ARHITEKTONSKE KONSTRUKCIJE I MATERIJALI I

Doc. Mateo Biluš, d.i.a.

2. kat, soba br. 225

4.b. predavanje - 11. 2020.

MASIVNE KOSTRUKCIJE - ZIDANE
IZVEDBA OTVORA – NADVOJI I LUKOVI

OTVORI U ZIDOVIMA

Oblik i veličina otvora u zidovima za prozore i

vrata ovisi o:

- funkciji i rasponu otvora

- materijalu ziđa
- željenom izgledu

Konstrukcijsko rješenje gornjeg završetka otvora

ovisi o vrsti materijala i njegovim svojstvima
preuzimanja opterećenja.

Konstrukcija gornjeg završetka otvora mora

preuzeti cjelokupno opterećenje od konstrukcija
iznad otvora (zid, strop, ...) te ga zajedno s
vlastitom težinom prenijeti na dijelove zida sa
strane.
U pravilu ova konstrukcija preuzima teret težine
jednakostraničnog trokuta iznad otvora 2

1
 PRIRODNO OBLIKOVANJE
OTVORA U ZIDU (izmicanje ziđa) MIKENA, LAVLJA VRATA, 13. ST. 

2
 STARI EGIPAT

STONEHENGE
Kamene grede kao nosiva konstrucija zida iznad otvora – nadvoj – mali rasponi 5
u odnosu na visinu – kamen ima minimalnu čvrstoću na savijanje

Prema statičkom konceptu razlikujemo dvije vrste konstrukcija gornjeg završetka otvora:
NADVOJE I LUKOVE

NADVOJI LUKOVI
Nadvoji su izloženi savijanju te se Lukovi su konstrukcije u kojima se pojavljuju samo
izvode od materijala koji dobro podnose tlačna naprezanja.
i tlačna i vlačna naprezanja: Zbog toga se mogu izvoditi kao zidane konstrukcije
od materijala koji su izloženi samo tlačnim
- armirani beton, čelik, naprezanjima:
čelikom armirana
tankostijena opeka i porobeton - opeka, kamen (zidani lukovi)

- drvo (nekadašnja izvedba) (suvremene izvedbe lukova od armiranog betona,

6
čelika, drva nisu uobičajene u zidanim zidovima)

3
 NADVOJI
Nadvoji su izloženi savijanju.
Donji dio horizontalne grede iznad
otvora izložen je vlačnoj sili, a gornji dio
tlačnoj sili - takva naprezanja kamen,
opeka i obični beton ne mogu
preuzeti kod većih raspona
Na ležajima (osloncima) nadvoj vrši
vertikalni protisak na ziđe.
LUKOVI
Lukovi su konstrukcije u kojima se pojavljuju
samo tlačna naprezanja pod vertiklanim
opterećenje zida iznad otvora.
Manji elementi (opeke, kamena) posloženi
radijalno, s klinastim slojevima morta između,
u lučnu formu ili klinasto profilirani elementi
izloženi su samo tlačnoj sili i vrše jaki kosi 7
potisak na pete luka i ziđe (uporišta na zidu).

Sedam
jednostavnih
strojeva – klin

Princip
funkcioniranja
međusobnog
prijenosa
opterećenja kod
elemenata u
luku na ležajeve
luka

4
 NADVOJI
Nadvoj je horozontalni konstruktivni element oslonjen na dva ležaja koji preuzima
opterećenje zida iznad sebe i premošćuje otvor u zidu (opterećen savijanjem).

Prema vrsti materijala i načinu izvedbe

razlikujemo:

1. monolitni nadvoj

monolitni nadvoji se izvode od armiranog

betona koji se ulijeva u oplatu na mjestu
ugradnje i povezuje sve konstruktivne
dijelove u cjelinu, nakon stvrdnjavanja
(monolitiziranje).

2. montažni nadvoj

montažni nadvoji su nadvoji od

predzgotovljenih (prefabriciranih)
elemenata gredica od armiranog betona,
čelika ili od armirane tankostijene opeke ili
armiranih gredica porobetona.

LEŽAJ NADVOJA

Ležajevi nadvoja (oslonci) iznose:

Savijanje – donji pojas nadvoja
~ 20 cm u konstruktivnim zidovima izložen je vlačnoj, a gornji pojas
tlačnoj sili
~ 12 cm u pregradnim zidovima

NADVOJ

10

10

5
 OPTEREĆENJE NADVOJA
Nadvoji su opterećeni samo dijelom mase zida iznad otvora. Širenje opterećenja u zidu
se pretpostavlja s kutem rasprostiranja od 60 stupnjeva:

otvor

Kut rasprostiranja opterećenja definira trokut koji pokazuje koji dio zida iznad otvora treba
uzeti kao opterećenje nadvoja. Ovom opterećenju treba dodati i opterećenje od dijela
stropa oslonjenog na zid koji zahvaća trokut, te pojedinačna opterećenja neposredno iznad
trokuta zajedno s dijelom zida na koji ono djeluje.
11

