BAKIT BABAE ANG NAGHUHUGAS NG PINGGAN?

(Mula sa maikling kwentong “Why Women Wash the Dishes ni Filomena Colendrino.
Isinaayos para sa dulang kuwento ni Prof. Nick Agudo, at isinalin sa Filipino ni Bb. Nerisa Sarmiento.)

TAGAPAGSALAYSAY: Sa bayan ng Sta. Rosa ay may nakatirang mag-asawang nagngangalang

Hugo at Imelda. Sa tuwing sila’y kakain ay lagi na lamang nilang pinag-
aawayan ang paghuhugas ng pinggan. Kung tatanggi si Hugo, papagalitan
naman siya ni Imelda. Kung anu-anong pangalan ang itinatawag niya kay
Hugo, at kung ang huli ay sasagot, tutugisin ni Imelda ang pobreng si Hugo
ng walis-tingting. Tatakbo naman si Hugo sa bahay ng kanyang kumpadre
at doon magpapalipas ng galit ni Imelda. Nakasanayan ng tawagin ng
kanilang mga kaptibahay ang bugnuting si Imelda na “Ka Maldang” at si
Hugo na “Ka Ugong”. Isang araw, nang malapit na sing matapos kumain,
sinabi ni Ka Ugong…

KA UGONG: “Ayoko ng maghugas ng mga pinggan!” buong yabang na sinabi ni Ka

Ugong.

KA MALDANG: “At sino?” ang mapaghamong tanong, ni Ka Maldang.

KA UGONG: “Ako, aba, buong umaga na nga akong nag-aararo sa bukid, ayoko ng
maghugas isa mang pinggan.”

KA MALDANG: Tumayo si Ka Maldang, namaywang at hinarap si Ka Ugong.

TAGAPAGSALAYSAY: Malaki ang kanyang braso. Mataba yata siyang babae.

KA MALDANG: Malaki rin ang kanyang boses. “At sino, Hugo ang naghuhugas ng mga
pinggan”, ang kanyang tanong.

TAGAPAGSALAYSAY: Natakot si Ka Ugong. At siya’y nanginig. Humawak sa dulo ng mesa.

KA UGONG: “Ikaw.” Ang mahina niyang sagot. “Ikaw ang babae. Ikaw ang dapat
magtrabaho sa bahay.”

KA MALDANG: “At ano ang gagawin mo?” tanong ni Ka Maldang, “matapos na maitali ang
kalabaw sa damuhan para manginain ay mahihiga ka lamang, mahirap bai
yon? Ako na nga nag nagluluto, naglilinis ng bahay, naglalaba ng mga
damit mo pati pagbubunot ng sahig. Lahat ng trabaho ng alila inaako ko na
tapos ngayon ayaw mo pang maghugas ng pinggang kinainan mo.”

KA MALDANG: Tinitigan niya si Ka Ugong at ang kanyang walis. Kinuha ang walis. Kinuha
ang walis, itinaas ito at hinabol si Ka Ugong na nagsisisigaw, “ikaw tamad
na lalaki”.

1
KA UGONG: Sumuot si Ka Ugong sa ilalim ng mesa. “Hintay huwag mo akong
hambalusin”.

KA MALDANG: “Labas diyan duwag”, utos ni Ka Maldang.

KA UGONG: “Sandali lang huwag mo akong paluin. Making ka.” Sabi ni Ka Ugong. “May
naisip akong paraan na makalulutas sa problema ng paghuhugas ng
pinggan.” Nanatili pa rin siya sa ilalim ng mesa.

KA MALDANG: “Lumabas ka riyan at ipakilala mo ang iyong pagkalalaki. Hindi iyang para
kang pusang nangingingiyaw sa ilalim ng mesa.”

KA UGONG: “Itabi mo muna ang iyong walis”, ang sasbi ni Ka Ugong.

KA MALDANG: “Sige, sige. Llabas diyan.” Itinabi ni Ka Maldang ang walis sa likod ng pinto.

KA UGONG: Umupo si Ka Ugong, katapat ni Ka Maldang sa mesa.

KA MALDANG: “Oh, ano ang sasabihin mo?” tanong ni Ka Maldang habang nagpupunas ng
knyang mga mata.

KA UGONG: “Huwag na nating pag-awayan ang paghuhugas ng pinggan. Magkasundo

tayo, ang unang magsalita pagkatapos kong sabihin ang salitang “Umpisa
ang siyang maghuhugas ng pinggan lagi.”

