Τίτλος εργασίας: Ο αντίκτυπος της δυσλεξίας στο παιδί και ο ρόλος του

εκπαιδευτικού σύμφωνα με τις απόψεις της Margaret J. Snowling

Περιεχόμενα

Εισαγωγή………..1

Πρώιμη διάγνωση της δυσλεξίας………..1

Οι πρώτες ενδείξεις και βασικά χαρακτηριστικά που προβλέπονται σε παιδιά με
δυσλεξίας……….3
Η συμβολή της πρώιμης διάγνωσης της δυσλεξίας……..4
Εργαλεία και μεθοδολογία……..4
Ο ρόλος του εκπαιδευτικού και τρόποι παρέμβασης………..6
Προτάσεις………..7
Βιβλιογραφία………..8

Εισαγωγή

Στόχος της παρούσας εργασίας είναι να εξεταστεί σε αρχικό στάδιο το φαινόμενο της

πρώιμης διάγνωσης της δυσλεξίας, καθώς και τα κύρια χαρακτηριστικά στο παιδί και

η συμβολή της πρώιμης διάγνωσης. Συγχρόνως, προβάλλεται ο ρόλος του

εκπαιδευτικού και οι τρόποι εμπλοκής του με τα παιδιά δυσλεκτικού υποβάθρου.

Τέλος, παρουσιάζονται προτάσεις για την ορθή αξιοποίηση του φαινομένου και τα

αναδυόμενα συμπεράσματα. Η εργασία στηρίζεται στην μελέτη της Margaret J.

Snowling.

Πρώιμη διάγνωση της δυσλεξίας

1
Πριν εξεταστεί το φαινόμενο της πρώιμης διάγνωσης της δυσλεξίας, ας ορίσουμε το

τι εστί δυσλεξία. Η δυσλεξία είναι μια νεύρο- αναπτυξιακή διαταραχή με πιθανό

γενετικό υπόβαθρο και είναι γενικά αποδεκτή η άποψη ότι τα αγόρια έχουν

μεγαλύτερη πιθανότητα επιρροής στο φαινόμενο, παρά τα κορίτσια. Η δυσλεξία στο

εγχειρίδιο DSM-V αφορά τις επιπλοκές στην ανάγνωση ανεξαιρέτως από τη ηλικία,

τις εκπαιδευτικές δυνατότητες ή τις πνευματικές δεξιότητες του παιδιού.

Το κύριο γνώρισμα της δυσλεξίας αποτελεί η δυσκολία αποκωδικοποίησης λέξεων, η

οποία ως επακόλουθο επηρεάζει την ορθογραφία και την αναγνωστική ικανότητα. Η

δυσλεξία αποτελεί ένα επίμοχθο φαινόμενο στην πορεία της ζωής του ατόμου και οι

εκβάσεις της δυσλεξίας είναι ποίκιλλες. Ωστόσο, ορισμένα δυσλεκτικά άτομα

λαμβάνουν πανεπιστημιακή μόρφωση, ενώ άλλα άτομα αφήνουν ν εξ ολοκλήρου τη

βασική σχολική εκπαίδευση.

Όσον αφορά την πρώιμη διάγνωση της δυσλεξίας , έχει επισημανθεί η αξία της

πρώιμης διάγνωσης και παρέμβασης. Ωστόσο, η δυσλεξία δεν αποτελεί ξεκάθαρη

διαγνωστική μομφή. Όμως, όπως και άλλες νευροαναπτυξιακές ανωμαλίες που έχουν

αντίκτυπο στη μάθηση , ενδέχεται να νοηθεί ως το συμπεριφορικό επακόλουθο

ποικίλλων γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Πολλές έρευνες έχουν

κατευθυνθεί προς την καθιέρωση της πρώιμης δυσλεξίας στην προσχολική ηλικία σε

διεθνείς μελέτες παιδιών που αντιμετώπιζε και η οικογένεια δυσκολίες ανάγνωσης

(Gallagher, Frith and Snowling, 2000). Παρόλο που έχει γίνει μεγάλη βελτίωση και

εξέλιξη στον εντοπισμό γνωστικών δεξιοτήτων για την διάγνωση της πρώιμης

δυσλεξίας δεν κατέστη κατορθωτό να επιτευχθούν εξακριβωμένες προβλέψεις.

Επομένως, τα οφέλη των δαπανηρών προσπαθειών ελέγχου και εξακρίβωσης του

φαινομένου τίθεται από αμφισβήτηση.

