Ewa Lipska (ur.

1945)
• Kraków
• poetka, felietonistka
• studia: malarstwo na ASP
• czasopisma: wiersze w Życiu Lit,
Dzienniku Polskim
• redaktor w dziale poezji
Wydawnictwa Lit
• stypendia: w USA (1975/76) i w
Berlinie Zachodnim (1983)
• dyrektor Instytutu Polskiego przy ambasadzie polskiej w Wiedniu (1991-97)

Poezja:
• nie chciała się bezpośrednio identyfikować z Nową Falą
• wyobraźnia: swoboda, ruchliwa wyobraźnia
• poetka społeczna? - nie ma dla niej nic intymnego, co zarazem nie byłoby powszechne
• etyczny ból vs historiozoficzny dystans
• nurt somatyczny: wiele utworów o chorobie, zagrożeniu śmiercią
• poczucie zagrożenia w obliczu codzienności
• ostentacyjna skromność, bezpretensjonalność: sprzeciw wobec mody na tytuły
pretensjonalne [patrz: tytuły tomów Drugi…, Trzeci zbiór wierszy etc.]
• młodzieńcza gorycz
• świat:
◦ świat = suma zaskakujących przypadków i kataklizmów
◦ mechanizmy społeczne: Lipska wyłapuje pierwiastek absurdu
• założenia poezji:
◦ poszukiwanie ładu świata, wartości
◦ poszukiwanie nowych płaszczyzn sensu
◦ precyzyjne, ostre obrazowanie
◦ postulat: widzieć świat jasno
• wyobraźnia poetycka: porusza się po liniach pionu i koła
◦ linia pionu: klasyczna opozycja (Przyboś): góra vs dół; śmierć vs życie i wznoszenie
▪ u Przybosia jako optymizm cywilizacyjny, dominująca rola poety; harmonia
cywilizacyjna
▪ Lipska: tragizm kondycji ludzkiej, nawet jeśli jest wyrażany żartobliwie;
sprzeczność nie do pokonania (np. wiersz Trąbki: zakochanym grozi rozdzielenie
przez śmierć; on należy do porządku życia, a ona – do śmierci)
◦ linia koła: symbol dopełnienia, wymiaru uniwersalnego; kierunki ruchu ja i ty są
przeciwne, ale nie w pionie, tylko po łuku
• środki:
◦ środki konstrukcyjne: powtórzenia, paralelizmy, porównania, geometryzacja, kontrast,
odwrócenie porządku przynależności pojęć i rzeczy, pytanie, przypowieść
◦ zdecydowane obrazy i puenty
◦ ironia, autoironia, żart stylistyczny: wzniosłość + codzienność, małe + wielkie; element
katharsis
◦ koncept: źródło: idiomy językowe
◦ metafory pseudonimujące
• motywy:
◦ śmierć: nadzieja na terapeutyczne działanie śmierci; śmierć = ratunek przed
kataklizmami życia; odwrócenie pojęć: życie = rodzaj śmierci, śmierć = rodzaj życia;
obłaskawiania śmierci żartem
▪ paradoks natury ludzkiej: mając świadomość śmierci, równocześnie kurczowo
chwyta się życia
▪ Ucz się śmierci. Na pamięć / Zgodnie z zasadami pisowni / wyrazów martwych
▪ Nic mnie nie uratowało. ŻYJĘ
▪ np. List, Na twój pogrzeb; Niechętnie
◦ dom: którego zabrakło; dom-widmo, ze snu, raz hotel, raz szpital, peron, stacja
kolejowa, pociąg towarowy; dom nieistniejący; geneza: 1) rozpad domu rodzinnego + 2)
tęsknota za własnym domem
▪ Stół rodzinny:
Rodzina nie ma sobie nic do powiedzenia.
Każdy trzyma krajobraz własny przed oczami
na własny wjeżdża peron o innej godzinie
▪ np. Dom, Wakacje w hotelu, Cisza
◦ dziecięcy:
▪ dzieci:
• świadkowie życia, którego nie w pełni rozumieją
• media przedwcześnie wciągnięte w okrutny świat dorosłych
• upiorne karykatury zdziecinniałych dorosłych
◦ np. wiersz Dzieci:
▪ (…) spotykają się na zebraniu egzekutywy; (…) Dzieci wybierają
przywódcę który / wygłasza przemówienie na temat konia na biegunach)
▪ wyliczanka groteskowo-makabryczna; zburzenie poczucia hierarchii,
absurdalność świata
▪ częsty chwyt: spojrzenie z perspektywy dziecka na sprawy poważne, ostateczne
▪ Jeśli istnieje Bóg: nagłe przejścia: od pojęć prostych do złożonych, od wyobrażeń
naiwnych do literackich, świadomość dziecka vs świadomość poety; baśniowa
fantazja + poetycka refleksja
▪ Egzamin:
• gra językowa
• wieloznaczność kilku potocznych zwrotów
• satyra na tyranię i społeczeństwo ubezwłasnowolnione
▪ Dyktando: drwina z mechanizmów terroru (społeczeństwo zastraszone) → oparta na
wprowadzeniu słownika pojęć szkolnych
◦ wyobraźnia katastroficzna: kataklizmy, katastrofy, wybuchy, śmierć, choroba →
tragizm kondycji ludzkiej (Trąbki: rozdzielenie zakochanych z powodu śmierci)
→ ale wiersze te nie przygnębiają, nie przerażają czytelników; prowadzą do refleksji, ale
takiej spokojnej, stonowanej, pogodzonej
▪ np. Peron, Testament, Trąbki
◦ niepewność: wywołana sprzecznościami leżącymi u podstaw organizacji świata
▪ pytania eschatologiczne
▪ poczucie ludzkiej kruchości w indywidualnym przeżywaniu świata
◦ nieufność:
▪ do wszelkich prawd arbitralnych np. Pejzaż, Ostrzeżenie
▪ do poezji i wyobraźni: Rozterka, Odwracam głowę
▪ do szkoły: szkoła głosi prawdy niesprawdzalne np. A myśmy biegli
◦ kontestacja rzeczywistości:
▪ pojęcia podstawowe - punkt wyjścia dla uzyskania świadomości własnego położenia
w świecie: dom, prawda, życie, śmierć