TS 1255 PATLICAN STANDARDININ REVİZYONUNA İLİŞKİN DIŞ TİCARETTE

STANDARDİZASYON TEBLİĞİ
(Tebliğ No:2008/32)

(09.03.2008/26811 R.G.)

20/3/1985 tarih ve 18700 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak zorunlu uygulamaya konulan, TS 1255
Patlıcan Standardı Türk Standartları Enstitüsü tarafından revize edilmiş olup, 09.03.2008 tarih ve 26811 sayılı Resmi
Gazete ile aşağıda şekliyle dış ticarette zorunlu uygulamaya konulmuştur.

ICS 67.080.20 TÜRK STANDARDI TS 1255/Aralık 2007

Patlıcan

0 Giriş
Bu standard; patlıcanın tarifine, sınıflandırma ve özelliklerine, numune alma ve muayeneleri ile piyasaya arz şekline dairdir.

1 Kapsam
Bu standard taze olarak piyasaya arz edilen patlıcanları kapsar.

2 Atıf yapılan standardlar ve/veya dokümanlar

Bu standardda diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş
ve aşağıda liste halinde verilmiştir. * işaretli olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan
Türk Standardlarıdır.

TS No Türkçe Adı İngilizce Adı

TS ISO 874 Yaş meyve ve sebzeler – Numune alma Fresh fruits and vegetables - Sampling

3 Tarifler

3.1 Patlıcan
Solanum melongena L. türüne mensup esculentum, insanum ve ovigerum Lam. varyetelerine giren kültür bitkilerinin
meyvesi.

3.2 Minyatür patlıcan

Özel yetiştirme teknikleri ve/veya bitki ıslahı ile elde edilen taze patlıcan. Tamamen gelişmemiş ve yetersiz boyda olan
patlıcanlar minyatür patlıcan sayılmaz.

3.3 Yabancı madde

Patlıcan üzerinde bulunan kum, taş, toprak, kabuk, yaprak, bitkisel parçalar, yabancı tohumlar gibi kendinden başka gözle
görülebilir her türlü madde.

4 Sınıflandırma ve özellikler

4.1 Sınıflandırma
Patlıcanlar; botanik yapılarına göre çeşitlere, kalite özelliklerine göre sınıflara, uzunluğuna dikey ekvatoral (orta)
bölümlerinin en geniş çaplarına veya kütlelerine göre boylara ayrılır.

4.1.1 Çeşitler
Patlıcanlar botanik yapılarına göre;
- Pala,
- Kemer,
- Aydın siyahı,
- Halkapınar,
- Topan (bostan)
olmak üzere çeşitlere ayrılır.

Diğer çeşitler kendi adları ve orijinleri belirtilerek piyasaya arz edilir.

4.1.2 Sınıflar
Patlıcanlar kalite özelliklerine göre;
- Sınıf I,
- Sınıf II
olmak üzere iki sınıfa ayrılır.
4.1.3 Boylama
Patlıcanlar kütlelerine göre;
- Küçük,
- Orta,
- Büyük
olmak üzere üç boya,

Patlıcanlar, çaplarına göre;

- Uzun,
- Toparlak
olmak üzere iki boya ayrılır.

4.2 Özellikler

4.2.1 Genel özellikler

Bütün sınıflarda, her sınıfın özelliklerine ve toleranslara uymak koşulu ile patlıcanlar;
- Bütün (tam) olmalı,
- Sağlam olmalı (çürüyerek ve kötüleşerek tüketime uygunsuz hâle gelenler hariç),
- Temiz olmalı (gözle görülebilir yabancı madde ihtiva etmemeli),
- Taze görünümlü olmalı,
- Yeterince gelişmiş olmalı (eti liflenmiş veya odunsu yapıda ya da çekirdekleri aşırı derecede gelişmiş olmamalı),
- Sıkı yapılı olmalı,
- Böcek ve böcek hasarları bulunmamalı,
- Anormal dış nem (dış yüzeyde ıslaklık) ihtiva etmemeli, yıkanmış ise iyi kurutulmuş olmalı,
- Yabancı tat ve/veya koku bulunmamalı
dır.

Hafif zarar görmüş çanak yapraklı ve çiçek saplı patlıcanlara da müsaade edilir.

Patlıcanların gelişmesi ve durumu aşağıdaki özelliklere imkân verecek şekilde olmalıdır;

- Elle toplamaya, pazara hazırlamaya ve taşınmaya dayanıklı olmalı,
- Gideceği yere ulaştığında tatmin edici durum (pazar isteklerini karşılamaya uygun özellikte) göstermeli
dir.

