Struktura i fizyczne

właściwości błon
Wykład 4
Wykład biologicznych
9 połowa XVII w. – Robert Hooke jako
pierwszy zaobserwował komórki pod
mikroskopem.

9 1890 r. – Ernst Overton zauważył, że

substancje nie polarne przechodzą
przez błony łatwiej niż substancje
polarne.
9 1925 r. – doświadczenie Gortela
i Grendela
9 1935 r. – Model Daniellego
i Davsona
9 1960 r. – wprowadzenie techniki
freeze fracturing
 Freeze fracturing
lód

Kierunek
rozłupywania

Warstwa wewnętrzna
Warstwa zewnętrzna
 Freeze fracturing
białko transmembranowe

Kierunek
rozłupywania
9 1972 r. – Singer i Nicolson
przedstawiają model płynnej mozaiki

Białka integralne

lipidy
Białka powierzchniowe
Składniki błon biologicznych

• lipidy

• białka
6CH2OH
OH
• cukry O

OH
OH
 Skład błon biologicznych
Białka Lipidy
rodzaj błony % %
Błony plazmatyczne:
Erytrocyty 49 43
Komórki wątroby 54 36
mielina 18 79
Błona jądra komórkowego 66 32
( n. envelope)
siateczka endoplazmatyczna 62 27
Mitochondrium:
błona zewnętrzna 55 45
błona wewnętrzna 78 22
Frakcja lipidowa

• fosfolipidy

• glikolipidy

• cholesterol
 Fosfolipidy
Fosfatydyloetanoloamina fosfatydyloseryna Fosfatydylocholina sfingomielina
PE PC
CH
+ CH3 CH3 3 CH3
+ NH 3 CH3 CH 3
NH 3
+ N + N
CH2 H C COO CH 2
CH 2
CH 2
CH2 CH
O CH 2
- O
2
O P O - O
O
-
O
O P O - O P O
O P O
CH2 CH CH2 O
O
CH 2 CH CH 2 O
O O HO CH CH CH 2
CH 2 CH CH 2
O O
C OC O O O CH NH
C O C O
C O C O CH C O
 Asymetria lipidów w błonie
% Zewnętrzna monowarstwa
100
80 Fosfatydylocholina
60 Fosfatydyloetanoloamina
40
Fosfatydyloseryna
20
Fosfatydyloseryna
0 + Fosfatydyloinozytol
20
Sfingomielina
40
60
80
100 Wewnętrzna monowarstwa
Ludzkie Płytki krwi Komórki
erytrocyty świni wątroby szczura
 Cholesterol Cz. hydrofobowa

HO

H
H

Cz. hydrofilowa
Asymetria lipidów w błonie
Asymetria białek w błonie

Umocowanie białek w błonie

 Asymetria błony
1. Lipidy:
9 Inny skład chemiczny monowarstw lipidowych
9 Występowanie domen
2. Białka:
9 Różne białka po stronie wewnętrznej
i zewnętrznej błony

3. Cukry:
9 Występują głównie po zewnętrznej stronie
błony
 Płynność błon biologicznych

rotacja
Dyfuzja boczna

flip-flop
Czynniki wpływające na płynność
błony
¾ temperatura
¾ długość węglowodorowych łańcuchów

¾ liczba wiązań podwójnych

¾ zawartość cholesterolu
¾ oddziaływania lipid – białko
¾ oddziaływania lipid – lipid
 Wpływ temperatury na płynność
błon
Spadek
Wzrost
temperatury

W określonej temperaturze układ przechodzi ze stanu

ścisłego upakowania (żel), do stanu, w którym łańcuchy
węglowodorowe ulegają pofałdowaniu i tracą
uporządkowanie w płaszczyźnie błony (zol).

Zjawisko to nazywane przejściem fazowym a temperatura,

której zachodzi – to temperatura przejścia fazowego.
 Wpływ długości łańcuchów
węglowodorowych na płynność błon

Im dłuższe łańcuchy węglowodorowe tym wyższa

temperatura przejścia fazowego.
 Wpływ liczby wiązań podwójnych
(nienasyconych) na płynność błon

Im więcej wiązań nienasyconych

tym niższa temperatura przejścia
fazowego..
Temperatura przejścia fazowego (oC)
Liczba węgli Liczba wiązań

a
in
a

m
lin
podwójnych

a
w łańcuchach

ho

lo
no
loc

ta
węglowodorowych w łańcuchach

dy

oe
ty

yl
yd
s fa
węglowodorowych

at
fo

sf
fo
18 0 55 71
18 1 -15,8 -16
Wpływ cholesterolu na płynność błon

W błonach zawierających lipidy o

przewadze wiązań nasyconych –
cholesterol zwiększa płynność
błony

W błonach zawierających lipidy o

wiązaniach nienasyconych –
cholesterol zmniejsza płynność
błony
 Główne cechy
modelu płynnej mozaiki

9 niezależne występowanie białek

integralnych i powierzchniowych

9 asymetria rozmieszczenia lipidów

i białek

9 płynność
 Funkcje błon
9 bariera dzięki której komórka
zachowuje odrębny skład
9 kontrolują transport substancji do i z
komórki
9 zapewniają przenoszenie informacji
pomiędzy wnętrzem komórki i jej
otoczeniem
9 stanowią strukturalną podstawę
właściwego funkcjonowania wielu enzymów
9 rozpoznawanie obcych komórek