5 Dao Ham

Cty TNHH MTV DVVH Khang Việt
CHỦ ĐỀ: ĐẠO HÀM

KHÁI NIỆM ĐẠO HÀM
1. Đạo hàm tại một điểm
Hàm số liên tục trên , được gọi là có đạo hàm tại nếu
giới hạn sau tồn tại (hữu hạn): và giá trị của giới hạn đó gọi
là giá trị đạo hàm của hàm số tại điểm .Ta kí hiệu .
Vậy
2. Đạo hàm bên trái, bên phải
. .
Hệ quả : Hàm có đạo hàm tại và đồng thời

.
3. Đạo hàm trên khoảng, trên đoạn
Hàm số có đạo hàm (hay hàm khả vi) trên nếu nó có đạo hàm tại
mọi điểm thuộc .
Hàm số có đạo hàm (hay hàm khả vi) trên nếu nó có đạo hàm tại
mọi điểm thuộc đồng thời tồn tại đạo hàm trái và đạo hàm phải
.
4. Mối liên hệ giữa đạo hàm và tính liên tục
Định lí: Nếu hàm số có đạo hàm tại thì liên tục tại .
Chú ý: Định lí trên chỉ là điều kiện cần, tức là một hàm có thể liên tục tại điểm
nhưng hàm đó không có đạo hàm tại .
Chẳng hạn: Xét hàm liên tục tại nhưng không liên tục tại điểm
đó.
Vì , còn .
Vấn đề 1. Tính đạo hàm bằng định nghĩa

Phương pháp:
http://dethithpt.com – Website chuyên đề thi, tài liệu file word 179

Các bài giảng trọng tâm theo chuyên đề Môn Toán lớp 12 – Nhiều tác giả.
Hàm số có đạo hàm tại điểm

Hàm số có đạo hàm tại điểm thì trước hết phải liên tục tại điểm đó.
Các ví dụ
Ví dụ 1. Tính đạo hàm của các hàm số sau tại các điểm đã chỉ:
1. tại 3. tại
2. tại
Lời giải.
1. Ta có .
2. Ta có :
3. Ta có , do đó:
Vậy .
Ví dụ 2. Chứng minh rằng hàm số liên tục tại nhưng
không có đạo hàm tại điểm đó.

Lời giải.
Vì hàm xác định tại nên nó liên tục tại đó.
180
Ta có:
không có đạo hàm tại .
Ví dụ 3. Tìm để hàm số có đạo hàm tại
Lời giải.
Để hàm số có đạo hàm tại thì trước hết phải liên tục tại
Hay .
Khi đó, ta có: .
Vậy là giá trị cần tìm.

CÁC BÀI TOÁN LUYỆN TẬP
Bài 1 Tính đạo hàm của các hàm số sau tại các điểm đã chỉ ra
1. tại 2. tại
3. tại điểm 4. tại
5. tại điểm .
Bài 2 Tính đạo hàm của các hàm số sau tại điểm chỉ ra
1. tại 2. tại
3. tại .
Bài 3 Tính đạo hàm các hàm số sau tại các điểm chỉ ra
1. tại

2. tại .
3. tại
4. tại .
Bài 4
1. Tìm để hàm số có đạo hàm tại .
2. Tìm a,b để hàm số có đạo hàm trên .
3. Tìm để hàm số có đạo hàm tại điểm .
CÁC QUY TẮC TÍNH ĐẠO HÀM

1. Quy tắc tính đạo hàm
1.1. Đạo hàm của tổng, hiệu, tích, thương của hàm số
1.2. Đạo hàm của hàm số hợp

Cho hàm số với . Khi đó .
2. Bảng công thức đạo hàm các hàm sơ cấp cơ bản
Đạo hàm Hàm hợp
182
Vấn đề 1. Tính đạo hàm bằng công thức

Phương pháp: Sử dụng các quy tắc tính đạo hàm
Các ví dụ
Ví dụ 1. Tính đạo hàm các hàm số sau:

1. 2.
3. 4.
5. 6.
Lời giải.
1. Ta có:
2. Ta có:
3. Ta có:
4. Ta có:
5. Ta có:

6. Ta có:
Nhận xét: Với hàm số ta có: .
Ví dụ 2. Giải bất phương trình biết:

1. 2.
3. 4.
Lời giải.
1. TXĐ:
Ta có:
Do đó: .
2. TXĐ:
Ta có:
Suy ra: (1)

Với thì (1) luôn đúng
Với thì
Vậy bất phương trình có nghiệm .

3. TXĐ:
Ta có:
Suy ra
184
4. TXĐ:
Ta có: .
bất phương trình này vô nghiệm
Ví dụ 3. Tính đạo hàm các hàm số sau:

1. 2.
3. 4.
5.
Lời giải.
1. Ta có: .
2. Ta có
3. Ta có:
4. Ta có:

5. Ta có:
Ví dụ 4. Tính đạo hàm các hàm số sau :
1. 2.
Lời giải.
1. Với
Với
Với ta có: hàm số không liên tục
tại , suy ra hàm số không có đạo hàm tại
Vậy .
2. Với
Với ta có:
Vậy .

Bài 1 Tính đạo hàm các hàm số sau
1. 2.
3. 4.
5. 6. .
Bài 2 Tính đạo hàm các hàm số sau
1. 2. 3.
186
4. 5. 6. .
Bài 3. Tính đạo hàm các hàm số sau
1. 2. 3.
4. 5. 6.
7. 8. 9.
10. 11. 12.
13. 14.
15. 16. 17.
18. 19.
Bài 4. Tính . Biết rằng : và .
Bài 5. Chứng minh rằng các hàm số sau đây có đạo hàm không phụ thuộc x.
1.
2.
Bài 6. Tìm để các hàm số
1. có
2. có .
Bài 7. Tính đạo hàm của các hàm số sau
1.
2.

Bài 8. Tìm để các hàm số sau có đạo hàm trên
1.
2. .
Bài 9. Tính đạo hàm các hàm số sau

1. 2.
3. 4.
5. 6.
7. 8.
9. 10.
Bài 10. Giải bất phương trình :

1. với
2. với
3. với
4. với .
Vấn đề 2. Sử dụng đạo hàm để tìm giới hạn

Từ định nghĩa đạo hàm ,ta thấy có thể sử dụng đạo
hàm để tìm giới hạn của hàm số. Cụ thể
Để tính , biết .
Ta viết . Khi đó nếu có đạo hàm tại thì :
Để tính: , biết .
188
Ta viết và .
Nếu hai hàm số có đạo hàm tại và thì:
Các ví dụ
Ví dụ 1. Tính các giới hạn sau :
1. 2.
3. 4.
Lời giải.
1. Đặt và
2. Đặt
và .
3. Đặt .
4. Đặt
Ví dụ 2. Tính giới hạn sau :
Lời giải.

Ta có: .
Mà .
Đặt .
Vậy .

Bài 1. Tìm các giới hạn sau
1. 2.
3. 4.
Bài 2 Tìm các giới hạn sau
1. 2.
3. 4.
Vấn đề 3. Đạo hàm cấp vao và vi phân

Phương pháp:
Vi phân của hàm số
Tích được gọi là vi phân của hàm số tại điểm (ứng với
số gia ) được kí hiệu là .
Nếu hàm số có đạo hàm thì tích được gọi là vi phân hàm số
, kí hiệu là: .
Đặc biệt: nên ta viết .
Đạo hàm cấp n
190
Đạo hàm cấp hai: Cho hàm số có đạo hàm . Nếu cũng có đạo hàm thì
đạo hàm của nó được gọi là đạo hàm cấp hai của và được kí hiệu là: , tức
là: .
Đạo hàm cấp : Cho hàm số có đạo hàm cấp (với ) là
. Nếu cũng có đạo hàm thì đạo hàm của nó được gọi là đạo hàm
cấp của và được kí hiệu là , tức là:
.
Các ví dụ
Ví dụ 1. Tính đạo hàm cấp của hàm số sau:
Lời giải.
Ta có: , ,
Bằng quy nạp ta chứng minh: (2)
Với ta thấy (2) đúng
Giả sử (2) đúng với , tức là:
Ta có:
Nên (2) đúng với mọi số tự nhiên .

Ví dụ 2. Cho đa thức . Viết dưới dạng lũy thừa của
Lời giải.
Ta có:
Mà
Nên .
Ví dụ 3. Tìm vi phân của của hàm số:

1. 2.

