Professional Documents
Culture Documents
ثقافت اسلامی
ثقافت اسلامی
م اهلل ا ر ن ا ر مبس
جهان ینیب اسال یم
معنی ومفهوم ثقافت اسالمی:
• ثقافت از نگاه لغت :ثقافت از واژه ثقف ومعانی ذیل را دربر دارد:
• علم ودانش
• زیرکی ،تیز فهمی وهوشیاری
• مهارت
• ادب
• فرهنگ
• سنجیدگی
• توازن وبرابری
• معتبر ترین معنی همان علم است چون اساس شناخت را تشکیل داده در در
برخی مسائل فرض عین ودر پاره فرض کفائیست.
ثقافت دراصطالح:
• عبارت از مجموعه آثار علمی ،ادبی ،فرهنگی ،مادی ومعنوی
یک ملت وبه مجموعه اینها در زبان دری فرهنگ میگویند.
• ویا مجموعه دستاوردهای وآثار علمی ،فرهنگی ،عقیدهوی،
مادی ومعنوی که دین مقدس اسالم آن را برای جهان بشریت
به ارمغان آورده وبرخاسته واز منابع اسالمی است.
ویژگیهای ثقافت اسالمی:
• مصدر آن الهی است :به این معنی که فرهنگ اسالمی
مبتنی بر وحی است (قرآن ،سنت)
• در بین افراط وتفریط قرار دارد :یعنی حد میانه روی را
مرعات نموده است.
• مادی ومعنوی است :دین مبین اسالم هم جنبه مادیت را
در نظر گرفته وهم جنبه معنویت را.
• فرهنگی است انسانی :خواص وطبیعت انسان را در نظر
گرفته .
• شمولیت دارد :یعنی تمام شؤون زندگی انسان را ازهمه وهمه
شامل میشود.
• ساده و واضح است :چون از سرچشمه واحدی بوجود آمده در
آن تکلف وپیچیدگی وچندگانگی وجود ندارد.
• دارای ثبات ومتانتی کامل است :همان قسم که در ابتداء
آمده تا انتها همان قسم ثابت و غیر قابل تغییر و تحریف مانده
است.
پیش درآمدی بر جهان بینی اسالمی:
bnaz
ب :شناخت ناقص:
• عبارت از شناختی است که در یکی از موارد فوق خللی وجود
داشته باشد مانند کسی که بعوض اینکه با عقل خود فکر کند
کور کورانه از دیگران تقلید میکند.
جهان بینی!
• جهان بینی عبارت است از تکیه گاه وزیربنای فکری
یک مکتب از هستی وجهان وشناخت انسان وتفسیر
زندگی.
• جهان بینی در یک سخن بمعنی شناخت جهان
است.
تفاوت بین جهان بینی وجهان احساسی:
انسان در زمین خلیفه اهلل است{ :وَإِذْ قَالَ رَبُّکَ لِلْمَلَائِکَةِ إِنِّی جَاعِلٌ فِی الْأَرْضِ •
خَلِیفَةً} [البقرة]30 :
همه چیزهای دنیا در خدمت انسان است{ :وَسَخَّرَ لَکُمْ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا •
فِی الْأَرْضِ جَمِیعًا مِنْهُ } [الجاثیة]13 :
یکی از نشانهای برتری انسان این است که با وحی مخاطب قرار گرفته است: •
{إِنَّا أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ کَمَا أَوْحَیْنَا إِلَى نُوحٍ وَالنَّبِیِّینَ مِنْ بَعْدِهِ وَأَوْحَیْنَا إِلَى إِبْرَاهِیمَ
وَإِسْمَاعِیلَ وَإِسْحَاقَ وَیَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطِ وَعِیسَى وَأَیُّوبَ وَیُونُسَ وَهَارُونَ
