz mümkündür.
4. İçerik Sürümleri: Drupal sahip olduğu içerik
sürümü (content version) kontrol sistemiyle bir
içeriği kimin, ne zaman ve nasıl değiştirdiğini
takip etme imkanı sunmaktadır.
5. Eklenti: Drupal’ın işlevselliğini artıran kod
parçalarına eklenti (module) denilmektedir.
Drupal’da eklentiler; çekirdek (core), çekirdek
dışı (contributed) ve özelleştirilmiş (custom)
olmak üzere üç kategoriye ayrılmaktadır.
6. Tema: Web sitesinin kullanıcı tarafından nasıl
görüleceğini gösteren, sistemin yazıtipini,
renklerini, görünüşünü, düzen ve şeklini ortaya
koyan tasarım şablonudur.
7. Bölgeler ve Bloklar: Drupal sitesinde sayfalar
üstbilgi (header), altbilgi (footer), kenar çubukları
(sidebars) ve ana içerik şeklinde bölgelerden
(regions) oluşmaktadır. Bloklar (blocks) ise
sitede yer alan sayfalardaki bölgeler içinde ayrık
olarak gösterilen bilgi yığınlarıdır.
8. Menüler: Drupal’da temel olarak ana menü,
yönetici menüsü, kullanıcı ve gezinti menüsü
olmak üzere dört standart menü (menu) yer
almaktadır.
9. Gösterimler: Drupal’da gösterimler (views)
veritabanı sorgulamaları yaparak isteğe özel
listeleme yapıp bunları ekrana verebilmenizi
sağlayan bir eklentidir.
10. Panel: Drupal’da görüntülenmek istenen herhangi
bir sayfanın, tek parça metin görünümü yerine
birden çok farklı parçalara bölünerek
gösterilmesini sağlamak için panel (panels)
kullanılır.
11. Yol: Drupal’da ziyaret ettiginiz sayfanın URL
adresinde sitenin temel adresinden sonraki kısma
yol (path) denir.
12. Kalıcı Bağlantı: Dinamik olarak oluşturulan bir
içeriği yeniden isimlendirerek anlaşılabilir bir
bağlantı sekline getirmemek için Drupal’da kalıcı
bağlantı (permalink) oluşturma imkânı
bulunmaktadır.
13. Yorum: Drupal’da site içeriğinin kullanıcılar
tarafından yorumlanabilmesine imkan sağlayan
esnek bir yorum eklentisi yer almaktadır.
14. CCK-İçerik Yapılandırma Aracı: İçerik
Yapılandırma Aracı (CCK – Content
Construction Kit) temel olarak Drupal’da
kullanıcı tanımlı içerik türleri oluşturmamıza ve
yapılandırmamıza imkan sağlayan eklentidir.
Makale (Article), Temel Sayfa (Basic Page),
Günlük Girdisi (Blog Entry), Kitap Sayfası
(Book Page), Yorum (Comment), Forum, Anket
(Poll) olmak üzere yedi içerik tipi Drupal
çekirdeği ile kullanıma hazır şekilde gelmektedir.
15. Önyükleyici: Drupal’ın merkezi işlem birimi olan
önyükleyici (bootstrap), web uygulamalarını ve
web sitelerinin daha hızlı, modern bir yapıya
kavuşturulmasına katkı sağlayan, farklı beceri
düzeyleri ve kullanım seviyesine hitap eden
birçok kodlamanın hazırlanmış hâlidir.
16. Kullanıcı: Drupal’da kullanıcı web site
kullanıcısını temsil eden bir varlık türüdür.
17. Veritabanı: Drupal’daki tüm bilgi bir
veritabanında saklanmaktadır. Drupal için yaygın
olarak tercih edilen veritabanı MySQL’dir.
Drupal Kurulumu
Kurulum adımları kurulumun gerçekleştirileceği sunucu
yapısına bağlı olarak ufak değişiklikler gösterebilir. Ancak
kurulumu temelde kurulum dosyalarının topluluk
sitesinden temini, kurulum yapılacak sunucuya
aktarılması, kurulum adımlarının gerçekleştirilmesi ve
sistemin yapılandırılmasından oluşmaktadır.
