MPU 3123

TAMADUN ISLAM TAMADUN ASIA

(TITAS)

Bab 3 – Tamadun Melayu

Ts Sr Azhar Yusof
 PENGENALAN
• Tamadun Melayu dibentuk oleh
kumpulan orang Melayu yang berada
di wilayah Asia Tenggara

• Dikenali - Gugusan Kepulauan

Melayu (Malay Archipelago) -
Nusantara - Alam Melayu - Gugusan
Kepulauan Melayu-Indonesia –
Tanah Jawi
 PENGENALAN
- Dalam peta geografi – merangkumi:
Kepulauan Melayu @ Nusantara
Selatan Thailand
Malaysia
Selatan Filipina
Brunei
Kepulauan Indonesia
Sebahagian Kemboja
 PENGENALAN
• Dua perkara mewarnai Tamadun Melayu:
- Bahasa Melayu (lingua franca)
- Agama Islam

• Penduduknya – lebih 250 juta orang

• Istilah “MELAYU” berbeza-beza kerana

terletak dalam ruang yang luas dan
dipisahkan oleh laut dan selat
 Sejarah Bangsa Melayu

• Terdiri daripada dua kumpulan besar, iaitu Melayu Proto dan

Melayu Deutro
• Melayu Proto; orang Asli yang datang dari kawasan
pergunungan Himalaya
• Melayu Deutro; orang Melayu yang datang sekitar Kemboja
dan menetap di Nusantara.
• Istilah Malayu ditemui di Jambi pada tahun 1286.
• Melayu ialah bangsa terawal selepas bah pada zaman Nabi
Nuh yang mempunyai pelbagai suku kaum.
Bukti Kewujudan Manusia Alam
Melayu Zaman Paleolitik
❑ Rangka lengkap manusia tertua
❑ Berusia kira-kira 11,000 tahun
❑ Ditemui pada 1991 di Gua Gunung Runtuh,
Bukit Kepala Gajah, Lenggong
❑ Dari Zaman Paleolitik
❑ Berusia 40-50 tahun ketika mati
❑ Panjang 157cm
❑ Dikebumikan secara posisi foetal (kedua
kaki berlipat ke arah dada)
❑ Dikebumikan seperti janin bersama
cangkerang, tulang haiwan, alat batu
Istilah Melayu, Alam Melayu dan
Tamadun Melayu
• Istilah Melayu
– Perkataan Malaya, iaitu kependekan ‘himalaya’. Alayaber
maksud tempat dan himaalaya bermaksud tempat bersalji.
• Alam Melayu
– Merangkumi kawasan kepulauan yang merentasi seluruh Asia
Tenggara sehingga sempadan Australia.
• Tamadun Melayu
– Merujuk kepada sebuah tamadun yang dibentuk oleh
sekelompok manusia yang dikenali sebagai Melayu; tertumpu
kepada wilayah Asia Tenggara.
 KONSEP MELAYU
Istilah Melayu merujuk:
Ras (genetik @ biologi)
• Sekumpulan manusia memiliki ciri
genetik yang sama & berasal dari Alam
Melayu
Kebudayaan Melayu
• Pegangan dan amalan berteraskan agama
Islam dan adat resam masyarakat Melayu

