Thí nghieäm Quaù trình – Thieát bò Thôøi gian löu

1. TRÍCH YEÁU :
1.1. Muïc ñích thí nghieäm:
- Khaûo saùt thôøi gian löu cuûa heä thoáng bình khuaáy troän maéc noái tieáp moâ
hình daõy hoäp.
- Xaùc ñònh haøm phaân boá thôøi gian löu thöïc vaø so saùnh vôùi haøm phaân boá
thôøi gian löu lyù thuyeát.

1.2. Phương phaùp:

Khảo saùt hệ thống bình khuấy mắc nối tiếp (hệ thống 1 bình, 2 bình, 3 bình) bằng
phương phaùp ñaùnh dấu bằng va chạm (moâ tả ôû phần lyù thuyết).

1.3. Keát quaû thí nghieäm:

Ñoä haáp thu cöïc ñaïi (cho 1 bình): Do = 0.008
Ñöôøng kính bình khuaáy: d = 14 (cm)
Chieàu cao möïc nöôùc trong bình khuaáy: H = 12 (cm)
Löu löôïng nöôùc chaûy vaøo bình khuaáy: v = 0.4 (lít/ phuùt)
Baûng 1: Keát quaû thoâ

T
t
Heä 1 bình Heä 2 bình Heä 3 bình
0.5 98.00 101.80 102.80
1.0 97.70 103.20 100.40
1.5 96.60 100.80 102.80
2.0 100.00 101.10 100.00
2.5 100.00 102.40 102.00
3.0 100.00 100.00 100.00
3.5 100.00 100.00 102.30
4.0 100.00 99.60 101.60
4.5 99.60 100.00 101.50
5.0 100.00 101.30 101.00
5.5 100.90 100.70 102.40
6.0 100.70 99.700 101.70
6.5 100.00 100.300 107.20
7.0 100.40 100.100 100.60
7.5 100.80 100.000 102.00
8.0 100.000 101.40
8.5 101.300 108.10
9.0 100.800 102.20
9.5 101.100 102.10
10.0 101.700 101.80
10.5 102.100 107.20
11.0 100.400 101.20
11.5 100.900 100.50
12.0 102.300 101.20
12.5 102.800 99.40
13.0 101.90
13.5 99.40
14.0 98.90
14.5 100.00

Trang 1
Thí nghieäm Quaù trình – Thieát bò Thôøi gian löu

15.0 101.30
15.5 101.50
16.0 99.20
16.5 98.90
17.0 99.70
17.5 100.00

1.4. Nhận xeùt kết quả:

Kết quả thực tế sai khaùc nhiều so với keát quaû tính toaùn lí thuyết. Nguyeân
nhaân do sai số xaûy ra trong quaù trình thí nghiệm (ñöôïc trình baøy ôû phaàn
baøn luaän).

2. LYÙ THUYEÁT THÍ NGHIEÄM :

2.1. Khaùi nieäm cô baûn:
Trong heä thoáng thieát bò, nhöõng phaàn töû löu chaát khaùc nhau seõ ñi theo nhöõng
con ñöôøng khaùc nhau. Döïa treân haøm phaân boá thôøi gian löu xaùc ñònh ñöôïc, ta coù
theå ñaùnh giaù töông quan veà doøng trong thieát bò, caùc nhöôïc ñieåm sinh ra khi thieát
keá nhö vuøng tuø, doøng chaûy taét... vaø tìm caùch khaéc phuïc nhôø ñaùnh giaù naøy.
Nghieân cöùu thôøi gian löu laø phöông phaùp caàn thieát ñeå so saùnh thieát bò döïa
treân doøng vaät lieäu töø ñoù coù theå caûi tieán, laäp moâ hình toái öu.
Cuõng döïa treân haøm phaân boå thôøi gian löu ta coù theå vaän haønh toái öu vaø qua
ñoù thieát laäp ñöôïc caùc thoâng soá, phöông phaùp ñieàu khieån cuõng nhö toái öu hoùa
quaù trình trong thieát bò.
Thôøi gian löu cuûa moät phaàn töû trong heä laø thôøi gian phaàn töû ñoù löu laïi ôû
trong bình phaûn öùng, hay trong thieát bò baát kyø caàn khaûo saùt. Thôøi gian löu cuûa
cuûa moät thieát bò laø moät ñaïi löôïng xaùc suaát. Nhö vaäy taát caû thôøi gian löu ñeàu
dao ñoäng xung quanh thôøi gian löu trung bình, do ñoù xaùc ñònh thôøi gian löu trung bình
ñaëc bieät coù yù nghóa.
n
1
t V = ∑ t Vi
n i =1 (1)
Trong ñoù tVi laø thôøi gian löu cuûa moät phaàn töû baát kyø i.
Vôùi ñònh nghóa haøm phaân boá thôøi gian löu F (tV) = E (tV), ta coù :
∞
tV =∫ f (tV )t V .dt V =E (tV )
0 (2)
∞
∫ c IA (tV )t V .dtV
0
tV = ∞
∫ c AI (t V ). dt V
Hay: 0 (3)

Vôùi caùc haøm ñieåm ta coù:

K
∑ cit i
t = i=1K
∑ ci
i=1 (4)

Trang 2
Thí nghieäm Quaù trình – Thieát bò Thôøi gian löu

Vôùi K laø caùc khoaûng chia baèng nhau.

