Professional Documents
Culture Documents
GRUPA I
1. Ab initio nullum semper nullum
To co jest od początku nieważne, jest zawsze nieważne.
art. 58 KC §1. Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy
jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, obejście ustawy jest
zawsze niezgodne z ustawą.
2. Accessio cedit principali
Przyrost przypada rzeczy głównej, temu co główne.
art. 193 KC: Zasada rzymskiego prawa rzeczowego, która odnosi się do jednego z
pierwotnych sposobów nabycia własności, tj. akcesji (przyjęcia i zmieszania) – własność
rzeczy głównej o większej wartości rozciąga się na wartość poboczną (tzw. Przyłączenie), np.
budynek jest akcesją gruntu.
3. Actor sequitur forum rei
Powód idzie za pozwanym.
Art. 27 §1 KPK: Podstawowa zasada procesowa – tzw. Zasada właściwości miejscowej –
sądem właściwym jest sąd zamieszkania pozwanego.
4. Actori incumbit probatio
Na powodzie spoczywa ciężar dowodu.
Zasada prawa rzymskiego oznaczająca, że dochodzący swego roszczenia musi je udowodnić.
art. 6 KC: Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki
prawne.
5. Actus simulatus nullius est momenti
Czynność pozorna jest nieważna.
Pozorność (symulacja) zachodzi wtedy, gdy strony procesowe umawiają się na dokonanie
danej czynności prawnej zewnętrznie poprawnej bez jej konsekewencji. Czynność pozorna
jako sprzeczna z wolą nie ma znaczenia prawnego z powodu braku woli wywołania skutków
wprawnych.
6. Adoptio naturam imitatur
Przysposobienie naśladuje naturę.
Zasada rzymskiego prawa rodzinnego – stosunki pomiędzy przysposobionym, a
przysposabiającymi powinny być identyczne jak w rodzinie naturalnej.
7. Agere non valenti non currit praescriptio
Przedawnienie nie biegnie względem tego, kto jest niezdolny do dochodzenia swych roszczeń
przed sądem.
Przedawnienie jest tradycyjną instytucją prawa cywilnego, która ogranicza w czasie
możliwość dochodzenia roszczenia. Do przedawnienia dochodzi na skutek niewykonywania
roszczenia przez określony w ustawie okres czasu a więc minął czas jego wymagalności.
Wymagalność to możliwość żądania przez uprawnionego spełnienia świadczenia.
8. Ambulatoria est voluntas testatoris usque ad mortem
Wola spadkodawcy, testatora może być zmieniana aż do śmierci.
Zasada, w myśl której wola spadkodawcy może być zmieniana aż do momentu śmierci. Po
stwierdzeniu zgonu dokonuje się jedynie realizacji ostatecznej wersji.
9. Appellatione extinguitur iudicatum
Apelacja znosi wyrok.
art. 444 KPK: Od wyroku sądu pierwszej instancji stronom, podmiotowi określonemu w art.
416, a pokrzywdzonemu od wyroku warunkowo umarzającego postępowanie, wydanego na
posiedzeniu, przysługuje apelacja, chyba że ustawa stanowi inaczej.
10. Audiatur et altera pars
Niech będzie wysłuchana i druga strona. / Należy wysłuchać drugiej strony.
Zasada procesowa, art.6 KC: Mówi o tym, że nie wolno wydawać wyroku bez wysłuchania
obu stron, chyba że strona zrezygnuje z dowodu z zeznań. Sąd powinien dążyć do zbadania
wszystkich aspektów sprawy - ZASADA KONTRADYKTORYJNOŚCI
11. Bis de eadem re agere non licet
Nie wolno procesować się dwa razy w tej samej sprawie.
art.17 §1 KPK: Nie można wytaczać pozwu w sprawie już osądzonej i zakończonej
prawomocnym wyrokiem (art.199 §1 KPC). Podobnie w prawie polskim, ponowne
dochodzenie tego samego roszczenia od tej samej osoby uzasadnia odrzucenie pozwu w
procesie cywilnym, a wszczęcie ponownego postępowania karnego co do tego samego czynu
tej samej osoby jest podstawą dla umorzenia postępowania. Paremia tłumaczona na
podstawie słów Gaiusa.
12. Cogitationis poenam nemo patitur
Nikt nie ponosi kary za myślenie.
Osądzonym można być tylko za czyn, który rzeczywiście zaistniał; zamiar nie stanowi
podstawy do osądzenia kogoś. Przestępstwem jest tylko czyn dokonany. Prawo karne nie
wykracza w sferę myśli podmiotu, dopóki nie zostaną one uzewnętrznione i zamienione w
czyn.