KA MALDANG: “Ganoon lang? Ang unang magsalita ang siyang maghuhugas ng pinggan,
palayok, at kawali lagi.”

KA UGONG: “Tama!” sambit ni Ka Ugong, “Kapag nagsalita ka isa mang kataga sa akin,
o kanino man o sa alin man pagkatapos kong sabihin ang salitang
“Umpisa”, ikaw ang palaging maghuhugas ng pinggan.”

KA MALDANG: “Madali yan, maisasara ko ang aking bibig kahit isang lingo. Ikaw, hindi!
Kahit kalabaw kinakausap mo.”

KA UGONG: “Oh sige. Handa ka na ba?” hamon ni Ka Ugong.

KA UGONG: “Umpisa!”

TAGAPAGSALAYSAY: At sila’y kapawa tumahimik. Nagtitigan sila sa harap ng mesang may hindi
nahuhugasang mga pinggan, baso, at kutsara. Ayaw nilang iwan ang isa’t
isa sa takot na baka magsalita ang isa sa kanila. Nagtitigan na lamang sila.
Di nagtagal, ngumiyaw ang pusa nila na tila naghahanap ng pagkain. Sino
man kina Ka Ugong at Ka Maldang ay di nagbigay panssin sa kanyang
ngiyaw. Lumundag ang pusa sa mesa at dinilaan ang maruming pinggan.
Hindi ito binugaw ni Ka Maldang, gayun din ni Ka Ugong. Hinimod ng pusa
ang mga pinggan, tumalon sa kalan, dinilaan ang palayok at kawali,
nasanggi ang kapitera, tumapon ang laman pagkatapos ay natulog sa ilalim

2
 ng mesa. Ipinalagay ni Ka Ugong na walang nanggyari. Nanatili siyang
nakaupo gayundin si Ka Maldang. Unti-unting lumubog ang araw ngunit
patuloy pa rin silang walang kibuan. Halos namumugto ang kanilang mga
mata sa pagtititigan. Aba, biglang naluha ang ang dalawa. Basang-basa na
ng pawis ang kamiseta ni Ka Ugong. Pinagpapawisan na rin ang noo ni Ka
Maldang. Tumulo sa kanyang pisngi, pumatak ng pumatak sa kanyang
dibdib. Biglang tumawag ang kapitbahay.

KAPITBAHAY: “Mareng Maldang, huuuuuuu, kumadre!”

TAGAPAGSALAYSAY: Hindi sumagot si Ka Maldang, muli tumawag ang kapitbahay.

KAPITBAHAY: “Pareng Ugong, huuuuuuu, kumpadre! Mareng Maldang pahiram naman ng

plantsa.”

TAGAPAGSALAYSAY: Di umimik si Ka Maldang. Tahimik lamang siyang tiningnan ni Ka Ugong.

KAPITBAHAY: “Siguro’y walang tao.”

TAGAPAGSALAYSAY: Ang narinig nilang sambit ng kapitbahay.

KAPITBAHAY: “Pero bakit naiwan ang hagdan dito. Dati-rati naman ay inaalis nila ito kung
sila’y lumabas ng bahay. Kukunin ko na lamang ang plantsa at saka ko na
lang isasauli.” At pumanhik ang kapitbahay. Nang siya’y makapanhik,
nagtaka siya sa nakita - - - sina Ka Ugong at Ka Maldang na nakaupong tila
estatwa sa harapan ng mesa kung saan naroon pa ang pinagkainan na
hindi pa nahuhugasan. Nagmamadali siyang lumapit sa mag-asawa.
“Anong nangyari sayo kompadre? Anong nangyari?” tanong ng kapitbahay
kay Ka Ugong.

TAGAPAGSALAYSAY: Hindi gumalaw o nagsalita si Ka Ugong.

KAPITBAHAY: Muling nagtanong ang kapitbahay. “Anong nangyari sa inyo?” niyugyog niya
ang balikat ni Ka Ugong.

TAGAPAGSALAYSAY: Hinayaan ni Ka Ugong na siya’y yugyugin at lalo pang itinikom ang bibig.

KAPITBAHAY: Lumapit ang kapitbahay kay Ka Maldang. “Magsalita ka kumadre. Anong

nangyari?” niyugyog din niya ang balikat ni Ka Maldang.