Thôøi gian löu trung bình theå tích:
VR
τ= =t
VM (5)
Vôùi VR : theå tích cuûa löu chaát trong bình, lít
VM: löu löôïng cuûa doøng vaøo thieát bò, lít/giaây
Neáu chaát chæ thò khoâng ñaït töông quan lyù töôûng thì phöông trình treân khoâng
thoûa maõn (neáu τ >t coù theå chaát chæ thò bò haáp phuï vaøo thaønh bình hoaëc caùc chi
tieát phuï).

2.2. Caùc phöông phaùp nghieân cöùu thôøi gian löu:

Nghieân cöùu thôøi gian löu coù theå tieán haønh theo caùc phöông phaùp:
1) Xaùc ñònh thaønh phaàn cuûa caùc caáu töû ôû thôøi ñieåm t (hoaëc ) ra khoûi thieát
bò, xaùc ñònh haøm F(t) hoaëc F().
2) Xaùc ñònh thaønh phaàn cuûa caùc caáu töû ôû thôøi ñieåm t (hoaëc ) vaãn coøn löu
laïi trong thieát bò, haøm I(t) hoaëc I().
3) Xaùc ñònh thaønh phaàn cuûa caùc caáu töû ôû thôøi ñieåm t (hoaëc ) ñang trong
quaù trình thoùat ra khoûi thieát bò, haøm f(t) hoaëc f().
Ñeå khaûo saùt khaû naêng hoaït ñoäng cuûa moät thieát phaûn öùng thöïc teá ta thöôøng
duøng phöông phaùp kích thích – ñaùp öùng (phöông phaùp ñaùnh daáu). Caùc daïng kích
thích ñaàu vaøo vaø ñaùp öùng ñaàu ra ñöôïc trình baøy treân hình 1.

Tín hieäu vaøo Tín hieäu ra

(Kích thích) Bình (Ñaùp öùng)

Tín hieäu vaøo baát kyø

Noàng ñoä chaát chæ thò

Ra

Thôøi gian

Tín hieäu vaøo tuaàn hoaøn

Noàng ñoä chaát chæ thò

Ra

Trang 3
Thí nghieäm Quaù trình – Thieát bò Thôøi gian löu

Thôøi gian

Tín hieäu baäc

Noàng ñoä chaát chæ thò

Ra

Thôøi gian
Tín hieäu xung
Noàng ñoä chaát chæ thò

Ra

Thôøi gian

Hình 1: Caùc daïng tín hieäu kích thích ñaùp öùng thöôøng duøng

Nhö vaäy caùc phaàn töû ñaùnh daáu phaûi coù ñaëc ñieåm laø khoâng ñöôïc aûnh
höôûng vaø khaùc bieät vôùi caùc phaàn töû taïo neân töông quan trong heä.
Caùc loaïi chaát chæ thò ñoái vôùi moâi tröôøng loûng coù theå laø dung dòch maøu,
caùc chaát phoùng xaï, caùc ñoàng vò phoùng xaï oån ñònh, caùc haït raén phaùt saùng...
Caùc chaát chæ thò thích hôïp vôùi tính chaát cuûa caùc phaàn töû trong heä phaûi coù khoái
löôïng rieâng, ñoä nhôùt, heä soá khueách taùn thích hôïp.
Khi coù caùc chæ thò thích hôïp, ta coù theå ñeå noù vaøo heä theo hai kieåu tín hieäu
laø: tín hieäu ngaãu nhieân (Stochas) vaø tín hieäu xaùc ñònh (Determinis). Loaïi tín hieäu
xaùc ñònh coù theå chia laøm hai loaïi laø tín hieäu tuaàn hoaøn vaø tín hieäu khoâng tuaàn
hoaøn.
Ñeå khaûo saùt caùc thieát bò, ngöôøi ta söû duïng tín hieäu xaùc ñònh khoâng tuaàn
hoaøn. Loaïi tín hieäu naøy coù theå taïo ra nhôø:
1) Ñaùnh daáu baèng va chaïm.
2) Ñaùnh daáu baèng cho nhaäp vaøo lieân tuïc moät löôïng xaùc ñònh.
3) Ñaùnh daáu baèng cho nhaäp chieám choã toaøn boä trong heä.
Vì tieän lôïi trong söû duïng vaø söï ñoàng daïng cuûa tín hieäu kích thích coù daïng baäc
hoaëc daïng xung. Trong thí ngieäm, ta söû duïng loaïi ñaùnh daáu baèng va chaïm. Loaïi
ñaùnh daáu naøy chính laø söï thöïc hieän ôû ñieàu kieän kyõ thuaät haøm Dirac (haøm ñoäng
löôïng Dirac), hay coøn goïi laø haøm Delta.