Bahasa Melayu – bahasa Jawa, Murut

• Bahasa yang dituturkan di seluruh
kepulauan Melayu
 MELAYU DALAM PERLEMBAGAAN
MALAYSIA
• Perlembagaan Malaysia - Perkara
160 Fasal 2:
“Melayu ertinya seseorang
yang menganuti agama
Islam, lazimnya bercakap
bahasa Melayu dan
mengamalkan adat-istiadat
Melayu”
 ALAM MELAYU
• Merangkumi kepulauan Melayu merentasi
Asia Tenggara hingga sempadan Australia
• Orang Melayu yang merantau melepasi
Kepulauan Melayu digelar Melayu
Diaspora (Contoh: Melayu Cape @ Afrika
Selatan)
 ASAS- ASAS TAMADUN MELAYU
• Tamadun Melayu merujuk kepada
masyarakat yang mempunyai susunan
struktur sosial yang kompleks dengan:-
- Raja sebagai Pemimpin/Ketua negara
- Golongan Ulama’
- Pembesar/Orang Kaya
- Pendagang
- Petani
 ASAS PEMBENTUKAN
TAMADUN MELAYU
1. Mula bertapak sejak 5,000 tahun
dahulu.
2. Kemunculan yang berteraskan
penguasaan teknologi pertanian.
3. Amalan mesyuarah dalam
kalangan masyarakat Melayu
 ASAS PEMBENTUKAN
TAMADUN MELAYU
4. Nilai-nilai luar turut
mempengaruhi masyarakat
Melayu - Hindu dan Buddha,
Islam, kuasa Barat (British).
5. Masyarakat berkebolehan
menyesuaikan nilai luar dengan
nilai tempatan.
 KEMUNCULAN TAMADUN MELAYU
HASIL PENGUASAAN LALUAN DAGANG

- 2500 tahun dahulu, wujudnya

kerajaan-kerajaan Melayu - Lembah
Bujang, Kedah dan Kuala Selinsing,
Perak – Bukti bahawa terdapat
pelabuhan-pelabuhan yang
mengendalikan perdagangan jarak
jauh.
 KEMUNCULAN TAMADUN MELAYU
HASIL PENGUASAAN LALUAN DAGANG
- Nilai daripada aktiviti perdagangan:
1. Interaksi dengan masyarakat luar.
2. Bersifat terbuka
3. Mengambilkira pandangan pihak
lain
4. Hormati undang-undang
tempatan.
 PEMBENTUKAN EMPAYAR
MELAYU SEBELUM ISLAM
- Wujud pengaruh agama Hindu-Buddha
pada kerajaan-kerajaan Melayu awal -
Candi lembah Bujang; Candi
Borobodur, Indonesia; Angkor Wat,
Kemboja.
- Binaan kuil-kuil tersebut
menggambarkan ketinggian kesenian
tersendiri masyarakat Melayu ketika itu
 PEMBENTUKAN EMPAYAR
MELAYU SEBELUM ISLAM
- Empayar Melayu yang luas –
Empayar Funan dan Empayar Sri
Vijaya – Menguasai laluan dagang
- Kerajaan Melayu Langkasuka,
Beruas di Tanah Melayu dan Sri
Vijaya dicatat dalam catatan sejarah
sarjana India dan Cina.
 TAMADUN MELAYU SELEPAS
KEDATANGAN ISLAM
• Islam dibawa melalui tiga laluan:
1. Laluan perdagangan laut dari
tanah Arab ke Parsi
2. Laluan perdagangan darat
(Benua kecil India -Asia
Ternggara)
3. Laluan Sutera (Tanah Besar
China - Asia Tenggara
 PANDANGAN SEMESTA
TAMADUN MELAYU

PRA ZAMAN
AGAMA ISLAM
HINDU
BUDDHA
PANDANGAN SEMESTA PRA-AGAMA
- Sistem kepercayaan “animisme” &
“dinamisme”

- Masyarakat Melayu tradisional juga

percaya roh nenek moyang “hyang”
(moyang @ poyang)

- Upacara pemujaan nenek moyang -

guna bomoh dan pawang 20
 PANDANGAN SEMESTA TAMADUN
MELAYU AGAMA HINDU-BUDDHA
✓ Upacara penyembahan keagamaan
menjadi lebih tersusun dan berbentuk
rasmi – ajaran ini mengalami proses
sinkretisme

✓ Kesannya hanya berlaku pada

masyarakat bangsawan dan pemerintah
21
 PANDANGAN SEMESTA TAMADUN
MELAYU AGAMA HINDU-BUDDHA
✓Aspek politik dan pentadbiran –
perkara-perkara yang membesarkan
dewa-dewa dikaitkan dengan status
raja sebagai penjelmaan dewa-
dewa (konsep dewaraja)

22
PANDANGAN SEMESTA TAMADUN
MELAYU AGAMA HINDU-BUDDHA
✓Aspek kesusasteraan – Ajarannya
(kitab Mahabarata, Bhagavad Sita
dan Baratyudha) lebih kepada
kesenian, keindahan, ketakjuban,
epik, mitos sastera keperwiraan.

