Dişlerin Dental Ark İçinde Yan Yana ve Karşılıklı Konumlarının

Morfolojik Olarak Değerlendirilmesi

★ Normal okluzal ilişkide üst ve alt diş arkları Class I (nötr okluzyon) durumunda karşılıklı
konumlandığında;
★ Maksiller diş arkı tümü ile mandibuler diş arkının vestibülünde yer alır.
★ Maksiller arkta yer alan dişlerin bukkal tüberküllerinin mandibular dişlerin bukkal
tüberküllerini kapatacak durumda vestibülde konumlanmaları fizyolojik fonksiyonlarda
yanak dokularının dişler arasına girmesini engelleyen bir yapı oluştururlar. Bu yapılanma
yanak ısırmasını engeller.
★ Normal oklüzal ilişkide üst ve alt diş arkları Class I (nötr oklüzyon) durumunda karşılıklı
konumlandığında;
★ mandibular arkta yer alan dişlerin lingual tüberküllerinin maksiller dişlerin palatinal
tüberküllerini kapatacak durumda dile doğru konumlanmaları fizyolojik fonksiyonlarda dilin
dişler arasına girmesini engelleyen bir yapı oluşturur, sonuçta dil ısırması engellenir.

Erişkin bir insanda normal olarak gelişen alt ve üst çene arklarında morfolojik yapıları uygun olan
dişlerin kesici ve çiğneyici yüzlerinin karşılıklı temasları aşağıdaki şekilde oluşur:
★ Üst santral diş - alt santral ve alt lateral ile
★ Üst lateral diş - alt lateral ve alt kanin ile
★ Üst kanin diş - alt kanin ve alt 1.premolar ile
★ Üst 1. premolar - alt 1. ve 2. premolar ile
★ Üst 2. premolar - alt 2. premolar ve alt 1. molar ile
★ Üst 1. molar - alt 1. ve 2. molar ile
★ Üst 2. molar - alt 2. ve 3. molar ile
★ Üst 3. molar - alt 3. molar ile temas eder
Gelişkin bir insanda normal olarak gelişen alt ve üst çene arklarında morfolojik yapıları uygun olan
dişlerin kesici ve çiğneyici yüzlerinin karşılıklı temasları aşağıdaki şekilde oluşur:
★ Alt santral diş - üst santral ile
★ Alt lateral diş - üst santral ve lateral ile
★ Alt kanin diş - üst lateral ve kanin ile
★ Alt 1. premolar - üst kanin ve 1. premolar ile
★ Alt 2. premolar - üst 1. ve 2. premolar ile
★ Alt 1. molar - üst 2. premolar ve 1. molar ile
★ Alt 2. molar - üst 1. ve 2. molar ile
★ Alt 3. molar - üst 2. ve 3. molar ile temas eder.

1
 - Alt santral ve üst 3 molar diş hariç bütün dişler 2 diş ile temas ederler.
- Bu tür ilişki doğal dişlenmenin özelliği olup bir dişe iki diş ilişkisi ya da tüberkül kenar sırtı
ilişkisi olarak tanımlanır ve normal bireylerde %95 oranında izlenir.

Okluzal İlişki Türleri

Mandibula sentrik okluzyon konumunda iken alt ve üst çene dişleri arasında 2 tür okluzal ilişki
belirlenir
1. Tüberkül kenar sırtı ilişkisi (fizyolojik oklüzal ilişki - bir dişe iki diş ilişkisi)
2. Tüberkül fossa ilişkisi (nötral ilişki - bir dişe bir diş ilişkisi)

Tüberkül - Marjinal Sırt İlişkisi

● Bir dişin fonksiyonel tüberkülünün karşıt iki dişin kenar sırtları ya da okluzal temasta olma
durumu olarak tanımlanır. Alt santral ve üst 3. molar hariç tüm dişler karşıtları ile bir dişe
2 diş ilişkisindedirler.
● 1 dişe 2 diş ilişkisi; oklüzal yüze gelen kuvvetlerin dağıtımına ve diş kayıplarında ark
düzensizliklerine neden olur.
● Tüberkül kenar sırtı ilişkisinde çiğneme kuvvetlerinin tümü dişin uzun eksenine paralel
olarak yönelemediğinden fonksiyona bağlı olarak dişlerde yer değişimi ve gıda birikimi
görülebilir. Bu özelliği dikkate alınarak tüberkül kenar sırtı ilişkisinin bir ya da birkaç dişi
ilgilendiren lokal protetik rehabilitasyon çalışmalarında uygulanması önerilmektedir.

Üst Dişlerin fonksiyonel palatinal tüberküllerinin karşıt alt dişler ile temas şekilleri
★ Üst 1. premolar dişinin palatinal tüberkülü, alt 1. premolar dişinin distal fossası ile
★ Üst 2. premolar dişinin palatinal tüberkülü, alt 2. premolar dişinin distal fossası ile
★ Üst 1. molar dişin mesiopalatinal tüberkülü, alt 1. molar dişin santral fossası ile
★ Üst 1. molar dişinin distopalatinal tüberkülü, alt 2. molar dişinin mesial marjinal sırtı ve alt 1.
molar dişinin distal marjinal sırtı ile
★ Üst 2. molar dişinin mesiopalatinal tüberkülü, alt 2. molar dişinin santral fossası ile
★ Üst 2. molar dişinin distopalatinal tüberkülü, alt 2. molar dişinin distal marjinal sırtı ve alt 3.
molar dişinin meial marjinal sırtı ile temastadır.