3. 4.
5.
Lời giải.
1. Ta có
2. Ta có
3. Ta có
Suy ra .
4. Ta có
5. Ta có:

Bài 1. Cho hàm số
1. Tính 2. Tính , 3. Tính
Bài 2. Tính đạo hàm cấp n của các hàm số sau
1. 2. 3.
4. 5. 6.
Bài 3. Cho đa thức bậc n :

1. Tính
2. Chứng minh rằng với .
Bài 4. Tìm vi phân của các hàm số sau

1. 2. 3.
4. 5. 6.
Bài 5. Chứng minh các đẳng thức sau
1. với
2. với
192
Bài 6. Tính đạo hàm cấp của các hàm số sau
1. 2.
Bài 7.
1. Cho đa thức bậc 3 và có 3 nghiệm phân biệt . Chứng minh
rằng: .
2.Cho hàm số thỏa : . Với và

. Tính .
PHƯƠNG TRÌNH TIẾP TUYẾN CỦA ĐỒ

THỊ HÀM SỐ
 Ý nghĩa hình học của đạo hàm: Đạo hàm của hàm số tại điểm là hệ
số góc
của tiếp tuyến với đồ thị (C) của hàm số tại điểm .
Khi đó phương trình tiếp tuyến của (C) tại điểm là:
 Điều kiện cần và đủ để hai đường và tiếp xúc

nhau
tại điểm có hoành độ là hệ phương trình có nghiệm
Nghiệm của hệ là hoành độ của tiếp điểm của hai đường đó.
 Nếu và thì
và iếp xúc nhau  phương trình có nghiệm
kép.
Các dạng tiếp tuyến của đồ thị hàm số thường gặp
- Viết phương trình tiếp tuyến khi biết tọa độ tiếp điểm , hoặc
hoành độ , hoặc tung độ .
- Viết phương trình tiếp tuyến khi biết tiếp tuyến đi qua điểm
cho trước.
- Viết phương trình tiếp tuyến khi biết hệ số góc của nó.
Phương pháp:

Cho hàm số có đồ thị và là điểm trên . Tiếp

tuyến với đồ thị tại có:
- Hệ số góc:
- Phương trình: , hay
Vậy, để viết được phương trình tiếp tuyến tại chúng ta cần đủ
ba yếu tố sau:
- Hoành độ tiếp điểm:
- Tung độ tiếp điểm: (Nếu đề chưa cho, ta phải tính bằng cách thay
vào hàm số )
- Hệ số góc
Vấn đề 1. Viết phương trình tiếp tuyến của đồ thị hàm số

khi biết tiếp điểm.
Phương pháp:
Bài toán 1 :
Hai đường cong và tiếp xúc nhau tại
.Khi điểm và tiếp tuyến tại của trùng với tiếp tuyến tại
của chỉ khi hệ phương trình sau: có nghiệm .
Lưu ý : Mệnh đề sau đây không đúng cho mọi trường hợp:
tiếp xúc nhau có nghiệm kép .
Hàm nhận làm nghiệm bội nếu và
. Nghiệm bội lớn hơn hoặc bằng chứ không phải nghiệm kép.
Phép biến đổi tương đương của phương trình nói chung không bảo toàn số bội
của nghiệm.
Ví dụ 1. Đường cong không tiếp xúc với trục hoành tại , tức là
phương trình không nhận làm nghiệm bội lớn hơn hoặc bằng .
Khi đó đồ thị của hàm số tiếp xúc với trục hoành tại nhưng
phương trình nhận làm nghiệm bội .
194
Ví dụ 2. Đồ thị của hàm số tiếp xúc với đường thẳng

tại nhưng phương trình thì không thể có nghiệm kép.
Như vậy, biến đổi tương đương của phương trình chỉ bảo toàn tập nghiệm,
chứ không chắc bảo toàn số bội các nghiệm. Đây cũng là sai lầm dễ mắc phải
khi giải quyết bài toán tiếp tuyến.
Bài toán 2 :
Đường cong có tiếp tuyến tại điểm có hoành độ khi và chỉ
khi hàm số khả vi tại . Trong trường hợp có tiếp tuyến tại điểm
có hoành độ thì tiếp tuyến đó có hệ số góc .
Phương trình tiếp tuyến của đồ thị tại điểm có
dạng :
Bài toán 3. Viết phương trình tiếp tuyến của đồ thị hàm số tại điểm
.
Giải. Tiếp tuyến của đồ thị hàm số tại là:
.
Bài toán 4. Viết phương trình tiếp tuyến của đồ thị hàm số biết hoành
độ tiếp điểm .
Giải:
Tính phương trình tiếp tuyến:
Bài toán 5. Viết phương trình tiếp tuyến của đồ thị hàm số biết tung
độ tiếp điểm bằng .
Giải. Gọi là tiếp điểm
Giải phương trình ta tìm được các nghiệm .
Tính và thay vào phương trình (1).
Các ví dụ
Ví dụ 1 : Cho hàm số có đồ thị là (C). Viết phương trình tiếp
tuyến của (C) :
1. Tại điểm ; 2. Tại
điểm có hoành độ bằng 2 ;
3. Tại điểm có tung độ bằng 1 ;. 4. Tại giao điểm
(C) với trục tung ;
5. Có hệ số góc là 9 ;
6. Song song với đường thẳng (d ): ;

7. Vuông góc với đường thẳng (d’ ) : .

Lời giải.
Hàm số đã cho xác định
Ta có:
1. Phương trình tiếp tuyến tại có phương trình :
Ta có: , khi đó phương trình là:

Chú ý:
Viết phương trình tiếp tuyến của đồ thị hàm số tại điểm
.
Tiếp tuyến của đồ thị hàm số tại là:
2. Thay vào đồ thị của (C) ta được .
Tương tự câu 1, phương trình là:
Chú ý:
Viết phương trình tiếp tuyến của đồ thị hàm số biết hoành độ tiếp
điểm , phương trình tiếp tuyến:
3. Thay vào đồ thị của (C) ta được hoặc .

Tương tự câu 1, phương trình là: ,
Chú ý: Viết phương trình tiếp tuyến của đồ thị hàm số biết tung độ
tiếp điểm bằng . Gọi là tiếp điểm
Giải phương trình ta tìm được các nghiệm .
Tính phương trình tiếp tuyến:
4. Trục tung Oy : .Tương tự câu 1, phương trình là:
5. Gọi là tọa độ tiếp điểm của đồ thị (C ) của hàm số và tiếp tuyến
.
Ta có : , theo giả thiết , tức là
hoặc . Tương tự câu 1
.
Theo bài toán: : . Tương tự câu 1
196
.
Theo bài toán: : . Tương tự câu 1
Ví dụ 2 .
1. Cho hàm số: . Tìm để tiếp tuyến
của đồ thị hàm số tại điểm có hoành độ bằng đi qua điểm .
2. Gọi (Cm) là đồ thị của hàm số và (d) là tiếp
tuyến của (C) tại điểm có hoành độ x = 2. Tìm m để khoảng cách từ gốc tọa độ
O đến (d) bằng .
Lời giải.
1. Hàm số đã cho xác định với .
Ta có:
Với
Phương trình tiếp tuyến tại điểm có :
Tiếp tuyến này đi qua nên có:
Vậy, là giá trị cần tìm.
2. Hàm số đã cho xác định với .
Ta có:
Phương trình tiếp tuyến (d) :
Ví dụ 3 :

1. Viết phương trình tiếp tuyến của đồ thị : , biết tiếp tuyến
vuông góc với đường thẳng .
2. Cho hàm số có đồ thị là (C). Tìm trên đồ thị (C) điểm mà tại
đó tiếp tuyến của đồ thị vuông góc với đường thẳng .
Lời giải.
1. Hàm số đã cho xác định
Gọi là tiếp tuyến của đồ thị của hàm số và vuông góc với đường
thẳng , nên đường thẳng có hệ số góc bằng .
Cách 1: Gọi là tọa độ tiếp điểm của tiếp tuyến và đồ thị của
hàm số . Khi đó, ta có phương trình:
. Vì
nên phương trình .

Phương trình tiếp tuyến cần tìm là: .
Cách 2: Phương trình có dạng
tiếp xúc tại điểm khi hệ phương trình sau có nghiệm
có nghiệm

Ta có:
Gọi ,
Tiếp tuyến ∆ tại điểm M có hệ số góc:
Đường thẳng d: có hệ số góc
198
Vậy, có 2 điểm là tọa độ cần tìm.
Ví dụ 4
1. Cho hàm số (1). Viết phương trình tiếp tuyến (d) của (C) biết (d)
cách đều hai điểm và

2. Cho hàm số (1). Viết phương trình tiếp tuyến (d) của (C)
biết (d) cách đều hai điểm và
Lời giải.
1. Cách 1. Phương trình tiếp tuyến (d) có dạng
( là hoành độ tiếp điểm của (d) và (C)).
Vậy phương trình

Cách 2. Tiếp tuyến (d) cách đều hai điểm A, B suy ra hoặc (d) song song với
đường thẳng AB hoặc (d) đi qua trung điểm I(0; - 1) của đoạn AB.
* Trường hợp 1: (d) //AB.
Hệ số góc của đường thẳng AB: .
(d) // AB suy ra hệ số góc của (d) : (*) . Phương trình
(*) vô nghiệm do đó trường hợp này không xảy ra.