δ(t)=¿ {0 ,t≠0¿¿¿¿
∞
∫−∞ δ(t).dt=1

Trang 4
Thí nghieäm Quaù trình – Thieát bò Thôøi gian löu

Loaïi ñaùnh daáu naøy thích hôïp vôùi chaát maøu.

2.3. Haøm phaân boá thôøi gian löu cuûa moâ hình daõy hoäp:
Ña soá caùc thieát bò thöïc laïi thöôøng coù haøm phaân boá laø cuûa moâ hình daõy
hoäp.
Trong moät bình phaûn öùng ñöôïc coi laø lyù töôûng vôùi kieåu ñaùnh daáu va chaïm
phaûi thoûa maõn: theå tích VR trong bình laø haèng soá theo thôøi gian, trong bình coù söï
khuaáy troän hoaøn toaøn moät thaønh phaàn trong heä moät caùch ñoàng nhaát ôû moïi vò
trí thuoäc theå tích VR. Nhö vaäy, trong bình coù söï ñoät bieán cuûa doøng vaøo.
Thôøi gian löu trung bình theå tích:
VR
τ=
VM (6)
ra

( )
CI t
=1−exp −
CI
vaøo τ
Khi noái caùc bình lyù töôûng laïi vôùi nhau, ta ñöôïc moâ hình daõy hoäp:
Haøm phaân boá coù daïng toång quaùt:

( ) ( tτ )
n−1
t
− .exp −
τ
f (t )=1/τ=
(n−1)! (7)
Khi n = 1, ta coù moâ hình khuaáy troän lyù töôûng. Conø khi n = , ta laïi coù moâ hình
ñaåy lyù töôûng.
Giaû söû ban ñaàu khoâng coù chaát chæ thò trong doøng löu chaát vaøo bình, sau ñoù
taùc ñoäng tín hieäu xung vaøo baèng caùc cho moät löôïng chaát chæ thò nhaát ñònh vaøo
doøng löu chaát trong khoaûng thôøi gian raát ngaén.
Ñöôøng cong bieåu dieãn noàng ñoä theo thôøi gian thu goïn cuûa chaát chæ thò trong
doøng ra öùng vôùi tín hieäu kích thích daïng xung taïi ñaàu vaøo goïi laø ñöôøng cong C.
Noàng ñoä ban ñaàu cuûa chaát chæ thò laø C o. Vôùi dieän tích beân döôùi ñöôøng cong
baèng 1, ta coù:
t t νt
θ= = =
Thôøi gian thu goïn voâ thöù nguyeân: t τ V (8)
Vôùi t laø thôøi gian phaàn töû löu chaát baát kyø ñi qua thieát bò.
t vaø  ñöôïc xaùc ñònh theo (4) vaø (5).
∞ ∞ ∞
C 1∞
∫ C .dθ=∫ C dθ=1 C0=∫ C .dθ= t ∫ Cdt
0 0 0 hay 0 0 (9)

2,0
Bình oáng Phaân taùn nhoû
= 0,002

1,5

Bình khuaáy Phaân taùn trung bình

= = 0,025

Trang 5
 = 0,02

Thí nghieäm Quaù trình – Thieát bò Thôøi gian löu

1,0

0,5

0 0,5 1 1,5

Hình 2: Ñöôøng cong C bieåu dieãn ñaùp öùng taïi doøng ra

cho tín hieäu xung taïi ñaàu vaøo

3. DỤNG CỤ, THIẾT BỊ & PHƯƠNG PHAÙP THÍ NGHIỆM:

3.1. Duïng cuï:
OÁng ngieäm, thì keá, pipet, phaåm maøu vaø maùy ño ñoä truyeàn suoát (haáp thuï)
aùnh saùng.

3.2. Sô ñoà thieát bò thí nghieäm:

1. Thuøng chöùa
4 5 2. Bôm
7 3. Van
9 4. Bình cao vò
5. Löu löôïng keá
6. Heä thoáng bình
khuaáy
8 7. Truïc vaø caùch
khuaáy
6
8. Ống chaûy traøn
9. Ống thoâng nhau
10.Nöôùc vaøo.

