INDICE

1. CONTEXTUALIZACIÓN.

1.1. DATOS IDENTIFICATIVOS DO CENTRO NO QUE SE UBICA A PROGRAMACIÓN

E DO CONTORNO.
1.2. CARACTERÍSTICAS XERAIS DO ALUMNADO.

2. OBXECTIVOS E CONTIDOS POR ÁREAS DE APRENDIZAXE.

➢ OBXETIVOS XERAIS
➢ CONTIDOS DOS PROXECTOS: O CORPO E O ESPAZO
2.1. ÁREA DE COÑECEMENTO DE SÍ MESMO E AUTONOMÍA PERSOAL
2.2. ÁREA DE COÑECEMENTO DO CONTORNO
2.3. ÁREA DE LINGUAXES: COMUNICACIÓN E REPRESENTACIÓN

3. METODOLOXÍA

3.1. PRINCIPIOS METODOLÓXICOS.

3.2. METODOLOXÍA POR PROXECTOS.
3.3. ORGANIZACIÓN DO ESPAZO.
3.4. ORGANIZACIÓN DO TEMPO.
3.5. RELACIÓN COAS FAMILIAS.
3.6. ATENCIÓN Á DIVERSIDADE.

4. ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES.

➢ COMPETENCIAS BÁSICAS
➢ SECUENCIAS DIDÁCTICAS DOS PROXECTOS: O CORPO E O ESPAZO
4.1. INTELIXENCIA LINGÜÍSTICA
4.2. INTELIXENCIA CORPORAL.

1
4.3. INTELIXENCIA MUSICAL
4.4. INTELIXENCIA ESPACIAL.
4.5 INTELIXENCIA LÓXICO-MATEMÁTICA.
4.6. INTELIXENCIA INTRA E INTERPERSONAL.
4.7. INTELIXENCIA NATURAL E CIENTÍFICA.

➢ PLAN LECTOR
➢ PLAN DE CONVIVENCIA
➢ TICS
➢ ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS

5. RECURSOS A EMPREGAR.
5.1. PERSOAIS
5.2.MATERIAIS

6. AVALIACIÓN.
6.1. INSTRUMENTOS
6.2. TEMPORALIZACION
6.3. CRITERIOS
6.4. AUTOAVALIACIÓN

7. REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS E LEXISLATIVAS.

2
 1. CONTEXTUALIZACIÓN

1.1. DATOS IDENTIFICATIVOS DO CENTRO NO QUE SE UBICA A

PROGRAMACIÓN E DO CONTORNO.

O C.E.l.P San Francisco Xabier está situado no centro da cidade da Coruña nunha

área comercial de moita influencia.

O centro está formado por un edificio que conta con 6 aulas de Infantil, e 13 aulas

de primaria e unha zona de administración.

Ademais das aulas ordinarias de Infantil, Primaria o noso centro consta das

seguintes instalacións:

- Pavillón polideportivo (compartido co Concello, que o utiliza como Pavillón

Municipal fóra do horario lectivo)

- Pista polideportiva ó aire libre con zona cuberta.

- Biblioteca

- Aulas de Música, Lingua Estranxeira, Informática, Psicomotricidade, Pedagoxía

Terapéutica e Audición e Linguaxe

- Comedor escolar.

En canto ás familias, a meirande parte dos pai/nais do alumnado deste centro

tiveron os seus fillos entre os 30 e os 35 anos. Debido a que en moitas familias

traballan tanto o pai como a nai, un nº considerable de alumn@s son atendidos por

outros familiares, principalmente avós, cando saen da escola.

En canto ao traballo das familias, predominan as familias que traballan no sector

servizos e para a administración.

3
 A presente programación didáctica desenvolverase durante o curso 2020/2021

nun grupo de 17 alumnos/as de 6º nivel de Educación Infantil. O grupo está formado

por 9 nenos e 8 nenas. A lingua materna da maioría do alumnado é o castelán.

No grupo hai un alumno con necesidades educativas especiais derivadas dun

retraso da linguaxe diagnosticado polo Servizo de Atención Temperá do Hospital

Materno Infantil Teresa Herrera da Coruña.

Esta programación de nivel vai destinada aos nenos/as de 5 anos, nesta idade os

cativos amosan unhas determinadas características evolutivas propias que é preciso

coñecer. A nivel xeral, e seguindo a Piaget, atópanse na etapa preoperatoria na que

poderemos dicir que accederán a unha autonomía motora, dominarán as regras básicas

da comunicación verbal, afianzarán a súa intelixencia psicomotora, internaranse no

ámbito do simbólico, adquirirán hábitos de interacción cos iguais e descubrirán a súa

propia identidade. Tendo en conta que calquera baremo pertencente a calquera autor

será meramente orientativo, xa que cada alumna/o ten o seu ritmo individual de

aprendizaxe, polo que plantexo a importancia dunha aprendizaxe socializada á vez que

individualizada.

O equipo docente que impartirá docencia no grupo está formado pola titora,

unha profesora especialista en EI, unha profesora especialista en inglés, un profesor

especialista en educación musical e unha profesora especialista en relixión católica.

Os espazos a utilizar serán a aula, o patio, sala de usos múltiples, biblioteca do

centro, aula de informática, aula de música e sala de audiovisuais.

4
 2. OBXECTIVOS E CONTIDOS POR ÁREAS DE
APRENDIZAXE

OBXETIVOS XERAIS

1. Construír a súa propia identidade e ir formándose unha imaxe positiva e axustada

de si mesmo, identificando as súas calidades persoais, tomando gradualmente
conciencia das súas emocións e sentimentos, e resolvendo tarefas e conflictos da vida
cotiá, individualmente e/ou coa axuda do grupo.
2. Observar e explorar o ceo, así como coñecer e buscar interpretacións a
fenómenos relacionados co universo, a lúa, o sol, as estacións, o día e a noite…
3. Desenvolver a autonomía progresivamente na realización de actividades habituais,
por medio do coñecemento e dominio do corpo, a través da asunción de
responsabilidades e iniciativas nos xogos, recunchos, talleres, e na interpretación do
mundo que nos rodea.
4. Enriquecer as capacidades afectivas e emocionais, tamén coas familias e o resto
da comunidade, a través de vivencias que poñan en xogo a valoración compartida da
beleza, a procura do coñecemento e a expresión de emocións e sentimentos.
5. Establecer relacións sociais satisfactorias en ámbitos cada vez máis amplos,
tendo en conta as emocións, sentimentos e puntos de vista dos demais, así como
adquirir gradualmente pautas de convivencia establecendo actitudes de cooperación e
de valoración da vida de grupo.
6. Favorecer o descubrimento e goce dos momentos sinxelos que nos brinda a
natureza, potenciando hábitos de vida saudable e un modelo de vida que modere o
consumismo e fáganos sentirnos responsables do resto do planeta.
7. Representar e expresar aspectos da realidade vivida, desexada ou imaxinada de
forma cada vez máis persoal e axustada aos distintos contextos e situacións,
desenvolvendo competencias comunicativas en diversas linguaxes e formas de
expresión, utilizando diferentes técnicas e recursos.
8. Espertar un sentimento de transcendencia, de pertenza a un mundo infinito,
descubrir a relatividad dos tempos e os espazos, e desenvolver a capacidade de
emocionarse ante os misterios da natureza.
9. Interesarse pola lectura e escritura en situacións da vida cotiá a través de
textos funcionais, valorando a linguaxe escrita como instrumento de comunicación,
representación e goce, e descubrindo no proceso os seus elementos básicos.

5
10. Utilizar a linguaxe oral e escrita para comprender e ser comprendido, para regular
a actividade, para lembrar e categorizar, para gozar e compartir.
11. Iniciarse nas habilidades lóxico-matemáticas para xestionar situacións
relacionadas coa actividade cotiá.

12. Coñecer, valorar e gozar algunhas manifestacións artísticas da nosa cultura, e a

reinterpretación do corpo humano que algúns autores elaboraron.
13. Recoñece-la beleza no corpo humano máis alá dos canons socialmente establecidos,
e valora-las diferenzas de sexo, raza, pel, peso,estatura, como unha riqueza.
14.Coñecer, valorar e gozar algunhas manifestacións artísticas da nosa cultura
mediterránea, como son os mitos gregos asociados a cada constelación, e a
reinterpretación do ceo que algúns autores (pintores, músicos, escritores…)
elaboraron.

2.1. ÁREA: COÑECEMENTO DE SI MESMO E AUTONOMÍA PERSOAL

 OBXECTIVOS

 Identificar a imaxe global de todo o corpo.

 Identificarse como “un mesmo” en relación cos outros.
 Recoñecerse como autor/a das propias conductas.
 Ter unha imaxe axustada e positiva de un mesmo/a, coñecendo e valorando as
limitacións do propio corpo.
 Identificar as principais partes do corpo.
 Identificar as principais articulacións.
 Descubrir as posibilidades de movemento do corpo e as diferentes posturas que
pode adoptar.
 Localizar os diferentes órganos dos sentidos e coñecer as súas funcións.
 Coñecer as características dos obxectos usando os sentidos.
 Adquirir control e coordinación nos movementos globais e segmentais do corpo.
 Descubrir e desenvolver a lateralidade dominante.
 Coñecer as nocións temporais, espaciais e de orientación básicas.
 Utilizar a coordinación e o control precisos para realizar actividades da vida
cotiá e de xogo.
 Diferenciar os tempos de movemento e repouso, axitación e relaxación.
 Realizar de maneira autónoma os hábitos elementais de hixiene persoal.
 Utilizar de maneira axeitada os espazos e materiais de uso máis habitual.
 Progresar na adquisición de hábitos de orde, constancia e planificación no
desenvolvemento das tarefas.