13. Confessio est regina probationum
Przyznanie się do winy jest królową dowodów.
art. 7 KPK: Współcześnie owa zasada nie obowiązuje. Przyznanie się do winy oskarżonego
jest dowodem nadrzędnym. Sąd w tej sytuacji może zrezygnować z przeprowadzenia
dalszego postępowania dowodowego, a sprawę kończy prawomocny wyrok. Zasada ta miała
prędzej zastosowanie w średniowieczu i na dzień dzisiejszy jest już nieobowiązująca.
Zastąpiona została zasada swobodnej oceny dowodowej, na podstawie której organy
postępowania kształtują swe przekonanie na podstawie całości materiału dowodowego.
14. Consensus facit nuptias
O zawarciu małżeństwa decydują zgodne oświadczenia woli.
art. 1057 § 1 P. kanonicznego. Reguła wywodząca się z zasady konsensualizmu przy
zawieraniu związków małżeńskich. Małżeństwo powstaje poprzez dokonanie czynności
prawnej o charakterze formalnym. art. 1 § 1 KRO: Małżeństwo zostaje zawarte, gdy
mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego
oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński.
15. Contractus ab initio voluntatis est, ex post facto necessitatis
Zawarcie kontraktu jest dobrowolne, ale wykonanie przymusowe.
art. 353 KC: Zawarcie umowy pomiędzy stronami ma charakter dobrowolny, jednak po
podpisaniu jej na stronach spoczywa obowiązek spełniania zawartych w niej ustaleń. Ta
sentencja rzymska mówi o dobrowolności zawarcia kontraktu i o jego przymusowym
wykonaniu. Na tej podstawie wierzyciel może domagać się spełnienia świadczenia,
natomiast dłużnik musi świadczenie spełnić. Gdy dłużnik nie spełnia świadczenia,
wierzycielowi przysługuje prawo wystąpienia do sądu z odpowiednim roszczeniem.
16. Crimina morte extinguuntur
Przestępstwa wygasają wskutek śmierci sprawcy.
art.17 §1 KPK: Po śmierci sprawcy nie osądza się go za popełnione przestępstwa, a trwające
postępowania zostają umorzone.
17. Da mihi factum, dabo tibi ius
Daj mi okoliczności faktyczne, a ja wskażę Ci prawo.
Interpretacja działań powinna się opierać na faktach, którym odpowiadają konkretne
artykuły. W postępowaniu przed sądem strona ma jedynie dostarczyć dowody, bez
konieczności wskazania podstawy prawnej. Leży to w kompetencjach sądu.
18. Debet quis iuri subiacere, ubi deliquit
Podlega się prawu miejsca dokonania przestępstwa.
Przywołaną sentencję można odnieść do współczesnej zasady właściwości miejscowej sądu,
czyli wskazania, który z równorzędnych sądów będzie musiał procedować w konkretnej
sprawie jako sąd pierwszej instancji. Pierwszorzędne znaczenie ma miejsce popełnionego
przestępstwa. Gdy przestępstwa popełniono w okręgu kilku sądów - właściwym sądem
będzie ten, w którego okręgu najpierw zostało wszczęte postępowanie przygotowawcze
prowadzone np. przez prokuraturę.
19. Dies interpellat pro homine
Termin wzywa za człowieka.
art. 476 KC: Terminy ustawowe są obowiązujące bez powiadomienia z urzędu – należność
staje się zawsze wymagalna w tej sytuacji. Niewywiązanie się z tego obowiązku powoduje
popadnięcie w zwłokę.
20. Dura lex, sed lex
Surowe prawo, ale prawo
Niezależnie od tego, jak brutalne konsekwencje niesie za sobą prawo, jest ono obowiązujące i
nie można się od niego odwołać na tej podstawie.
21. Ei incumbit probatio, qui dicit, non qui negat
Ciężar dowodu spoczywa na tym, kto twierdzi, nie na tym, kto zaprzecza.
art.6 KC: To oskarżający musi udowodnić winę pozwanego za pomocą wszelakich dowodów
(świadkowie, dowody rzeczowe, etc.)
22. Et non facere, facere est
Powstrzymanie się od działania jest także działaniem.
art.353 §2 KC: Sentencja dotyczy świadczenia, które może polegać nie tylko na działaniu, ale
także na zaniechaniu (tj. powstrzymaniu się od działania) – o świadczenie zaniechania
wierzyciel może wnioskować przed sądem.
23. Factum executoris factum partis
Czynność przedstawiciela jest czynnością strony.
art. 95 § 2 KC: Czynność prawna dokonana przez przedstawiciela w granicach umocowania
pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego.
24. Furiosi voluntas nulla est
Chory umysłowo nie ma woli; nie jest zdolny do wyrażenia woli.
art. 82 KC: Nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek
powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie
decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju
umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności
psychicznych. Nie wiadomo czy osoba chora zrobiła coś świadomie, czy nie, więc uznajemy,
że nie miała woli. Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do
czynności prawnych, jest nieważna. Jednakże gdy osoba niezdolna do czynności prawnych
zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących
sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że
pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych.