23
 PANDANGAN SEMESTA TAMADUN
MELAYU AGAMA ISLAM
- Berpusat kepada manusia (man
centered) – berdasarkan tanggapan
mereka terhadap alam (nyata @
ghaib) dan kehidupan mereka
(sosial dan bukan sosial)

- Memahami alam ini ada makhluk

lain. 24
PANDANGAN SEMESTA TAMADUN
MELAYU AGAMA ISLAM
- Manusia berinteraksi dengan alam
dan akan melahirkan satu konsep:

Peng + Alam + Man =

Pengalaman

25
PANDANGAN SEMESTA TAMADUN
MELAYU AGAMA ISLAM
- Kedatangan Islam ke Alam Melayu
telah memantapkan keseluruhan
pandangan semesta Melayu dan
berlaku pentakrifan semula
tentangnya – melalui al-Quran –
kukuhkan keyakinan, kefahaman dan
ketauhidan kepada Allah SWT
PANDANGAN SEMESTA TAMADUN
MELAYU AGAMA ISLAM
- Konsep tauhid
• Tauhid Rububiyaah
• Tauhid Uluhiyyaah
- Alam ini ada pencipta
- Manusia dipertanggungjawabkan atas
segala tindakannya dalam kehidupan
di dunia.
27
 PANDANGAN SEMESTA TAMADUN
MELAYU AGAMA ISLAM
- Yakin dan percaya bahawa segala
amalan baik yang mematuhi hukum
syariat akan mendapat balasan baik
- Menghormati maruah dan martabat
bangsa.
- Seimbang roh dan jasmani.
- Adil dan saksama tanpa kompromi.
28
PANDANGAN SEMESTA TAMADUN
MELAYU AGAMA ISLAM
• Pandangan semesta ini telah berjaya
menyatukan umat Melayu-Islam
yang terdiri daripada ratusan suku,
bangsa dan bahasa.

29
 PANDANGAN SEMESTA TAMADUN
MELAYU AGAMA ISLAM
- Oleh itu pandangan semesta Melayu-
Islam adalah:
• Gabungan ajaran agama dan tradisi
• Pembelajaran dan pengalaman yang
berterusan dari alam sekeliling

30
 Akidah
Islam
Bergotong- Ketaatan
kepada
royong Sultan

Berpegang
Bermuafakat kepada Adat

Pandangan
Semesta
Berbudi
Bahasa &
Tamadun Memulia
kan
Sopan Santun Melayu Orang
Tua

Mengutamakan
Bertimba Kekeluargaan dan
ng rasa Silaturahim

Meraikan Saling
Tetamu Menghormati
 Orang Melayu berpegang pada akidah Islam
sebagai asas pandangan semestanya

Mementingkan keimanan dan ketakwaan

kepada Allah S.W.T

Akidah
Islam Mentaati segala yang disuruh dan
meninggalkan segala larangan Allah adalah
tuntutan imam

Pandangan semesta orang Melayu berunsur

tradisional disesuaikan dengan dasar-dasar
akidah Islam.
 •Institusi beraja adalah unsur tradisi
masyarakat Melayu.
•Ketaatan dan kesetiaan kepada
Sultan/Raja telah menjadi sebahagian
Ketaatan daripada budaya orangn Melayu sejak
kepada Sultan zaman awal tamadun lagi
dan
Menghormati
Pemimpin