وَسُلَیْمَانَ وَآتَیْنَا دَاوُودَ زَبُورًا} [النساء]163 :
انسانها بردو قسم اند انسان خوب وانسان بد { :إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا •
الصَّالِحَاتِ أُولَئِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ} [البینة]7 :
• ومیفرماید{ :إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ وَالْمُشْرِکِینَ فِی نَارِ
جَهَنَّمَ خَالِدِینَ فِیهَا أُولَئِکَ هُمْ شَرُّ الْبَرِیَّةِ} [البینة]6 :
• انسانها میمیرند ولی این مردن پایان کار شان نیست بلکی آغاز
دنیای جدیدیست { :وَالْوَزْنُ یَوْمَئِذٍ الْحَقُّ فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوَازِینُهُ
فَأُولَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ } [األعراف]8 :
• {إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا لَنْ تُغْنِیَ عَنْهُمْ أَمْوَالُهُمْ وَلَا أَوْلَادُهُمْ مِنَ اللَّهِ شَیْئًا
وَأُولَئِکَ هُمْ وَقُودُ النَّارِ} [آل عمران]10 :
• زندگی انسانها یک ابتالء وآزمایش است{ :کُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ
وَنَبْلُوکُمْ بِالشَّرِّ وَالْخَیْرِ فِتْنَةً وَإِلَیْنَا تُرْجَعُونَ} [األنبیاء]35 :
تنظیم رابطه موجودات در پرتو جهان بینی
اسالمی:
جهان بینی اسالمی موجودات را به کتگوری های مختلف تقسیم نموده ورابطه میان •
آنها برقرار نموده است:
خدا :بعنوان خالق هستی ومدبر وایجاد گر رابطه بین تمام اشیاء وکسی که به تدبیر •
وتنظیم امور میپردازد.
هستی :بعنوان مخلوق وتابلوی زندگی که داللت مستقیم بر وجود خالق وقدرت آن •
میکند.
انسان :بعنوان خلیفه اهلل در روی زمین وکسی که اهلل پاک نسبت به تمام مخلوقات به •
او امتیازات خاصی داده وتمام زمین را به نفع او آفریده.
زندگی :پدیده که اهلل با آن به موجودات زندگی بخشیده. •
آخرت :بعنوان مرجع انسان بعد از دنیا وحساب دهی. •
• پس به این اساس روابط ذیل را جهان بینی اسالم برقرار نموده است:
• رابطه خدا باهستی ،زندگی وآخرت :یعنی خدا خالق وهستی مخلوق
ومحل مالقات آخرت.
• رابطه خدا وانسان :این را بطه عبودیت وبندگی است .
• رابطه انسان وهستی :یعنی تمام هستی را اهلل به تسخیر انسان در آورده.
• رابطه انسان وزندگی رابطه ابتالء :در این دنیا اهلل انسان را باخیر وشر
آزمایش وامتحان میکند.
• رابطه انسان با انسان رابطه عدل وانصاف :اینکه انسانها به حقوق یکدیگر
احترام گذاشته از تجاوز ظلم وتعدی اجتناب کنند.
• رابطه انسان وآخرت :یعنی هر عملی که انجام دهید پاسخ آن را خودتان
در آخرت ارائه خواهی کرد.
درس چهارم
برخی از مفاهیم کلیدی در جهان بینی اسالمی:
اسالم:
اسالم در لغت به معنی تسلیم شدن وفرمان برداری.