* Trường hợp 2: (d) qua trung điểm I của đoạn AB.
Phương trình (d) có dạng y = kx – 1.

(d) tiếp xúc (C) tại điểm có hoành độ có nghiệm .
Thay vào (2) ta đươc
Thay vào (2) ta được .

Vậy phương trình
2. Phương trình tiếp tuyến (D) có dạng :
(*)
Lần lượt thay vào (*) ta được phương trình

tiếp tuyến (D) là
Ví dụ 5 Viết phương trình tiếp tuyến với đồ thị :
1. , biết cắt các trục lần lượt tại thỏa mãn:
.
2. Viết phương trình tiếp tuyến với đồ thị : tại điểm
biết cùng điểm cực trị của tạo thành tam giác có diện tích bằng
Lời giải.
200
1. Gọi là toạ độ tiếp điểm.

Theo bài toán, đường thẳng chính là đường thẳng đi qua điểm phân biệt
.
Gọi là góc tạo bởi giữa và , do đó có hệ số góc
Dễ thấy, tam giác vuông tại , suy ra
Nói khác hơn đường thẳng có hệ số góc là , nghĩa là ta luôn có:
hoặc vì
.
Với suy ra phương trình tiếp tuyến
Với suy ra phương trình tiếp tuyến
Vậy, có tiếp tuyến , thỏa đề bài .
2. Hàm số đã cho có điểm cực trị và đường thẳng đi qua
cực trị là .
Gọi là tọa độ tiếp điểm của đồ thị của hàm số và tiếp tuyến
cần tìm. Khi đó
Ta có: ,
Giả thiết
hoặc
TH1: Tọa độ thỏa mãn hệ:
hay
Tiếp tuyến tại là: .
hay

Vậy, có tiếp tuyến thỏa đề bài: và
Ví dụ 6 Gọi (C) là đồ thị của hàm số .
1. Gọi M là một điểm thuộc (C) có khoảng cách đến trục hoành độ bằng 5. Viết
phương trình tiếp tuyến của (C) tại M
2. Gọi (d) là một tiếp tuyến của (C) , (d) cắt đường tiệm cận đứng của (C) tại A ,
cắt đường tiệm cận ngang của (C) tại B và gọi I là tâm đối xứng của (C) . Viết
phương trình tiếp tuyến (d) biết:
i) IA = 4IB. ii) IA + IB nhỏ nhất
Lời giải.
1. Khoảng cách từ M đến trục Ox bằng 5 .
TH1:
TH2:
Phương trình tiếp tuyến của (C) tại điểm là
Phương trình tiếp tuyến của (C) tại điểm là

2. i) Ta có bằng góc hình học hợp bởi tiếp tuyến (d) với trục hoành suy ra
hệ số góc của (d) là
Phương trình tiếp tuyến hoặc

ii) Phương trình tiếp tuyến (d) có dạng :
Tiệm cận đứng của (C) :

Tiệm cận ngang của (C) :
A là giao điểm của (d) và
B là giao điểm của (C) với .
202
Áp dụng bất đẳng thức Cauchy ,ta có
Ví dụ 7
1. Biết rằng trên đồ thị , tồn tại đúng
điểm mà từ đó kẻ được tiếp tuyến vuông góc với đường thẳng
.Viết phương trình tiếp tuyến của tại điểm đó
2. Lập phương trình tiếp tuyến của đồ thị : tại những điểm
thuộc đồ thị có khoảng cách đến đường thẳng bằng

Lời giải.
1. Gọi tiếp điểm là , tiếp tuyến tại có hệ số góc là
, theo giả thiết suy ra
Trên đồ thị chỉ có điểm nên phương trình có

nghiệm kép hay tức , thay vào ta được .
Vậy, tiếp tuyến cần tìm là
2. Gọi là điểm thuộc đồ thị , khi đó:
Ta có: hoặc
TH1:
hoặc

TH2:
hoặc
Phương trình tiếp tuyến tại thuộc đồ thị có dạng:
trong đó và .
Phương trình tiếp tuyến tại là .
Vậy, có tiếp tuyến thỏa đề bài:
Ví dụ 8
1. Cho hàm số và đường thẳng Tìm để
đường thẳng cắt tại hai điểm phân biệt sao cho tâm đối xứng
của cách đều hai tiếp tuyến với tại các điểm
2. Cho hàm số có đồ thị là . Tìm trên đồ thị hai điểm
sao cho tiếp tuyến tại và song song với nhau và khoảng cách từ đến
đường thẳng đi qua hai điểm bằng .
Lời giải.
1.
Hoành độ giao điểm của đường thẳng và là nghiệm của phương
trình
Để cắt tại hai điểm phân biệt khi và chỉ khi phương trình trên
có hai nghiệm phân biệt khác nên phải có:
204
Các tiếp tuyến:
Vậy, là giá trị cần tìm.

2. Gọi , là điểm cần tìm với
Ta có
Hệ số góc của các tiếp tuyến của tại và lần lượt là
Tiếp tuyến của tại và song song với nhau nên
Hệ số góc của đường thẳng là
Phương trình đường thẳng là
.Bình phương vế và
rút gọn được:
hoặc

Giải ta được
Giải ta được hoặc
Vậy, các điểm cần tìm là hoặc
ngược lại.
Bài 1. Cho hàm số (C)
Viết phương trình tiếp tuyến của đồ thị (C) biết
1. Hoành độ tiếp điểm bằng 1
2. Tung độ tiếp điểm bằng
3. Tiếp tuyến vuông góc với đường thẳng
4. Tiếp tuyến đi qua điểm .

Bài 2. Cho hàm số (C). Viết phương trình tiếp tuyến của đồ thị
(C), biết:
1. Hoành độ tiếp điểm bằng
3. Hệ số góc của tiếp tuyến bằng
4. Tiếp tuyến vuông góc với trục Oy.
Bài 3. Viết phương trình tiếp tuyến của đồ thị hàm số: biết:
2. Tiếp tuyến song song với đường thẳng .
Bài 4. Cho hàm số (C). Viết phương trình tiếp tuyến của đồ thị
(C), biết:
1. Tung độ tiếp điểm bằng 1
2. Tiếp tuyến song song với đường thẳng
3. Tiếp tuyến đi qua điểm .
Bài 5. Cho hàm số (C). Viết phương trình tiếp tuyến của (C), biết:
1. Tung độ tiếp điểm bằng .

2. Tiếp tuyến song song với đường thẳng .
3. Tiếp tuyến đi qua điểm
4. Viết phương trình tiếp tuyến của (C), biết tiếp tuyến tạo với hai trục tọa độ
một tam giác vuông cân.
206
Bài 6. Cho hàm số (C). Viết phương trình tiếp tuyến của (C) biết:
1. Tiếp tuyến vuông góc với đường thẳng
2. Tiếp tuyến cắt Ox, Oy lần lượt tại A, B sao cho tam giác OAB có diện tích
bằng
3. Tiếp tuyến đi qua .

Bài 7. Cho hàm số . Chứng minh rằng tiếp tuyến của
đồ thị (Cm) tại điểm có hoành độ luôn cắt đồ thị (Cm) tại ba điểm phân
biệt. Tìm tọa độ các giao điểm.
Bài 8. Cho hàm số (Cm). Tìm để tiếp tuyến của (Cm)
1. Tại điểm có hoành độ đi qua

2. Tại điểm có hoành độ tạo với hai trục tọa độ một tam giác có diện
tích bằng .
Bài 9. Giả sử tiếp tuyến của ba đồ thị tại điểm của
hoành độ bằng nhau. Chứng minh rằng .
Bài 10:
1. Tìm trên (C) : những điểm M sao cho tiếp tuyến của (C) tại
M cắt trục tung tại điểm có tung độ bằng 8.
2. Viết phương trình tiếp tuyến của đồ thị hàm số tại
điểm có tung độ bằng 5.
3. Viết phương trình tiếp tuyến của đồ thị hàm số , biết
tiếp tuyến vuông góc với đường thẳng .
4. Viết phương trình tiếp tuyến của đồ thị : biết cách đều
điểm và .
5. Tìm để từ điểm kẻ được tiếp tuyến đến đồ thị
.

6. Cho hàm số có đồ thị là , và .Với
giá trị nào của thì tại giao điểm đồ thị với trục hoành, tiếp tuyến của đồ thị
sẽ song song với đường thẳng . Viết phương trình tiếp tuyến đó.
7. Chứng minh rằng nếu các tiếp tuyến của đồ thị
song song với nhau thì hai tiếp điểm đối xứng nhau qua
.
8. Tìm để tiếp tuyến có hệ số góc nhỏ nhất của :
vuông góc với đường thẳng
9. Tìm để đồ thị : có điểm mà tiếp
tuyến tại đó vuông góc với đường thẳng .