11

MONOLITNI NADVOJI

Nadvoj se izvodi u širini zida od betona koji se pojačava (armira)

s čeličnim šipkama prema statičkom izračunu. Broj potrebnih šipki
i dimenzija profila ovisi o rasponu otvora i opterećenju koje
preuzima nadvoj.

presjek kroz nadvoj u zidu presjek kroz nadvoj u zidu

nadvoj povezan sa stropnom konstrukcijom

Visina nadvoja se približno određuje s:

1/10 do 1/15 svijetlog raspona otvora

12

12

6
 monolitni nadvoji iznad otvora za prozore i vrata u
zidanim konstruktivnim zidovima – izvedba u oplati

13

13

TOPLINSKA ZAŠTITA HORIZONTALNIH SERKLAŽA I NADVOJA U VANJSKOM ZIDU

U vanjskoj se ovojnici zgrade trebaju toplinski izolirati mjesta na kojima se ugrađuju materijali s
većom vodljivosti topline (toplinski mostovi).
Armirani beton treba s vanjske strane toplinski izolirati pločama toplinske izolacije (T.I.), jer je beton
izrazito loš toplinski izolator

TOPLINSKI TOK NEIZOLIRANOG TOPLINSKI IZOLIRAN

HORIZONTALNOG SERKLAŽA HORIZONTALNI SERKLAŽ
PLOČOM T.I. S VANSKE
STRANE
TOPLINSKI
MOST

TOPLINSKI IZOLIRAN TOPLINSKI IZOLIRAN

HORIZONTALNI SERKLAŽ HORIZONTALNI SERKLAŽ
PLOČOM T.I. UNUTAR U POSEBNOM ELEMENTU
SPOJA S T.I. I S DODATNOM T.I.

DODATNA
PLOČA T.I.
PLOČA
TOPLINSKE
IZOLACIJE

PLOČA
TOPLINSKE
IZOLACIJE ELEMENT S
INTEGRIRANOM
TOPL. IZOLAC.

14

14

7
 VARIJANTE MONOLITNIH NADVOJA

nadvoj u jednoslojnom nadvoj u zidu sa šupljinom

zidu iznad prozor i kutijom za roletu iznad prozora

Armirano betonski nadvoji u vanjskom zidu se s vanjske strane toplinski izoliraju

s pločama toplinske izolacije. Ploče toplinske izolacije su najčešće tzv. “kombi”
ploče (troslojne ploče s jezgrom od polistirena ili kamene vune) koje se ulažu u
oplatu prije betoniranja nadvoja.
Vanjska žbuka se na prelazu s opeke na toplinsku izolaciju armira žičanom
mrežicom – rabitz mrežica, da ne bi pucala na poziciji promjene podloge) 15

15

MONOLITNI NADVOJI U ZIDU S PROVJETRAVANOM ŠUPLJINOM

Nadvoj vanjskog obložnog zida od fasadne

opeke izveden je od predgotovljenih
elemenata od opeke povezanih armaturom
i ovješenih o nosivi dio zida u pozadini

16

16

8
 MONOLITNI NADVOJI U ELEMENTIMA IZGUBLJENE OPLATE

Izgubljena oplata je oplata koja ostaje ugrađena jer se ne želi ili ne može ukloniti.
Elementi izgubljene oplate koji doprinose toplinskoj zaštiti vanjskih nadvoja:
• porobetonski elementi (lagani, čelijasti beton)
• elementi s integriranom toplinskom izolacijom za vanjske nadvoje

17

17

izvedba monolitnih nadvoja u izgubljenoj oplati od porobetona

Oplata za izvedbu
oslanjanja
elemenata
nadvoja koji čine
izgubljenu oplatu

18

18

9
 UGRADNJA PROZORA I ZAŠTITE OD SUNCA (ROLETE)
Oblikovanje podgleda nadvoja ovisi o elementu koji se ugrađuje u otvor.

Ugradnja standardne Ugradnja vani istaknute Ugradnja vani istaknute

toplinski izolirane kutije kutije za roletu s kutije za roletu, prozor
za roletu izvedbom profiliranog treba nadograditi
nadvoja

19

19

MONTAŽNI NADVOJI
Razlikuju se prema vrsti materijala: armirano betonski, čelični, od armirane
tankostijene opeke, od armiranog laganog betona (porobeton).

MONTAŽNI NADVOJI OD ARMIRANOG BETONA

- u pregradnom zidu - u nosivom zidu - u vanjskom zidu

VILICA ZA POVEZIVANJE
ARMATURE

20

20

10
 MONTAŽNI NADVOJI - ČELIČNI
Izvode se najčešće kod naknadno probijenih otvora u zidovima.
Čelične nadvoje treba zaštititi od korozije i/ili požara (s premazima, vatrootpornim
žbukama, zalijevanjem u beton ili s oblogama od negorivih ploča).