2
Οι πρώτες ενδείξεις και βασικά χαρακτηριστικά που προβλέπονται σε παιδιά με

δυσλεξία

Οι πρώτες ενδείξεις είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει το παιδί με την ανάπτυξη

της μεταφωνολογικής ικανότητας και ίσως σε μεγαλύτερο βαθμό τα ζητήματα

φωνολογικής μάθησης. Αυτά ως επακόλουθο επηρεάζουν την απόκτηση γνώσεων και

κατανόησης και αποτελούν ένα από τα πρώιμα σημάδια αποτελεί η δυσκολία

ανάγνωσης. Τα πολύ πρώιμα στάδια της εκμάθησης της ανάγνωσης υποδεικνύουν ότι

τα παιδιά που συνεχίζουν να έχουν χαμηλά επίπεδα στην κατανόηση διαθέτουν

αδυναμίες στις βασικές γλωσσικές δεξιότητες, συμπεριλαμβανομένης το λεξιλόγιο,

τη γραμματική και της σύνταξη.

Ωστόσο, μπορεί εδώ και αρκετά χρόνια, η δυσλεξία να θεωρούνταν μια συγκεκριμένη

αναγνωστική δυσκολία που επηρεάζει τα παιδιά τα οποία είχαν χαμηλές επιδόσεις

στην ανάγνωση από το αναμενόμενο δείκτη νοημοσύνης του παιδιού με βάση την

ηλικία. Αυτός ο προσδιορισμός του φαινομένου δεν χρησιμοποιείται αναγνωρίζοντας,

ότι η δυσλεξία εμφανίζεται στη συνολική πτυχή του IQ, και πρέπει να επισημανθεί

αναφορικά με την αναγνωστική ικανότητα , όσοι έχουν υψηλότερο δείκτη

νοημοσύνης έχουν καλύτερες επιδόσεις. Παράλληλα, αξίζει να τονιστεί ότι παιδιά

που έχουν δυσκολίες ανάγνωσης μπορούν να μην αντιμετωπίζουν ιδιαίτερο

πρόβλημα στη γραφή λέξεων, αλλά στην κατανόηση του νοήματός τους. Η

αναγνωστική ικανότητα είναι απόρροια της αποκωδικοποίησης και της ακουστικής

κατανόησης. Έτσι, σύμφωνα με το κείμενο υπάρχουν τρία είδη αναγνωστών : αυτοί

με αναγνωστική αποκωδικοποίηση (πχ αλφάβητο, λέξεις ), αυτοί που δυσχεραίνουν

στην ακουστική ικανότητα και εκείνοι που αντιμετωπίζουν προβλήματα στην

αποκωδικοποίηση και στην ακουστική ικανότητα. Σύμφωνα με αυτό το πρίσμα ως

σημείο εκκίνησης, οι Bishop και Snowling ανασκόπησαν ένα σημαντικό κομμάτι της

3
βιβλιογραφίας αναφορικά με την αλληλεπίδραση που αναπτύσσεται στην ικανότητα

ανάγνωσης και των γλωσσικών διαταραχών και προτάσσουν ότι για την κατανόηση

των διαταραχών ανάγνωσης, είναι σημαντικό να ληφθεί αυτή η δισδιάστατη άποψη.

Τα παιδιά με διαγνωσμένη ειδική γλωσσική δυσλειτουργία έχουν διάχυτες

αναγνωστικές ανωμαλίες που επηρεάζουν τις δύο διαδικασίες. Επίσης, να ληφθεί

υπόψη ότι η δυσλεξία συνδέεται με κοινωνικούς και πολιτισμικούς παράγοντες που

επηρεάζουν τον επιπολασμό των αναγνωστικών δυσκολιών.

Η συμβολή της πρώιμης διάγνωσης της δυσλεξίας

Η συμβολή της πρώιμης διάγνωσης της δυσλεξίας συνιστά την εφαρμογή των

παρεμβάσεων πριν ξεκινήσει η καθοδική ανάπτυξη ανεπαρκειών, όπως μειωμένη

αυτοεκτίμηση και έλλειψη κινήτρων. Αρχικό στάδιο για τον εντοπισμό της πρώιμης

παρέμβασης αποτελεί η σαφής αντίληψη και νόηση των παραγόντων της διαταραχής.

Οι διαδικασίες που παρουσιάζονται προβληματικές ενέχουν το θεωρητικό κίνητρο

για την σχεδίαση των τρόπων μιας παρέμβασης. Όμως, ο τομέας της δυσλεξίας

συναντάται από εσφαλμένες θεραπείες που δεν παρέχουν τις καταλληλότερες βάσεις

και τα αναμενόμενα αποτελέσματα.