10. Cho hàm số có đồ thị là Giả sử là tiếp tuyến của
tại điểm có hoành độ , đồng thời cắt đồ thị tại tìm tọa độ
.
Bài 11:
1. Cho hàm số có đồ thị là Chứng minh không có bất
kỳ hai tiếp tuyến nào của đồ thị hàm số lại vuông góc với nhau.
2. Cho hàm số .Tìm sao cho điểm nằm trên
đồ thị . Chứng minh rằng, tiếp tuyến của tại điểm cắt hai tiệm cận
của tại hai điểm đối xứng nhau qua điểm .
3. Cho hàm số . Tìm phương trình tiếp tuyến của hàm số có
khoảng cách đến điểm bằng .
4. Tìm để đồ thị có tiếp tuyến tạo với đường thẳng
góc sao cho .
5. Xác định m để hai tiếp tuyến của đồ thị tại
và hợp với nhau một góc sao cho .
6. Cho hàm số: có đồ thị .
Viết phương trình tiếp tuyến của đồ thị (C) .

208
a. Tiếp tuyến có hệ số góc bằng .

b. Tiếp tuyến song song với đường thẳng .
c. Tiếp tuyến tạo với trục tọa độ lập thành một tam giác cân.
d. Tiếp tuyến tại điểm thuộc đồ thị có khoảng cách đến trục bằng .
7. Viết phương trình tiếp tuyến với đồ thị hàm số: biết:
a. Hệ số góc của tiếp tuyến bằng

b. Tiếp tuyến song song với đường thẳng
c. Tiếp tuyến vuông góc với đường thẳng
d. Tạo với đường thẳng góc
e. Tạo với chiều dương của trục hoành một góc sao cho
f. Tại điểm thuộc đồ thị và vuông góc với ( là giao điểm tiệm cận )
Bài 12: Cho hàm số có đồ thị (C).
1. Viết phương trình tiếp tuyến của (C) song song với đường thẳng : .
2. Viết phương trình tiếp tuyến (d) của (C) biết khoảng cách từ điểm A(0;3) đến
(d) bằng .
Bài 13:
1. Cho hàm số , có đồ thị là . Tìm biết tiếp tuyến của đồ thị
tại giao điểm của và trục Ox có phương trình là
2. Cho hàm số , có đồ thị là . Tìm biết có

ba điểm cực trị , điểm cực tiểu của có tọa độ là và tiếp tuyến d của
tại giao điểm của với trục Ox có phương trình là .
Bài 14: Cho hàm số có đồ thị là (C).
1. Viết phương trình tiếp tuyến của (C), biết tiếp tuyến vuông góc với đường
thẳng .
2. Viết phương trình tiếp tuyến của (C), biết tiếp tuyến đi qua .
3. Viết phương trình tiếp tuyến của (C), biết tiếp tuyến tiếp xúc với (C) tại hai
điểm phân biệt.
Bài 15: Gọi (C) là đồ thị của hàm số .
1. Viết phương trình tiếp tuyến của (C) tại giao điểm của (C) với trục tung.
2. Viết phương trình tiếp tuyến của (C) vuông góc với đường thẳng .
3.Viết phương trình tiếp tuyến của (C) biết tiếp tuyến đó cắt trục hoành , trục
tung lần lượt tại A, B sao cho tam giác OAB vuông cân (O là gốc tọa độ ).
Bài 16: Cho hàm số có đồ thị là .
1. Tìm để tiếp tuyến của đồ thị tại điểm có hoành độ song song
với đường thẳng .
2. Tìm để tiếp tuyến có hệ số góc nhỏ nhất của đồ thị vuông góc với
đường thẳng .
3. Tìm để từ điểm vẽ đến đúng hai tiếp tuyến.
Bài 17: Tìm để đồ thị :
1. tồn tại đúng điểm có hoành độ
dương mà tiếp tuyến tại đó vuông góc với đường thẳng .
2. cắt trục hoành tại hai điểm phân biệt và các tiếp
tuyến với tại hai điểm này vuông góc với nhau.
Bài 18: Tìm điểm trên đồ thị sao cho khoảng cách từ
đến đường thẳng đạt giá trị nhỏ nhất. Trong trường hợp này,
chứng minh song song với tiếp tuyến của tại .

khi biết hệ số góc của tiếp tuyến.
Phương pháp:
Giải phương trình giải phương trình này ta tìm được các nghiệm
.
Phương trình tiếp tuyến: .
Chú ý: Đối với bài toán này ta cần lưu ý một số vấn đề sau:
Số tiếp tuyến của đồ thị chính là số nghiệm của phương trình :
.
Cho hai đường thẳng và . Khi đó
i) , trong đó .
210
ii)
iii) .
Nếu đường thẳng d cắt các trục Ox, Oy lần lượt tại A, B thì ,
trong đó hệ số góc của d được xác định bởi
Ví dụ 1 : Cho hàm số có đồ thị (C)
1. Giải bất phương trình ;

2. Viết phương trình tiếp tuyến với (C) biết tiếp tuyến này cắt các trục Ox, Oy
lần lượt tại A, B mà .
Lời giải.
1. Ta có .
Bất phương trình
2. Cách 1:
Ta có nên hệ số góc của tiếp tuyến hoặc .
Nhưng do nên hệ số góc của tiếp tuyến là .
Hoành độ tiếp điểm nghiệm phương trình .
Từ đó ta xác định được hai tiếp tuyến thỏa mãn:
Cách 2:
Phương trình tiếp tuyến với (C) tại điểm là:
hay
Ta xác định được tọa độ giao điểm của tiếp tuyến với các trục tọa độ:

Từ giả thiết , ta có:
Cách 3: Giả sử với .
Với giả thiết
Đường thẳng đi qua hai điểm A, B có dạng hay
Đường tiếp xúc (C) tại điểm có hoành độ khi và chỉ khi hệ
sau có nghiệm : (I). Từ (*) suy ra
Hệ (I) trở thành
Do vậy có hai tiếp tuyến thỏa mãn:
Ví dụ 2 Gọi (C) là đồ thị của hàm số , m là tham số khác 0
và khác
1.Chứng minh rằng nếu (C) cắt Ox tại điểm M có hoành độ thì hệ số góc
của tiếp tuyến của (C) tại M là :
2.Tìm m để (C) cắt Ox tại hai điểm và hai tiếp tuyến của (C) tại hai điêm đó
vuông góc với nhau.
Lời giải.
1. Ta có
212
Khi m 0 và m thì đa thức tử không chia hết cho đa thức mẫu do đó đồ
thị hàm số không suy biến thành đường thẳng.

Hệ số góc của tiếp tuyến (d) của (C) tại M là
Vì M thuộc Ox nên .
(đpcm).
2.Phương trình hoành độ giao điểm của (C) và Ox
(C) cắt Ox tại hai điểm phân biệt M,N (1) có hai nghiệm x1, x2 khác – m .
(*)
Khi đó hệ số góc của hai tiếp tuyến của (C) tại M, N là
Hai tiếp tuyến này vuông góc
Lại có Do đó : .
So với điều kiện (*) nhận m = 5.
Ví dụ 3 : Cho hàm số có đồ thị là (C). Tìm tọa độ điểm M thuộc (C),
biết rằng tiếp tuyến của (C) tại M vuông góc với đường thẳng đi qua điểm M
và điểm .
Lời giải.
Với , tiếp tuyến (d) với (C) tại có phương trình :

(d) có vec tơ chỉ phương ,
Để (d) vuông góc IM điều kiện là :
Với , ta được
Với , ta được
Vậy, và là tọa độ cần tìm.
Ví dụ 4 : Cho hàm số có đồ thị là (C). Trong tất cả các tiếp

tuyến của đồ thị (C), hãy tìm tiếp tuyến có hệ số góc nhỏ nhất.
Lời giải.
Ta có: .
Gọi .
Tiếp tuyến tại điểm M có hệ số góc:
đạt được khi:

Vậy trong tất cả các tiếp tuyến của đồ thị hàm số, tiếp tuyến tại có
hệ số góc nhỏ nhất và có phương trình là:
Ví dụ 5. Gọi (C) là đồ thị của hàm số .
1. Viết phương trình tiếp tuyến (d) của (C) tại điểm A thuộc (C) có hoành độ
. Tìm giao điểm khác A của (d) và (C).
2. Xác định tham số a để tồn tại ít nhất một tiếp tuyến của (C) có hệ số góc là a.
3. Chứng minh rằng chỉ có duy nhất một tiếp tuyến của (C) đi qua điểm có
hoành độ thỏa mãn phương trình của (C).
Lời giải.
1. Phương trình tiếp tuyến (d) của (C) tại điểm A:
.
Phương trình hoành độ giao điểm của (d) và (C):
214
Suy ra giao điểm của (d) và (C) khác A là