6
  Ter unha actitude de respecto cara ás outras persoas, e valoralas sen adoptar
actitudes discriminatorias.
 Identificar os propios sentimentos, emocións e necesidades e ser quen de
comunicarllos ós demais, así como de identificalos tamén nos demais.
 Aceptar pequenas frustracións e manifestar unha actitude tendente a superar
as dificultades que se plantexan, buscando nos demais a colaboración necesaria.
 Descubrir o xogo como medio que favorece o desenvolvemento persoal e as
relacións cos demais.
 Aceptar as regras dos xogos e das normas que rixen na escola

 CONTIDOS:
 Identificación da propia imaxe.
 Identificación das diferentes partes do corpo.
 Identificación do propio sexo.
 Identificación de sensacións tactís: duro/brando, frío/quente, suave/áspero,
liso/rugoso.
 Identificación de sensacións olfactivas: recoñecer diferentes olores.
 Identificación de diferentes sons: de animais, de transportes, da vida cotiá e
doméstica....
 Identificación das posturas que pode adoptar o corpo: de pé, sentado, deitado,
anicado, de xeonllos, de frente, de costas.
 Realización de movementos e desprazamentos polo espacio: cara adiante, cara
atrás, cara un/outro lado, cara á dereita/esquerda.
 Adecuación dos movementos de coordinación fina ás tarefas a realizar.
 Identificación das diferentes cores.
 Identificación das diferentes gradacións das cores.
 Experimentación con diferentes materiais para a obtención de diferentes
cores.
 Utilización axeitada de útiles e instalacións da escola.
 Realización autónoma de hábitos de hixiene.
 Realización de accións destinadas a crear un ambiente limpo, ordenado e
agradable.
 Identificar características físicas das persoas: morenas/loiras,
gordas/delgadas, altas/baixas, ...
 Identificar semellanzas e diferencias entre as persoas.
 Potenciar o xogo como un medio de aprendizaxe e para establecer relacións cos
demais.

2.2. ÁREA: COÑECEMENTO DO CONTORNO

7
 OBXECTIVOS:

 Explorar os obxectos do contorno, comparalos e clasificalos segundo a súa

forma, tamaño e cor.
 Identificar formas xeométricas fundamentais: círculo, triángulo, cadrado e
rectángulo e recoñecelas nos obxectos do contorno.
 Recoñecer as posicións espaciais elementais con respecto a un mesmo e a un
referente determinado.
 Identificar nocións temporais básicas.
 Empregar a escala numérica para contar, clasificar, ordenar elementos da
realidade.
 Recoñecer o uso do número na vida cotiá e iniciarse no rexistro de cantidades.
 Resolución de problemas que impliquen sinxelas operacións de adición e
sustración.
 Diferenciar as formas de agrupación de diferentes grupos sociais: familia,
escola,...
 Identificar os membros da familia e as funcións que desenvolven.
 Participar progresivamente dalgunhas das formas da vida en sociedade.
 Ter unha actitude positiva para coidar e compartir os xoguetes e obxectos
propios con outras persoas.
 Interesarse polas festas, costumes e tradicións do contorno.
 Respectar as normas de convivencia básicas nos distintos grupos sociais.
 Descubrir as relacións entre a propia actuación e as consecuencias que se
derivan dela.
 Coñecer as necesidades físicas do noso corpo: hixiene, alimentación, vestido...
 Explorar a través dos sentidos e clasificar os obxectos segundo as súas
características e as súas funcións.
 Observar os cambios que se producen na natureza co paso das distintas
estacións.
 Coñecer as utilidades da auga, valorar a súa existencia e facer un uso
responsable dela,
 Amosar unha actitude de respecto e coidado polo medio físico.
 Observar e descubrir os elementos da paixase natural, as características e
comportamentos dalgúns animais e plantas.
 Descubrir por comparación as diferenzas e semellanzas entre as persoas,
animais e plantas.
 Asumir responsabilidades sobre o coidado e a conservación do entorno.

 CONTIDOS:

 Comparación e clasificación dos obxectos segundo diferentes atributos.

8
 Identificación das grafías dos números e asociación coas diferentes
cantidades.
 Identificación dos obxectos por tamaños: grande, mediano, pequeno, alto, baixo.
 Identificación dos obxectos por grosor: gordo, delgado.
 Localización e ubicación dos obxectos no espazo, (en relación consigo mesmo e
dos obxectos entre si): enriba/debaixo, arriba/abaixo, dentro/fóra,
xunto/separado, preto/lonxe, no medio, arredor, na esquina.
 Realización de desprazamentos no espazo: a un lado/ ó outro, adiante/atrás,
esquerda/dereita.
 Identificación das distancias: preto/lonxe, xunto/separado, espallados.
 Recoñecemento dos cuantificadores: un/moitos/poucos/ningún, todo/nada,
enteiro/metade, cheo/baleiro.
 Identificación, nos obxectos do contorno, das formas: cadrado, triángulo,
rectángulo, círculo.
 Nocións temporais: agora/despois, primeiro/logo, mañá/tarde/noite,
antonte/onte/hoxe/mañá/pasado mañá, día, semana, fin de semana, mes. Os
días da semana.
 Exploración dos espazos e obxectos do colexio.
 Identificación das persoas que traballan no colexio.
 Orientación nos espazos habituais.
 Realización de tarefas ou encargos sinxelos.
 Colaborar co resto dos compañeiros e compañeiras na aula amosando disposición
para compartir e resolver conflitos.
 Identificar os membros da familia, valorando positivamente as relacións que
nela se establecen e as labores que cada un realiza dentro dela.
 Observación da paisaxe no outono. Tempo, froitas, árbores, roupa propia da
estación, ... O magosto.
 Observación e clasificación das diferentes árbores da escola.
 Celebración da festa do magosto.
 Observación e rexistro diario do tempo atmosférico.
 Utilización responsable do uso da auga.
 Realización de diversos experimentos con auga.
 Exploración dos alimentos a través dos sentidos.
 Observación da paisaxe no inverno. O clima invernal.
 Participación na festa do Entroido. Elaboración de disfraces sinxelos.
 Observación da paisaxe en primavera.
 Clasificación dos alimentos.
 Observación das características dalgunhas plantas.
 Clasificación dos animais. en función da súa alimentación, reprodución ou
hábitat.
 Observación da paisaxe no verán.

9
2.3. ÁREA DE LINGUAXES: COMUNICACIÓN E REPRESENTACIÓN

 OBXECTIVOS:

 Comprender as mensaxes que lle comunican outras persoas nas dúas linguas
oficiais, o galego e o castelán.
 Coñecer e utilizar o vocabulario referido a diferentes temas e situacións.
 Ordenar tres ou máis escenas dunha historia.
 Ter interese polos contos (populares e de nova creación), e por tódalas
producións literarias.
 Reproducir estruturas lingüísticas usadas como medio para lograr unha boa
comprensión e expresión oral.
 Utilizar as fórmulas convencionais de saúdo e cortesía.
 Expresar sentimentos, desexos e ideas mediante a linguaxe oral, axustándose
progresivamente ós diferentes contextos, situacións e interlocutores.
 Iniciarse na primeira lingua estranxeira de xeito lúdico,
 Ler, interpretar e producir imaxes como unha forma de comunicación.
 Desenrolar o interese pola lingua escrita como medio de información,
coñecemento e desfrute do tempo libre.
 Empregar utensilios e algunhas técnicas plásticas para comunicar vivencias,
desexos e intencións.
 Apreciar as producións artísticas propias e as dos demais.
 Iniciarse e continuar no coñecemento do mundo da arte desenvolvendo a
creatividade e o interese pola cultura artística.
 Diferenciar: son/silencio, ruídos longos/curtos, fortes/suaves, agudos/graves.
 Interesarse pola audición de obras musicais populares, clásicas e modernas.
 Participar en actividades de danza e ritmo.
 Recoñecer as posibilidades expresivas do propio corpo para comunicar
sentimentos propios e dos demais.
 Achegarse o coñecemento, emprego e valoración das TICS, como ferramenta de
busca de información, creación, expresión e comunicación.

 CONTIDOS:

 Ampliación do seu vocabulario a partir dos diferentes temas traballados na aula.

 Conversas sobre experiencias persoais.
 Audicións de contos, poesías, trabalinguas, etc. nas dúas linguas oficiais.
 Reprodución de contos, poesías, trabalinguas, adiviñas, etc.
 Observación e descrición de láminas, contos, etc.
 Comprensión de contos e aplicación oral das estruturas lingüísticas.