4.2.2 Çeşit özellikleri

4.2.2.1 Pala
Meyveleri mor renkte olup, ortası hafif bombeli silindir şeklinde ve uçları hafif küt bir çeşittir. Kabuğu ince, meyve eti beyaz
ve yumuşak dokulu, meyveleri 22 cm ila 30 cm uzunlukta, 7 cm ila 8 cm çapında olmalıdır (Resim 1).

4.2.2.2 Kemer
Meyveleri parlak koyu mor renkte olup, meyve eti beyaz, yumuşak dokulu ve az çekirdekli, ince, uzun bir çeşittir. Meyveleri
20 cm ila 25 cm uzunluğunda, 5 cm ila 7 cm çapında olmalıdır (Resim 2).

4.2.2.3 Aydın siyahı

Meyveleri parlak koyu mor renkte, meyve eti beyaz renkte ve yumuşak dokulu, lezzetli, küt uçlu bir çeşittir. Ortalama meyve
uzunluğu 22 cm olmalıdır (Resim 3).

4.2.2.4 Halkapınar
Meyveleri koyu mor renkte, 20 cm ila 25 cm uzunluğunda, 6 cm ila 8 cm çapında, uç tarafı sap tarafına nispeten daha dolgun
olmalıdır.

4.2.2.5 Topan
Meyveleri koyu mor renkte, çekirdeği az, ucu küt olan bir çeşittir.
4.2.3 Sınıf özellikleri

4.2.3.1 Sınıf I
Bu sınıfa iyi nitelikteki ve çeşidine ve/veya ticari tipine has özellikleri gösteren patlıcanlar girer. Ancak bunlarda, ürünün
genel görünümünü, özelliklerini ve muhafaza durumunu bozmayacak;
- Hafif şekil bozuklukları,
- Dip taraflarında hafif renk bozuklukları,
- Toplam satıhları 3 cm2'yi geçmeyen hafif berelenmeler ve/veya hafif kapanmış çatlaklar
bulunabilir.

Bu sınıftaki patlıcanlarda aynı zamanda mümkün olduğu kadar güneş yanıklığı bulunmamalıdır.

4.2.3.2 Sınıf II
Bu sınıfa, Sınıf I’e giremeyen fakat genel özelliklere uyan patlıcanlar girer. Bunlarda ürünün genel görünüşünü ve
özelliklerini bozmayan;
- Şekil bozuklukları,
- Renk bozuklukları,
- Toplam satıhları 4 cm2'yi aşmayan hafif güneş yanıklığı,
- Toplam satıhları 4 cm2'yi aşmayan hafif kapanmış çatlaklar
bulunabilir.

4.2.4 Boy özellikleri

Boylama, ekvatoryal bölümün boyuna ekseninin en büyük çapına veya kütlesine göre yapılır. Boylama çaplara göre yapılmış
ise çap, uzun patlıcanlarda 40 mm'den, toparlak patlıcanlarda 70 mm'den az olmamalıdır.

Kütlelerine göre patlıcan boyları Çizelge 1'de verilmiştir.

Çizelge 1 - Patlıcanlarda kütlelerine göre boylama

Kütle
Boylar
g
Küçük 100 - 300
Orta 301 - 500
Büyük 501 ve daha fazla

Boylama kütlelerine göre yapılmış ise kütlesi 100 g’dan az olmamalıdır.

Uzun patlıcanlarda en küçük uzunluk, sap hariç 80 mm'den aşağı olmamalıdır.

Sınıf I patlıcanlarda boylama zorunludur. Minyatür ürünlerde boylama aranmaz.

4.3 Boyut ve toleranslar

Bir ambalâj içerisindeki patlıcanlarda sayıca veya kütlece bulunabilecek sınıf ve boy toleransları aşağıda verilmiştir.

4.3.1 Sınıf toleransları

4.3.1.1 Sınıf I
Bu sınıfın özelliklerine uymayan, fakat Sınıf II’ye giren patlıcanlardan (Sınıf II’nin toleransı hariç) kütlece veya sayıca en
çok % 10 oranında tolerans tanınır.

4.3.1.2 Sınıf II
Bu sınıfın özelliklerine veya genel özelliklere uymayan, fakat tüketime elverişli bulunan patlıcanlardan kütlece veya sayıca
en çok % 10 oranında tanınır.

Tüketimlerini engelleyecek şekilde çürümüş veya herhangi bir şekilde bozulmuş patlıcanlara hiçbir suretle tolerans tanınmaz.

4.3.2 Boy toleransları

4.3.2.1 Sınıf I
Her ambalâjda, ambalâjın üzerinde belirtilen boy ölçülerinin üzerinde veya altındaki boylardaki patlıcanlara kütlece veya
sayıca %10 oranına kadar tolerans tanınır.

