Tiết 4: bằng thương số giữa độ lớn của lực điện tác dụng lên điện tích

Điện trường. Cường độ điện trường. Đường sức điện
I.Điện trường
1.Môi trường truyền tương tác điện
Là môi trường truyền tương tác giữa các điện tích
2.Điện trường
Nhận xét: Các điện tích tương tác lẫn nhau ngay cả trong chân
không, chứng tỏ rằng bao một điện tích phải có một môi trường
vật chất đặc biệt, đặc trưng tác dụng lên điện tích khác đặt trong
đó.
Đ/N. Điện trường là một dạng vật chất đặc biệt, bao quanh một
điện tích, gắn với điện tích, tác dụng lực điện lên điện tích khác
đặt trong nó.
Vận dụng: Giải thích sự tương tác giữa hai điện tích điểm
+Bao quanh A có điện trường của A, B đặt trong điện trường
của A chịu tác dụng của điện trường gắn với A.
+Bao quanh B có điện trường của B, A đặt trong điện trường của
B chịu tác dụng của điện trường gắn với B.
Kết quả: A và B tương tác lên nhau ngay cả trong chân không.
II.Cường độ điện trường:
1.Khái niện cường độ điện trường
Cường độ điện trường tại một điểm là đại lượng đặc trưng cho
độ mạnh hay yếu của điện trường tại điểm đó về phương diện
tác dụng lực.
2.Định nghĩa:
Xét một điện trường bao điện tích Q, tại điểm M trong điện
trường lần lượt đặt các điện tích thử q 1; q2; q3…qn, đo lực điện
tương ứng F1, F2, F3….Fn
Lập tỉ số
Đ/N: Cường độ điện trường tại một điểm là đại lượng đặc trưng
cho tác dụng lực của điện trường tại điểm đó, được xác định
thử dương q, đặt tại điểm đó và độ lớn của điện tích q.
3.Véc tơ cường độ điện trường
Do lực tác dụng là đại lượng véc tơ dẫn đến cường độ
điện trường là một đại lượng véc tơ.
Véc tơ cường độ điện trường gây bởi một điện tích điểm Q:
+Điểm đặt tại điểm đang xét
+Phương trùng với đường thẳng nối điểm đang xét với điện tích
điểm Q.
+Chiều hướng ra xa Q>0 và hướng về Q<0
+Độ lớn
4.Đơn vị đo cường độ điện trường
Từ công thức ta có đơn vị đo của E là (N/C). Tuy nhiên
không dùng đơn vị này mà dùng đơn vị cường độ điện trường là
V/m ( đọc là Vôn trên mét ).
5.Cường độ điện trường gây bởi điện tích điểm Q tại một điểm
cách Q một khoảng r:
Véc tơ cường độ điện trường gây bởi một điện tích điểm Q:
+Điểm đặt tại điểm đang xét
+Phương trùng với đường thẳng nối điểm đang xét với điện tích
điểm Q.
+Chiều hướng ra xa Q>0 và hướng về Q<0
+Độ lớn
Độ lớn của cường độ điện trường E không phụ thuộc vào độ lớn
của điện tích thử q.
6.Nguyên lí chồng chất điện trường.
Nhiều điện tích điểm Q1, Q2…Qn cùng gây ra tại một điểm các
véc tơ cường độ điện trường thành phần , , … , thì cường
độ điện trường tại điểm đó là tổng véc tơ của các véc tơ cường
độ điện trường thành phần
Ví dụ: Trường hợp có hai điện tích điểm Q1 và Q2
Về độ lớn thì ta phải xét cụ thể các trường hợp:
+Nếu thì E=E1+E2;
+Nếu thì E=|E1-E2|;
+Nếu thì
Tổng hợp véc tơ theo quy tắc hình bình hành.
III.Đường sức điện
1.Quan sát hình ảnh đường sức điện (sgk)
2.Định nghĩa: Là những đường mà tiếp tuyến tại mỗi điểm của
nó trùng với phương của véc tơ cường độ điện trường tại điểm
đó, chiều là chiều của véc tơ cường độ điện trường.
3.Hình dạng đường sức của 1 số điện trường
Các đường sức điện đi ra từ điện tích Q>0 ( bản dương )
và đi vào Q<0 ( bản âm )
4.Đặc điểm của đường sức điện
+Qua mỗi điểm trong điện trường có một đường sức điện và chỉ
có một mà thôi ( các đường sức điện không cắt nhau)
+Đường sức điện là những đường có hướng, hướng của đường
sức điện tại một điểm là hướng của véc tơ cường điện trường tại
điểm đó.
+Đường sức điện của điện trường tĩnh là những đường không
khép kín ( đi ra từ Q>0 và đi vào Q<0).
+Quy ước: vẽ số đường sức đi qua một diện tích nhất định đặt
vuông góc với đường sức điện tại điểm ta xét tỉ lệ với cường độ
điện trường tại điểm đó.
Số đường sức mau thì điện trường mạnh, số đường sức thưa thì
điện trường yếu.
5.Điện trường đều:
Véc tơ cường độ điện trường tại các điểm khác nhau đều có
cùng phương chiều và độ lớn; đường sức điện là các đường song
song và cách đều nhau.
Ví dụ: Điện trường đều là điện trường giữa hai bản kim loại tích
điện trái dấu ( tụ điện)
Bài tập vận dụng:
Cho hai điện tích điểm Q1=5.10-6C và Q2=-4.10-6C, lần
lượt đặt tại hai điểm A,B cách nhau 10cm trong chân không.
Xác định véc tơ cường độ điện trường tổng hợp do hai điện tích
trên gây ra tại điểm C trong các trường hợp:
a.C nằm tại trung điểm của AB?
b.C cách A 10cm và cách B 15cm?
c.C cách A 8cm và cách B 6cm?
Giải:
a.

b.
c.
Làm bài tập trong vatlypt.com phần cường độ điện trường để giờ
sau chữa bài tập.
https://vatlypt.com/bai-tap-vat-ly-lop-11-cuong-do-dien-truong-
vat-ly-pho-thong.t68.html