Εργαλεία και μεθοδολογία

Η μέθοδος που αναπτύχθηκε ήταν η συλλογή δεδομένων για την Αξιολόγηση της

Ανάγνωσης και της Κατανόησης του York ,από ένα μεγάλο δείγμα (1553) παιδιών

ηλικίας 6–16 ετών που φοιτούσαν σε 50 κρατικά χρηματοδοτούμενα σχολεία στην

Αγγλία. Οι μαθητές επιλέχθηκαν τυχαία ανάλογα με την ημερομηνία γέννησής τους

για να διασφαλιστεί ότι το δείγμα ήταν αντιπροσωπευτικό των σχετικών σχολείων και

τα σχολεία επιλέχθηκαν από διαφορετικές περιοχές σε μια προσπάθεια να γίνει το

δείγμα σε γενικές γραμμές αντιπροσωπευτικό των παιδιών στην Αγγλία. Επειδή

4
αναγνωρίζεται ότι οι δεξιότητες ανάγνωσης εμπίπτουν σε μια συνεχή διάσταση χωρίς

σαφή διαχωρισμό μεταξύ της «κανονικής» και της «φτωχής» ανάγνωσης, εξέτασαν

μια σειρά από διαφορετικά σημεία για την ταξινόμηση των δυσκολιών

αποκωδικοποίησης.

Μια εναλλακτική μεθοδολογία που χρησιμοποιείται στο παρών κείμενο αφορά την

προσέγγιση για τον πρώιμο έλεγχο και την αξιολόγηση του φαινομένου της δυσλεξίας

που αναπτύχθηκε στις ΗΠΑ και ονομάζεται η «ανταπόκριση στην παρέμβαση». Η

μέθοδος, αφορά τον έλεγχο της προόδου μιας ομάδας παιδιών μέσω ενός

προγράμματος παρέμβασης, αντί να αναλαμβάνει μια στατική εκτίμηση των

τρεχουσών ικανοτήτων τους. Οι μαθητές που αντιμετωπίζουν τις περισσότερες

δυσκολίες είναι εκείνοι που αποτυγχάνουν να ανταποκριθούν στην αποτελεσματική

διδασκαλία και αναγνωρίζονται βάση αυτής της μεθόδου. Αυτή η στρατηγική

υποβοηθά στον εντοπισμό και τη διδασκαλία της δυσλεξίας και άλλων δυσκολιών

γραμματισμού. Στο πλαίσιο αυτής της προσέγγισης, ένα παιδί δεν χρειάζεται να

περιμένει να αποτύχει επαρκώς για να εκπληρωθούν τα διαγνωστικά κριτήρια, αλλά

θα του προσφερθεί περαιτέρω υποστήριξη, όταν εντοπιστούν οι δυσκολίες του. Μια

άλλη μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε ήταν η εγκυρότητα του Early Years Foundation

Profile Stage (EYFS) για τον έλεγχο στις γλωσσικές δυσκολίες ή και γραμματισμού.

Το 2003, η αξιολόγηση της προόδου των παιδιών (από 3 ετών έως 5 ετών) εισήχθη

επίσημα στα αγγλικά σχολεία. Κατόπιν αυτού, έγινε υποχρεωτικό για όλα τα σχολεία

και να παραδίδουν ένα πρόγραμμα σπουδών σύμφωνο με αυτό που μετονομάστηκε

σε EYFS για παιδιά μέχρι πέντε ετών. Για την διερεύνηση της αξιολόγησης που

πραγματοποιήθηκε από εκπαιδευτικούς στο τέλος του EYFS χρησιμοποιήθηκε ένα

εργαλείο ελέγχου για την αναγνώριση παιδιών που κινδυνεύουν από δυσλεξία,

ερευνώντας τα δεδομένα των μαθητών από το προφίλ του EYFS σε μία τοπική

5
εκπαιδευτική αρχή που αφορούσαν διαθέσιμα δεδομένα από τρεις ομάδες παιδιών

που εισήλθαν και στα 50 διατηρούμενα δημοτικά σχολεία από τον Σεπτέμβριο του

2006 έως τον Ιούλιο του 2009 με στόχο την πρόοδο αυτών των παιδιών στην

απόκτηση δεξιοτήτων γραμματισμού. Τα αποτελέσματα από το EYFSP υποδηλώνουν

ότι οι δυσκολίες στην ανάγνωση ή την γραφή φανερώνονται σε πρώιμο στάδιο στο

παιδί και ένα εργαλείο ελέγχου που αναφέρεται στις πρώιμες δεξιότητες της γλώσσας

έχει τη δυνατότητα να βοηθά στον εντοπισμό παιδιών που θα εξακολουθούν να

έχουν δυσλεξία. Ωστόσο, κανένα εργαλείο πρώιμης διάγνωσης δεν είναι τέλειο και,

ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να συμπεριληφθούν πρόσθετοι έλεγχοι για την

ανάπτυξη των παιδιών.

