Pangalan: Ashanty Madeline DC.

Cruz
Seksyon: 1 ECE-A

Maikling Pagsusulit 1

Mula sa unang modyul, natutunan ko ang konsepto at iba’t ibang

pagpapakahulugan sa salitang “Panitikan”. Isa na rito ang sinabi ni
Arrogante (1983): “Talaan ng buhay ang panitikan sapagkat dito naisisiwalat
ng tao sa malikhaing paraan ang kulay ng kaniyang buhay, ang buhay ng
kaniyang daigdig, ang daigdig na kaniyang kinabibilangan at pinapangarap.”
Ibig sabihin nito, nagiging instrumento ang panitikan upang ipahayag ng tao
ang kaniyang sarili, mga ideya, kaisipan, damdamin, at karanasan sa buhay.
Bukod pa roon, natutunan ko rin sa unang modyul na ang panitikan ay
may dalawang uri o anyo. Mula sa presentasyon ni Daria (2015) tungkol sa
panitikan, ang unang anyo ay ang tuluyan/ prosa, ito’y nasusulat sa
karaniwang takbo ng pangungusap o pagpapahayag. Ang mga halimbawa ng
mga akdang tuluyan ay: nobela, maikling kwento, alamat, pabula, dula,
parabula, anekdota, sanaysay, balita, talambuhay, at talumpati. Ang
ikalawang anyo ay patula na binubuo ng mga maaanyong salita sa mga
taludtod na may sukat at tugma. May apat itong uri: Tulang liriko o
pandamdamin (mga soneto, himno), tulang pasalaysay (epiko, awit, at
korido), tulang patnigan (duplo, karagatan), at tulang padula o
pantanghalan (senakulo, moro-moro).
Sa parehong presentasyon, natalakay mayroong malaking
impluwensya ang panitikan sa mundo at isa na rito ang impluwensya sa pag-
uugali, sa paniniwala at pananampalataya ng mga tao sa pamamagitan ng
Bibliya at mga aklat na puno ng aral. Natalakay at natutunan ko rin ang
kahalagahan ng panitikan. Sa pamamagitan ng panitikan, nasasalamin sa
mga akdang ito ang mga kultura, tradisyon, at pamumuhay ng mga tao sa
iba’t ibang lugar.
Pagdating naman sa ikalawang modyul na tungkol sa panitikan bago
dumating ang mga Kastila, natutunan ko na karamihan sa mga panitikang
ng mga sinaunang Pilipino sa panahong ito ay pasalin-dila. Mula sa aklat
nina Casanova, A. et. Al.. (2001), ang halimbawa ng panitikang pasalin-dila
ay ang mga sumusunod: mga kwentong-bayan gaya ng alamat at mito na
anyong tuluyan; mga kantahing-bayan tulad ng kundiman at hele; at mga
karunungang-bayan, kabilang dito ang idyoma, bugtong, palaisipan,
kasabihan, sawikain, at salawikain.
Ito ay sa kadahilanang iilan na lamang sa mga panitikang nasulat sa
mga piraso ng kawayan, matitibay na kahoy at makikinis na bato ang mga
natagpuan ng mga arkeologo (archeologists) sapagkat batay sa kasaysayan,
pinasunog at pinasira ito ng mga prayle nang dumating sila sa bansa sa
paniniwalang ang mga ito ay gawa ng demonyo. Ang mga epiko mula iba’t
ibang rehiyon ay halimbawa ng panitikang nakasulat.
Samantala sa modyul 3, natutunan ko kung ang mga mahahalagang
pangyayari sa Panitikan sa panahon ng Kastila, maging ang iba’t ibang uri at
kahalagahan ng mga panitikan ang dala ng mga Kastila sa Pilipinas.
Dumating ang mga Kastila sa Pilipinas na ang isa sa kanilang
pangunahing pakay ay palaganapin ang Kristiyanismo. Dahil dito karamihan
sa mga unang akdang nalikha sa panahong ito ay halos paksang
pananampalataya. Halimbawa sa mga unang akdang panrelihiyon ay:
Doctrina Christiana na isinulat nina Juan de Placencia at Domingo Nieva;
Nuestra Señora del Rosario ni Padre Blancas de San Jose; Barlaan at
Josaphat ni Antonio de Borja; Pasyon; at Urbana at Feliza na isinulat ni P.
Modesto de Castro. Nariyan din ang mga ang mga tanghal o panoorin,ito
ang mga uri ng dulang senakulo, santa cruzan at tibag; tulang gaya ng mga
pasyong inaawit. Bukod sa mga dula, kabilang din ang mga awit at kurido,
moro-moro, at zarsuwela (Rubin, et. Al., 2006). Nakatulong ang mga ito sa
paggabay sa mga tao sapagkat maraming aral ang nakapaloob sa mga ito.
Noong panahon ng Kastila, hindi tinuruan ang mga Pilipino ng wikang