21

21

ČELIČNI NADVOJI
aksonometrijski prikazi čeličnih nadvoja sa zaštitom od požara

22

22

11
 MONTAŽNI NADVOJI OD ARMIRANE TANKOSTIJENE OPEKE

Elementi od tankostijene
opeke širine 9 ili 12 cm, a
dužine 25 cm slažu se po
dužini i ispunjavaju cementnim
mortom ili sitnozrnim betonom
u koji se ulažu čelične šipke
(tvornički pripremljeni
elementi).
Tako se tvore gredice –
nadvoji koji se polažu iznad
otvora. Broj pojedinačnih
gredica ovisi o debljini zida.

Ostale vrste elemenata

Prema visini elementa
razlikujemo:
• niski nadvoj
za raspon do 150 cm
• visoki nadvoj
za raspon do 250 cm
23

23

ugradnja nadvoja od armirane

tankostijene opeke

24

24

12
 25

25

MONTAŽNI NADVOJI OD POROBETONA

Elementi mogu biti predzgotovljeni u tvornici ili pripremljeni na gradilištu (za manje zgrade)

• predzgotovljeni armirani elementi za nosive i nenosive (pregradne) zidove

26

26

13
 MONTAŽNI NADVOJI OD POROBETONA
nadvoji izrađeni od porobetonskih blokova

dužine pojedinih elemenata 62,5 cm, a slaganjem po

dužini i ispunom izrezanog žlijeba s mortom i armaturom
tvori se gredica - nadvoj.

27

27

MONTAŽNI NADVOJI OD POROBETONA

28

28

14
 LUKOVI

Luk je horizontalni ili

zakrivljeni konstruktivni
element oslonjen na dva
uporišta koji premošćuje
otvor u zidu (preuzima
opterećenja od zida iznad
njega).

29

29

VRSTE I OBLICI LUKOVA

NAZIVI POJEDINIH DIJELOVA LUKA

30

30

15
 POVIJESNI RAZVOJ RJEŠAVANJA GORNJEG ZAVRŠETKA OTVORA

ZAGLAVNI KAMEN

Na uporištima se pojavljuje kosa sila koja nastoji

odgurnuti ležaj.
Najpovoljnije je da je sila na uporištu pod što
strmijim nagibom (horizontalna komponenta sile
što manja).

Najslabije konstrukcije lukova su kod ravnih lukova

(ograničen raspon otvora).
31

31

LUKOVI PREMA VRSTI MATERIJALA

Lukovi od kamena - zidaju se od elemenata većeg formata.

Lukovi od opeke – zidaju se od elemenata malog formata,

svi istih dimenzija.

U tjemenu luka se nalazi zaglavni element, često većih dimenzija

OBLUČILO

IZVEDBA LUKOVA

Lukovi se zidaju na oplati ili na oblučilu, broj elemenata u luku

je neparan, a redoslijed zidanja je od uporišta prema sredini luka. PODNICA
32

32

16
 LUKOVI OD KAMENA

RAVNI LUKOVI OD KAMENA

Svi lukovi imaju neparni broj elemenata zbog ugradnje zaglavnog

elementa koji se bočno oslanja i prenosi opterećenje na susjedne
elemente.
Zida se od uporišta prema sredini
33

33

od grubo obrađenog kamena od klesanaca

34

34

17
 LUKOVI OD OPEKE

Uobičajeni rasponi lukova od opeke:

ravni luk
raspon do 1,50 m

segmentni luk
raspon do 3 m

polukružni i šiljati luk

raspon do 6 m

Debljina luka ovisi o vrsti i rasponu luka

(što veći raspon, to deblji luk).

35

35

varijante uporišta luka

izvedba sljubnica
(ležajnica)

sljubnice klinaste (opeke NF) sljubnice ravne (opeke klinaste - radijalne)

36

36

18
 ODREĐIVANJE CENTRA ZAKRIVLJENOSTI “S”

Nagibi ležajnica ovise o položaju centra zakrivljenosti za konstruiranje luka.

Centar zakrivljenosti se određuje na temelju vrste luka i raspona otvora.

lo = 1,2 – 1,5 m: r = lo r = 1 – 1,5 lo r = ½ lo

0,7 – 1,2 m: r = 1,5 lo
do 0,7 m r = 2 lo

37

37

RAVNI LUK OD OPEKE

Oplata - podnica

pogled presjek
38

38

19
 SEGMENTNI LUK OD OPEKE

oblučilo

pogled presjek

39

39

POLUKRUŽNI LUK OD OPEKE

oblučilo

pogled presjek

40

40

20
 rekonstrukcija luka

oblučilo

41

41

zaglavni
kamen

uporišni
kamen

42

42

21
 43

43

22