Ποιες είναι οι κυριότερες οικονομικές εξελίξεις στα

χρόνια της Μακεδονικής Δυναστείας;

Στα χρό νια της δυναστείας των Μακεδό νων:
 η δημογραφική εξέλιξη (αύ ξηση του πληθυσμού )
σταθεροποιή θηκε,
 οι δείκτες της οικονομίας βελτιώ θηκαν
 η αστική οικονομία φαίνεται ό τι αναπτύ χθηκε
περισσό τερο από την οικονομία της υπαίθρου.
Α. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ
Ποιες είναι οι δύο κατηγορίες αριστοκρατίας στο
Βυζάντιο μετά τον 8ο αιώνα;
Στο μεταίχμιο από τον 80  προς τον 9ο   αι. ά ρχισε να
σχηματίζεται α) μια νέα αριστοκρατία
της γης (ή  επαρχιακή), κοντά στην οποία υπά ρχει και β)
η αριστοκρατία των αξιωμάτων (ή  αστική ).
Τι ήταν οι δυνατοί; Ποιες κοινωνικές ομάδες τους
αποτελούσαν;
Οι δύ ο ομά δες της αριστοκρατίας (επαρχιακή της γης και
αστική των αξιωμά των)  σταδιακά συνδέθηκαν με επιγαμίες
και συγχωνεύ τηκαν σε μια ενιαία τά ξη στα τέλη του 10ου αι.
Αυτοί είναι οι δυνατοί. Σ’ αυτού ς περιλαμβά νονταν:
 οι πολιτικοί, οι στρατιωτικοί και οι θρησκευτικοί
ά ρχοντες
 οι διαχειριστές της κρατική ς, της αυτοκρατορική ς, της
εκκλησιαστική ς και μοναστική ς περιουσίας.
Τι ήταν οι πένητες*; Ποιες κοινωνικές ομάδες
περιλαμβάνονταν στους πένητες;
Οι αγροτικές μά ζες ονομά ζονταν οι πένητες. Αποτελού νταν
από :
 ελεύ θερους γαιοκτή μονες,
 ακτή μονες γεωργού ς που μίσθωναν (νοίκιαζαν) γη για
καλλιέργεια
 και παροίκους που ή ταν δεμένοι με τη γη ή είχαν
προσωπική εξά ρτηση από τους κυρίους της.
Ποια προβλήματα αντιμετώπιζαν οι ελεύθεροι
γαιοκτήμονες από τον 9ο αιώνα;
Από τις αρχές του 9ου αι. η αγροτική κοινό τητα και οι
ανεξά ρτητοι αγρό τες ά ρχιζαν να κινδυνεύ ουν
 τό σο από τη συνή θεια των μεγαλοκτηματιώ ν να
αποκτού ν τα κτή ματα των μικρομεσαίων γαιοκτημό νων
με νό μιμους (αγορά ή κληροδοσία) ή και παρά νομους
τρό πους
 ό σο και από τη φορολογική πίεση που ασκού σε το
κρά τος.
Ποια μορφή είχαν τα κτήματα των
μεγαλογαιοκτημόνων (Δυνατών); Τι ήταν τα χωρία ή
προάστεια;
Τα μεγά λα κτή ματα δεν ή ταν ενιαία, αλλά αποτελού νταν
από πολυά ριθμες διά σπαρτες εκτά σεις που ονομά ζονταν τα
χωρία ή προά στεια και τα καλλιεργού σαν ελεύ θεροι
ενοικιαστές ή  πά ροικοι.
Πώς ήταν η ζωή των ευγενών (Δυνατών); Γιατί  δεν
βελτιωνόταν την αγροτική παραγωγή του Βυζαντίου;
Με τα έσοδα από τα κτή ματά τους και με τους μισθού ς που
έπαιρναν από το κρά τος ως αξιωματού χοι, οι
ευγενείς ζού σαν ζωή γεμά τη χλιδή .
Οι ευγενείς ή ταν απρό θυμοι να δαπανή σουν χρή ματα, για να
βελτιώ σουν τις εγκαταστά σεις των υποστατικώ ν τους
(αγροκτημά των) και τα μέσα και τις τεχνικές της
παραγωγή ς.
Όλα αυτά συνέβαλαν ώ στε η αγροτική παραγωγή στο
Βυζά ντιο να παραμείνει στά σιμη και ευά λωτη στις κρίσεις
που ά ρχισαν να εκδηλώ νονται στα μέσα του 11ου αι.
 ΝΟΜΟΙ ΚΑΙ ΑΓΩΝΑΣ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΔΥΝΑΤΩΝ
 Ποιος ήταν ο μεγάλος κοινωνικός αγώνας της
δυναστείας των Μακεδόνων;
Ο αγώ νας του κρά τους κατά των μεγά λων γαιοκτημό νων
(που ή ταν οι γνωστοί δυνατοί) είναι χαρακτηριστικό
γνώ ρισμα της κοινωνική ς ιστορίας του Βυζαντίου στα
χρό νια των Μακεδό νων.
Τι προσπαθούσαν να πετύχουν οι δυνατοί,  πώς και
γιατί αντιμετωπίστηκαν από τους Μακεδόνες;
Οι δυνατοί επιδίωκαν
 να ιδιοποιηθού ν (κά νουν δική τους) τη γη των φτωχώ ν,
 να αποσπά σουν προνό μια
 και να κατακτή σουν την πολιτική εξουσία.