25. Genus perire non censetur
Uważa się, że gatunek nie ginie.
art. 357 i 459 KC: Rzymianie dzielili rzeczy na specyficzne i rzeczowe (gatunkowe).
Powodowało to ich specyficzny podział przy sprzedaży/kupnie. W przypadku rzeczy
gatunkowych jakiekolwiek niedotrzymanie umowy prowadzi do podwójych sankcji karnych i
odmiennego kształtowania obowiązków sprzedającego, z racji ich wymiennego charakteru.
Jeżeli przedmiot świadczenia jest oznaczony indywidualnie co do tożsamości to w przypadku
zgubienia bądź zniszczenia rzeczy przez przypadek dłużnik zostaje zwolniony z obowiązku
świadczenia wobec wierzyciela, natomiast gdy rzecz oznaczona jest co o gatunku to dłużnik
musi zastąpić daną rzecz innym egzemplarzem tego samego gatunku.
26. Hereditas nihil aliud est, quam successio in uniwersum ius, quod defunctus habuerit
Spadek jest wejściem w ogół praw zmarłego.
Osoba dziedzicząca po przedstawieniu testamentu ma pełnię praw, jeśli chodzi o
dysponowanie dobrami jej zapisanymi, a także uprawnieniami, które odziedziczyła po
zmarłym.
27. Ignorantia iuris nocet, ignorantia facti non nocet
Nieznajomość prawa szkodzi, nieznajomość faktu nie szkodzi.
Nieznajomość prawa nie chroni przed sankcjami/brak znajomości faktów w danej sprawie
nie grozi sankcjami.
28. Impossibilium nulla obligatio est
Zobowiązanie do świadczenia rzeczy niemożliwych nie istnieje.
W momencie zawarcia świadczenia, jego przedmiot musi być faktyczny zarówno pod
względem prawnym, jak i formalnym. Jest to podwalina jednej z podstawowych zasad
praworządności i koncepcji tzw. Wewnętrznej moralności prawa, która oznacza, iż dobre
prawo nie wymaga od adresata niemożliwego. Nie powinien więc istnieć konflikt między
chęcią spełnienia obowiązku postępowania zgodnie z przepisami prawnymi, a rzeczywistą
możliwością jego realizacji.
29. In conventionibus contrahentium voluntas potius quam verba spectanda sunt
Przy zawieraniu umów uwzględnia się bardziej wolę stron, niż ich słowa.
art.65 KC: Oświadczenie woli zawarte przez strony stanowi podstawowe źródło rozstrzygania
sporów między stronami.
30. In dubio pro reo
W razie wątpliwości na korzyść pozwanego./Sprawy wątpliwe należy rozstrzygać na korzyść
pozwanego.
W przypadku jakichkolwiek wątpliwości należy je rozstrzygać na korzyść oskarżonego.
31. In poenam heres non succedit
Kary spadkobierca nie dziedziczy./Spadkobierca,dziedzic nie dziedziczy kary nałożonej na
spadkodawcę.
art. 922 KC: Kary nałożone w trybie kodeksu karnego na spadkodawcę nie przechodzą na
spadkobiercę.
32. Iura novit curia
Sąd zna prawo.
Strony w tym postepowaniu mogą dowodzić jedynie faktów (facta probatur), natomiast nie
jest ich zadaniem przekonywanie sądu w zakresie obowiązywania określonego przepisu
prawnego i sposobu jego wykładni. Fachowa wykładnia jest objęta domniemaniem wyłącznej
kompetencji sądu.
33. Iuris praecepta sunt haec: honeste vivere, alterum non laedere, suum cuique
tribuere
Nakazy prawa są następujące: uczciwie żyć, nie szkodzić drugiemu, oddawać każdemu co
mu się należy.
Paremia ta wyjaśnia obowiązki nałożone przez prawo względem obywatela tak, aby ten nie
wchodził w zatarg z obowiązującymi przepisami. Życie zgodne z tymi zasadami likwiduje
ryzyko sporów.
34. Ius est ars boni et aequi
Prawo jest sztuką stosowania tego, co dobre i słuszne.
Podstawowa odpowiedź na pytanie: Czym jest prawo? – Stanowi zasadę mówiącą, iż
wszelkie regulacje prawne powinny się zawierać w ramach słuszności i dobra publicznego.
Wskazuje pewne wartości, jakimi ma się posługiwać ten, kto prawo stosuje i ten, kto prawo
tworzy. Odnosi się do najbardziej podstawowych aspektów moralnych prawa, tzn przekazuje,
że stanowienie prawa powinno opierać się na tych dwóch czynnikach. Bonum (dobro) i
aequium (słuszność) jako wartości stanowią podstawę prawa i wymagają ciągłego
stosowania.
93. Usucapio est adiectio dominii per continuationem possessionis temporis lege
definiti
Zasiedzenie jest nabyciem własności na skutek ciągłego posiadania przez oznaczony prawem
czas.