10
2

Hình 3: Sơ ñồ hệ thống thí nghiệm thời gian lưu

Trang 6
Thí nghieäm Quaù trình – Thieát bò Thôøi gian löu

3.3. Phương phaùp thí nhiệm:

Tiến trình theo trình tự sau:
1) Môû van cho nöôùc leân thuøng cao vò cho ñeán khi coù nöôùc trong oáng chaûy
traøn.
2) Môû khoùa cho nöôùc chaûy qua löu löôïng keá vaøo heä thoáng bình khuaáy vaø
chænh löu löôïng doøng chaûy.
3) Ñaàu tieân ño D0 baèng caùch: cho löôïng nöôùc vaøo bình khuaáy baèng vôùi löôïng
nöôùc khi oån ñònh. Khoùa van, cho phaåm maøu vaøo. Sau moät thôøi gian khuaáy,
laáy maãu ngay taïi bình ñoù. Roài ñem ñi ño D0. Ño ôû böôùc soùng 460nm.
4) Heä moät bình: khi heä thoáng oån ñònh, cho phaåm maøu vaøo bình 1. Baám thì keá
(ñoàng thôøi vôùi thôøi gian cho maøu vaøo thieát bò), laáy goác thôøi gian. Duøng
oáng nghieäm laáy maãu theo thôøi gian, cứ 30 giaây lấy mẫu một lần tính từ luùc cho
maãu vaøo. Boû maøu bình moät, laáy maãu ôû bình hai. Trong thôøi gian ñôïi laáy
maãu, thì van töø bình hai qua bình ba vaãn môû ñeå löu löôïng doøng vaøo baèng löu
löôïng doøng ra. Khi laáy maãu thì khoùa van töø bình hai qua bình ba laïi. Sau ñoù
ñem maãu ñi so maøu.
5) Heä hai, ba bình: laøm töông töï nhö heä moät bình, cho phaåm maøu vaøo bình moät
vaø laáy maãu ôû bình cuoái cuøng (töø oáng thoâng nhau cuoái cuøng).

4. KEÁT QUAÛ THÍ NGHIEÄM :

Baûng 2: Heä 1 bình

t Lyù thuyeát Thực tế

D
(phuùt)  E  E
0.5 0.0088 0.1083 0.8974 0.1949 1.0967
1.0 0.0101 0.2165 0.8053 0.3898 1.2632
1.5 0.0150 0.3248 0.7227 0.5847 1.8779
2.0 0.0000 0.4331 0.6485 0.7795 0.0000
2.5 0.0000 0.5413 0.5820 0.9744 0.0000
3.0 0.0000 0.6496 0.5223 1.1693 0.0000
3.5 0.0000 0.7579 0.4686 1.3642 0.0000
4.0 0.0000 0.8661 0.4206 1.5591 0.0000
4.5 0.0017 0.9744 0.3774 1.7540 0.2176
5.0 0.0000 1.0827 0.3387 1.9489 0.0000
5.5 0.0039 1.1910 0.3039 2.1437 0.4864
6.0 0.0030 1.2992 0.2727 2.3386 0.3787
6.5 0.0000 1.4075 0.2448 2.5335 0.0000
7.0 0.0017 1.5158 0.2196 2.7284 0.2167
7.5 0.0035 1.6240 0.1971 2.9233 0.4326

Trang 7
Thí nghieäm Quaù trình – Thieát bò Thôøi gian löu

v = 0.4x10-3 (m3/ph) Do = 0.008

Caùc giaù trò V = 0.0018 (m3) t = 2.5656 (phuùt)
 = 4.6181 (phuùt)