4.3.2.2 Sınıf II
Her ambalâjda, en küçük boy ölçülerine uymayan patlıcanlara kütlece veya sayıca %10 oranına kadar tolerans tanınır.
Ancak, her sınıfta, çaplarına göre boylama yapılanlarda en küçük çaptan 5 mm daha küçük çaplı olanlara veya kütlesine göre
boylama yapılanlarda 90 g’dan daha hafif olanlara hiçbir suretle tolerans tanınmaz.

4.4 Özellik, muayene madde numaraları

Bu standardda verilen özellikler ile bunların muayene madde numaraları Çizelge 1'de verilmiştir.

Çizelge 1 – Özellik, muayene madde numaraları

Özellikler Özellik madde no Muayene madde no

Genel özellikler 4.2.1 5.2.2
Çeşit özellikleri 4.2.2 5.2.2
Sınıf özellikleri 4.2.3 5.2.2
Boy özellikleri 4.2.4 5.2.2
Boyut ve toleranslar 4.3 5.2.2
Birörneklik 6.1 5.2.2
Ambalâjlama 6.2 5.2.1
İşaretleme 6.3 5.2.1

5 Numune alma ve muayeneler

5.1 Numune alma

Numune partiden alınır. Çeşidi, sınıfı, boyu, orijini ve ambalâjı aynı olan ve bir seferde muayeneye sunulan patlıcanlar bir
parti sayılır. Patlıcan numunesi TS ISO 874’e göre alınır.

Alınan temsili numunelerin ambalâjlama, muhafaza ve lāboratuvara gönderilmesi TS ISO 874’e göre yapılmalıdır.

5.2 Muayeneler

5.2.1 Ambalâj ve ambalâj malzemesinin muayenesi

Ambalâj ve ambalâj malzemesinin muayenesi gözle, elle incelenerek yapılır. Sonucun Madde 6'ya uygun olup olmadığına
bakılır.

5.2.2 Patlıcanın muayenesi

Patlıcanın muayenesi gözle ve elle incelenerek, koklanarak, tadılarak, boyları ölçülerek yapılır ve sonucun Madde 4.2.1,
Madde 4.2.2, Madde 4.2.3, Madde 4.2.4, Madde 4.3 ve Madde 6.1’e uygun olup olmadığına bakılır.

5.3 Değerlendirme
Muayene sonuçlarının her biri standarda uygunsa parti standarda uygun sayılır.
5.4 Muayene raporu
Muayene raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır;
- Firmanın adı ve adresi,
- Muayenenin yapıldığı yerin adı,
- Muayeneyi yapanın ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adları, görev ve meslekleri,
- Numunenin alındığı tarih ile muayene tarihi,
- Numunenin tanıtılması,
- Muayenede uygulanan standardların numaraları,
- Sonuçların değerlendirilmesi,
- Muayene sonuçlarını değiştirebilecek faktörlerin mahsurlarını gidermek üzere alınan tedbirler,
- Uygulanan muayene metotlarında belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen fakat muayenede yer almış olan işlemler,
- Numunenin standarda uygun olup olmadığı,
- Rapora ait seri numarası ve tarih her sayfanın numarası ve toplam sayfa sayısı.

6 Piyasaya arz
Patlıcanlar ambalâjlı olarak piyasaya arz edilir.

6.1 Bir örneklik

Bir ambalâj içerisindeki patlıcanlar çeşit, orijin, sınıf, boy (boylama yapılmış ise) bakımlarından, ayrıca gelişme ve
renklenme dereceleri açısından bir örnek olmalıdır.

Uzun patlıcanlar aynı pakette uzunluk açısından yeterince bir örnek olacak şekilde paketlenmelidir.

Aynı zamanda bir ambalâj içerisindeki en küçük ve en büyük patlıcanlar arasındaki fark;

Çap bakımından;
- Uzun patlıcanlarda 20 mm'yi,
- Toparlak patlıcanlarda 25 mm'yi
geçmemeli;

Kütle bakımından;
- Küçük boy patlıcanlarda 75 g’ı,
- Orta boy patlıcanlarda 100 g’ı,
- Büyük boy patlıcanlarda 250 g’ı
geçmemelidir.

Ambalâjın görünen kısmındaki durum, tüm ambalâj için geçerli olmalı; ambalâjın üstünde ve alt kısmında aynı görünüm ve
kaliteye sahip olmalı, her ambalâjda görünen patlıcanlar o ambalâjdaki tüm ürünü temsil etmelidir.

Minyatür patlıcanlar da olabildiğince bir örnek olmalıdır. Bunlar, orijin ve tip olarak diğer minyatür patlıcan çeşitleri ile
karışık olabilirler.