Kurulum hazırlıkları: Drupal kurulumu için öncelikle
topluluğun sayfasından kurulum dosyalarının temin
edilmesi gerekmektedir. Drupal’ın kurulumu için
kurulumun gerçekleştirileceği web sunucusunun belli bazı
gereksinimleri karşılaması gerekmektedir. Web sitesinin
barındırılacağı web sunucusunun Apache, Nginx,
Microsoft IIS ya da PHP desteği olan bir sunucu olması ve
kurulum için yeterli disk alanının da tahsisi
gerekmektedir. Kurulum paketinin özelliğine bağlı olarak
veritabanı sürüm gereksinimleri değişmektedir.
Kurulumun gerçekleştirileceği web sunucunun tercih
edilen kurulum sürümüne bağlı olarak gereksinimleri
hazırlanır. Daha sonra Drupal’ın güncel kurulum dosyaları
topluluğun sayfasından indirilir. Kurulum için Drupal’ın
güncel ve kararlı paketi olan (önerilen) sürüm tercih
edilmelidir. Dosya içeriğinin kurulum yapılacak web
sunucusunun dosya yönetim özelliklerine bağlı olarak web
yayınının gerçekleştirileceği ana dizine (publicihtml)
atılması gerekmektedir. Dosyalar aktarıldıktan sonra
tarayıcıdan web sitesinin adresinin ya da kurulum yapacak
dizinin yolunun girilmesi ile dil seçeneği gelir. Kurulum
profili “Standart” tercih edildiğinde varsayılan ayarlarla
Drupal çekirdeğinde yer alan kurulum gerçekleştirilir. “En
az” seçeneği ise özel kurulum yapmak isteyen uzman
kullanıcılar için önerilmektedir. Drupal içeriklerinin
depolanacağı veritabanının yapılandırılması için gelen
2
 WTK201U-İÇERİK YÖNETİM SİSTEMLERİ
Ünite5: Drupal
ekran üzerinden kullanmak istediğimiz veritabanı türünü
tercih ederek gerekli bilgileri girmemiz gerekmektedir.
Tercih edilen veritabanı türüne göre ayarlar değişiklik
gösterebilmektedir. Veritabanı ile başarılı şekilde bağlantı
sağlandıktan sonra kurulum süreci ilerleyecektir. Siteye
özgü bazı tanımlamalar yapılır.
Drupal Yapılandırması ve Yönetimi
Çekirdek kurulumu ile birlikte yönetici araçları İçerik,
Yapı, Görünüm, Modüller, Yapılandırma, Kişiler,
Raporlar ve Yardım başlıkları altında yönetici
arayüzündeki üst menüde toplanmaktadır. Yönetici
arayüzünde üst menü dışında yapılandırmada kolaylık
sağlamak adına her bir içerik ve bileşen için düzenleme
imkânı sunulmuştur. Yönetim arayüzünde düzenleme
seçeneğine sağ üst köşesinde bulunan “Düzenle”
bağlantısına tıklayarak erişebilirsiniz. Ana gezinti
menüsünün düzenleme simgesinden Bloğu yapılandır’ı
tıkladığımızda ise blok işlem ekranına doğrudan
ulaşabilmekteyiz. Ana gezinti menüsünün blok
yapılandırmasını düzenleme simgesi üzerinden gitmeden
yapmak istediğimizde; öncelikle yönetici menüsündeki
Yapı sekmesine tıklayarak, alt işlevlerden Blok
yerleşimi’ne tıklayarak sitede yer alan bloklara ulaşmamız
gerekmektedir. Blok yerleşimi bölümünde yer alan
blokların içinden Ana gezinti menüsü bloğunu listeden
bulup sağında yer alan “Yapılandır” düğmesinden ana
gezinti menüsü blok yapılandırma ekranına
ulaşabilmekteyiz. Ana gezinti menüsü için düzenleme
simgesinden Menü düzenle bağlantısına tıkladığımızda ise
yönetici araçlarından Yapı altındaki Menüler bileşeninde
listelenen menülerden, Ana gezinti menüsü’nü bulup
sağındaki Menü düzenle düğmesi ile ulaşabileceğimiz
ekrana kolaylıkla erişebilmekteyiz.