•Masyarakat Melayu sangat

menghormati pemimpin. Nilai-
nilai ini adalah nilai-nilai yang
asas dalam tamadun Melayu
 ❑ Masyarakat Melayu berpegang teguh
kepada adat tradisi seperti yang dapat
dilihat dalam amalan hidup seharian

❑ Orang Melayu amat menjaga adat resam

Berpegang
teguh termasuklah pantang larang dan adat
kepada Adat istiadat yang diwarisi dan diamalkan
Resam turun-temurun

❑ Antara adat yang masih diamalkan

seperti adat istiadat menyambut
kelahiran, perkahwinan dan kematian.
 ❑ Tamadun Melayu memberi keutamaan
kepada yang tua atau berusia.

❑ Nilai ini berkaitan dengan pemahaman masyarakat

Melayu bahawa orang yang lebih berusia
Memulia- mempunyai lebih banyak pengalaman berbanding
kan orang dengan orang muda.
Tua

❑ Pengalaman adalah sesuatu yang

dipandang penting dalam masyarakat
Melayu.
 Terbukti melalui gelaran dalam keluarga seperti datuk,
nenek, along, angah, pak cik, dan makcik.

Mengutamakan
Aktiviti kenduri-kendara juga membuktikan
Ikatan orang Melalu mementingkan hubungan
Kekeluargaan silaturrahim
dan Hubungan
Silaturahim

Demikian juga dalam amalan ziarah-

menziarahi
 Tamadun Melayu tidak memandang rendah
kepada orang lain.

Mereka saing menghormati malahan seringkali

bersikap rendah diri

Saling
menghormati
Penghormatan diberikan kepada orang lain
yang turut menghormati orang lain

Orang yang tidak membalas penghormatan

yang diberikan akan dipandang rendah
 Meraikan tetamu adalah satu nilai yang
penting dalam masyarakat Melayu.

Meraikan
Tetamu • Mengikut ajaran Islam, tetamu membawa rezeki
kepada tuan rumah. Oleh yang demikian, tetamu
sentiasa dialu-alukan dan diraikan dengan
sebaik-baiknya .
• Pepatah Melayu- “suami pulang kelaparan,
dagang lalu ditanakkan”
 Orang Melayu sentiasa mengutamakan
perasaan orang lain dalm pelbagai keadaan

Bertimbang
rasa

Sikap ini menjadikan orang Melayu tidak

mementikang perasaan diri semata-mata.
 ❖ Bersopan santun dan berbudi bahasa adalah
sebahgian daripada nilai-nilai tamadun
Melayu yang dikaitkan dengan adab.

Bersopan
santun,
Berbudi ❖ Masyarakat Melayu menganggap
Bahasa
bahawa orang yang beradab sebagai
halus budi pekertinya manakala orang
yang tidak bersopan santun dan tidak
berbudi bahasa sebagai biadab dan
kasar.
 ❖ Ialah cara bagaimana masyarakat Melayu
cuba mencapai persetujuan ramai

❖ Golongan ramai diberi peluang untuk

menyuarakan pendapat mereka dan
persetujuan dicapai dengan mengambil
Bermesyuarah/ kira semua pendapat.
Bermuafakat

❖ Hal ini dibuktikan dengan peribahasa

Melayu yang berbunyi bulat air kerana
pembentung, bulat kata kerana
muafakat”.
42
 ❖ Salah satu daripada ciri Tamadun Melayu
adalah melakukan kerja pekerjaan secara
bergotong-royong.

❖ Nilai kerjasama ini merupakan sebahagian

daripada nilai kebudayaan Melayu yang
berteraskan kepentingan kehidupan secara
Bergotong-
berkumpulan.
royong

❖ Gotong-royong diamalkan dalam aktiviti

seperti kenduri-kendara, menanam dan
menuai padi, membersih rumah ibadat
dan tanah perkuburan.