2. Tồn tại ít nhất một tiếp tuyến của (C) có hệ số góc là a
.
Bài toán quy về :Tìm a để phương trình - 6x2 +12x = a (1) có nghiệm.
(1) 6x2 – 12x + a = 0 . (1) có nghiệm
Vậy a 6.
3. Từ giả thiết, suy ra hoành độ phương trình
Phương trình tiếp tuyến (D) của (C) đi qua có dạng :
(D) tiếp xúc (C) tại điểm có hoành độ có
nghiệm .
Thay vào (1) ta được
Suy ra phương trình
Ví dụ 6 : Cho hàm số có đồ thị là (C). Tìm
để trên có hai điểm phân biệt thỏa mãn

và tiếp tuyến của tại mỗi điểm đó vuông góc với đường thẳng
Lời giải.
Ta có: .
Hệ số góc của là .
Tiếp tuyến tại điểm vuông góc với thì phải có:
Trong đó là các nghiệm của phương trình:
(1)
Yêu cầu bài toán phương trình (1) có hai nghiệm thỏa mãn

Vậy, hoặc thỏa mãn bài toán.
Ví dụ 7 Viết phương trình tiếp tuyến với đồ thị : tại

điểm biết cùng điểm cực trị của tạo thành tam giác có diện tích
bằng
Lời giải.
Hàm số đã cho có điểm cực trị và đường thẳng đi qua
cực trị là .
Gọi là tọa độ tiếp điểm của đồ thị của hàm số và tiếp tuyến
cần tìm. Khi đó
Ta có: ,
Giả thiết
hoặc
hay
hay

Vậy, có tiếp tuyến thỏa đề bài: và
Ví dụ 8 : Cho hàm số có đồ thị là (C). Tìm những điểm M trên (C)
sao cho tiếp tuyến với (C) tại M tạo với hai trục tọa độ một tam giác có trọng
tâm nằm trên đường thẳng 4x + y = 0.
Lời giải.
216
Gọi M( ) là điểm cần tìm.
Gọi tiếp tuyến với (C) tại M ta có phương trình :
Gọi , .
OAB có trọng tâm là: G( .
Do G thuộc đường thẳng: 4x + y = 0
(vì A, B O nên )
Với
Với .
Ví dụ 9 :
1. Tìm để tiếp tuyến của đồ thị tại điểm có hoành độ bằng
cắt các trục , lần lượt tại và sao cho diện tích tam giác có
diện tích bằng
2. Tìm các giá trị dương của để cắt trục
hoành tại điểm phân biệt và tiếp tuyến tại điểm có hoành độ lớn nhất cùng
với trục tọa độ tạo thành tam giác có diện tích bằng .
Lời giải.
1. suy ra . Tiếp tuyến tại là
.
cắt tại nên và suy ra
cắt tại nên và suy ra

Diện tích tam giác có diện tích bằng khi và chỉ khi
hay hay phương trình này có
nghiệm hoặc .
Vậy, hoặc là giá trị cần tìm.
2. Phương trình hoành độ giao điểm và trục hoành :
Với thì cắt trục hoành tại giao điểm phân biệt và
là hoành độ lớn nhất.
Gỉa sử là giao điểm có hoành độ lớn nhất và tiếp tuyến tại
có phương trình:
Gọi là giao điểm của và suy ra

Theo giả thiết, tam giác vuông tại và hay
Xét .
Ta có: với mọi , suy ra đồng biến với mọi và
, do đó phương trình có nghiệm duy nhất .
Vậy, thỏa mãn đề bài.
Ví dụ 10 Tìm , để tiếp tuyến của đồ thị hàm số : tại
điểm có hoành độ bằng cắt đường tròn theo dây
cung có độ dài nhỏ nhất.

Lời giải.
. Với .
Phương trình tiếp tuyến tại : .
Đường tròn có tâm và bán kính . Vì nên độ dài cung
nhỏ nhất khi tiếp xúc với đường tròn, tức là
218
hay , bình phương hai vế
và rút gọn ta được phương trình , giải phương trình này ta
được hoặc thỏa bài toán.
Ví dụ 11 : Tìm m để tiếp tuyến của đồ thị tại điểm có hoành

độ bằng 1 cắt các trục Ox, Oy lần lượt tại các điểm A và B sao cho đường tròn
ngoại tiếp tam giác OAB có chu vi .
Lời giải.
Với
Tiếp tuyến tại M là d:
d cắt trục Ox tại A:
d cắt trục Oy tại B :

Tam giác vuông tại O,Trung điểm I của AB là tâm đt ngoại tiếp I
BK OI=
Giả thiết có
Ví dụ 12. Gọi (C) là đồ thị của hàm số . Viết phương trình tiếp tuyến
(t) của (C), biết:

1. (t) tiếp xúc với đường tròn: .
2. Khoảng cách từ (t) đến điểm I(1;1) lớn nhất.
Lời giải.
1. Tịnh tiến với I(1;1), hệ trục Oxy hệ trục IXY.
Công thức chuyển hệ tọa độ :

Đối với hệ trục IXY thì A có tọa độ là
Hàm số cho trở thành :
Phương trình của đường tròn là ( ) có tâm A(1;5) ,

bán kính R = 3 .
Phương trình tiếp tuyến (D) của (C) tại điểm có hoành độ là
(D) tiếp xúc (C)
Vậy phương trình (D): ,suy ra phương trình (D) đối với hệ trục
xuất phát Oxy là : .
2. Đối với hệ tọa độ IXY , phương trình tiếp tuyến (d) có dạng :
Áp dụng bất đẳng thức Cauchy ,ta có :
Khi đó phương trình tiếp tuyến (d): .

Suy ra phương trình (d) đối với hệ trục Oxy là .
220
Bài 1. Cho hàm số có đồ thị là Lập phương trình tiếp tuyến của
đồ thị sao cho tiếp tuyến này cắt các trục lần lượt tại các điểm
thoả mãn
Bài 2:
1. Cho hàm số có đồ thị là Viết phương trình tiếp tuyến tại
điểm thuộc biết tiếp tuyến đó cắt tiệm cận đứng và tiệm cận ngang lần
lượt tại sao cho côsin góc bằng , với .
2. Cho hàm số .Tìm trên hai nhánh của đồ thị (C), các điểm M, N sao
cho các tiếp tuyến tại M và N cắt hai đường tiệm cận tại 4 điểm lập thành một
hình thang.
Bài 3:
1. Chứng minh rằng với một điểm tùy ý thuộc : , tiếp
tuyến tại cắt tại hai điểm tạo với một tam giác có diện
tích không đổi ,không phụ thuộc vào vị trí của .
2. Cho hàm số , có đồ thị là (C).Tìm trên đường thẳng
các điểm từ đó kẻ được duy nhất một tiếp tuyến tới (C).
1. Chứng minh rằng (C) tiếp xúc với trục hoành.
2.Viết phương trình tiếp tuyến của (C) tại các giao điểm của (C) với trục hoành.
3. Tìm những điểm trên trục hoành sao cho từ đó kẻ được ba tiếp tuyến đến đồ
thị hàm số và trong đó có hai tiếp tuyến vuông góc với nhau.
Bài 5. Cho hàm số có đồ thị là (C).
1. Viết phương trình tiếp tuyến của (C), biết tiếp tuyến song song với đường
thẳng .
2. Tìm sao cho từ M vẽ đến (C) đúng ba tiếp tuyến.
3. Viết phương trình tiếp tuyến của (C), biết tiếp tuyến tiếp xúc với (C) tại hai
điểm phân biệt.
Bài 6 Cho hàm số có đồ thị là (C).
1. Viết phương trình tiếp tuyến của (C), biết tiếp tuyến có hệ số góc nhỏ nhất.