2
Alt dişlerin fonksiyonel bukkal tüberküllerinin karşıt üst dişler ile temas şekilleri
★ Alt 1. premolar dişinin bukkal tüberkülü, üst kanin dişinin distoinsizal kenarı ve üst 1.
premolar dişinin mesail kenar sırtı ile
★ Alt 2. premolar dişinin bukkal tüberkülü, üst 1. premolar dişinin distal kenar sırtı ve üst 2.
premolar dişinin mesial kenar sırtı ile
★ Alt 1. molar dişinin mesiobukkal tüberkülü, üst 2. premolar dişinin distal marjinal kenar sırtı
ve üst 1. molar dişinin mesial marjinal sırtı ile
★ Alt 1. molar dişinin distobukkal tüberkülü, üst 1. molar dişinin santral fossası ile
★ Alt 1. molar dişinin distal tüberkülü, üst 1. molar dişinin distal fossası ile
★ Alt 2. molar dişinin mesiobukkal tüberkülü, üst 1. molar dişinin distal marjinal sırtı ve üst 2.
molar dişinin mesial marjinal sırtı ile
★ Alt 2. molar dişinin distobukkal tüberkülü, üst 2. molar dişinin santral fossası ile
temastadır.

Tüberkül - Fossa İlişkisi

Bir dişin fonksiyonel tüberkülünün karşıt bir dişin fossası ile temasta olduğu oklüzal ilişki türüdür.
Bu tür ilişkide tüberküller karşı dişlerin fossaları ile <<Tüberkül Tepesi - Fossa >> << Tüberkül
Yüzeyi - Fossa>> ve <<Tüberkülün fossaya 3 noktada teması >> şeklinde ilişkide olabilir. Bunlar
içinde normal morfolojiye en uygun ilişki türü tüberküllerin karşıt fossalara 3 nokta halinde
temas durumudur. Bu tür ilişkide tüberkül tepesi karşıt fossa ile temasta değildir, onksiyonel
tüberkülün karşıt fossaya sac ayağı benzeri üç nokta desteği vardır.

● Tüberküllerin üç nokta halinde teması okluzal yüzey aşınmasına engel ve kuvvet iletimini
vertikal yönlendiren fizyolojik bir ilişki türüdür.Tüberkül fossa ilişkisinde bu yapı bir dişe
bir diş ilişkisi olarak uygulanmaktadır ve bu doğal dentisyonda ender rastlanan bir
durumdur

● Tüberkül fossa ilişkisinde ; tüberkül marjinal sırt ilişkisine oranla fossalar ile birlikte
kenar sırtlarına da temas eden fonksiyonel tüberküllerin oblik kuvvet oluşturarak, karşıt
dişleri pozisyon değişikliğine itme riski ortadan kaldırılmıştır. Bu nedenle sabit veya kontrol
edilebilir ilişki sonucu kuvvetleri vertikal yönlendiren tüberkül fossa ilişkisi birçok sayıda
dişin okluzal rehabilitasyonu için tercih edilmektedir.

3
Üst Dişlerin fonksiyonel palatinal tüberküllerinin alt dişlerin fossaları ile ilişkileri
★ Üst 1. premolar dişinin palatinal tüberkülü, alt 1. premolar dişinin distal fossası ile
★ Üst 2. premolar dişinin palatinal tüberkülü, alt 2. premolar dişinin distal fossası ile
★ Üst 1. molar dişin mesiopalatinal tüberkülü, alt 1. molar dişin santral fossası ile
★ Üst 1. molar dişinin distopalatinal tüberkülü, alt 1. molar dişinin distal fossası
★ Üst 2. molar dişinin mesiopalatinal tüberkülü, alt 2. molar dişinin santral fossası ile
★ Üst 2. molar dişinin distopalatinal tüberkülü, alt 2. molar dişinin distal fossası ile temastadır.

Alt dişlerin fonksiyonel bukkal tüberküllerinin üst dişlerin fossaları ile ilişkileri
★ Alt 1. premolar dişinin bukkal tüberkülü, üst 1. premolar dişinin mesail fossası ile
★ Alt 2. premolar dişinin bukkal tüberkülü, üst 2. premolar dişinin mesial fossası ile
★ Alt 1. molar dişinin mesiobukkal tüberkülü, üst 1. molar dişinin mesial fossası ile
★ Alt 1. molar dişinin distobukkal tüberkülü, üst 1. molar dişinin santral fossası ile
★ Alt 1. molar dişinin distal tüberkülü, üst 1. molar dişinin distal fossası ile
★ Alt 2. molar dişinin mesiobukkal tüberkülü, üst 2. molar dişinin mesial fossası ile
★ Alt 2. molar dişinin distobukkal tüberkülü, üst 2. molar dişinin santral fossası ile
temastadır.