KAPITBAHAY: “May nakain ba kayong nakalason sa inyo o nakapagpapipi kaya?”

niyugyog niya ang balikat ng dalawa ngunit isa mansa kanila’y di tumayo o
nagsalita.

TAGAPAGSALAYSAY: Nahintakutan ang kapitbahay. Sa halip na kunin ang plantsa ay tumakbo

siyang dali-dali palabas ng bahay. Ibinalita niya sa mga kapitbahay na may
masamang nangyari kina Ka Ugong at Ka Maldang. Sa isang iglap ay
nagtipun-tipon silang lahat kina Ka Maldang.

3
UNANG LALAKI: Isa-isan nilang pinagsikapan mapagsalita ang dalawa.

PANGALAWANG LALAKI: Ngunit wala ring nangyari.

UNANG BABAE: Binalaan ni Ka Maldang si Ka Ugong at pagkaraa’y pumikit.

TAGAPAGSALAYSAY: Batid ni Ka Ugong na pumikit si Ka Maldang upang maiwasan ang mga

kapitbahay.

KA UGONG: Ipinikit din niya ang kanyang mga mata para maiwasan ang mga
kapitbahay.

TAGAPAGSALAYSAY: Galit na galit si Ka Maldang sa pakikialam ng kanilang mga kapitbahay pero

hindi siya nagsalita. Sa halip ay nagpanggap na lamang siyang tulog.

KAPITBAHAY: Nataranta sila sa nangyari at sinundo ang albularyo.

TAGAPAGSALAYSAY: At dumating ang albularyo…

ALBULARYO: Nang kanyang makita ang walang kaimik-imik na mag-asawa siya’y

sumigaw na sila’y kinukulam. Inilatag niya ang banig na buri at iniutos sa
mag-asawang kinukulam na mahiga.

UNANG LALAKI: Sumunod si Ka Ugong at ipinikit pa ang mga mata.

PANGALAWANG BABAE: Bumaluktot siya at natulog pa.

PANGALAWANG LALAKI: Ngunit itong si Ka Maldang ay di umalis sa kinauupuan.

ALBULARYO: Ang sabi ng albularyo, “Aha, ang espiritung lumulukob sa kanya ay matigas
ang ulo. Kailangan paglabanan ko ito.”

TAGAPAGSALAYSAY: At inilabas mula sa isang bulsikot na lagi niyang dala ang…

PANGALAWANG BABAE: Siyam na dahon ng samat.

PANGATLONG BABAE: Isang bunga ng areka.

UNANG BABAE: At kaunting apog sa isang maliit na bote.

ALBULARYO: Pinili niya ang mga dahong may pare-parehong tubo ng ugat.

KAPITBAHAY: Hinati sa siyam ang bunga.

(Lahat ay bibilang ng 1-10 kasabay ng paghahati)

KAPITBAHAY: “Siyam lang!”

PANGALAWANG LALAKI: Nilagyan ng apog ang bawat dahon, binalot.

UNANG LALAKI: At ibinalot sa bawat piraso ng bunga.

LAHAT: Ngayo’y siyam na ang bungang ballot.

4
ALBULARYO: “Ito ang nawawalang espiritu ng mag-asawa” ang kanyang sabi. Isinubo
niya ang nganga.

KAPITBAHAY: At ibinuga sa kanyang palad…

ALBULARYO: Isinawsaw ang hintuturo sa mamula-mulang laway at minarkahan ng krus

ang noo ni Ka Ugong.

PANGALAWANG LALAKI: Tila walang nararamdaman si Ka Ugong.

ALBULARYO: At ni Ka Maldang.

PANGALAWANG BABAE: Hinila ni Ka Maldang ang hintuturo ng albularyo at pinipilit.

TAGAPAGSALAYSAY: Sumigaw ang albularyo ng…

ALBULARYO: “Aray!”

KAPITBAHAY: At binawi ang kanyang kamay.

ALBULARYO: Lumapit ang albularyo sa nakahigang si Ka Ugong at paulit-ulit na tinawag

ang kanyang pangalan nang malumanay at dahan-dahan - - “magbalik ka
Ugong. Magbalik ka.”

ANG MGA LALAKI: Hindi nagsalita o gumalaw man lamang si Ka Ugong.