Ñoàthò1: HEÄ1 BÌNH

E 2.0
Lyùthuyeát
1.6 Thöïc nghieäm

1.2

0.8

0.4
q
0.0
0.0 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0 3.5

Baûng 3: Heä 2 bình

t Lyù thuyeát Thực tế

D
(phuùt)  E  E
0.5 0.0077 0.0541 0.1942 0.0334 1.9369
1.0 0.0137 0.1083 0.3488 0.0668 3.4199
1.5 0.0035 0.1624 0.4694 0.1002 0.8651
2.0 0.0048 0.2165 0.5617 0.1336 1.1878
2.5 0.0103 0.2707 0.6301 0.1670 2.5750
3.0 0.0000 0.3248 0.6785 0.2004 0.0000
3.5 0.0000 0.3789 0.7104 0.2338 0.0000
4.0 0.0017 0.4331 0.7286 0.2672 0.4352
4.5 0.0000 0.4872 0.7355 0.3006 0.0000
5.0 0.0056 0.5413 0.7334 0.3340 1.4024
5.5 0.0030 0.5955 0.7239 0.3674 0.7574
6.0 0.0013 0.6496 0.7087 0.4009 0.3262
6.5 0.0013 0.7037 0.6890 0.4343 0.3252
7.0 0.0004 0.7579 0.6658 0.4677 0.1085
7.5 0.0000 0.8120 0.6402 0.5011 0.0000
8.0 0.0000 0.8661 0.6128 0.5345 0.0000
8.5 0.0056 0.9203 0.5843 0.5679 1.4024
9.0 0.0035 0.9744 0.5552 0.6013 0.8651
9.5 0.0048 1.0286 0.5259 0.6347 1.1878
10.0 0.0073 1.0827 0.4968 0.6681 1.8302
10.5 0.0090 1.1368 0.4681 0.7015 2.2564
11.0 0.0017 1.1910 0.4400 0.7349 0.4334
11.5 0.0039 1.2451 0.4128 0.7683 0.9728

Trang 8
Thí nghieäm Quaù trình – Thieát bò Thôøi gian löu

12.0 0.0099 1.2992 0.3866 0.8017 2.4689

12.5 0.0120 1.3534 0.3614 0.8351 2.9983
v = 0.4x10-3 (m3/ph) Do = 0.0040
Caùc giaù trò V = 0.0037 (m3) t = 14.9681 (phuùt)
 = 9.2363 (phuùt)

Ñoàthò2: HEÄ2 BÌNH

E 4.0
3.5
Lyùthuyeát
Thöïc nghieäm
3.0
2.5
2.0
1.5

1.0
0.5
q
0.0
0.0 0.2 0.4 0.6 0.8 1.0 1.2 1.4 1.6

Baûng 4: Heä 3 bình

t Lyù thuyeát Thực tế

D
(phuùt)  E  E
0.5 0.0120 0.0361 0.0158 0.0253 4.4974
1.0 0.0017 0.0722 0.0567 0.0506 0.6501
1.5 0.0120 0.1083 0.1144 0.0759 4.4974
2.0 0.0000 0.1444 0.1825 0.1012 0.0000
2.5 0.0086 0.1804 0.2557 0.1265 3.2251
3.0 0.0000 0.2165 0.3305 0.1518 0.0000
3.5 0.0099 0.2526 0.4037 0.1771 3.7034
4.0 0.0069 0.2887 0.4732 0.2024 2.5851
4.5 0.0065 0.3248 0.5375 0.2277 2.4248
5.0 0.0043 0.3609 0.5955 0.2530 1.6205
5.5 0.0103 0.3970 0.6467 0.2783 3.8625
6.0 0.0073 0.4331 0.6906 0.3036 2.7454
6.5 0.0302 0.4692 0.7273 0.3289 11.3230
7.0 0.0026 0.5053 0.7570 0.3542 0.9742
7.5 0.0086 0.5413 0.7798 0.3795 3.2251
8.0 0.0060 0.5774 0.7962 0.4048 2.2642
8.5 0.0338 0.6135 0.8066 0.4301 12.6846
9.0 0.0095 0.6496 0.8115 0.4554 3.5441
9.5 0.0090 0.6857 0.8114 0.4807 3.3847
10.0 0.0077 0.7218 0.8068 0.5060 2.9054
10.5 0.0302 0.7579 0.7982 0.5313 11.3230

Trang 9
Thí nghieäm Quaù trình – Thieát bò Thôøi gian löu

11.0 0.0052 0.7940 0.7861 0.5566 1.9427

11.5 0.0022 0.8301 0.7710 0.5819 0.8123
12.0 0.0052 0.8661 0.7534 0.6072 1.9427
12.5 0.0026 0.9022 0.7336 0.6325 0.9801
13.0 0.0082 0.9383 0.7121 0.6578 3.0653
13.5 0.0026 0.9744 0.6891 0.6831 0.9801
14.0 0.0048 1.0105 0.6650 0.7084 1.8014
14.5 0.0000 1.0466 0.6402 0.7337 0.0000
15.0 0.0056 1.0827 0.6148 0.7590 2.1035
15.5 0.0065 1.1188 0.5891 0.7843 2.4248
16.0 0.0035 1.1549 0.5633 0.8096 1.3081
16.5 0.0048 1.1910 0.5376 0.8349 1.8014
17.0 0.0013 1.2270 0.5121 0.8602 0.4893
17.5 0.0000 1.2631 0.4870 0.8855 0.0000
v = 0.4x10-3 (m3/ph) Do = 0.0027
Caùc giaù trò V = 0.0055 (m3) t = 19.7634 (phuùt)
 = 13.8544 (phuùt)