İçerik: Drupal’da içerikle ilgili olarak veri girişleri
yönetici menüsünde yer alan İçerik sekmesi altında
gerçekleştirilmektedir. Listeden düzenlemek istediğimiz
içeriğin baslığına tıkladığımızda içeriğin yer aldığı
sayfada düzenlenme yapabileceğimiz, silebileceğimiz ve
içeriğe yorum ekleyebileceğimiz işlem ekranı gelmektedir.
Listenin sağında yer alan işlemler sütunundaki Düzenle
düğmesine tıkladığımızda ise içerik ve özelliklerinin
detaylı olarak düzenlenebileceği düzenleme ekranına
ulaşabilmekteyiz. İçerik düzenleme ekranından
oluşturduğumuz içerik türüne bağlı olarak sol tarafta
içeriğin düzenleme yapabileceğiniz alanları, sağ tarafta ise
içeriğin özelliklerini (bağlantı yapılacak menü, yorum
ekleme seçenekleri, kalıcı bağlantı tanımı, yazar bilgileri
ve yayınlama tarih seçenekleri) düzenleyebiliriz. İçerik
bölümünde yeni içerik eklemesini +içerik ekle
düğmesinden gerçekleştirebiliriz. İçerik türü ile ilgili
işlemler ise Yapı sekmesinin altında yer alan İçerik türleri
bölümünden gerçekleştirilmektedir. İçerik türleri
ekranından +içerik türü ekle ile yeni içerik türleri
oluşturabilir ya da altta listelenen içerik türleri ve onların
tanımlı alanlarını Alanları yönet düğmesinden
düzenleyebiliriz. Bu ekranda yer alan dört farklı sekme
üzerinden içerik türü, alanları, alanlarının özellikleri,
görünümleri düzenlenmektedir. İçerik türüne eklenen
alanların form görünüm özellikleri Form görünümü yönet
sekmesinden yapılmaktadır. Alanların görünümleri ise
Görünümü yönet sekmesinden düzenlenmektedir.
Yapı: Sayfaların blok yerleşimi, içeriklerin ve formların
görünümü, özelleştirilmiş içerik listeleri için gösterimler,
site menüleri, içeriğin etiketlenmesi, kategorilendirilmesi
ve sınıflandırılması için sınıflandırma, yorum formları ve
görünümleri için yorum türleri, site iletişim formu ve
yönetimi ile içerik türleri yönetici menüsündeki Yapı
sekmesinden gerçekleştirilmektedir.
Görünüm: Sitenin görünümü Drupal katmalarının en
dışında yer alan tema bileşeni ile sağlanmaktadır. Yönetim
menüsünde tema ile ilgili işlemler ise Görünüm
sekmesinde yer almaktadır.
Modüller:, Drupal kurulumu ile gelen eklentileri
yönetebildiğimiz ve ihtiyacımıza göre yenilerini
ekleyebildiğimiz yönetim menüsü sekmesidir.
Yapılandırma: Site ile ilgili olarak kişilerin hesap ayarları,
sistem bakımı, arama ve üstveri işlemleri, içeriklerdeki
metin biçimleri ve düzenleme editörlerinin özellikleri,
dosya işlemleri, geliştiricilere yönelik olarak performans,
günlük izleme ve bakım işlemleri, bölgesel tarih, saat, dil
ayarlamaları ve web servis düzenleme işlemleri
Yapılandırma sekmesinden gerçekleştirilmektedir.
Kişiler: Drupal’daki site kullanıcıları Kişiler sekmesinden
yönetilmektedir. Kişiler ekranında Listele, İzinler ve
Roller olmak üzere üç işlem durumu söz konusudur.
Listeleme sekmesinde mevcut kullanıcılar liste hâlinde
sunulmaktadır.
Raporlar: Drupal’da mevcut güncellemeleri, sistemde
gerçekleşen olayların günlüğünü, çeviri güncellemelerinin
durumunu, arama sonuçları ve sistem bileşenlerinin
durumlarını Raporlar sekmesinden takip edebilirsiniz.
Yardım: Drupal yapılandırması ve bileşenlerinin kullanımı
konusunda bilgi dokümanlarına Yardım sekmesinden
ulaşmak mümkündür.