اسالم در اصطالح به دومعنی به کار رفته است:
الف :تسلیم شدن وگردن نهادن در برابر تمام اوامر ونواهی میباشد که
به زبان وحی توسط انبیاء علیهم السالم برای بشریت ابالغ شده است
اهلل میفرماید{ :إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلَامُ } [آل عمران]19 :
ومیفرماید{ :وَقُلْ لِلَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ وَالْأُمِّیِّینَ أَأَسْلَمْتُمْ فَإِنْ أَسْلَمُوا فَقَدِ اهْتَدَوْا
وَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّمَا عَلَیْکَ الْبَلَاغُ وَاللَّهُ بَصِیرٌ بِالْعِبَادِ} [آل عمران]20 :
ومیفرماید { :إِنَّا أَنْزَلْنَا التَّوْرَاةَ فِیهَا هُدًى وَنُورٌ یَحْکُمُ بِهَا النَّبِیُّونَ الَّذِینَ أَسْلَمُوا}
[المائدة]44 :
از اینرو اسالم در اساسات واصول خود میان تمام انبیاء مساوی ویکسان است
مگر در فروعات باهم تفاوت دارد چنانچه اسالم موسی علیه السالم از اسالم نوح
وسیع تر بود {وَکَتَبْنَا لَهُ فِی الْأَلْوَاحِ مِنْ کُلِّ شَیْءٍ مَوْعِظَةً وَتَفْصِیلًا لِکُلِّ شَیْءٍ}
[األعراف]145 :
واسالمی که بر محمد صلی اهلل علیه وسلم نازل شده از تمام اسالم های گذشته
وسیع تر است چونکه برای کافه بشر فرستاده شده البد برای همه پاسخ داشته
باشد اهلل میفرماید{ :وَمَا أَرْسَلْنَاکَ إِلَّا کَافَّةً لِلنَّاسِ بَشِیرًا وَنَذِیرًا وَلَکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ
لَا یَعْلَمُونَ} [سبأ]28 :
ومیفرماید{ :وَلَکِنْ رَسُولَ اللَّهِ وَخَاتَمَ النَّبِیِّینَ } [األحزاب]40 :
• ب :اطالق به همه نصوص ودساتیر میشود که اهلل
متعال در چوکات وحی برای بیان دین بر حضرت
محمد صلی اهلل علیه وسلم نازل گردیده:
• اهلل میفرماید{ :وَمَنْ یَبْتَغِ غَیْرَ الْإِسْلَامِ دِینًا فَلَنْ
یُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِی الْآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِینَ} [آل
عمران]85 :
ایمان:
ایمان در لغت :بمعنی تصدیق ودر اصطالح :عبارت از تصدیق قلبی واقرار
زبانی است به آنچه که رسول اهلل از جانب اهلل متعال آورده است که خالصه
آن بر شش رکن اساسی استوار است:
ایمان به اهلل
ایمان به مالئکه
ایمان به کتب آسمانی
ایمان به پیامبران الهی
ایمان به روز آخرت
ایمان به تقدیرات الهی
فرق بین ایمان واسالم:
ایمان واسالم از نظر لغوی فرق دارند ولی از لحاظ اصطالحی تفاوتی •
میانشان نیست.
مقتضیات اسالم:
الف :اطاعت از تمام احکام شریعت اسالم
اسالم معنی تسلیم شدن را در بر دارد مسلمان باید از دستورات الهی پیروی
نماید وخود را در تمام امور زندگی ملزم به اطاعت از اهلل بداند
{أَفَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْکِتَابِ وَتَکْفُرُونَ بِبَعْضٍ فَمَا جَزَاءُ مَنْ یَفْعَلُ ذَلِکَ مِنْکُمْ إِلَّا
خِزْیٌ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَیَوْمَ الْقِیَامَةِ یُرَدُّونَ إِلَى أَشَدِّ الْعَذَابِ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا
تَعْمَلُونَ} [البقرة]85 :
ب :اطاعت مسلمان باید با رضایت وبدون قید وشرط باشد:
{فَلَا وَرَبِّکَ لَا یُؤْمِنُونَ حَتَّى یُحَکِّمُوکَ فِیمَا شَجَرَ بَیْنَهُمْ ثُمَّ لَا یَجِدُوا فِی أَنْفُسِهِمْ
حَرَجًا مِمَّا قَضَیْتَ وَیُسَلِّمُوا تَسْلِیمًا} [النساء]65 :
ج :آنچه اهلل دوست دارد بر آنچه خود مسلمان دوست دارد مقدم بسازد:
چه گونه ممکن است مسلمان باشد در حالی که از هوی نفس خود پیروی میکند نه از اهلل:
{قُلْ إِنْ کَانَ آبَاؤُکُمْ وَأَبْنَاؤُکُمْ وَإِخْوَانُکُمْ وَأَزْوَاجُکُمْ وَعَشِیرَتُکُمْ وَأَمْوَالٌ اقْتَرَفْتُمُوهَا وَتِجَارَةٌ
تَخْشَوْنَ کَسَادَهَا وَمَسَاکِنُ تَرْضَوْنَهَا أَحَبَّ إِلَیْکُمْ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَجِهَادٍ فِی سَبِیلِهِ فَتَرَبَّصُوا
حَتَّى یَأْتِیَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ وَاللَّهُ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الْفَاسِقِینَ} [التوبة]24 :
د :تزکیه نفس وپای بندی در اعمال صالحه:
مفهوم تزکیه واهمیت آن:
تزکیه این است که نفس خود را از آلودگیهای نفسانی پاک نمایی.