2. Viết phương trình tiếp tuyến của (C), biết tiếp tuyến tạo với đường thẳng
một góc thỏa .
3. Viết phương trình tiếp tuyến của (C), biết tiếp tuyến đi qua điểm .
Bài 7:
1. Cho hàm số . Tìm các điểm thuộc đồ thị hàm số mà tiếp
tuyến tại đó vuông góc với một tiếp tuyến khác của đồ thị.
2. Cho hàm số có đồ thị là (C). Tìm toạ độ điểm thuộc
sao cho từ kẻ được đến hai tiếp tuyến và hai tiếp tuyến
đó vuông góc với nhau.
Bài 8:
1. Gọi (C) là đồ thị của hàm số y = ,m là tham số khác – 4 và (d) là một
tiếp tuyến của (C) .Tìm m để (d) tạo với hai đường tiệm cận của (C) một tam
giác có diện tích bằng 2.
2. Cho hàm số có đồ thị là . Tìm để tiếp tuyến
của tại giao điểm của nó với trục tung tạo với hai trục tọa độ một tam
giác có diện tích bằng .
Bài 9:
1. Cho hàm số .Tìm giá trị nhỏ nhất của m sao cho tồn tại ít nhất một
điểm M  (C) mà tiếp tuyến của (C) tại M tạo với hai trục toạ độ một tam giác
có trọng tâm nằm trên đường thẳng .
2. Cho hàm số .Gọi I là giao điểm của hai tiệm cận của (C). Tìm m
để tiếp tuyến tại một diểm bất kì của (C) cắt hai tiệm cận tại A và B sao cho
IAB có diện tích .
3. Gọi là tiếp tuyến của đồ thị tại cắt các đường tiệm cận
tại hai điểm phân biệt . Tìm tọa độ điểm sao cho đường tròn ngoại tiếp
tam giác có diện tích nhỏ nhất , với là giao điểm hai tiệm cận .
Bài 10: Cho hàm số , có đồ thị là . Tìm điểm thuộc sao cho
tiếp tuyến tại của cắt tại sao cho diện tích tam giác
bằng , là gốc tọa độ.
Bài 11: Viết phương trình tiếp tuyến với đồ thị , để:
222
1. cắt trục tọa độ tại các điểm thỏa mãn trọng tâm tam giác
thuộc đường thẳng , là gốc tọa độ.
2. Giao điểm của và : là trọng tâm của tam giác biết
: , và
3. cắt trục hoành, trục tung tại điểm phân biệt cùng với điểm tạo
thành tam giác cân tại , biết :
a. b.
1. Viết phương trình tiếp tuyến của (C), biết tiếp tuyến song song với đường
thẳng .
một tam giác vuông cân.
3. Viết phương trình tiếp tuyến của (C), biết tiếp tuyến tạo với hai tiệm cận một
tam giác có chu vi nhỏ nhất.
4. Chứng minh rằng không có tiếp tuyến nào của (C) đi qua tâm đối xứng.
Bài 13 Cho hàm số có đồ thị (C).
1. Trên đồ thị (C) tồn tại bao nhiêu điểm mà tiếp tuyến của (C) tại đó song song
với đường thẳng .
một tam giác có diện tích bằng .
3. Viết phương trình tiếp tuyến của (C), biết khoảng cách từ tâm đối xứng đến
tiếp tuyến lớn nhất.
Bài 14: Cho hàm số , có đồ thị (C) cắt Oy ở và có
đúng hai điểm chung với trục Ox là và . Tiếp tuyển với đồ thị tại đi
qua . Tìm để .
1. Viết phương trình tiếp tuyến của (C), biết tiếp tuyến có hệ số góc bằng .
2. Viết phương trình tiếp tuyến của (C), biết tiếp tuyến tạo với hai tiệm cận một
tam giác có chu vi nhỏ nhất.

3. Viết phương trình tiếp tuyến của (C), biết khoảng cách từ tâm đối xứng I đến
tiếp tuyến tạo lớn nhất.
4. Tìm điểm M thuộc (C) sao cho tiếp tuyến của (C) tại M vuông góc với IM.
Bài 16:
1. Gọi (C) là đồ thị của hàm số và (d) là một tiếp tuyến của (C) , (d)
cắt hai trục tọa độ tại A và B. Viết phương trình tiếp tuyến (d) khi tam giác
OAB có diện tích nhỏ nhất ( O là gốc tọa độ ).
2. Gọi (Cm) là đồ thị của hàm số , m là tham số
Tìm các giá trị dương của tham số m để (Cm) cắt trục hoành tại bốn điểm phân
biệt và tiếp tuyến của (Cm) tại giao điểm có hoành độ lớn nhất hợp với hai trục
toạ độ một tam giác có diện tích bằng 24.
Bài 17: Viết phương trình tiếp tuyến với đồ thị , để:
1. tạo với đường tiệm cận cùng với tạo thành tam giác có chu vi
bằng , biết :
2. cắt tiệm cận tại sao cho với , biết :
3. Cho hàm số có đồ thị ,giao điểm hai tiệm cận là Lập
phương
trình tiếp tuyến của đồ thị sao cho tiếp tuyến cắt đường tiệm cận đứng
và tiệm cận ngang của đồ thị lần lượt tại và chu vi
4. Cho hàm số : có đồ thị là . Tìm điểm thuộc sao cho
tiếp tuyến của tại cùng với đường tiệm cận của tạo thành
một tam giác có chu vi bằng .
Bài 18:
1. Cho hàm số có đồ thị là Viết phương trình tiếp tuyến của đồ
thị , để khoảng cách từ tâm đối xứng của đồ thị đến tiếp tuyến là lớn
nhất.
224
2. Cho hàm số có đồ thị Tìm trên những điểm sao cho
tiếp tuyến tại của cắt hai tiệm cận của tại sao cho ngắn
nhất.
Bài 19 : Tìm m để tiếp tuyến của đồ thị tại điểm M có
hoành độ cắt đường tròn (C) có phương trình theo
một dây cung có độ dài nhỏ nhất.

khi tiếp tuyến đi qua điểm cho trước.
Phương pháp:
Phương trình tiếp tuyến của đồ thị đi qua điểm
Cách 1 :
Phương trình đường thẳng đi qua điểm có hệ số góc là có dạng :
.
tiếp xúc với đồ thị tại khi hệ: có
nghiệm .
Cách 2 :
Gọi là tọa độ tiếp điểm của đồ thị và tiếp tuyến qua
điểm , nên cũng có dạng .
đi qua điểm nên có phương trình :
Từ phương trình ta tìm được tọa độ điểm , từ đây ta tìm được

phương trình đường thẳng .
Các ví dụ
Ví dụ 1 :
1. Viết phương trình tiếp tuyến với đồ thị : , biết
song song đường thẳng .

2. Cho hàm số có đồ thị là (C). Tìm phương trình các đường
thẳng đi qua điểm và tiếp xúc với đồ thị (C) của hàm số.

Lời giải.
Cách 1: Tiếp tuyến song song với đường thẳng nên có dạng
.
tiếp xúc với tại điểm có hoành độ khi và chỉ khi hệ phương trình
có nghiệm .
Phương trình hoặc .
Với thay vào phương trình , ta được khi đó : .
Với thay vào phương trình , ta được khi đó : .
Cách 2: Gọi là tọa độ tiếp điểm của tiếp tuyến và , với
, tiếp tuyến có hệ số góc
tức hay nghiệm hoặc
. Phần còn lại giành cho bạn đọc.

Ta có:
Gọi và
Phương trình tiếp tuyến ∆ của (C) tại M có dạng:
hoặc hoặc
Với
Với
Với
Ví dụ 2 :
226
1. Cho hàm số có đồ thị là Viết phương trình tiếp tuyến
của đồ thị biết tiếp tuyến đó đi qua điểm .
2. Cho hàm số: có đồ thị là và điểm . Xác định để từ
kẻ được 2 tiếp tuyến đến sao cho hai tiếp điểm tương ứng nằm về hai
phía đối với trục .
Lời giải.
1. Đường thẳng đi qua điểm không phải là tiếp tuyến của đồ
thị .
là đường thẳng đi qua điểm có hệ số góc có phương trình
Đường thẳng là tiếp tuyến của đồ thị tai điểm có hoành độ là thì
là nghiệm của hệ phương trình :
Thay vào rồi rút gọn ta được hoặc
Khi thì lúc đó phương trình tiếp tuyến là
Vậy, có ba tiếp tuyến là , ,
2. Cách 1: Gọi điểm . Tiếp tuyến tại M của có phương
trình :
(với )

Yêu cầu bài toán có hai nghiệm khác sao cho
hay là: .
Vậy là những giá trị cần tìm.
Cách 2: Đường thẳng đi qua , hệ số góc có phương trình: .
d tiếp xúc với tại điểm có hoành độ hệ có
nghiệm .
Thế vào phương trình thứ nhất, ta đươc:
Để từ kẻ được hai tiếp tuyến thì có hai nghiệm phân biệt khác 1
Khi đó tọa độ hai tiếp điểm là: với x1,x2 là nghiệm của
và
Để M1, M2 nằm về hai phía thì
Áp dụng định lí Viet: .
Kết hợp với ta được là những giá trị cần tìm.
Ví dụ 3 :
228
1. Tìm tất cả các điểm trên đường thẳng để từ đó kẻ đến đồ thị
có tiếp tuyến tương ứng với tiếp điểm có hoành độ
thỏa mãn:
2. Tìm tất cả các giá trị của để tồn tại tiếp tuyến với :
phân biệt và có cùng hệ số góc , đồng thời đường thẳng
đi qua các tiếp điểm của tiếp tuyến đó với cắt các trục tương
ứng tại sao cho .
Lời giải.
1. , tiếp tuyến tại điểm đi qua :
Theo bài toán, phương trình có hai nghiệm phân biệt âm, tức là :
Vậy, những điểm thỏa bài toán là: hoặc
2. Hoành độ tiếp điểm của tiếp tuyến dạng với là nghiệm

của phương trình
Để tồn tại tiếp tuyến với phân biệt nhau thì phương trình có hai
nghiệm phân biệt, khi đó hay .