Ñoàthò3: HEÄ3 BÌNH

E 14.0
Lyùthuyeát
12.0
Thöïc nghieäm
10.0

8.0

6.0

4.0

2.0
q
0.0
0.0 0.2 0.4 0.6 0.8 1.0 1.2 1.4

5. BAØN LUAÄN :
Caâu 1 : So saùnh giöõa haøm phaân boá thôøi gian löu lyù thuyeát vaø thöïc nghieäm.
 Heä 1 bình: (Xem ñoà thò 1) Haøm phaân boá thôøi gian löu thöïc nghieäm coù daïng
khoâng gioáng so vôùi lyù thuyeát. Caùc giaù trò thôøi gian thu goïn  thöïc nghieäm ñeàu
lôùn hôn so vôùi lyù thuyeát. Ñieàu ñoù coù nghóa laø thôøi gian löu trung bình thöïc
nghieäm nhoû hôn thôøi gian löu trung bình lyù thuyeát  tín hieäu ra sôùm hôn so vôùi döï
ñònh. Beân caïnh ñoù, ñoà thò coù daïng loài loõm. Do ñoù coù doøng chaûy taét hoaëc
vuøng tuø trong thieát bò phaûn öùng. Nhöng vì trong bình khuaáy khoâng coù nhieàu oáng
daãn ñeå löu chaát ñi neân khoâng theå xaûy ra hieän töôïng chaûy taét, chæ coù theå laø
xuaát hieän vuøng tuø.
 Heä 2 bình: (Xem ñoà thò 2) Haøm phaân boá thôøi gian löu thöïc nghieäm coù daïng
khoâng gioáng so vôùi lyù thuyeát, coù choã loài loõm. Vaø nhìn chung thì caùc giaù trò E
thöïc nghieäm lôùn hôn so vôùi lyù thuyeát. Ngoaøi ra, caùc giaù trò thôøi gian thu goïn 

Trang 10
Thí nghieäm Quaù trình – Thieát bò Thôøi gian löu

thöïc nghieäm ña soá lôùn hôn so vôùi lyù thuyeát  coù vuøng tuø trong thieát bò phaûn
öùng.
 Heä 3 bình: (Xem ñoà thò 3) Haøm phaân boá thôøi gian löu thöïc nghieäm coù daïng
khoâng gioáng so vôùi lyù thuyeát. Ñoà thò thöïc nghieäm coù daïng loøi loõm khoâng
gioáng daïng ñöôøng cong lyù thuyeát. Caùc giaù trò E thöïc nghieäm ñeàu lôùn hôn so vôùi
caùc giaù trò lyù thuyeát. Vaø caùc giaù trò  thöïc nghieäm ñeàu nhoû hôn giaù trò lyù
thuyeát. Coù theå do quaù trình laáy maãu ñaàu tieân treã so vôùi goác thôøi gian, vaø söï
khoâng oån ñònh cuûa doøng chaûy.

Caâu 2 : Caùc hieän töôïng cuûa quaù trình vaø thieát bò phaùt sinh söï maát oån ñònh.
 Do taïo neân vuøng tuø trong thieát bò. Nguyeân nhaân cuûa vuøng tuø laø do toác ñoä
cuûa caùnh khuaáy quaù chaäm neân coù nhöõng vuøng khoâng khuaáy tôùi.
 Do söï tuaàn hoaøn cuûa löu chaát. Nguyeân nhaân cuûa söï tuaàn hoaøn laø do löu
chaát phaân boá khoâng ñeàu trong dung dòch. Ñieàu ñoù coù theå laø do ñaëc ñieåm cuûa
baûn thaân löu chaát hoaëc cuõng laø do toác ñoä khuaáy quaù chaäm.
Ñeå khaéc phuïc caùc hieän töôïng treân, ta coù theå taêng cöôøng toác ñoä khuaáy ñeå
khuaáy ñeàu vaø khuaáy ñöôïc toaøn boä dung dòch.
Ngoaøi ta coøn coù caùc hieän töôïng phaùt sinh söï maát oån ñònh khaùc nhö:
 Söï thay ñoåi vaän toác vaø phöông chuyeån ñoäng cuûa löu chaát do hình daùng beà
maët thieát bò (bình phaûn öùng, caùnh khuaáy, ñöôøng oáng...) taïo thaønh caùc vuøng
khoâng mong muoán nhö vuøng xoaùy, vuøng cheát, vuøng chaûy qua..., caùc vuøng naøy
coù theå toàn taïi trong moät khoaûng thôøi gian ngaén hay keùo daøi laøm aûnh höôûng ñeán
keát quaû ño.
 Vaän toác quay cuûa caùnh khuaáy khoâng oån ñònh theo thôøi gian (do motor, truïc
khuaáy...).
 Söï haáp thuï chaát chæ thò cuûa thieát bò (ñaëc bieät laø ñöôøng oáng) laøm noàng
ñoä cuûa chaát chæ thò giaûm theo thôøi gian.
 Nhieät ñoä moâi tröôøng trong quaù trình thí nghieäm bieán ñoåi laøm thay ñoåi töông
quan giöõa caùc phaàn töû löu chaát coù trong heä (thay ñoåi ñoä nhôùt, tyû troïng, vaän
toác...), thay ñoåi caùc tính chaát cuûa löu chaát chuyeån ñoäng trong ñöôøng oáng vaø thieát
bò.