تزکیه در قرآن کریم بعد از توحید ذکر گردیده
کلمه تزکیه ومشتقات آن 52بار در قرآن ذکر شده اهلل میفرماید{ :فَقُلْ هَلْ لَکَ إِلَى أَنْ
تَزَکَّى} [النازعات]18 :
{خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَکِّیهِمْ بِهَا } [التوبة]103 :
اهمیت تزکیه در مکتب اسالم:
تزکیه کردن انسانها وظیفه پیامبران است:
{لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ
وَیُزَکِّیهِمْ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ} [آل عمران]164 :
اعمال صالحه:
عمل صالحه ثمره ایمان وعقیده است ایمان شخص وقتی تأثیر دارد که به عمل
صالحه منجر شود:
{إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ إِنَّا لَا نُضِیعُ أَجْرَ مَنْ أَحْسَنَ عَمَلًا ( )30أُولَئِکَ
لَهُمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهِمُ الْأَنْهَارُ یُحَلَّوْنَ فِیهَا مِنْ أَسَاوِرَ مِنْ ذَهَبٍ
وَیَلْبَسُونَ ثِیَابًا خُضْرًا مِنْ سُنْدُسٍ وَإِسْتَبْرَقٍ مُتَّکِئِینَ فِیهَا عَلَى الْأَرَائِکِ نِعْمَ الثَّوَابُ
وَحَسُنَتْ مُرْتَفَقًا} [الکهف]31 ،30 :
{قُلْ إِنَّ صَلَاتِی وَنُسُکِی وَمَحْیَایَ وَمَمَاتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ } [األنعام]162 :
در مقدمه اعمال صالحه چیزی بنام روزه ،نماز ،زکات وحج وجود دارد که در این
باره سهل انگاری اصال قابل قبول نیست
واگر واقعا شخصی طعم ایمان را چشیده باشد اینهارا هرگز ترک نخواهد کرد
دین:
دین در لغت دومعنی را افاده میکند:
الف :اطاعت
ب :جزا
در قرآن کریم دین معنی بکار رفته است:
جزا ،حساب ،قانون وشریعت واطاعت
درسوره حمد میخوانیم:
مَالِكِ یَوْمِ الدِّینِ
ودر سوره کافرون میخوانیم:
لَکُمْ دِینُکُمْ وَلِیَ دِینِ
دین از دو دیدگاه تعریف شده است:
الف :مجموعه قواعد واحکام عملی را گویند که توسط پیام آور
الهی برای بشریت ابالغ گردیده وبر سه اصل استوار است
-1توحید
-2نبوت
-3معاد
ب :عبارت از یک مکتب خاص اعتقادی اعمال وعبادت است
که مشتمل بر مجموعه از قواعد اخالقی وحکمتهای فلسفی
میباشد
شریعت:
شریعت لغتا آبشخور وجای برداشتن آب از نهر وچشمه است همچنین به
معنی قانون
شریعت در اصطالح:
عبارت از مجموع قوانین واحکام عملی است که پیغمبران برای جوامع بشری
از جانب اهلل آورده اند وتوسط آن قوانین دین جنبه اجرائی پیدا میکند
مذهب:
مذهب در لغت راه وروش است
ودر اصطالح:
عبارت از مجموعه نظریات وبر داشت های اجتهادی از نصوص وقواعد اساسی
دینی است که توسط امامان ومجتهدان فقهی در امور فرعی دین برای مردم
بیان شده است وچون مبنی اجتهادی دارند احتمال خطاء وصواب را دارد
درس پنجم
اساسات ایمان در جهان بینی اسالمی
باور داشتن به شش چیز!