Khi đó tọa độ tiếp điểm của tiếp tuyến với là nghiệm hệ
phương trình:
Vậy phương trình đường thẳng đi qua các tiếp điểm là :
Do cắt trục tương ứng tại và sao cho nên có

thể xảy ra:
 Nếu thì , trường hợp này chỉ thỏa nếu cũng qua .
Khi đó .
 Nếu , khi đó trong tam giác vuông tại sao cho
hoặc
( không thỏa ).
Vậy , thỏa bài toán.
Ví dụ 4 : Cho hàm số có đồ thị là Tìm tọa độ các điểm

trên đường thẳng mà từ đó có thể kẻ đến đồ thị đúng hai tiếp
tuyến.
Lời giải.
Hàm số đã cho xác định và liên tục trên
Gọi là điểm nằm trên đường thẳng nên
Đường thẳng qua với hệ số góc có phương trình
Đường thẳng tiếp xúc với đồ thị khi và chỉ khi hệ phương trình sau
có nghiệm:
230
Phương trình tương đương với:
Qua kẻ được hai tiếp tuyến đến khi và chỉ khi có giá trị
khác nhau , khi đó có đúng 2 nghiệm phân biệt , đồng thời thỏa
có giá trị khác nhau
Trường hợp 1:
phải thỏa mãn có một nghiệm bằng và nghiệm khác hay
kiểm tra thấy thỏa.
Trường hợp 2:
phải thỏa mãn có một nghiệm kép khác hay
hoặc kiểm tra thấy thỏa.
Vậy, các điểm cần tìm là hoặc
Ví dụ 5 Cho hàm số có đồ thị là Tìm trên đường thẳng (d):

các điểm M mà từ đó kẻ được đúng 2 tiếp tuyến phân biệt với đồ thị
(C).
Lời giải.
Gọi .
Phương trình đường thẳng  qua M có hệ số góc có dạng: .
 là tiếp xúc (C) tại điểm có hoành độ khi hệ sau có nghiệm :

Thay (2) vào (1) ta được: 
Từ M kẻ được đúng 2 tiếp tuyến với (C)  có nghiệm đồng thời (2) tồn
tại đúng 2 giá trị khác nhau
Khi đó có nghiệm phân biệt thỏa mãn (2) có 2 giá trị khác nhau .
Xét hàm số .
Tập xác định
Ta có: và hoặc
Dựa vào bảng biến thiên suy ra  . Kiểm tra (2) , ta thấy thỏa mãn.
Vậy: hoặc .
Ví dụ 6 Lấy điểm thuộc đồ thị . Chứng minh rằng có
nhiều nhất hai đường thẳng đi qua điểm và tiếp xúc với
Lời giải.
Gọi là điểm thuộc đồ thị của hàm số. Đường thẳng
đi qua có hệ số góc , có phương trình:

.
Đường thẳng tiếp xúc với đồ thị tại khi hệ phương
trình: có nghiệm . Thay
vào , biến đổi và rút gọn ta được phương trình :
tức hoặc .
Vậy hệ phương trình , có nhiều nhất nghiệm, tức có nhiều nhất

đường thẳng đi qua và tiếp xúc với đồ thị .
Ví dụ 7: Cho hàm số , có đồ thị là
232
1. Gọi là đường thẳng đi qua có hệ số góc là . Tìm để cắt

tại điểm phân biệt khác sao cho nằm giữa và đồng
thời ;
2. Tìm trên trục tung những điểm mà từ đó kẻ được đúng tiếp tuyến đến
Lời giải.
1. . Với thì cắt tại điểm phân biệt và khác
. Khi đó , với là nghiệm của
phương trình .
tức và suy ra .
2. Gọi và qua có hệ số góc là nên : .
tiếp xúc tại điểm có hoành độ khi hệ có
nghiệm suy ra có nghiệm . Theo bài toán thì
phương trình có đúng nghiệm, từ đó có được hoặc .
Bài 1: Cho hàm số có đồ thị là (C). Tìm phương trình các
đường thẳng đi qua điểm và tiếp xúc với đồ thị (C) của hàm số.
Bài 2: Cho hàm số (C). Tìm phương trình tiếp tuyến đi qua
điểm và tiếp xúc với đồ thị (C).
Bài 3: Viết phương trình tiếp tuyến của
1. đi qua điểm
2. đi qua điểm cực tiểu của đồ thị.
3. đi qua điểm .
4. đi qua điểm

Bài 4:
1. Viết phương trình tiếp tuyến của đồ thị hàm số , biết tiếp
tuyến đi qua điểm .
2. Viết phương trình tiếp tuyến với đồ thị : , biết đi qua
điểm
3. Cho hàm số có đồ thị là Lập phương trình tiếp
tuyến của đồ thị hàm số biết tiếp tuyến đi qua điểm
Bài 5: Gọi (C) là đồ thị của hàm số

1. Viết phương trình tiếp tuyến của (C) song song với đường thẳng y = 9x – 7 .
2. Viết phương trình tiếp tuyến của (C) đi qua điểm A(- 2;7).
Bài 6: Cho hàm số , có đồ thị (C).
1. Viết phương trình tiếp tuyến tại giao điểm của (C) với Parabol .
2. Viết phương trình tiếp tuyến của (C), biết tiếp tuyến đi qua điểm .
Bài 7:
1. Tìm m để (Cm): tiếp xúc với đường thẳng y =
2. Gọi (C) là đồ thị của hàm số y = . (0;m) là một điểm thuộc trục Oy , m
. Chứng minh rằng luôn tồn tại ít nhất một tiếp tuyến của (C) đi qua M và
tiếp điểm của tiếp tuyến này với (C) có hoành độ dương.
Bài 8:
1. Cho hàm số .Tìm trên đường thẳng các điểm mà từ
đó kẻ được đúng 2 tiếp tuyến với (C).
2. Cho hàm số .Tìm trên đường thẳng (d): y = 2 các điểm mà
từ đó kẻ được 3 tiếp tuyến phân biệt với đồ thị (C).
3. Chứng minh rằng từ một điểm thuộc đường thẳng luôn kẻ được một
tiếp tuyến duy nhất đến đồ thị của hàm số .
4. Viết phương trình tiếp tuyến tiếp xúc với đồ thị : của
hàm số tại đúng điểm phân biệt.

5. Cho hàm số , có đồ thị là
234
a. Tìm trên đồ thị điểm mà tiếp tuyến với tại điểm đó song song
với tiếp tuyến với tại điểm .
b. Tìm trên đường thẳng những điểm mà qua đó ta kẻ được tiếp
tuyến phân biệt với đồ thị .
6. Cho hàm số : có đồ thị là .
a. Viết phương trình tiếp tuyến của biết tiếp tuyến đi qua gốc tọa độ.
b..Tìm những điểm trên trục để từ kẻ được tiếp tuyến đến .
c. Tìm những điểm trên đường thẳng để từ kẻ được tiếp
tuyến đến .
Bài 9:
1. Cho hàm số có đồ thị là Tìm các
giá trị sao cho trên đồ thị tồn tại một điểm duy nhất có hoành độ âm
mà tiếp tuyến tại đó vuông góc với đường thẳng .
2. Cho hàm số có đồ thị là Tìm các
giá trị sao cho trên đồ thị tồn tại đúng hai điểm có hoành độ dương
mà tiếp tuyến tại đó vuông góc với đường thẳng .
3. Cho hàm số: có đồ thị là Cho điểm . Tìm để từ
kẻ được tiếp tuyến tới đồ thị sao cho tiếp điểm tương ứng nằm về
phía của trục hoành.
4. Cho hàm số có đồ thị là Tìm trên tất cả các điểm từ đó kẻ
được duy nhất một tiếp tuyến tới .
Bài 10: Cho hàm số , gọi đồ thị của hàm số là (C).
1. Viết phương trình tiếp tuyến của (C) có hệ số góc lớn nhất.
2. Viết phương trình tiếp tuyến của (C) đi qua điểm A(2;9).
3. Gọi M, N là hai điểm thuộc (C) có hoành độ lần lượt là ( ) , tìm
hệ thức giữa sao cho hai tiếp tuyến của (C) tại M,N song song với nhau,
khi đó chứng minh rằng đường thẳng đi qua một điểm cố định .

