ERDI AROKO MUSIKA ERLIJIOSA

ETA PROFANA
1. KANTU JAINKOTIARRA EDO KANTU
GREGORIANOA
2.MUSIKA GIZATIARRA.ZALDUN AMODIOA
3.INSTRUMENTUEN AURKIKUNTZA
4.POLIFONIAREN AURKIKUNTZA
1. KANTU JAINKOTIARRA EDO KANTU GREGORIANOA

1.1.Jatorria. Jainkoa gurtzeko musika

Mendebaldeko musika graziarrek sortu zuten , artea , filosofia eta antzerkia bezalaxe.
Baina greziarrek Pitagorasen eta Platonen garaian , gizakiaren perfekziorako arte gisa
hartzen zuten musika.
Espiritu horretatik abiatuta sortu zen kristautasuneko musika. Musika bide bat
Jainkoarekin harremanetan jartzeko izan zen . Hori zen kantu gregorianoaren funtsa.

1.2 Ezaugarriak

Kantu gregorianoak hainbat berezitasun ditu, gure gaur egungo musikarekin alderatuta:

*Zortzi eskala erabiltzen ditu- eskala horiei modu deritze.

*Erritmoa askea du .
*Ahots bakarrean kantatzen da “ a capella “.
*Musika tresnen akonpainamendurik gabe ; hau da , “ monodikoa”.
*Latinez abesten da .
*Testu erlijioso bati loturiko musika

1.3 Gregoriano motak

Silaba bakoitzeko nota kopuruaren arabera, hiru estilo nagusi bereizten dira kantu
gregorianoan:

*SILABIKOA- nota bat , silaba bakoitzeko

*PNEUMETIKOA - bi edo hiru nota , silaba bakoitzeko
*MELISMATIKOA-oso dotorea , hiru nota baino gehiago silaba bakoitzeko

SILABIKOA - 4
NEUMATIKOA

MELISMATIKOA
1.4 Idazketa musikalaren sorrera

Denborarekin , musikagileei hotsak idazteko premia sortu zitzien ezinezkoa gertatzen

baitzitzaien musika guztiak buruz gogoratzea.

Hasieran, pneuma deritzen zeinu batzuk jartzen zituzten latinezko hitzen gainean ; zeinu
horiek doinuak gora edo behera egiten zuen gogoratzeko besterik ez ziren, ordea,
hemen behean proposatzen dizugun adibidean ikus dezakezunez . Gorriz idatzita daude

NOTAZIO MOTA

PNEUMATIKOA-
KARRATUA-GAUR EGUN

Azkenik, Guido de Arezzokoak tetragram deritzen lau lerroak asmatu zituen , nota
guztiak kokatzeko eta dagoeneko ezagunak dituzun izenak jarri zizkien notei: do , re,
mi, fa, sol ,la ,si
Xv . Mendean , pentagramaren gainean idazten hasi zen musika, gureen antzeko
zeinuekin eta nota neurtuekin .

San Joan himnoa

1.5 Kantu gregorianoaren estetika eta xedea

Musika gregorianoa trinkoa eta orekatsua da , arte kontzentratua entzulea nahiz

abeslaria halako nirvana moduko batera eramaten dituena, eta xede erlijiosoa du,
funtsean.

Sinestunaren arima Jainkoarengana hurbiltzea da, hain zuzen ere, musika honen
helburua da , eta gizartearen izaera erlijiosoaren eraginez hartu zuen bide hori.

Ezaugarri horiek guztiak erromaniko deritzon estilo artistikoan ageri dira; izan ere ,
gregoriar kantuak musikan izan zuen egitekoa bete zuen erromanikoak artean .