Ο ρόλος του εκπαιδευτικού και τρόποι παρέμβασης

Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να λάβουν δράση στην εφαρμογή μιας λειτουργικής

παρέμβασης βασισμένη σε στοιχεία. Σε ιδανικά πλαίσια, τα σχολικά συστήματα θα

πρέπει να ενσωματώνουν πολιτικές παρέμβασης και να δίνουν τη δυνατότητα στους

δασκάλους να εντοπίζουν παιδιά με πρόσθετες μαθησιακές ανάγκες. Οι εκπαιδευτικοί

πρέπει να γνωρίζουν τους τρόπους που θα παρέμβουν, θα διαχειριστούν και θα

αντιμετωπίσουν τα παιδιά με δυσλεξία. Οι παρεμβάσεις πρέπει να διασφαλίζονται με

συστηματικότητα, να είναι καλά δομημένες και πολυαισθητηριακές και ότι

επικεντρώνονται στην άμεση διδασκαλία, μάθηση και αναγνωρίζουν ότι κάθε παιδί

διαθέτει το δικό του χρόνο για να εμπεδώσει αυτά που μαθαίνει. Οι ορθές

παρεμβάσεις του εκπαιδευτικού οφείλουν να περιέχουν την διδασκαλία των ήχων

των γραμμάτων, την επίγνωση των φωνημάτων και σύζευξη γραμμάτων και

φωνημάτων, καθώς και ανάγνωσης κειμένων. Αντίθετα, τα παιδιά με προβλήματα

κατανόησης μπορούν να επωφεληθούν από την εκπαίδευση στις προφορικές

ασκήσεις και ιδιαίτερα στην εκπαίδευση και εκμάθηση του λεξιλογίου. Να

6
σημειωθεί ότι πρέπει να αντληθούν ποικίλλων ειδών πηγών για την αξιολόγηση της

ανάγνωσης, μία από τις οποίες συνίσταται να είναι ένα εξατομικευμένο, πολιτισμικά

και ψυχομετρικά ορθό μέτρο της ανάγνωσης και των ικανοτήτων που σχετίζονται με

την ανάγνωση. Παράλληλα, οι δάσκαλοι (που εντάσσονται στην έρευνα)

εκπαιδεύτηκαν σύμφωνα με πολιτικές συστάσεις να παρακολουθούν την πρόοδο των

μαθητών μέσω μιας σειράς αναπτυξιακών φωνητικών φάσεων, με κάθε φάση να

ποσοτικοποιείται με έναν αριθμό δεξιοτήτων που σχετίζονται με τη φωνητική. Οι

φάσεις κινούνται από την αλλοίωση στη σίγουρη και ευχάριστη χρήση της γνώσης

γραμμάτων-ήχων (αντιστοιχίες γραφήματος-φωνήματος) για την ανάγνωση και την

ορθογραφία άγνωστων λέξεων.

Συγχρόνως, στο κείμενο αναφέρεται για το εργαλείο DSM-V, που έχει σχεδιαστεί

για να χρησιμοποιείται ως ένα από τα πολλά εργαλεία για σωστή διάγνωση και

θεραπεία. Οι μαθησιακές διαταραχές ομαδοποιούνται με τις διαταραχές επικοινωνίας

(και οι δύο νοούνται ως νευροαναπτυξιακές διαταραχές) για να αναδείξουν την

πρώιμη εκκίνηση τους, περιλαμβάνοντας τη δυσλεξία, τη δυσαριθμησία και τη

δυσκολίας του γραπτού λόγου. Η DSM περιλαμβάνει χαρακτηρισμούς, ενδείξεις και

διάφορες κατευθυντήριες γραμμές διάγνωσης ψυχικών διαταραχών και παρέχει

επίσης μια κοινή γλώσσα για τους ερευνητές για να μελετήσουν τα κριτήρια για

πιθανές μελλοντικές αναθεωρήσεις και να βοηθήσουν στην ανάπτυξη των

παρεμβάσεων τους.