Caâu 3 : Ñaùnh giaù sai soá heä thoáng vaø sai soá ngaãu nhieân.
a) Sai soá do thieát bò:
 Maùy ño maät ñoä quang: ñaây laø nguyeân nhaân lôùn nhaát daãn ñeán sai soá cuûa
keát quaû ño.
- Do cuvet chöùa maãu ño vaø maãu kieåm chöùng khoâng saïch. Caùc chaát baån
baùm treân noù cuõng haáp thuï aùnh saùng neân aûnh höôûng ñeán keát quaû ño.
- Do maùy ño quaù nhaïy neân chæ caàn moät chuùt veát baån treân cuvet ñaõ aûnh
höôûng raát lôùn ñeán keát quaû. Tuøy vaøo caùch ñaët cuvet trong maùy ño maät ñoä
quang maø ta seõ thu ñöôïc nhöõng keát quaû khaùc nhau, vì coù caùc veát baån
khaùc nhau taïi caùc vò trí khaùc nhau treân beà maët cuvet.
- Do ñieän aùp cung caáp cho maùy khoâng ñöôïc oån ñònh laém.
- Ngoøai ra, coù theå do maùy ñaõ söû duïng laâu naêm neân ñoä chính xaùc khoâng
coøn cao.
 Caùnh khuaáy:
- Quay khoâng ñeàu ôû caùc bình, vaän toác khoâng ñeàu do ñieän aùp.
- Quay chaäm laøm cho ñoä khoâng ñoàng ñeàu taêng leân.
 Ñöôøng oáng:

Trang 11
Thí nghieäm Quaù trình – Thieát bò Thôøi gian löu

Do trôû löïc cuûa oáng vaø van khoâng gioáng nhau, neân vieäc ñieàu chænh löu löôïng
vaøo vaø ra baèng nhau ôû moãi bình raát khoù khaên. Söï khoù khaên naøy caøng taêng leân
ñoái vôùi heä nhieàu bình. Thöïc teá thí nghieäm cho thaáy khoâng theå giöõ nguyeân theå
tích löu chaát trong moãi bình so vôùi ban ñaàu trong suoát thôøi gian thí nghieäm (maëc duø
heä ñaõ hoaït ñoäng khaù oån ñònh tröôùc khi cho chaát chæ thò). Trong suoát quaù trình thí
nghieäm ta phaûi luoân ñieàu chænh caùc van sao cho theå tích löu chaát trong moãi bình laø
khoâng ñoåi, neân seõ aûnh höôûng ñeán tính oån ñònh cuûa heä thoáng.
b) Sai soá do thao taùc:
- Do xaùc ñònh thôøi gian laáy maãu sôùm hay treã.
- Do lau chuøi cuvet chöa kó, chöa laøm khoâ cuvet tröôùc moãi laàn ño (vì löu chaát
cuõ coøn dính trong cuvet, thì khi cho löu chaát môùi vaøo seõ aûnh höôûng ñeán keát
quaû ño). Sai soá naøy cuõng do ñieàu kieän thí nghieäm, khoâng coù duïng cuï ñeå
laøm khoâ cuvet, hoaëc coù nhieàu cuvet khaùc nhau ñeå thay theá.
- Do trong quaù trình thí nghieäm, löu löôïng doøng trong caùc bình ta ñieàu chænh
khoâng ñöôïc oån ñònh.
- Ngoaøi ra, do ño T roài chuyeån laïi D(A) neân xaûy ra sai soá trong quaù trình tính
toaùn.
c) Sai soá ñoái vôùi thôøi ñieåm ban ñaàu vaø daïng cuûa tín hieäu xung:
Ta khoâng theå xaùc laäp ñöôïc daïng thöùc ñuùng cuûa haøm ñoäng löôïng DIRAC do
khoâng theå khoáng cheá thôøi gian cho chaát chæ thò baèng 0 (thöïc teá thí nghieäm cho
chaát chæ thò baèng pipet maát khoaûng 5s), thôøi gian naøy laø khaù lôùn vaø do ñoù gaây
neân khaùc bieät giöõa ñöôøng cong thöïc nghieäm vaø lyù thuyeát (ñöôïc xaây döïng töø
haøm ñoäng löôïng DIRAC).