San
Salvador
monaterioa
( Burgos )

Antzinako musikak monasterioetako liburutegietan gordeta

daude, meza liburu, ereserki liburu edo kantu liburun
deritzenetan . Liburu horiek miniatura zoragarriz apainduak
izaten dira, eskuineko argazkian ikus dezakezunez
2. MUSIKA GIZATIARRA.ZALFUN AMODIOA

2.1 Trobadoreen musika : trobadoreak eta trobalariak

TROBADOREA

Definizioa-----Poeta musikariak dira, eta zaldun amodioa kantatzen dute

Motak ----Trobadoreak ----oc hizkuntzan kantatzen zutenak

----Trobalariak------oil hizkuntzan kantazen zutenak
–--Minnesinger------ alemanez kantazen zutenak

Lana ----biola, harpa , lauta eta perkusio instrumentuak erabiltzen zituzten

erritmoa markatzeko

Trobador ospetsuenak---Guillermo IX a ( Akitaniako dukea )

---Bernat de Vetandorn
---Adam de halle ( 1240-1288)

JUGLAR

Definizioa----musika tresnak jo, kantatu, dantzatu eta

pantominak egin ohi zituztenak

2.2 Alfonso X.a Jakitunaren Kantigak

Espainian arte musical berezi sortu zen garai hartan ; arte horren erakusgarri
nagusiak Alfonso X .a Jakituna erregearen kantigak dira
Obra horretan askotariko 417 doinu daude bilduta .
ERRITMOA

TROKAIKOA ZURIA BELTZA _____________ òo

JANBIKOA BELTZA ZURIA _____________ oò

DAKTILIKOA ZURIA BELTZA BELTZA ____________ óoo

ESPONDAIKOA ZURIA+PUNTU ZURIA+PUNTU __________ O+O+

TRIBAKOA BELTZA BELTZA BELTZA ____________ ooo

3. INSTRUMENTUEN AURKIKUNTZA

Musika tresnak

Erdi aroko musika tresnak honel bereiz daitezke:

Hari instrumentuak : HARPA SALTERIOA ARABITA BIOLA EDO FIDULA

ORGANISTRUMEDO ZANFONA

Haize instrumentuak: DULTZAINA EDO TXIRIMIA TRONPETA EDO AÑAFILA TXIRULA

GAITA EDO KORNAMUSA ORGANO ERAMANGARRIA

Perkusio instrumentuak: DANDORRA EDO DANBOLINA ZINBALOAK

4.POLIFONIAREN AURKIKUNTZA

41.POLIFONIAREN JATORRIA

POLIFONIA

Definizioa -----Aldi berean entzuten dirren hainbat ahotseko

kantua da .

Hitza---Izena grezierazko poli ( zenbait ) eta fonos ( ahots )

hitzen elkarketatik dator .

Polifonia ez da musika lineala ( monodikoa ) musika gregoriana

bezala; aldi berean entzuten diren zenbait ahotsek osatua denez ,
nolabaiteko egitura bertikala bide du

Musika polifonikoan bi aldi bereizten dira :

*Ars Antiqua , XIII mendera bitartean

*Ars Nova XIV. Mendean sortua

Polifoniak kantu gregorianoan du jatorria ; kantu gregorianoko

ahotsari bigarren ahotsa erantsiz sortu zen.

Elizak liturgia kantua edo gregorianoa aberasteko modu gisa onartu

zuen polifonia

ORGANUMA

Definizioa---Doinu gregoriano bati- kantu irmo ahots nagusi

deritzonari – laugarreneko edo bosgarreneko
distantzian bigarren ahotsa gehitzean datza;
bigarren ahots horri organo ahots deritzo
 ORGANO AHOTSA
AHOTS NAGUSIA

MOTETEA

Definizioa---Ahots bakoitza bere hitzak kantatzen ditu, eta

erritmoa ere desberdina dute

Hori dela eta , musika bizi eta modernoa da. Motetean hitz
profanoak eta erlijiosoak nahasten dira .

Jaiotza---Parisko eskolan

Kide ospetsuenak ---Magister Leoninus ( Leonin )

---Magister Perotinus (Perotin )

ARS NOVA

Erdi aroko polifonikoak xiv.mendean jo zuen goia

kide ospetsuena ----Guillermo de Machaut ( 1300-1377)

egin zuen Notre Dameko Meza