Το Βυζαντινό Κρά τος δεν μπορού σε να ανεχθεί αυτές τις

επιδιώ ξεις. Οι ελεύ θεροι αγρό τες υπηρετού σαν στους
στρατού ς των θεμά των, ενώ οι φό ροι που πλή ρωναν
αποτελού σαν την κύ ρια πηγή κρατικώ ν εσό δων. Αυτό
σημαίνει ό τι η ά μυνα και η οικονομία του Βυζαντίου ή ταν
αδιανό ητα χωρίς τη μικρή και μεσαία αγροτική ιδιοκτησία.
Γι’ αυτό επί 80 ολό κληρα χρό νια (922-1002) οι
αυτοκρά τορες προσπά θησαν με τις Νεαρές τους να
προστατεύ σουν την αγροτική κοινό τητα και τους
ελεύ θερους καλλιεργητές από τις καταχρή σεις των
δυνατώ ν.
Τι πέτυχαν με τη νομοθεσία τους οι Μακεδόνες;
Με τους νό μους αυτού ς οι Μακεδό νες αυτοκρά τορες
επέβαλαν ή επέτυχαν τα εξή ς:
α)Να προτιμώνται ως αγοραστές οι γείτονες και οι
συγγενείς, ό ταν πουλιό ταν ένα κομμά τι κοινοτική ς γης.
β)Να αποδίδονται τα χωρά φια που είχαν σφετεριστεί οι
δυνατοί στους προηγού μενους φτωχού ς ιδιοκτή τες τους
χωρίς αποζημίωση.
γ)Να απαγορεύ εται η πώ ληση και η αγορά στρατιωτικώ ν
κτημά των. Όποιος διέθετε τέτοια κτή ματα ή ταν
υποχρεωμένος να στρατεύ εται.
δ)Να περιοριστεί η αύ ξηση της εκκλησιαστική ς περιουσίας,
και
ε)Να πληρώ νουν οι δυνατοί τους φό ρους των φτωχώ ν του
χωριού (1002), μια υποχρέωση που βά ραινε παλιό τερα την
κοινό τητα συλλογικά (αλληλέγγυον).
Β. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ
Τι ήταν η αστική οικονομία;
Η αστική οικονομία είχε επίκεντρο τις πό λεις.
Ποια χαρακτηριστικά είχε η αστική οικονομία; Τι ήταν
οι αστυκώμαι -αγροτοπόλεις;
 Είχε μεγά λη ανά πτυξη, σε αντίθεση με την αγροτική .
  Ήταν εκχρηματισμένη* σε μεγά λο βαθμό ό πως και η
αγροτική .
  Από τις αρχές του 9ου αι. παλιές πό λεις, ό πως η Πά τρα
και η Σπά ρτη, ανοικοδομή θηκαν, ενώ ιδρύ θηκαν και νέες.
Οι πό λεις ά ρχισαν να ξαναβρίσκουν την οικονομική τους
λειτουργία.
 Πολλά κά στρα,  έγιναν αστυκώμαι ή αγροτοπόλεις δηλαδή
αστικά κέντρα με ημιαγροτικό χαρακτή ρα. Μεγαλύ τερη
εμπορική κίνηση είχαν οι πό λεις Έφεσος, Τραπεζού ντα κ.
ά ., ό που διεξά γονταν ετή σιες εμποροπανηγύ ρεις.
Τι ήταν τα συστήματα (συντεχνίες);
Τα συστή ματα ή ταν συντεχνίες ή επαγγελματικά σωματεία