Προτάσεις

Συμπεραίνουμε ότι η πρόωρη διάγνωση των παιδιών που διατρέχουν κίνδυνο

δυσλεξίας που εφαρμόζεται μέσω της παρέμβασης και στρατηγικής αποτελεί ένα

7
ρεαλιστικό σκοπό τόσο για τις οικογένειες των παιδιών όσο και για τους

εκπαιδευτικούς. Η πρώιμη διάγνωση βοηθά το παιδί να μην αναπτύξει σε μεγάλο

βαθμό προβλήματα χαμηλής αυτοεκτίμησης, αλλά να γνωρίσει τις αδυναμίες του και

να τις αντιμετωπίσει καταλλήλως. Μπορεί να βοηθήσει στην απόκτηση χρήσιμων

πρόσθετων βοηθημάτων στο σχολείο, όπως περισσότερος χρόνος για εξέταση ή το

περιθώριο επιλογής για ορισμένα προγράμματα και να βοηθήσει στο παιδί να

αισθανθεί και να αντιληφθεί καλύτερα αυτή δυσκολία, γνωρίζοντας ότι δεν φταίει ο

ίδιος ούτε είναι «δικό του λάθος».

Οι υπεραισθητηριακές ενέργειες και ασκήσεις βοηθούν τους δυσλεκτικούς μαθητές

να μαθαίνουν και να επεξεργάζονται πληροφορίες με τρόπους που περιέχουν τις

αισθήσεις, όπως η αφή και η κίνηση παράλληλα με την όραση και την ακοή.

Παραδείγματα πολυαισθητηριακών δραστηριοτήτων στο σχολείο αφορούν το την

δημιουργία λέξεων ή μικρών προτάσεων μέσω απτικών υλικών όπως είναι η κόλλα ή

οι χάρτες. Οι Φυσικές ασκήσεις βοηθούν στην εκμάθηση της ορθογραφίας,

(παράδειγμα αποτελεί το σχοινάκι). Έτσι, οι μαθητές μπορούν να συλλαβίζουν λέξεις

καθώς κινούνται γύρω από το σχοινί. Ακόμη, τα βοηθητικά εργαλεία και η

τεχνολογία, όπως οι διαδραστικοί πίνακες με χρωματιστό φόντο και με μεγάλα

γράμματα κάνουν την πληκτρολόγηση πιο εύκολη στους μαθητές με δυσλεξία .

Ορισμένοι πίνακες εμπεριέχουν πλήκτρα πρόσβασης πολυμέσων επιτρέποντας στον

χρήστη να αναπαράγει ή να παύει τον ήχο, αποτελώντας με αυτό τον τρόπο μια

λειτουργική παρέμβαση καθώς οι μαθητές με μαθησιακά προβλήματα ενδέχεται να

μεταχειρίζονται τακτικώς λογισμικό μετατροπής κειμένου σε ομιλία κατά την

ανάγνωση και τη γραφή.

Βιβλιογραφία :

8
 Association, A. P. (n.d.). Diagnostic and Statistical Manual of Mental
Disorders. American Psychiatric Press, Washington, DC2013.
 ASSOCIATION, A. P. (n.d.). DSM–5: Frequently Asked Questions. Retrieved
from https://www.psychiatry.org/psychiatrists/practice/dsm/feedback-and-
questions/frequently-asked-questions
 Association, B. D. (n.d.). How is dyslexia diagnosed? Retrieved from
https://www.bdadyslexia.org.uk/dyslexia/how-is-dyslexia-diagnosed/dyslexia-
screening
 Association, I. D. (n.d.). Testing and Evaluation. Retrieved from
https://dyslexiaida.org/testing-and-evaluation/
 Bryant, P. a. (1987). Phonological awareness and learning to read.
 Early identification of dyslexia: Understanding the issues . (n.d.). Retrieved
from
https://www.researchgate.net/publication/328545665_Early_Identification_of_
Dyslexia_Understanding_the_Issues
 Franklin, A. a. The Assessment and Teaching of the Dyslexic Child. London:
Invalid Children’s Aid Association.
 Literacy, N. C. (n.d.). Why is early intervention so important for kids with
dyslexia? Retrieved from https://improvingliteracy.org/ask-an-expert/why-
early-intervention-so-important-kids-dyslexia
 Ramus, F. (2001, Oct-Dec ). Outstanding questions about phonological
processing in dyslexia. Retrieved from
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11881781/
 Snowling, M. J. (2013, 01 23).