Espanyol sapagkat ipinagdamot nila ito, takot lamang nila na maging mas
marunong o magaling pa ang mga Pilipino sa kanila. Ito ang dahilan kung
bakit maraming akdang pang-wika ang nailathala sa panahong ito. Ilan sa
mga ito ay ang tanyag na Arte de Lengua Tagala ni Blancas de San Jose at
Vocabulario de la Lengua Tagala na isinulat ni Padre Pedro de San
Buenaventura. Nakatulong ang mga ito sa mga Pilipino upang matuto,
maunawaan, at makipag-komunikasyon noong panahon ng Kastila.
Sa ikaapat na modyul, tinalakay ang panitikan sa panahon ng
paggising ng damdaming Makabayan. Natalakay sa modyul na isinulat ni
Tehada at Catolos (n.d.) na unti-unting nagsimulang magising at manaig
ang damdaming makabayan.
Kaya naman ang mga panitikang nalikha sa panahong ito ay may
diwang rebolusyonaryo, nagbukas sa kamalayang Pilipino sa di-makataong
pagtrato sa kanila ng mga Kastila at nag-uudyok na kalabanin ang
pamahalaan. Dahil sa labis na pang-aalipin at pang-aalispusta at masidhing
diskriminasyon ng mga Kastila sa mga Pilipino, nagsilunsad ng mga kilusan
ang iilang Pilipinong hindi na sumasang-ayon sa pamamalakad ng mga
prayle at pamahalaang Kastila. Nagsisulat ang mga Pilipino sa panahong ito
ng mga panitikang nagrerebolusyon. Nalathala ang mga pahayagang
propagandista na pinangunahan ng La Solidaridad.
Kabilang sa mga repormista at propagandista ang bayaning si Dr. Jose
Rizal, siya ang may-akda ng mga nobelang Noli Me Tangere at El
Filibusterismo na naging mitsa sa mga rebolusyonaryong Pilipino na mag-
aklas laban sa mga Kastila.
Ang mga bayaning sina Marcelo H. Del Pilar, Graciano Lopez-Jaena,
Antonio Luna, Mariano Ponce, Pedro Serrano Laktaw, Jose Ma. Panganiban,
Pedro Paterno, Isabelo Delos Reyes, at marami pang iba ay nagsisulat din ng
mga panitikang rebolusyonaryo. Mahalaga ang ginampanan ng mga
panitikan sa panahong ito sapagkat ito ang nagmulat, nagbukas sa
kamalayang Pilipino sa mga ‘di makatarungang kilos ng mga Kastila.
Kaugnay ng mga pangyayaring iyon, sa ikalimang modyul, natutunan
ko ang mahahalagang pangyayari at mga panitikan sa panahon ng
Himagsikan. Dahil hindi pinakinggan ng mga Kastila ang hinaing ng mga
Pilipino at dahil sa pagpapatuloy ang kanilang pagmamalabis at
pagmamalupit, sa halip na tugunan ng ang mga hinaing sa mapayapang
paraan, napilitan ang mga Pilipino na maghimaksik. Kaya naman ang mga
panitikan sa panahong ito ay nagsimulang maging mapanlaban ang
pamamahayag. Ang mga paksa ng pahayagan ay naging puro mapanuligsa
sa simbahan at pamahalaan, at mga panitikang naghihikayat sa mga Pilipino
na magkaroon ng kamalayan, makiisa sa pag-aaklas, at makibahagi sa
paglaban para sa pagbabago at kalayaang inaasam (Tanawan, et.al., 2018).
Noong panahon ng himagsikan ay napakalaking bahagi ang
ginampanan ng mga sanaysay at pahayagan. Ang mga panitikang ito ang
nagsilbing instrumento upang maiparating ang mahahalagang impormasyon
sa tao nang magkaroon sila ng kamalayan sa mga tunay na nangyayari sa
paligid. Ang panitikan ang nagsisilbing sandata upang matamo ang
pambansang kamalayan at para labanan ang opresyon
MGA SANGGUNIAN:

Casanova,Arthur P. et. Al., (2001). Panitikang Filipino, Rex Book Store,

Lungsod ng Quezon.

Catolos, J. at Tejada, L. (n.d.). Filipino 2: Perpektibong Historikal ng

Panitikan sa Pilipinas.

Daria, M. (2015). “Panitikan”. Retrieved from

https://www.slideshare.net/ManuelDadeaDaria/panitikan-52237416

Pein, S. (n.d.). “PANIMULANG PAG-AARAL NG PANITIKAN”. Retrieved fom

https://www.academia.edu/31629342/PANIMULANG_PAG-
AARAL_NG_PANITIKAN

Rubin, Ligaya Tiamson et.al. (2006).“Panitikan sa Pilipinas”. Rex Bookstore,

Lungsod ng Quezon.

Tanawan, Dolores S. et.al. (2018). KADLUAN Panitikan ng Pilipinas, Taytay

Rizal, Olimpia Publishing House.