10
  Utilización de estruturas sintácticas sinxelas, así como das fórmulas de saúdo e
cortesía.
 Imitación e repetición de diferentes sons, palabras e enunciados relacionados
coa lingua estranxeira.
 Reprodución de contos, cancións ..... relacionados coa lingua estranxeira,
 Representación e dramatización de situacións cotiás.
 Diferenciación entre letras, debuxos e números.
 Escritura e recoñecemento do propio nome.
 Escritura colectiva e individual de palabras e textos.
 Resolución de sinxelos xogos de letras: sopas de letras, encadeados, adiviñas,..
 Actividades de edición de contos, xornais, textos informativos, .
 Observación de diferentes obras artísticas.
 Creación de obras propias a partir do traballo sobre a obra dos artistas.
 Exploración e utilización de materiais e técnicas para a expresión plástica.
 Audicións de diferentes obras musicais.
 Interpretación de cancións.
 Coñecemento, coidado e uso na medida das súas posibilidades das ferramentas
tecnolóxicas.

PROXECTO O CORPO

➢ COÑECEMENTO DE SI MESMO E AUTONOMÍA PERSOAL

1. Exploración do propio corpo a través da acción e dos sentidos.

2. Identificación e aceptación progresiva das características propias.
3. Utilización dos sentidos para obter sensacións do corpo propio e dos outros.
4. O corpo como instrumento para xogar e establecer relacións afectivas de
calidade.
5. O esquema corporal.
6. Percepción dos cambios no propio corpo co paso do tempo.
7. As referencias espaciais en relación co propio corpo.
8. As necesidades básicas do corpo: detección, satisfacción e control.
9. Control progresivo das emocións.
10. Aceptación e valoración de si mesmo e das súas características corporais.
11. Valoración das características dos demais e respecto ás diferenzas.
12. Participación e esforzo nos xogos e o exercicio físico.
13. Nocións básicas de orientación e coordinación de movementos.
14. Posibilidades de acción propias e dos demais.

11
15. Confianza nas propias capacidades e na axuda dos demais.
16. Identificación e control de sensacións e emocións.
17. Normas básicas e regulación do propio comportamento en saídas, talleres, xogos ...
18. Conciencia e satisfacción da propia competencia, persoalmente e como membro do
grupo.
19. Planificación secuenciada da acción para resolver situacións e alcanzar obxectivos.
20. Hábitos elementais de organización, constancia, atención, iniciativa e esforzo.
21. Aceptación das propias capacidades e límites.
22. Valoración e gusto polo traballo ben feito.
23. Iniciativa e interese por aprender cousas novas.
24.Habilidades de interacción e colaboración:compartir,esperar, escoitar, atender,
respectar, valorar ...
25. Utilización da asemblea e o diálogo que ten lugar nela como ferramenta para a
organización do traballo.
26. Precisión na manipulación de obxectos, pinceis, tesoiras, resgados pintura de
dedos ...
27. Control do ton, equilibrio e respiración nas dramatizacións e actividades
habituais.
28. Hábitos saudables e de hixiene para o coidado do corpo.
29. Accións e situacións que favorecen a saúde e xeran benestar.
30. Coordinación e control en actividades manipulativas de carácter fino.
31. A dor corporal e a enfermidade.
32. Identificación e valoración crítica ante factores e prácticas sociais cotiás que
favorecen ou non a saúde.
33. Valoración axustada dos factores de risco de certas condutas.
34. Adopción de comportamentos de prevención e seguridade en situacións habituais.
35. Hixiene bucodental.

➢ COÑECEMENTO DO CONTORNO

1. Aproximación á cuantificación de coleccións referidas a elementos de corpo.

2. Uso dos números cardinais referidos a cantidades manexables.
3. Aproximación á serie numérica e a súa utilización oral para contar.
4. Observación e toma de conciencia da funcionalidade e presenza dos números na
vida cotiá, nos seus diferentes usos: ordinal, cardinal, como código ...
5.Exploracióndos"númerosdomeucorpo":talla,n.ºdezapato,n.ºde ósos, n.º de dedos,
peso ...
6. Elaboración de hipótese acerca de números que están fóra do seu dominio como o
talle e o peso.

12
 7. Exploración e identificación de situacións en que se fai necesario medir.
8. Interese e curiosidade pola medida.
9. Busca e utilización de unidades de medida naturais como paso previo ós
instrumentos de medida convencionais.
10. Estimación intuitiva e medida do tempo a través dos cambios que o corpo
experimenta co seu paso.
11. Realización de desprazamentos polo espazo, tomando conciencia da situación de si
mesmo e do resto dos obxectos.
12.Clasificacións segundo atributos: dos ósos segundo tamaño, dos alumnos segundo
cor do pelo ou de ollos ...
13. Utilización de ferramentas lóxicas e topolóxicas para a presentación do corpo
humano.
14. Análise das relacións espaciais dalgunhas obras pictóricas.
15. O corpo humano como sistema complexo.
16. Os ósos, os músculos, o sangue e outros elementos que o noso corpo ten "dentro".
17. Os órganos máis importantes do noso corpo e o seu funcionamento.
18. Elaboración de hipótese e conxecturas sobre o funcionamento do corpo.
19. Exploración e uso dos utensilios que utilizamos para o coidado do corpo.
20. O coidado do corpo como responsabilidade.
21. Valoración do corpo como vehículo para demostrar afectos.
22. Identificación de trazos físicos que varían coa raza.
23. A diversidade nos trazos corporais como unha riqueza.
24. Valoración da importancia de hábitos de saúde para o coidado do corpo.
25. Resolución de situacións que impliquen un patrón de pensamento.
26. Valoración das relacións afectivas que se establecen en situacións en que uns
necesitamos dos outros.
27. Control de situacións reais a través da intervención directa das nosas decisións e
accións.

➢ LINGUAXES: COMUNICACIÓN E REPRESENTACIÓN

1. Utilización e valoración progresiva da lingua oral para evocar e relatar feitos, para
explorar coñecementos para expresar e comunicar ideas e sentimentos e como axuda
para regula-la propia conduta e o dos demais.
2. Coñecemento e uso progresivo, acorde coa idade, de léxico variado e preciso
sobre a temática do corpo.
3. Identificación dos nomes dalgúns ósos.
4. Identificación dos nomes dalgúns órganos do corpo.
5. Utilización axeitada das normas que rexen o intercambio lingüístico, respectando
a quenda de palabra, escoitando con atención e respecto.
6. Actitude positiva cara á lingua estranxeira.

13
 7. Achegamento ós diferentes textos escritos como medio de comunicación,
información e desfrute.
8.Os libros sobre o corpo humano: características formais, modos de
lectura, marcas notacionales e gramaticais.
9. Os prospectos dos medicamentos.
10. Uso, gradualmente autónomo, de diferentes soportes da lingua escrita
necesarios no proxecto, como libros, carteis, cartas, mapas conceptuais,
planificacións, listas, biografías, prospectos de medicamentos, axudas de custo
saudables, etc.
11. Interese e atención na escoita de narracións, explicacións, instrucións,
descricións, lidas por outras persoas.
12. Iniciación no uso da escritura para cumprir finalidades reais.
13. Gusto por producir mensaxes con trazos cada vez máis precisos e lexibles.
14. Interese pola escoita atenta e comprensiva de informacións relativas ó corpo con
diferentes soportes visuais e/ou textuais.
15. Iniciación no uso de internet como vehículo de acceso á información.
16. Expresión e comunicación de feitos, sentimentos e emocións, vivencias, a través
do debuxo e de producións plásticas realizadas con distintos materiais e técnicas.
17. Audición atenta de obras musicais que suxiran descrición de elementos do corpo.
18. Recitado dalgúns textos de carácter poético, de tradición cultural ou de autor,
gozando das sensacións que o ritmo, a rima e a beleza das palabras producen.
19. Utilización do corpo para expresar afectos e emocións.
20. Exploración das posibilidades sonoras do corpo.
21. O son do corazón e da respiración.
22. Discriminación das voces dos amigos e doutros sons producidos polo corpo.
23. Achegamento a pintores, músicos e escritores do noso patrimonio cultural, así
como a algunhas das súas obras máis significativas,que deron a súa visión particular e
creativa do corpo.
24. Recreación de obras pictóricas con diferentes técnicas e recursos.
25. Interese e gusto por cantar e aprender cancións, poemas,retahílas, adiviñanzas.
26. Participación activa e desfrute na interpretación de cancións e xogos musicais.
27. Representación espontánea de feitos e situacións en xogos simbólicos, individuais
e compartidos.
28. Experimentación de xestos e movementos.
29. Participación en danzas.

PROXECTO O ESPACIO
➢ COÑECEMENTO DE SI MESMO E AUTONOMÍA PERSOAL

14
 1. Utilización da vista para recoñecer constelacións e as súas estrelas principais no
ceo.
2. Confianza nas propias capacidades e na axuda dos demais.
3. Identificación e control de sensacións e emocións: alegría, emoción pola beleza,
serenidade, pracer, grandeza, transcendencia…
4. Constatación das características das estrelas, planetas, horóscopos…
5. Normas básicas e regulación do propio comportamento en saídas, talleres, xogos…
6. Conciencia e satisfacción da propia competencia, persoalmente e como membro do
grupo.
7. Planificación secuenciada da acción para resolver situacións e alcanzar
obxectivos.
8. Hábitos elementais de organización, constancia, atención, iniciativa e esforzo.
9. Aceptación das propias capacidades e límites.
10. Valoración e gusto polo traballo ben feito.
11. Iniciativa e interese por aprender cousas novas.
12. Habilidades de interacción e colaboración: compartir, esperar, escoitar, atender,
respectar, valorar…
13. Utilización da asemblea e o diálogo que ten lugar na mesma como ferramenta para
a organización do traballo.
14. Precisión na manipulación de obxectos, pinceis, tesoiras, rasgados, estampaciones
con esponxa ou rodete, transparencias, cola, papel celo…
15. Control do ton, equilibrio e respiración nas dramatizaciones e actividades
habituais.
16. Coordinación e orientación básicas.
17. Hábitos saudables e de hixiene na realización das tarefas plásticas.
18. Coordinación e control en actividades manipulativas de carácter fino.
19. Responsabilidade na transmisión de informacións á familia para asegurar unha boa
visualización das estrelas.