اهلل
مالئکه
کتب
رسل
روز آخرت
تقدیر
ایمان به اهلل از ارزش واهمیت خاصی بر خوردار است
حاال ایمان به اهلل دربرگیرنده دو نکته است
الف :اثبات وجود اهلل
ب :یگانگی اهلل
دالئل عقلی در باره وجود اهلل زیاد است
برهان نظم از بزرگترین دالئل عقلی:
کتبی که از دیدگاه دانشمندان پیرامون وجود اهلل نوشته شده وسبب
آن برهان نظم است:
-1تجلی خدا در عصر ساینس که( 30تن از دانشمندا نوشته اند)
-2ساینس به سوی خدا دعوت میکند(از کریسی مورسین)
-3دالئل توحید (از شیخ جمال الدین قاسمی)
برهان نظم به شکل کلی :در دنیا مجموعهای منظمی وجود
دارد
نظم در لغت :آراستن ،به رشته کشیدن مروارید ومرتب نمودن
در اصطالح :عبارت است از گرد آمدن اجزای متفاوت با کیفیت وچه
گونگی مخصوص در یک مجموعه به گونه هماهنگ که هدفی خاص
را معین میکند
به طور مثال :ساعت که از اجرزیای متفاوت تشکیل شده وبا نطم
خاص حرکت میکند
وچشم انسان :که در آن آب شور آفریده شده تا مکروبها را از بین
ببرد و..
نمونه از اعترافات دانشمندان ص 52
بداهت وجود اهلل در کتب آسمانی:
الف :در کتب قبل از قرآن کریم
ب :در قرآن کریم
حاال :منطق قرآن در باره وجود اهلل این است:
{أَفِی اللَّهِ شَکٌّ } [إبراهیم]10 :
واز آیات آشکار میگردد که:
الف :باور به اهلل
ب :گرایش به سوی او
ج :میل به پرستش او امری فطریست
کلمه فطرت:
از ماده فطره و آن شگافتن چیزی را گویند که
گویا آفرینش شگافتن نور از ظلمت است
فطرت در قرآن کریم ص 56----55
در قرآن کریم کلمه فطرت ومشتقات آن به کثرت وارد شده است
پس موضوع خلق این دنیا وقتی مطرح شود نیاز است پیرامون خالق
وآفریده گار هم صحبت کنیم که آیا وجو دارد ویا خیر؟
مردم عر رسالت با تمام مشکالتی که داشتند ومشرک و...
بودند قرآن کریم خبر داده که خدا را قبول دارند:
{وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ
لَیَقُولُنَّ اللَّهُ} [العنکبوت]61 :
{وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ نَزَّلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَحْیَا بِهِ الْأَرْضَ مِنْ بَعْدِ مَوْتِهَا
لَیَقُولُنَّ اللَّهُ } [العنکبوت]63 :
{وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ لَیَقُولُنَّ خَلَقَهُنَّ الْعَزِیزُ
الْعَلِیمُ} [الزخرف]9 :
شش
ردس م
توحید ومظاهر شرک
توحید مصدر است لغتا یگانه دانستن معنی میدهد
در اصطالح :عبارت از اقرار وباور داشتن به یگانگی اهلل در ذات ،صفات
ونامها ویکتا دانستن اهلل در آفرینش کائنات پرستش وعبادت در تمام
امور زندگی
تمام اعمال وکردار انسان بخاطر اهلل است:
{قُلْ إِنَّ صَلَاتِی وَنُسُکِی وَمَحْیَایَ وَمَمَاتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ} [األنعام:
]162
انواع توحید:
توحید