Bài 11: Gọi (C) là đồ thị của hàm số .
1. Viết phương trình tiếp tuyến của (C) vuông góc với đường thẳng .
2. Viết phương trình tiếp tuyến của (C) đi qua điểm A(2; - 2).
3. Gọi M là một điểm thuộc (C) có khoảng cách từ M đến trục hoành bằng hai
lần khoảng cách từ M đến trục tung, M không trùng với gốc tọa độ O. Viết
phương trình tiếp tuyến của (C) tại M.
Bài 12: Gọi (Cm) là đồ thị của hàm số y = và (d)
là tiếp tuyến của (Cm) tại điểm có hoành độ x = - 1. Tìm m để
1. (d) đi qua điểm A(0;8).
2. (d) tạo với hai trục tọa độ một tam giác có diện tích bằng
Bài 13: Cho hàm số , có đồ thị là ( C ).
1. Tìm tham số m để đồ thị (C) tiếp xúc với parabol .

2. Gọi (d) là tiếp tuyến của (C) tại điểm M có hoành độ x = a .Tìm a để (d) cắt
lại (C) tại hai điểm E, F khác M và trung điểm I của đoạn E, F nằm trên
parabol (P’): .
Bài 14:
1. Tìm m để đồ thị hàm số tiếp xúc với Parabol .
2. Tìm m để đồ thị hai hàm số sau tiếp xúc với nhau

và .
3. Tìm tham số m để đồ thị (Cm) của hàm số tiếp
xúc với parabol
Bài 15: Cho hàm số có đồ thị (C)
1. Viết phương trình tiếp tuyến của (C), biết tiếp tuyến song song với đường
thẳng .
2. Viết phương trình tiếp tuyến của (C) xuất phát từ .
3. Viết phương trình tiếp tuyến của (C) đi qua giao điểm hai đường tiệm cận
của (C).
4. Biện luận theo số tiếp tuyến của (C) mà tiếp tuyến vuông góc với
đường thẳng .
Bài 16:
236
1. Cho hàm số: có đồ thị là (C) và điểm . Xác định để từ
A kẻ được 2 tiếp tuyến đến (C) sao cho hai tiếp điểm tương ứng nằm về hai
phía đối với trục Ox.
2. Tìm tham số m để đồ thị (C) : của hàm số
tiếp xúc với trục hoành.
3. Gọi là đồ thị của hàm số y = . Tìm tham số m để
tiếp xúc với đường thẳng (d): y = 3 tại hai điểm phân biệt .
Bài 17: Cho hàm số (1).
1. Khảo sát sự biến thiên và vẽ đồ thị (C) của hàm số (1).

2. Gọi (d) là một tiếp tuyến của (C) , A, B lần lượt là giao điểm của (d) với
trục hoành và trục tung .Viết phương trình của (d) sao cho
i) HB = với H là hình chiếu vuông góc của gốc tọa độ O lên (d) .
ii) Diện tích tam giác OAB bằng 4.
Bài 18: Cho hàm số (1).
1. Khảo sát sự biến thiên và vẽ đồ thị (C) của hàm số (1).

2. Viết phương trình tiếp tuyến (d) của (C) biết (d) cắt trục tung tại điểm A sao
cho OA = .
3.Cho hai điểm M(1;0) , N(0;3).

a) Chứng tỏ rằng đường thẳng MN và (C) không có điểm chung.
b) Viết phương trình tiếp tuyến (D)của (C) song song với đường thẳng MN
và tìm E trên (C) sao cho tam giác EMN có diện tích nhỏ nhất.
Bài 19: Tìm tất cả các điểm trên Oy sao cho từ đó ta có thể vẽ được ít nhất một
tiếp tuyến đến đồ thị hàm số .
Bài 20: Cho hàm số có đồ thị là ( C ).
1. Chứng minh rằng không có tiếp tuyến nào của (C) đi qua giao điểm của hai
đường tiệm cận của (C).
2. Gọi là hai điểm thuộc (C) có hoành độ lần lượt là .
Tìm hệ thức liên hệ giữa sao cho hai tiếp tuyến của (C) tại song
song với nhau. Chứng minh rằng khi đó giao điểm I của hai đường tiệm cận
của (C) là trung điểm của đoạn
Bài 21: Cho hàm số: , có đồ thị là .

1. Tìm để phương trình có hai nghiệm âm và một

nghiệm dương;
2. Tìm những điểm trên đường thẳng để từ đó có thể vẽ được ba đường
thẳng tiếp xúc với đồ thị .
Bài 22:
1. Tìm tham số để đồ thị hàm số : với cắt trục
hoành tại điểm phân biệt sao cho tiếp tuyến tại điểm vuông
góc với nhau.
2. Cho hàm số có đồ thị là . Tìm trên đường thẳng những
điểm mà từ đó có thể kẻ được tiếp tuyến đến , đồng thời tiếp tuyến
đó vuông góc với nhau.
3. Cho hàm số có đồ thị là .
a. Viết phương trình tiếp tuyến của kẻ từ điểm
b. Tìm trên đường thẳng , những điểm có thể kẻ đến ba tiếp
tuyến.
238

5 Dao Ham

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

5 Dao Ham

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Cty TNHH MTV DVVH Khang Việt

CHỦ ĐỀ: ĐẠO HÀM

2. Đạo hàm bên trái, bên phải

Hệ quả : Hàm có đạo hàm tại và đồng thời

Vấn đề 1. Tính đạo hàm bằng định nghĩa

http://dethithpt.com – Website chuyên đề thi, tài liệu file word 179

Hàm số có đạo hàm tại điểm

Ví dụ 2. Chứng minh rằng hàm số liên tục tại nhưng

không có đạo hàm tại điểm đó.

không có đạo hàm tại .

Ví dụ 3. Tìm để hàm số có đạo hàm tại

Khi đó, ta có: .

Vậy là giá trị cần tìm.

3. tại điểm 4. tại

http://dethithpt.com – Website chuyên đề thi, tài liệu file word 181

1. Tìm để hàm số có đạo hàm tại .

2. Tìm a,b để hàm số có đạo hàm trên .

3. Tìm để hàm số có đạo hàm tại điểm .

CÁC QUY TẮC TÍNH ĐẠO HÀM

1.2. Đạo hàm của hàm số hợp

Đạo hàm Hàm hợp

Vấn đề 1. Tính đạo hàm bằng công thức

Ví dụ 1. Tính đạo hàm các hàm số sau:

http://dethithpt.com – Website chuyên đề thi, tài liệu file word 183

Nhận xét: Với hàm số ta có: .

Ví dụ 2. Giải bất phương trình biết:

Suy ra: (1)

Vậy bất phương trình có nghiệm .

bất phương trình này vô nghiệm

Ví dụ 3. Tính đạo hàm các hàm số sau:

http://dethithpt.com – Website chuyên đề thi, tài liệu file word 185

Ví dụ 4. Tính đạo hàm các hàm số sau :

Với ta có: hàm số không liên tục

tại , suy ra hàm số không có đạo hàm tại

CÁC BÀI TOÁN LUYỆN TẬP

Bài 2 Tính đạo hàm các hàm số sau

Bài 3. Tính đạo hàm các hàm số sau

10. 11. 12.

15. 16. 17.

Bài 4. Tính . Biết rằng : và .

Bài 7. Tính đạo hàm của các hàm số sau

http://dethithpt.com – Website chuyên đề thi, tài liệu file word 187

Bài 8. Tìm để các hàm số sau có đạo hàm trên

Bài 9. Tính đạo hàm các hàm số sau

Bài 10. Giải bất phương trình :

Vấn đề 2. Sử dụng đạo hàm để tìm giới hạn

hàm để tìm giới hạn của hàm số. Cụ thể

Ta viết . Khi đó nếu có đạo hàm tại thì :

Ví dụ 2. Tính giới hạn sau :

http://dethithpt.com – Website chuyên đề thi, tài liệu file word 189

CÁC BÀI TOÁN LUYỆN TẬP

Bài 2 Tìm các giới hạn sau

Vấn đề 3. Đạo hàm cấp vao và vi phân

Ví dụ 1. Tính đạo hàm cấp của hàm số sau:

Bằng quy nạp ta chứng minh: (2)

Với ta thấy (2) đúng

Giả sử (2) đúng với , tức là:

Nên (2) đúng với mọi số tự nhiên .

Ví dụ 3. Tìm vi phân của của hàm số:

http://dethithpt.com – Website chuyên đề thi, tài liệu file word 191

CÁC BÀI TOÁN LUYỆN TẬP

1. Tính 2. Tính , 3. Tính

Bài 2. Tính đạo hàm cấp n của các hàm số sau