6. PHUÏ LUÏC :
6.1. Định luật Lambert-Beer:
D(A) = .b.c = k.C = 2 - lg(T%)
Trong ñoù :
 : heä soá haáp thu mol (l/mol.cm)
b : chieàu daøy cuvert chöùa maãu (cm)
C : noàng ñoä maãu (mol/l)
k : heä soá tyû leä
T : ñoä truyeàn suoát (%).
Do trong quaù trình thí nghieäm ño ñoä truyeàn suoát T, neân seõ söû duïng coâng thöùc
treân ñeå tính D. Roài duøng keát quaû ñoù ñeå tính cho caùc phaàn sau.

6.2. Caùc giaù trò tính toaùn cho heä 1 bình:

6.2.1. Thöïc teá:
Ñoä haáp thu cöïc ñaïi: Do = 0.008

t=
∑ Di t i
Thôøi gian löu trung bình: ∑ Di =2.5656 (phuùt)
t
θ=
Thôøi gian thu goïn: t̄
D
D
Ñoä ño söï phaân boá thôøi gian löu: E = o
6.2.2. Lyù thuyeát:
Löu löôïng nöôùc chaûy vaøo bình khuaáy: v = 0.4 (lít/ phuùt) = 0.4x10-3 (m3/ phuùt)
Theå tích 1 bình khuaáy: V = (/4)x 0.142 x0.12 = 0.0018 (m3)

Trang 12
Thí nghieäm Quaù trình – Thieát bò Thôøi gian löu

V
τ=
Thôøi gian theå tích: v = 4.6181 (phuùt)
t
θ=
Thôøi gian thu goïn: τ
−θ
Ñoä ño söï phaân boá thôøi gian löu: E = e

6.3. Caùc giaù trò tính toaùn cho heä 2 bình:

6.3.1. Thöïc teá:
Ñoä haáp thu cöïc ñaïi: Do = 0,008/2 = 0,004

t=
∑ Di t i
Thôøi gian löu trung bình: ∑ Di =14.9681 (phuùt)
t
θ=
Thôøi gian thu goïn: t̄
D
Ñoä ño söï phaân boá thôøi gian löu: E = D o
6.3.2. Lyù thuyeát:
Löu löôïng nöôùc chaûy vaøo bình khuaáy: v = 0,4 (lít/ phuùt) = 0,4.10-3 (m3/ phuùt)
Theå tích 1 bình khuaáy: V = 2. (/4). 0,142. 0,12 = 0,0037 (m3)
V
τ=
Thôøi gian theå tích: v = 9.2363 (phuùt)
t
θ=
Thôøi gian thu goïn: τ
N −1
N (Nθ )
e−Nθ =2 .(2 θ)e−2. θ
Ñoä ño söï phaân boá thôøi gian löu: E = ( N−1 )!

6.4. Caùc giaù trò tính toaùn cho heä 3 bình:

6.4.1. Thöïc teá:
Ñoä haáp thu cöïc ñaïi: Do = 0,008/3 = 0,0027

t=
∑ Di t i
Thôøi gian löu trung bình: ∑ Di =19.7634 (phuùt)
t
θ=
Thôøi gian thu goïn: t̄
D
D
Ñoä ño söï phaân boá thôøi gian löu: E = o
6.4.2. Lyù thuyeát:
Löu löôïng nöôùc chaûy vaøo bình khuaáy: v = 0,4 (lít/ phuùt) = 0,4.10-3 (m3/ phuùt)
Theå tích 1 bình khuaáy: V = 3. (/4). 0,142. 0,12 = 0,0055 (m3)
V
τ=
Thôøi gian theå tích: v = 13.8544 (phuùt)
t
θ=
Thôøi gian thu goïn: τ

Trang 13
Thí nghieäm Quaù trình – Thieát bò Thôøi gian löu

N −1 2
N (Nθ ) 3(3 θ ) −3 θ
e−Nθ = e
Ñoä ño söï phaân boá thôøi gian löu: E = ( N−1 )! 2

7. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO :

[1]. Vuõ Baù Minh, “Quaù trình vaø Thieát bò trong Coâng Ngheä Hoùa Hoïc & Thöïc
phaåm – Taäp 4: Kyõ thuaät phaûn öùng”, Nhaø xuaát baûn Ñaïi hoïc Quoác gia TpHCM,
2004, 380tr.
[2]. Nguyeãn Thò Thu Vaân, “Phaân tích ñònh löôïng”, Nhaø xuaát baûn Ñaïi hoïc Quoác
gia TpHCM, 2004, 540tr.

Trang 14