ALBULARYO: “Magbalik ka Maldang - - Magbalik ka sa iyong katawang lupa. Magbalik ka

Maldang” panaghoy ng albularyo.

ANG MGA BABAE: Hindi sumagot si Ka Maldang.

TAGAPAGSALAYSAY: Ang gabi’y sumapit sa nahihintakutang bayan. Ganoon na lamang ang takot
ng mga ito sa pagkat sinabi ba naman ng albularyo na maaaring mailipat pa
sa ibang taga-baryo ang sumpa bukod sa mag-asawang Maldang at Ugong.
Muli niyang tinawag ang mag-asawa. Sa umpisa’y mahina.

ALBULARYO: “Magbalik ka Ugong. . Magbalik ka Maldang. .”

TAGAPAGSALAYSAY: At palakas ng palakas.

ALBULARYO: “Sa tinagal-tagal ng panahon n asking pagiging albularyo ay nagyon lamang

ako nakasaksi ng ganitong uri ng kulam. Sa pakiwari ko’y sila’y patay na.
tuluyan ng iniwan ng kanilang espiritu ang katawang lupa. Ang tanging
magagawa natin upang masugpu ang pagkalat ng kulam ay ilibing ang
mag-asawa.

TAGAPAGSALAYSAY: Kaagad niyang iniutos sa mga kapitbahay na gumawa ng ataul bago

kumalat ang kulam. Hindi nagtagal ay natapos ang dalawang ataul na yari
sa kawayan.

UNANG BABAE: Tuluyang sumandal si Ka Maldang at ipinikit ang mga mata.

5
PANGATLONG BABAE: Itinikom pa ang kanyang bibig.

TAGAPAGSALAYSAY: Iniutos ng albularyong buhatin ang mag-asawa sa kanilang mga ataul.

ALBULARYO: “Sila’y ating ililibing pagsikat ng araw. Ang iba’y kailangan magbantay
ngayong gabi”, ang kanyang sabi.

TAGAPAGSALAYSAY: Binuhat ng mga kapitbahay si Ka Ugong at inihiga sa kanyng ataul. Sa lob-

loob ni Ka Ugong, siya na ang mananalo. Hindi siya natatakot mailibing.
Lalabas siya sa hukay pagkaalis ng mga kapitbahay. Tuwang-tuwa si Ka
Ugong sa mga nangyayari. Tatakutin ko silang lahat pagbalik ko mula sa
aking libingan.

ALBULARYO: Lumapit ang albularyo kay Ka Maldang.

TAGAPAGSALAYSAY: Matamang nakikiramdam si Ka Maldang sa mga nangyari kahit nakapikit

ang kanyang mga mata. Natatakot siyang maaaring ipagpilitan ng abularyo
na siya’y ilagay sa ataul kung hindi pa rin siya magsasalita. Pero ayaw pa
rin niyang magsalita. Inaasahan niyang tututol si Ka Ugong. Siguradong
hindi papaya si Ugong na ako’y mailibing buaks. Natatakot akong matulog
sa ataul. Ah, basta hindi ako papaya na buhatin sa ataul, ang kanyang
puknat sa sarili. Ngunit hindi niya narinig na tumutol si Ka Ugong.

PANGALAWANG BABAE: Bigla siyang dumilat habang nagtutulungan ang mga kapitbahay at ang
albularyo na siya’y buhatin.

KA UGONG: Hindi ninyo siya kayang buhatin. Mabigat yan! Wika niya sa kanyang isip.

KA MALDANG: “Magsilayas kayo. Layas. . . mga pakialamera!”

TAGAPAGSALAYSAY: Dagling lumundag si Ka Ugong.

KA UGONG: At siya’y sumigaw ng “Ikaw ang unang nagsalita!” naglulundag siya at

pumapalakpak habang sinasabi sa mga kapitbahay – “Siya ang uanng
nagsalita. May kasunduan kami. Mula ngayon siya na ang palaging
maghuhugas ng pinggan.”

KA MALDANG: Kinuha ni Ka Maldang ang takip ng ataul upang ihambalos sa ulo ng asawa.

KA UGONG: Ngunit patakbo siyang lumabas kasabay ng mga kapitbahay at sumisigaw

ng “Nanalo ako! Alam ko yatang mananalo ako. Mula ngayon di na
akomaghuhugas ng mga pinggan!”

***WAKAS***