Pedro Bukaneg

Marso 1592 - 1630

Si Pedro Bukaneg ay isang dakilang Pilipino na mula sa lupain ng mga Samtoy (bandang Ilocos).
Itinuturing siyang unang edukadong Ilokano, orador, musikero, leksikograpo at dalubwika. Siya ang
itinuring na Ama ng Panitikang Ilokano.

Batay sa haka-haka si Bukaneg ay maaaring isinilang noong taong 1592. Misteryoso ang kaniyang
pinagmulan. Ipinanganak si- yáng bulág na Tinggian o Itneg kayâ sinasabing noong sanggol siyá’y
ipinaanod sa ilog sakay ng isang kahon at napadpad sa Rio de Abra. Buwan ng Marso, 1592 nang
matagpuan siya sa isang tampiping lulutang-lutang sa isang ilog sa pagitan ng bayan ng Bantay at Vigan,
Ilocos Sur ng isang labandera. Pinaniwalaang si Bukaneg ay biktima ng isang malupit na kaugaliang kapag
may kapansanan ang isang bata, ito ay hindi magiging katanggap-tanggap sa Samtoy na noong panahong
iyon ay hindi lamang dito nangyayari kung di nangyayari rin sa mga bansang Sparta at Persia.

Idinala ng butihing babae ang bata sa kura paroko ng Bantay, kung saan ay nabinyagan bilang Pedro
Bukaneg. Ang Bukaneg ay sinasabing pinaikli ng nabukaan nga itneg, ibig sabihin Christianized heathen.
Hanggang sa ngayon ay di malaman kung sino talaga ang tunay na mga magulang ni Bukaneg. Pinalaki
siya ng mababait na paring Agustiniano sa kumbento ng Bantay. Kung bagaman si Bukaneg ay bulag at
pangit, siya naman ay pinagkalooban ng maykapal ng pambihirang katalinuhan. Kahanga-hanga ang
kanyang kakayahang makatanda ng mga bagay-bagay (retentive memory) at ang kanyang kakayahang
manghikayat sa pamamagitan ng kanyang pananalita. Marunong siya ng iba't ibang wika tulad ng Latin,
Kastila, Iloko at Itneg (Tinggian). Maging ang mga paring Agustiniano ay humanga sa kanya. Siya ang
may-akda ng kilalang epikong Ilokano na ang pamagat ay Biag ni Lam-ang na binubuo ng 294 na saknong
(stanzas).

Hindi lamang mahusay sa pagtula si Bukaneg, mahusay din siyang orador. Si Bukaneg ang naging guro ng
mga paring Agustiniano sa pag-aaral ng wikang Ilokano. Nagsulat si Bukaneg ng mga sermon sa wikang
Ilokano at nagsalin ng mga nobena at dasal mula sa latin at Kastila sa wikang Ilokano at tumulong sa
paghahanda ng unang katesismo at gramatika sa wikang Ilokano.

Kinikilála si Pédro Bucanég (Péd·ro Bu·ka·nég) bilang “Ama ng Panitikang Ilokano” dahil sa kaniyang
ambag sa pagsasalin ng mga akdang Español at Latin patungong wikang Ilokano. Higit sa lahat, dahil sa
pagsasatitik niya ng epikong-bayang Ilokano na Bíag ni Lam-áng (Búhay ni Lam-ang), ang unang bersiyon
ng naturang epikong- bayan na binubuo ng 294 na saknong at mga 1,500 na taludtod.

Tinulungan ni Bucaneg si Padre Francisco Lopez na isalin sa wikang Ilokano ang Doctrina Christiana
noong 1621, gayundin sa pagha- handa ng Arte de la Lengua Yloca (Sining ng Wikang Ilokano) noong
1627. Nag- salin siyá ng mga sermon mula sa wikang Latin at Español patungong wikang Ilokano at ng
mga katutu- bong awitin at tulang Iluko patungo sa wikang Español. Bilang pagkilála, ang “bu-
kanégan”—isang debateng patula sa Ilokano at itinulad sa “balagtásan” sa Tagalog—ay ipinangalan sa
kaniya noong 1930. Noong 1936, naging bahagi ng Dallang ti Amianan isang antolohiya ng tulang Ilokano
ni Leon Pichay, ang kaniyang tulang “Pampanunot ken Patay” (“Pag-iisip ng Kamatayan”).

Nakalulungkot na ang kanyang mga tula, sermon, dasal at ibang sinulat ay nawala subalit
pinaniniwalaang ang malaking bilang ng mga tula sa wikang Ilokano, mga nobena at mga dasal niya ay
kinuha ng mga paring Kastila.

Ayon sa tala, si Bukaneg ay namatay noong taong 1630. Iyon ay ikinalungkot ng mga taong may higit na
paniniwala sa isang taong tulad niya na nag-aangkin ng pambihirang katalinuhan, para sa walang
katapusang pagpaparangal sa kanya ng mga Ilokano, ang popular na patulang pagtatalo sa ibabaw ng
tanghalan ay tinawag nilang Bukanegan.