➢ COÑECEMENTO DO CONTORNO

1. Evolución desde o nacemento até a morte dunha estrela.

2. Clasificación das estrelas segundo os seus atributos, dos compañeiros segundo o
seu horóscopo, das constelacións segundo o seu número de estrelas…
3. Observación e recoñecemento das constelacións da época do ano en que ten lugar
o proxecto.
4. Elaboración de hipótese e conxecturas sobre as estrelas: a canta distancia están,
canto tardamos en chegar, por que brillan…
5. Elaboración de hipótese e conxecturas sobre os planetas: como se moven, que
relación teñen cos seus satélites…
6. Exploración do ceo.

15
 7. Os movementos de rotación e translación da terra e a súa relación co día, a noite
e as estacións.
8. Exploración da sombra, o seu movemento, e o seu uso como medida do tempo.
9. A aventura espacial da humanidade: exploración da Lúa e de Marte.
10. Curiosidade e respecto cara aos elementos naturais da contorna.
11. Aproximación á cuantificación de coleccións e ao uso funcional do número e outros
conceptos matemáticos.
12. Uso de estratexias matemáticas para o control dos cambios lunares.
13. Utilización de ferramentas lóxicas e topológicas para a representación de
estrelas e constelacións.
14. Resolución de situacións que impliquen un patrón de pensamento.
15. Interese por aprender das estrelas a fi n de poder asistir á velada nocturna coa
información a súaficiente.
16. Relacións entre algunhas constelacións e a mitoloxía grega.
17. Valoración das achegas das culturas anciás á astronomía.
18. Relacións entre a data de nacemento e o horóscopo.
19. Valoración dunha información axustada para a resolución de situacións.
20. Localización temporal de actividades na vida cotiá, e organización do tempo.
21. Valoración das relacións afectivas que se establecen en situacións en que uns
necesitamos dos outros.
22. Recoñecemento no ceo nocturno dalgunhas constelacións.
23. Control de situacións reais a través da intervención directa das nosas decisións e
accións.
24. Achegamento a algúns astrónomos famosos e a súa achega á ciencia.

➢ LINGUAXES: COMUNICACIÓN E REPRESENTACIÓN

1. Utilización e valoración progresiva da lingua oral para evocar e relatar feitos, para
explorar coñecementos para expresar e comunicar ideas e sentimentos e como axuda
para regular a propia conduta e a dos demais.
2. Coñecemento e uso progresivo, acorde coa idade, de léxico variado e preciso
sobre as estrelas, os planetas e o espazo.
3. Identificación do nome dalgunhas constelacións, algunhas estrelas, algúns
planetas do sistema solar.
4. Utilización adecuada das normas que rexen o intercambio lingüístico, respectando
a quenda de palabra, escoitando con atención e respecto.
5. Achegamento e exploración dos diferentes textos escritos como medio de
comunicación, información e goce.

16
 6. Uso, gradualmente autónomo, de diferentes soportes da lingua escrita necesarios
no proxecto, como libros, carteis, cartas, mapas conceptuais, mapas do ceo,
planificaciones, listas, biografías, etc.
7. Interese e atención en escóitaa de narracións, explicacións, instrucións,
descricións, lidas por outras persoas.
8. Iniciación no uso da escritura para cumprir finalidades reais.
9. Gusto por producir mensaxes con trazos cada vez máis precisos e lexibles.
10. Interese por escóitaa atenta e comprensiva de informacións relativas ás estrelas
con diferentes soportes visuais e/ou textuais.
11. Iniciación no uso de internet como vehículo de acceso á información, de
intercambio de mensaxes con persoas que están lonxe.
12. Valoración das técnicas plásticas que transforman obxectos inservibles en
planetas, estrelas…
13. Expresión e comunicación de feitos, sentimentos e emocións, vivencias, a través
do debuxo e de producións plásticas realizadas con distintos materiais e técnicas.
14. Audición atenta de obras musicais de autores que recrearon a súa visión do
espazo, como algúns movementos da sinfonía dos Planetas, de Gustav Holst.
15. Recitado dalgúns textos de carácter poético, de tradición cultural ou de autor,
gozando das sensacións que o ritmo, a rima e a beleza das palabras producen.
16. Achegamento a pintores, músicos e escritores do noso patrimonio cultural, así
como a algunhas das súas obras máis significativas relacionadas coa temática do
proxecto.
17. Recreación de obras pictóricas con diferentes técnicas e recursos.
18. Interese e gusto por cantar e aprender cancións, poemas, retahílas, adivinanzas.
19. Participación activa e goce na interpretación de cancións e xogos musicais.
20. Representación espontánea de personaxes, feitos e situacións en xogos
simbólicos, individuais e compartidos.
21. Imitación e representación de situacións relativas a acontecementos relacionados
coas estrelas: historias mitológicas, a chegada de Armstrong á Lúa…
22. Achegamento a algúns personaxes e historias da mitoloxía grega.
23. Uso de internet para a procura de informacións relativas ao cosmos.

3. METODOLOXÍA

17
 A metodoloxía constitúe o conxunto de normas e decisións que organizan, de

forma global a acción didáctica na miña aula: papel que xogan os nen@s, os mestr@s,

as familias, utilización de medios e recursos, organización de tempos e espazos …

3.1. PRINCIPIOS METODOLÓXICOS

Dende o punto de vista da educación e a súa práctica, entendese por principios

metodolóxicos aqueles principios ou postulados fundamentais que se establecen como

guía práctica e que a súa vez están sustentados por teorías que pertencen ó ámbito

educativo e tamén a ámbitos científicos específicos.

Estes principios, derivados dunha concepción constructivista da aprendizaxe

escolar e da ensinanza, e tendo en conta as orientacións metodolóxicas para o segundo

ciclo establecidas no decreto 330/2009, do 4 de xuño, son os seguintes:

APRENDIZAXE SIGNIFICATIVO

É a aprendizaxe que asegura que os coñecementos adquiridos dentro e fóra da

aula poidan ser empregados nas circunstancias nas que o alumn@ vive e nas cales poida

chegar a necesitalos. Implica capacitalos para comprender e interpretar a realidade,

valorala, tomar opcións e intervir sobre ela.

Para que a aprendizaxe sexa significativa terei moi en conta os seguintes

aspectos:

- Contidos significativos ( estrutura interna coherente, clara e organizada)

- Coñecementos previos.
- Motivación (potenciando a acción, a manipulación, o xogo, a verbalización)
- Intereses (nacemento dun irmán, unha festas)

18
 GLOBALIDADE

A forma de vivir e coñecer nestas idades é global, calquera acción – interacción

co seu entorno tanto físico como social, pon en xogo todos os ámbitos da súa persoa:

intelectuais, físicos, emocionais …

As actividades globais vivenciais son a forma de coñecemento que mellor se

adecúan ás características do alumnado e ás finalidades educativas que perseguimos,

xa que, cada proxecto é un anaco de vida real que levamos ó aula e da que aprendemos.

A partir deses proxectos, poderemos ofrecer unha realidade máis global, que lles

permita unha conexión real cos seus intereses cotiás. Polo que, partindo da necesaria

planificación do noso traballo como profesionais de infantil, daremos conta da debida

flexibilidade e da improvisación.

IMPORTANCIA DO XOGO

Destacar a importancia do xogo como actividade propia desta etapa, xa que @s

nen@s mentres xogan manipulan obxectos nun espazo e nun tempo, crean e

transforman, establecen relacións, etc. , manifestando a través desta actividade

lúdica as súas vivencias e experiencias e afrontando novos niveis de relación e

interacción.

INDIVIDUALIDADE – INTERACCIÓN COS OUTROS

Os procesos de construción do coñecemento son individuais, polo que os ritmos

de aprendizaxe e desenvolvemento son diferentes aínda nun mesmo grupo de idade.

Exporemos un traballo que responda a cada unha das individualidades, que

permita a cada nen@ seguir o seu propio ritmo de aprendizaxe, en función das súas

características persoais, de maneira que cada un reciba as axudas necesarias para

lograr o máximo desenvolvemento das súas potencialidades.

19
 Evitarase impor un único modelo ou meta a conseguir por todos os integrantes

do grupo, ofrecendo unha ampla gama de ofertas onde atopen resposta as demandas e

peculiaridades de cada un/unha.

Esta diferenza individual non é contraditoria cos procesos de socialización, que

non só deben respectarse, senón que constitúen un dos obxectivos esenciais da escola.