στα οποία ή ταν οργανωμένοι οι έμποροι και οι βιοτέχνες.
Εκεί  προκαθορίζονταν το ύ ψος της παραγωγή ς και οι τιμές
των προϊό ντων. Η λειτουργία των συστημά των στην
Κων/λη καθοριζό ταν από το Επαρχικό ν Βιβλίον.
Τι ήταν το Επαρχικόν Βιβλίο;
Ήταν μια συλλογή διατά ξεων (νό μων) των αρχώ ν του 10ου
αι. που καθό ριζε τον τρό πο λειτουργίας των συστημά των
(συντεχνιώ ν).
Τι είδους βιοτεχνίες είχε το Βυζάντιο;
 Οι περισσό τερες βιοτεχνίες αφορού σαν τον τομέα των
τροφίμων.
 Από τον 10ο αι. εμφανίστηκαν επιχειρή σεις σχετικές με
την επεξεργασία και εμπορία ειδώ ν πολυτελείας (μετά ξι,
μπαχαρικά , πολύ τιμοι λίθοι).
Πώς εξελίχθηκε το εξωτερικό εμπόριο του Βυζαντίου;
Το βυζαντινό εξωτερικό εμπό ριο αναβίωσε από τα μέσα του
10ου αι. Η ακτίνα της δρά σης του μεγά λωνε συνεχώ ς.
Αναπτύ χτηκαν εμπορικές σχέσεις με:
 τους Βουλγά ρους,
 τους Ρώ σους,
 τις ιταλικές πό λεις, ιδίως τη Βενετία,
 το Χαλιφά το (Άραβες).
Οι βυζαντινοί έμποροι ταξίδευαν μέχρι το Κά ιρο και ά λλους
τό πους του Χαλιφά του, για να προμηθευτού ν τα περιζή τητα
και πολύ επικερδή μπαχαρικά . Αλλά και οι μουσουλμά νοι
έμποροι μετέφεραν μπαχαρικά , αρώ ματα και βαφικές ύ λες
στο Βυζά ντιο. Ο εκτελωνισμό ς τους γινό ταν στην
Τραπεζού ντα, εμπορική πύ λη της Μικρά ς Ασίας προς
Ανατολά ς.
Ποια νέα τάξη γεννήθηκε από την ανάπτυξη της
αστικής οικονομίας; Ποιοι την αποτελούσαν; Ποια
ήταν η πολιτική της δράση;
Η συνεχή ς ανά πτυξη της αστική ς οικονομίας οδή γησε στη
δημιουργία της μεσαίας τά ξης (τά ξης των επιχειρηματιώ ν),
αποτελού μενης από
 εμποροβιοτέχνες,
 ναυκλή ρους (=ιδιοκτή τες πλοίων, καπετά νιοι)
 και τραπεζίτες.

Οργανωμένη σε συντεχνίες ή αδελφό τητες υποκινού σε

συχνά λαϊκά κινή ματα κατά των ευγενώ ν και έφτασε στο
από γειο της κοινωνική ς και πολιτική ς της επιρροή ς στα
μέσα του 11ου αι.
Ποιες κοινωνικές ομάδες αποτελούσαν τον δήμο;
Δή μος ή ταν οι πολυά ριθμες λαϊκές μά ζες των πό λεων που
αποτελού νταν από φτωχού ς που εργά ζονταν περιστασιακά
ή ή ταν ά νεργοι.
ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ
Πένητες: φτωχοί