6.2 Ambalâjlama
Ambalâjlar taşıma sırasında patlıcanların korunmasını sağlayacak, insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde ahşap, mukavva,
plâstik vb. malzemelerden yapılmış olmalıdır. Ambalâj olarak kullanılacak malzeme; yeni, temiz, ürünün harici ve dahîlî
zarar görmesini önleyecek kalitede olmalıdır. Patlıcan dolu ambalâjlar ürünü tam olarak muhafaza edecek şekilde
tasarımlanmalıdır.

Ambalâjların yapımında kullanılan her çeşit malzeme ile içlerine konulacak kağıt ve benzeri madde insan sağlığına zararsız,
yeni, temiz, kuru ve kokusuz olmalıdır. Ambalâjlamada kullanılan kâğıt, pul gibi malzemelerin baskısı, etiketlenmesi zehirli
veya insan sağlığına zararlı olmayan mürekkeple ve tutkalla yapılmalıdır. Basılı kağıt kullanıldığında yazılı yüzün dışa
gelmesine ve ürüne değmemesine dikkat edilmelidir. Sebze yüzeyine etiket uygulandığında, etiket çıkarıldığında meyve
yüzeyinde iz, leke ve kabuk zararı oluşturmamalıdır.

Ambalâjlar her türlü yabancı maddeden arî olmalı, rutubet ve koku çeken malzemeden yapılmamış olmalıdır. Ambalâjların
içinde yabancı maddeler bulunmamalıdır.

6.3 İşaretleme
Patlıcan ambalâjları üzerine en az aşağıdaki bilgiler okunaklı olarak silinmeyecek ve bozulmayacak şekilde yazılır veya
basılır. Ambalâjın ağzı açıldığında tekrar kapatılmayacak veya tekrar kapatıldığında kapatıldığı belli olacak şekilde
kapatılmalıdır.

- Firmanın ticari unvanı veya kısa adı, varsa tescilli markası,

- Bu standardın işaret ve numarası (TS 1255 şeklinde),
- Malın adı (Patlıcan),
- Çeşidi ve/veya ticari tipi,
- Sınıfı,
- Boyu (boylanmış ise),
- Boylama çapa göre yapılmışsa en küçük ve en büyük çaplar veya
- Boylama kütleye göre yapılmışsa en küçük ve en büyük kütle
- Üretim bölgesi veya yerel ismi (isteğe bağlı),
- Parti, seri veya kod numaralarından en az biri,
- Net kütlesi (en az kg veya g olarak),
- Büyük ambalâjlardaki küçük tüketici ambalâjların sayısı ve kütlesi (isteğe bağlı).
Gerektiğinde bu bilgiler Türkçe’nin yanı sıra yabancı dilde de yazılabilir.

6.4 Muhafaza ve taşıma

- Patlıcanlar 7 0C ila 10 0C’da, % 90 ila% 95 bağıl nemde 7 ila10 gün süre ile muhafaza edilebilir.
- Patlıcan ve içinde patlıcan bulunan ambalâjlar işleme yerlerinde, depolarda ve taşıtlarda kötü koku yayan ve bunları
kirleten maddelerle bir arada bulundurulmamalıdır.
- İçinde patlıcan bulunan ambalâjlar gölgede tutulmalı çiğ, yağmur ve güneş altında veya dondurucu soğuklarda
bırakılmamalı ve bu şartlarda yüklenip boşaltılmamalıdır.

İçinde patlıcan bulunan ambalâjların gemilere vinçle yükleme boşaltma işlerinde paletler kullanılmalıdır.

7 Çeşitli hükümler
Üretici bu standarda uygun olarak ürettiğini beyan ettiği patlıcanlar için istenildiğinde standarda uygunluk belgesi vermeye
veya göstermeye mecburdur. Bu beyannamede satış konusu olan patlıcanların;

- Madde 4'deki özelliklere uygun olduğunun,

- Madde 5'deki muayenelerin yapılmış ve uygun sonuç alınmış bulunduğunun
belirtilmesi gerekir.

Yararlanılan Kaynaklar

– UN/ECE Standard FFV-05, 2000.

– http/www.hormonalchange.co.uk/aubergines.php
– http/www.ciao.co.uk/Aubergines_Review_5557263
– Prof.Dr. GÜNAY, A., Sebze Yetiştiriciliği, İZMİR, 2005.
– http/www.natureandmore.com/English/Products/Vegetables/Aubergine.cmt
– Sönmez, İ., Patlıcan Yetiştiriciliği, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma
Enstitüsü, Yalova, 2002.

Resimler

Resim 1 – Pala
 Resim 2 – Kemer

Resim 3 – Aydın siyahı