AMBIENTE SEGURO E DE CONFIANZA

Os aspectos afectivos son moi importantes, polo tanto haberá que crear un

ambiente no que o neno se sinta integrado no grupo, os mestres teñen que atender á

diversidade, contribuíndo á socialización. Unha axeitada organización do ambiente,

incluíndo espazos, recursos e distribución do tempo, será fundamental para a

consecución das intencións educativas.

CREATIVIDADE

O traballo por proxectos permite formular actividades que permiten educar ao

nen@ nun pensamento diverxente que lle levará a potenciar a súa creatividade. Deste

xeito, a organización de proxectos, consensuados, negociados e levados a cabo

colectivamente polo grupo, ou a realización de asembleas para comentar

acontecementos ou decidir determinados aspectos da actividade diaria constituirán

valiosas estratexias por seren altamente motivadoras e favorecer o desenvolvemento

das relacións interpersoais, o establecemento de vínculos afectivos, así como que @

nen@ se sinta membro do grupo e participe activamente nel.

O PAPEL DO PROFESORADO.

Como mestra tentarei de potenciar no meu alumnado unha serie de habilidades

de pensamento que o axuden a encontrarlle sentido a súa experiencia, evolucionar nos

coñecementos e nas habilidades que desenvolve co fin de garantir a construción de

novas aprendizaxes.

20
 Actuarei como mediadora entre o alumnado e a cultura, primando valoracións

positivas, valorando máis os acertos que os erros, evitando as comparacións,

favorecendo que @s nen@s se expresen libremente, amosando altas expectativas nas

súas posibilidades, animando, apoiando, e abrindo novos camiños que creen un clima de

aceptación e respecto mutuo no cal equivocarse sexa un paso máis no proceso de

aprendizaxe.

EDUCACIÓN EN VALORES

Os valores serán traballados de maneira global en todos e cada un dos

elementos que compoñen o proceso de ensino- aprendizaxe.

Os valores que están presentes nesta programación son:

Educación para a paz, educando para a convivencia, fomentando a solidariedade,

a cooperación, a liberdade, o respecto, a non discriminación, ...

Educación para a saúde, fomentando nos nenos/as a adquisición de hábitos de

saúde.

Educación para a igualdade entrámbolos dous sexos, eliminando roles sexistas.

Educación ambiental, aprendendo a valorar, respectar e coidar o entorno.

Educación para o consumidor, adquirindo actitudes responsables de cara ao

consumo.

Educación viaria, adquirindo algunhas normas de actuación na rúa.

Educación intercultural, adquirindo actitudes de interese e respeto por todas

as persoas, sen discriminación por razóns de raza, cultura ou relixión.

3.2. A METODOLOXÍA POR PROXECTOS

21
 A metodoloxía que pretendo seguir na miña aula, podémola clasificar como

metodoloxía de traballo por proxectos.

Todo proxecto, sexa do tipo que sexa implica tres elementos:

 Unha proposta de facer ou coñecer algo.

 Uns medios para levalo a cabo.

 Un produto ou realización que se pode avaliar e mellorar.

É por tanto, un proceso, válido para calquera momento, idade e situación vital.

Ao longo da vida, cando nos propoñemos ou buscamos algo seguimos este itinerario:

planificar, realizar, avaliar.

Iniciarse na educación infantil neste proceso é importante, xa que é unha forma

de aprender a vivir, de aprender a ser, a buscar metas, a pór os medios para

conseguilas e a autoavaliarse.

Por outro lado, o coñecemento sempre vai xunto ao plano afectivo, polo que é

moi importante crear un desexo polo mundo da cultura. Este desexo non é provocado

polos contidos escolares senón que se produce detrás deles, no significado que teñen

para as nosas vidas. O desexo brota cando o que lemos, escribimos ou estudamos

simboliza algo importante para nós. Non se trata de motivar, senón de que o alumnado

descubra que, o coñecemento é a chave que abre a porta a moitos tesouros.

O mellor modo de acadar este obxectivo é o método de proxectos de traballo,

pero non entendidos como unha programación fixa de actividades en función duns

obxectivos e contidos inamovibles, senón como un proceso de construción de

coñecementos, a partires das experiencias vividas por todas as persoas implicadas, ao

que se lle outorga unha finalidade educativa.

Nos proxectos de traballo créanse situacións onde os alumn@s poden tomar

decisións, analizar, reflexionar, debater, arriscar hipóteses, contrastar, buscar

información... é dicir, pensar.

22
 Algunhas claves que seguirei para comprender o significado do traballo por

proxectos son:

1. Partir dunha concepción de que os nen@s pensan, e dicir, son crític@s, reflexiv@s,

capaces de crear hipóteses. Non teñen que calar os seus saberes, porque as

actividades da aula o levan a pór en xogo o que sabe, o que cree... as súas

hipóteses, os seus coñecementos, as súas crenzas... Son verdadeiros partícipes da

súa aprendizaxe.

2. A mestra non busca só que o alumn@ adquira mecanicamente uns contidos, senón

axudarlle a organizar o pensamento, a relacionar. É dicir, ensinar a pensar. Trátase

de que o nen@ cree procedementos precisos, que lle permitan aprender de forma

autónoma.

3. Unha concepción da alfabetización onde o traballo non radica só en recoñecer

signos gráficos (o alfabeto), senón que o obxecto de traballo son as prácticas

sociais de lectura e escritura, que se desenvolven na vida cotiá. Os anuncios, os

contos, as receitas, os refráns, os xornais... están presentes na aula para ser

interpretados e escritos.

4. O labor principal da mestra non é transmitir coñecementos senón canalizar,

orientar, guiar, provocar conflitos... que posibiliten a construción de aprendizaxes.

A mestra proporciona información e estimula para que o nen@ defina e constrúa o

seu propio saber.

Ademais:

 As interaccións entre os alumn@s son unha ferramenta de aprendizaxe, por iso,

outro aspecto importante é a aprendizaxe colaborativa e cooperativa. No traballo

por proxectos o outro é alguén que tamén marca a miña aprendizaxe. Eu só non

chego ao mesmo sitio que chego en cooperación cos demais, en grupo. Cando

traballamos nun proxecto, a información que cada un aporta enriquecese co que

aportan os demais, incluso ás veces contradise dando lugar ao diálogo e a verificar,

a comprobar, a buscar a postura máis axeitada. E de todos pódese aprender.

23
 Valores como o respecto ao diferente e a tolerancia trabállanse ao longo de todo

proxecto.

Por último sinalar que os proxectos non son unha metodoloxía didáctica, senón

unha concepción global da educación que rompe cun currículo pechado e que se

interroga a cerca de como se aprende a ler, a escribir, a contar e a representar o

mundo.

É unha concepción que se basea en escoitar ao suxeito, no fomento do desexo

de aprender e no traballo colaborativo entre os distintos axentes educativos. Incita a

usar múltiples linguaxes: oral, corporal, escrito, plástico, matemático... e pon en xogo

moitas capacidades, conversar, argumentar, consensuar, sintetizar, elixir, optar,

planificar, comprender...

OBXECTIVOS COMÚNS A TODOS OS PROXECTOS

 Favorecer a creación de estratexias de organización do coñecemento escolar en

relación ao tratamento da información.

 Converter aos proxectos nun eixo integrador de todos os coñecementos e

saberes escolares, na que a aprendizaxe se produce nun proceso encadeado.

 Relacionar os diferentes contidos a tratar para facilitar a construción dos

coñecementos e a transformación da información procedente dos distintos

saberes disciplinares en coñecemento propio.

 Organizar e xerarquizar os contidos de traballo.

 Seleccionar e establecer procedementos.

 Facilitar a apertura da aula ao contorno, involucrando a outras persoas non

docentes.
 Elaborar hipóteses, preguntas e explicacións de feitos e experiencias.
 Facer unha previsión dos recursos necesarios.
 Tomar conciencia da necesidade de buscar e obter información para ampliar o
coñecemento.

24
 Utilizar e recorrer a diversas fontes de información.
 Descubrir distintos tipos de texto e soportes como recursos de información.
 Planificar e organizar as distintas actividades.
 Tomar decisións conxuntas e chegar a acordos no grupo e co grupo.
 Buscar solucións a problemas imprevistos.
 Utilizar técnicas elementais de recollidas de datos.
 Avaliar o proceso, centrándose nas relacións creadas na aprendizaxe e nos
procedementos, máis que nos contidos.

FASES QUE SEGUIREMOS PARA LEVAR A CABO UN PROXECTO

1. ELECCIÓN DO TEMA.

 Entre tod@s, elixiremos o tema do que queremos aprender algo (elección

explícita). Tamén podemos utilizar os “momentos aproveitables” que

xorden dunha noticia, dun comentario, dun suceso... que nos chame a

atención (elección implícita).

 Sempre serán decisións argumentadas, relacionándoas cos traballos e

temas precedentes, porque permite establecer novas formas de conexión

coa información e elaboración de hipóteses de traballo, que guíen a

organización da acción.

2. QUE SABEMOS? QUE QUEREMOS SABER? CONTRASTE DE IDEAS

 Na asemblea plasmamos as ideas que temos sobre o asunto a tratar,

recollemos tamén as súas preguntas e as súas propostas de actividade.

 No seu intercambio de ideas aprenden cosas novas, regúlase o propio

pensamento, cáese na conta das contradicións.

25
  Entre tod@s elaboraremos un primeiro índice no que quedará constancia

do que queremos aprender. Periodicamente volveremos a el para

confirmar os coñecementos que imos adquirindo e aquilo que aínda nos

falta por tratar. Isto permítelles anticipar cal pode ser o

desenvolvemento do proxecto e asumir o sentido de globalidade do

mesmo.

3. PROCURA DE FONTES DE INFORMACIÓN

 Isto fai que asuman como propio o tema e que aprendan a situarse ante a

información dende as súas propias posibilidades e recursos. Pero tamén

lles leva a implicar a outras persoas na procura de información, o que

supón considerar que non só se aprende na escola e que o aprender é un

acto comunicativo, xa que necesitan a información que outros lle aportan.

Pero sobre todo, descobren que eles tamén teñen unha responsabilidade

no seu propio aprendizaxe, que non poden esperar pasivamente que o

profesor teña todas as respostas e lles ofreza todas as solucións,

especialmente porque, como xa quedou dito, a mestra é unha facilitadora,

e, con frecuencia, un estudante máis.

 Pediremos axuda as familias para reunir información. Nun principio todo

vale. Despois xa aprenderemos a seleccionar.

 Teremos en conta á familia, non só como portador de material senón

como partícipe activa no proxecto: contando algo referido a el,

ensinándonos unha canción, contándonos un conto ou axudando nalgunha

actividade específica.

 O material que vai chegando o situaremos no recanto dos proxectos.

4. ORGANIZAR O TRABALLO.

 Ver funcións da mestra.

26
5. REALIZACIÓN DE ACTIVIDADES

 Procurando que tod@s participen activamente, levaranse a cabo

actividades individuais, de pequeno e gran grupo.

 É o momento de realizar axustes, sempre priorizando a motivación real

dos nenos tendo en conta as súas propostas e novas accións.

6. INFORME

 GRUPAL.- Síntese do traballo realizado, para que quede na aula en forma

de murais, álbum de poesía, cancións, libros de recordo... Conclusión que

nos sirvan de memoria

 INDIVIDUAL.- Eles ordenarán o seu traballo : farán a portada (título,

nome, apelidos …) e a contraportada (libre), e a encadernamos. Xa

encadernado numeran as páxinas, incluíndo se procede índice e

bibliografía. O levarán á casa.

 A recapitulación do Proxecto poderá ser empregada como programación a

posteriori do traballo realizado, como memoria de cada docente ou como

punto de partida para un novo proxecto.

7. AVALIACIÓN

 Aínda que se leva a cabo durante todo o proceso, agora comprobaremos

se as súas preguntas foron respondidas (con el@s), e cales quedan

pendentes.

 Serve para que tomen conciencia da cantidade de cousas novas que

xunt@s aprendemos e que camiño seguimos para iso. (“O/a neno/a será

suxeito consciente da súa propia aprendizaxe”)

27
  Como todo proceso avaliaremos tamén os recursos empregados, as

distintas colaboracións, os obxectivos, á motivación, é dicir todo o

proxecto.

A continuación, podemos ver dous cadros que resumen dalgún xeito, tanto as

funcións d@ mestr@ como do alumnado no desenvolvemento dos proxectos de traballo

que levaremos a cabo neste curso

FUNCIÓNS DA MESTRA NA ELABORACIÓN DO PROXECTO

Elección do tema Mostrar ou facer descubrir ao grupo as posibilidades do

proxecto exposto (que se pode coñecer), para superar o
sentido de querer coñecer o que xa sabe

Especificar Especificar cal será o hilo condutor que permitirá que o

obxectivos proxecto vaia máis alá dos aspectos informativos ou
instrumentais inmediatos e que poida ser aplicado en
outros temas ou problemas. (Serán poucos, pero moi
operativos)

Buscar materiais Levar a cabo unha primeira revisión dos contidos e

actividades e encontrar algunhas fontes de información
que permitan iniciar e desenvolver o Proxecto. Previsión
de recursos.

Estudar e Actualizar as informacións en torno o Proxecto co

preparar o tema criterio de que presenten novidades, formulen preguntas
de forma que permita ó alumnado ir creando novos
coñecementos. Esta información se contrastará coa que
traen os alumn@s e tamén coas conexións que poidan
xurdir doutras situacións e espazos educativos que teñen
lugar dentro do horario e a planificación da escola
(recantos, traballo individual …)

Implicar ao grupo Reforzar a conciencia de aprender do grupo, creando un

clima de implicación e interese participativo entre os

28
 alumn@s.

Manter unha Formular o desenvolvemento do Proxecto sobre a base

actitude avaliativa dunha secuencia de avaliación:
- Inicial: que saben, cales son as súas
hipóteses e referencias de aprendizaxes.
- Formativa: que están aprendendo,
como están seguindo o sentido do P.
- Final: que aprenderon en relación coas
propostas iniciais.

FUNCIÓNS DOS ALUMN@S NO DESENVOLVEMENTO DO PROXECTO

Elección do tema - Aporta criterios e argumentos.

- Axuda na elaboración dun
índice.
Participa na procura de Contacto no guión inicial da clase
información

Leva a cabo o A información:

tratamento da - Interpreta a realidade.
información - Ordénaa e a presenta.
- Expón novas preguntas.
Cubre os apartados do Mediante actividades de aula individuais, de
índice pequeno grupo e de gran grupo.

Realiza un informe de Ordena os seus traballo, os paxina, fai a portada e

síntese a contraportada …

Leva a cabo a Aplicando en situacións simuladas os contidos

avaliación estudados. Abrir novas relacións e comparacións,
novas posibilidades ó tema e destacar de forma
relacional o que se tratou parcialmente.

Novas perspectivas Formula novas preguntas para outros temas

29
 3.3. ORGANIZACIÓN DE ESPAZOS

Con respecto ao espazo, este debe permitir ao nen@ situarse nel, sentilo

seu, así como relacionarse coas persoas e obxectos.

Este espazo debe adaptarse ao nen@, ás súas características e

necesidades polo que debe favorecer o desenvolvemento de actividades,

facilitar o desprazamento e o acceso aos distintos espazos para gardar os

materiais... Se disporán espazos propios e de uso común.

A nosa aula está distribuída por zonas e por recunchos, estes recunchos

son espazos fixos na aula, que teñen unhas normas fixadas ao principio do

curso en consenso co grupo de alumnos, teñen un número de nen@s que poden

traballar ao mesmo tempo, esta cuestión é tamén discutida e aceptada por

consenso ao principio de curso. Estes recunchos teñen obxectivos e polo tanto

son tamén sometidos a avaliación: se resultaron atractivos e motivadores, se

as actividades foron variadas e axeitadas…

O espazo esta distribuído nas seguintes zonas:

Zona Perchas: onde os nen@s colgan o súa roupa e as mochilas. Cada

nen@ ten a súa percha co seu nome.

Esta zona serve para que os nen@s teñan os seus propios espazos, crear

hábitos de orde e que respecten os espazos dos demais como se foran os

seus.

Recuncho dos Proxectos: este espazo está destinado a:

→ As fontes de documentación que imos recompilando, así os nen@s

poden facer uso de elas cando queiran.

→ Os carteis e murais que imos facendo, nos que poñémonos de

manifesto “o que sabemos”, “o que queremos saber… “

30
 → O material que precisemos para o desenvolvemento do proxecto e

para motivar os nen@s.

Este recuncho ten como obxectivo que os nen@s teñan presente o

obxecto dos nosos proxectos, que este recuncho sexa unha fonte de

motivación, potenciar a súa autonomía e a súa autoestima, que vexan a

importante utilidade que teñen as cousas que eles propoñen e as súas ideas e

aportacións.

Este espazo conta tamén co ordenador da aula para poder:.

- Achegar aos nen@s ao uso do ordenador dun xeito funcional.
- Utilizar correctamente o rato.
- Respectar e coidar o material.
- Buscar información relativa aos proxectos.
- Valorar as TICS como fonte de recursos.

Recuncho de lectoescritura e da Biblioteca : este espazo esta

destinado ao uso, manexo, descubrimento, exploración…de todo o que

teña relación coas letras, textos escritos, contos orais e escritos,

composicións…

Os obxectivos propostos para este recuncho son:

- Aproximar o nen@ á linguaxe escrita.

- Aproximar aos compoñentes da lingua escrita.

- Realizar as súas propias composicións escritas empezando polo que

lle es máis próximo: o nome propio, os nome dos compañeiros, da

familia, os nomes comúns…

- Gusto polo traballo en equipo.

- Crear hábitos lectores e lectores autónomos.

- Gusto e desfrute da lectura no tempo de lecer.

- Ler e interpretar imaxes, códigos e pictogramas.

31
Así contamos co seguinte material:

 Letras

→ Libriños feitos por os nen@s onde traballamos temas

relacionados cos proxectos.

→ Libros que tratan temas do proxecto.

 Biblioteca de Aula

→ A biblioteca de aula, está formada por diferentes libros da

biblioteca do centro. Estes libros serán cambiados unha vez ao

mes como mínimo. (Os nen@s levarán un libro no fin de semana ,

e elixiran libremente os libros que van a levar a casa.

(Levaremos un rexistro diario do préstamo dos libros os

nen@ axudarán nesta tarefa. Para realizar esta actividade

faremos un mural cos títulos dos libros e cos nomes dos nen@s,

a cada titulo de libro se lle asigna un número, os nen@s deberán

colorear nas casiñas do número do libro que se levan a casa e ao

final veremos que libro é o que máis veces se levaron, cal o que

menos, cantos nen@s levaron o mesmo libro…)

Recuncho de expresión plástica:

Neste recuncho os obxectivos son:

- Experimentar con diferentes técnicas plásticas.

- Valorar as propias producións a as dos compañeiros.

- Descubrir as propiedades dos obxectos: forma, cor, tamaño…

- Respectar as normas de convivencia que rexen o traballo en grupo.

- Respectar as normas que rexen o funcionamento dos recunchos.

- Potenciar a súa creatividade e imaxinación.

32
 Este recuncho está deseñando para que os nen@s poñan en

funcionamento a súa imaxinación e creatividade nas súas propias producións.

Conta cos seguintes materiais:

→ Plastilina

→ Moldes, espumas para estampar, rolos…

→ Botes e material de refugallo

→ Caixas

→ Pinturas,ceras, purpurinas

→ Rotulados

→ Cartolinas

→ Folios brancos e de cores

Recuncho do xogo simbólico.

Este recuncho foi programado pensando na necesidade que teñen os

nen@s de experimentar roles, imitar condutas propias dos maiores…

Os obxectivos de este recuncho son:

- Dramatización de diferentes situacións vividas o imaxinadas.

- Respecto polo normas que rexen o traballo en grupo.

- Respecto polas normas de convivencia.

- Adquirir progresivamente una imaxe asustada e positiva de si

mesmo, identificando as súas características e calidades persoais, así

como as súas diferenzas cos demais.

33
 - Utilizar las posibilidades motrices, sensitivas y expresivas del

propio corpo.

- Desprazarse autonomamente nos espazos habituais respectando as

normas.

- Identificar e expresar os sentimentos propios e alleos,

desenvolvendo a empatía.

Neste recuncho contamos co seguinte material:

→ Xogos de cociniñas: cacharriños, utensilios de cociña… todos de

xoguete.

→ Xogo de médicos.

→ Supermercado

→ Taller con ferramentas.

→ Carriño de bonecas e carriño da limpeza.

→ Garaxe con coches.

Recuncho da lóxica matemática.

Este recuncho foi programado cos seguintes obxectivos:

- Utilizar a serie numérica para contar obxectos...

- Identificar cantidades e grafías.

- Realizar seriacións de dous e tres elementos.

- Realizar clasificacións tendo en conta características dos

obxectos.

- Manipular xogos que levan a un pensamento lóxico - matemático:

crebacabezas, lotos, bingos…

- Respectar as normas que rexen o traballo en equipo.

34
 - Crear actitudes de axuda e colaboración cos compañeiros.

Neste recuncho contamos co seguinte material:

→ Números de cartolina
→ Bloques lóxicos, construción de diferentes tamaños.
→ Bingos
→ Crebacabezas, etc.

3.4. ORGANIZACIÓN DO TEMPO

O tempo en educación infantil debe ser flexible, adaptado aos seus

ritmos biolóxicos, as súas necesidades. Organizarei, polo tanto, o tempo baixo

presupostos de flexibilidade, de xeito que me permita adecualo ás

características das distintas tarefas. No desenvolvemento da xornada escolar

combinaranse tempos de rutinas con tempos de actividades específicas segundo

as características e necesidades dos nen@s.

As rutinas son moi importantes nesta etapa xa que lles aportan

tranquilidade, confianza, lles axudan a orientarse no tempo e a anticiparse as

situacións, ao mesmo tempo que potencia a súa autonomía e autoestima.

Entre as nosas rutinas diarias están:

Entradas e Saídas: saúdo, colgar e descolgar as nosas cousas na

percha,despedirnos.

Asemblea : este é un momento moi importante na nosa xornada. O

obxectivo desta actividade é:

- Expresar libremente as súas ideas, pensamentos e desexos.

- Crear hábitos de escoita e respecto polas quendas de

palabra,

- Valorar as achegas feitas polos compañeiros.

35
 - Participar activamente nas actividades de diálogos e

conversacións.

Actividades propias da asemblea diaria.

 Quen está e quen non? ( pasar lista)

 Labores do encargad@ : pon o día da semana, a data, o

tempo atmosférico, a estación do ano.

 Este recuncho é ideal para traballar o que sabemos e o

que queremos saber. Preguntas fundamentais para o noso

traballo por proxectos.

Recunchos de Traballo
Hábitos Hixiénicos:aseo e lavado de mans.
Recreo
Almorzo de Media- Mañá
Momento do Conto
Traballo no proxecto ou sesións de “xogar a pensar”.

Ó longo do presente curso académico traballaremos na aula dous proxectos

distribuídos do seguinte xeito:
 Proxecto Os pitiños:
 Proxecto O espacio:

3.5. RELACIÓN COAS FAMILIAS

A educación infantil acada o seu pleno sentido nun marco de colaboración e

coordinación entre os elementos que inciden no proceso educativo d@s nen@s: o

equipo docente, as familias e o contorno.

Ademais, para levar a cabo os proxectos é moi importante a implicación das

familias, a colaboración entra a familia e a mestra-escola. Con esta forma de

36
traballo as familias se senten moi motivadas, sendo participes nas actividades

da aula, ofrecémoslles distintas vías de implicación:

 Os pais e nais recibirán información do proxecto que imos traballar

e pedirémoslle a súa colaboración. Esta información, ademais de

chegar a casa por medio de cartas, estará presente no recuncho do

proxecto para que saiban o que estamos traballando potenciando

así a súa implicación.

 Entrevistas: No comezo do comezo de curso levaremos a cabo unha

entrevista inicial. Para a súa convocatoria, planificaremos un

calendario de encontros con todas as familias. Nesta entrevista

recadaremos a información sobre o nen@: datos relevantes de

cara á escola sobre a súa evolución, as súas características

habituais (hábitos, xogo, relacións …) e algunhas cuestións sobre o

seu entorno familiar.

 Achegas de Información e Fontes de documentación para os

distintos proxectos que imos traballar: bibliografía, internet,

revistas, xogos… Aquel material que poida ser de utilidade para o

desenvolvemento do proxecto elixido.

 Informe avaliación: Boletíns informativos sobre o progreso do

nen@ cada trimestre.

 Contacontos convidados: as familias participaran, sempre que

poidan e lles apeteza, nas sesións de contacontos, de xeito que

sexan eles os que lean ou conten a todo o grupo o conto preferido

do seu fillo/a, neto/a, sobriño/a….

 Realizaremos reunións-grupo (polo menos unha cada trimestre). A

primeira terá lugar o Luns 23 de Setembro ás 16H.. Esta reunión

terá como obxectivos o de presentar as novas mestras , acoller aos

pais e nais dos nen@s novos da escola e informar os pais e nais do

desenvolvemento do centro.

37
  Os pais e nais terán un horario de titorías a súa disposición.

Poderán solicitar unha titoría o ben ser chamados pola mestra. O

horario será (os luns de 16:00h a 17:00H.)

3.6. ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

A riqueza dunha aula está na diversidade: as ideas e as achegas de todos

e de todas farannos ver as cousas dende un punto de vista máis enriquecedor.

Débese observar e escoitar aquilo que se di na aula, os intereses e as

inquedanzas de todas as persoas que formamos parte dela, as diferentes

interpretacións que se fan da mesma cuestión. Cada nen@ ten un nivel distinto e

isto é moi positivo.

Terei en conta as circunstancias do alumnado á hora de planificar a miña

intervención educativa, así como o exposto no decreto 330/2009, do 4 de xuño,

que lembra que un currículo aberto servirá como instrumento fundamental para

dar unha resposta axeitada ao tratamento da diversidade e que a intervención

educativa debe recoller como principio a diversidade do alumnado, adaptando a

práctica educativa ás características persoais, necesidades, intereses e estilo

cognitivo d@s nen@s, dada a importancia que nestas idades adquiren o ritmo e o

proceso de maduración.

Ademais, terei en conta o principio de flexibilidade para adecuar a

educación á diversidade de aptitudes, intereses e necesidades do alumnado en

toda a etapa educativa.

Para a intervención educativa contemplo diferentes tipos de actividades

de desenvolvemento, reforzo, ampliación...

38
 Á diversidade fai referencia a todos eses trazos que nos fan únicos e non

soamente aos alumnos/as con necesidades específicas de apoio educativo. Baixo

este epígrafe recóllense tres grupos:

- Alumnado con Necesidades Educativas Especiais

- Alumnado con Altas Capacidades Intelectuais

- Alumnado con Integración tardía no noso sistema educativo.

Nos casos que atopemos que necesiten un apoio especial, contaremos coa

axuda do Departamento de Orientación.

As actividades propostas terán un carácter globalizado, a partir de

problemáticas próximas aos nenos-as, e integradoras de aprendizaxes dos

diferentes tipos de contidos.

Prestaremos especial atención ás diferenzas individuais do noso alumnado.

Axustaremos o tipo de axuda pedagóxica ás características e necesidades dos

nenos e das nenas para facilitarlles a aprendizaxe prevista.

A nosa actividade irá encamiñada a favorecer a socialización dos nenos-

as, para que se sintan membros dun grupo cuns dereitos e unhas obrigas que

cumprir.

Cada neno/a terá diferentes intereses, capacidades e necesidades, polo

cal será preciso adoptar unha serie de estratexias que garantan a atención a

esta diversidade. Estratexias tales como:

 Modificación dos tempos; nas actividades de aprendizaxe, adaptándose

aos ritmos individuais de cada alumno/a.

 Adecuación dos espazos; en función da tarefa e necesidades do alumnado.

 Adecuación da axuda pedagóxica; valorando os resultados que se vaian

obtendo nos procesos e momentos de avaliación.

 Adaptación da metodoloxía ás necesidades de cada momento.

39
  Adecuación de cada unha das actividades ás diferenzas individuais do

alumnado.

Ademais destas medidas cando sexa preciso, dependendo das necesidades,

realizaranse actividades de reforzo e ampliación. De reforzo que tratan de

influír positivamente sobre a estima e o autoconcepto do alumnado e a través de

actividades de ampliación que permiten a continuación do proceso de

construción de novos coñecementos.

En todo momento se tentará que os nenos/as vaian desenvolvendo as

diferentes competencias que establece a LOE e que impregnarán a cotío a nosa

práctica educativa a través das diferentes áreas de coñecemento.

4. ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES.

Ó longo do curso programaránse actividades que propician a adquisición e

posta en práctica das distintas competencias. Os obxectivos a acadar son os

seguintes:

1. COMPETENCIA EN AUTONOMÍA E INICIATIVA PERSOAL

 Adquirir progresivo control sobre o propio corpo, afianzando a imaxe

persoal.

 Recoñecer as propias posibilidades e limitacións na realización das tarefas

domésticas e os hábitos de hixiene.

 Formar unha imaxe axustada de si mesmo.

 Manter unha actitude responsable para previr enfermidades.

 Desenvolver hábitos adecuados de hixiene, alimentación e descanso como

medio para manter a boa saúde.

 Adaptar a acción e o comportamento para previr riscos e accidentes na vía

pública.
40
 Adquirir un adecuado control dinámico e postural como medio de mellorar o

coñecemento e a confianza en si mesmo.

 Adquirir hábitos de autonomía e responsabilidade na realización das

actividades cotiás.

 Espertar o interese por descubrir novos medios de expresión.

 Explorar e valorar as posibilidades e limitacións perceptivas e expresivas

propias para formar unha imaxe axustada de si mesmo.

 Manifestar interese pola aprendizaxe como medio para o crecemento

persoal.

 Empezar a comprender a importancia dos animais no equilibrio do ecosistema

para fomentar o seu coidado e o seu respecto.

 Desenvolver hábitos adecuados de prevención de accidentes nas actividades

de verán.

2. COMPETENCIA MATEMÁTICA

 Establecer agrupacións de obxectos atendendo a diferentes características.

 Relacionar elementos segundo a súa localización, utilidade ou función na vida

cotiá.

 Utilizar conceptos e procedementos do razoamento matemático para

describir a realidade.

 Utilizar estratexias de estimación e medida de cantidades.

 Comprender a funcionalidade de distintos instrumentos matemáticos, como

as táboas, para organizar a información.

 Desenvolver e afianzar conceptos básicos de organización espacial e

temporal.

 Utilizar os números en situacións variadas que implican poñer en xogo os

principios do reconto.

 Familiarizarse co uso de símbolos e expresións matemáticas para resolver

operacións sinxelas.

41
 Interiorizar estratexias de resolución de problemas a través de actividades

gráficas e manipulativas.

 Utilizar instrumentos matemáticos, como as táboas de dobre entrada, como

medio para recoller, organizar e sistematizar datos do contorno.

 Utilizar conceptos e procedementos do razoamento matemático para

describir a realidade.

3. COMPETENCIA EN COÑECEMENTO E INTERACCIÓN CO MUNDO

FÍSICO

 Coñecer distintos aspectos dos obxectos e elementos do contorno máis

próximo para poder facer un uso correcto deles.

 Coñecer distintas realidades do contorno a través da lectura de contos e a

manipulación de elementos en distintas actividades.

 Coñecer e describir as principais variacións meteorolóxicas do tempo

atmosférico e comprender a relación existente coas actividades que

realizan.

 Manifestar cara ao medio actitudes de respecto, conservación e coidado.

 Empezar a comprender o ciclo vital dos seres vivos.

 Comprender e valorar as interaccións dos seres humanos co medio físico.

 Empezar a comprender o ciclo vital dos seres vivos identificando algúns

cambios físicos significativos no seu desenvolvemento.

 Gozar con actividades en contacto coa natureza valorando a súa importancia

para unha vida sá e equilibrada.

4. COMPETENCIA SOCIAL E CIDADÁ

 Actuar dun modo progresivamente máis autónomo nas relacións sociais

respectando algunhas normas elementais de comportamento e interacción

cos demais.

42
 Valorar as tradicións culturais e mostrar unha actitude positiva e

participativa nas celebracións.

 Desenvolver habilidades sociais para participar nos intercambios lúdicos cos

demais.

 Utilizar fórmulas socialmente aceptadas de intercambio nos diálogos que

facilitan a convivencia.

 Coñecer e valorar dun modo máis axustado as formas de vida e organización

social de Galicia.

 Adquirir hábitos adecuados de saúde e aprender a rexeitar os que a

prexudican.

 Desenvolver hábitos de participación social asumindo pequenas

responsabilidades.

 Establecer relacións respectuosas e afectivas coas persoas do contorno

próximo.

 Incorporar pautas de resolución dialogada de conflitos na vida cotiá.

5. COMPETENCIA EN COMUNICACIÓN LINGÜÍSTICA

 Coñecer e valorar a linguaxe escrita como medio para transmitir e conservar

información diferenciándoa doutras formas de representación, como imaxes

e números.

 Desenvolver a expresión e comprensión oral, mediante a verbalización das

actividades escolares.

 Utilizar símbolos e signos con intención comunicativa.

 Coñecer e utilizar diferentes xéneros textuais para comunicarse.

 Coñecer e valorar a utilidade da lingua escrita como instrumento de

comunicación.

 Identificar e interpretar palabras escritas moi significativas do contorno

valorando a súa utilidade nas actividades da vida cotiá.

43
 Desenvolver as habilidades necesarias para intercambiar contidos en

situacións de diálogo.

 Iniciarse nos usos sociais da lectura e a escritura valorándoas como

instrumento de comunicación e gozo.

 Coñecer e valorar a utilidade da lingua oral como instrumento para explorar

o propio mundo afectivo, comunicalo aos demais e regular a propia conduta.

 Coñecer a utilidade da linguaxe escrita para organizar e transmitir

información relevante en distintas situacións da vida cotiá.

 Coñecer e valorar textos de carácter literario gozando das sensacións que

producen o ritmo e a rima.

6. COMPETENCIA NO TRATAMENTO DA INFORMACIÓN E

COMPETENCIA DIXITAL

 Facer un uso adecuado dos medios audiovisuais, valorando a súa utilidade

para obter e comunicar información.

 Adquirir progresivamente autonomía para utilizar correctamente os medios

audiovisuais.

 Valorar a utilidade das tecnoloxías da información para comunicarnos.

 Manifestar interese por aprender a utilizar autonomamente distintos

instrumentos tecnolóxicos.

 Valorar a necesidade de aprender a utilizar correctamente os medios

audiovisuais.

 Utilizar as ferramentas electrónicas de comunicación ao servizo do

intercambio de información.

 Achegarse a producións audiovisuais como elementos de comunicación,

aprendizaxe e gozo.

 Descubrir a utilidade das novas tecnoloxías nas aprendizaxes.

 Adquirir habilidade para seleccionar e utilizar autonomamente distintas

ferramentas tecnolóxicas.

44
7. COMPETENCIA CULTURAL E ARTÍSTICA

 Expresar artisticamente distintos elementos e situacións do contorno.

 Valorar a aprendizaxe de cancións e poesías da tradición popular como medio

de participación na vida en sociedade.

 Sensibilizarse ante distintas manifestacións artísticas como medio para

explorar as propias posibilidades motrices.

 Coñecer e valorar distintos xéneros artísticos.

 Interpretar e valorar esteticamente obras artísticas.

 Respectar e valorar os oficios artesanais e as tradicións culturais do

contorno.

 Utilizar a linguaxe corporal ao servizo da creación artística en distintas

situación.

 Coñecer e valorar as posibilidades de distintas linguaxes artísticas como

medio de expresión.

 Crear producións artísticas plásticas para desenvolver a capacidade

creativa.

 Interpretar e apreciar as calidades estéticas de obras plásticas presentes

no contorno.

 Descubrir e experimentar as posibilidades motrices do corpo con intención

comunicativa.

 Utilizar distintas linguaxes artísticas ao servizo da expresión creativa

persoal.

 Expresar e comunicar feitos, vivencias ou fantasías a través do debuxo e

doutras técnicas plásticas.

 Afianzar as nocións espaciais e temporais necesarias para realizar pequenas

dramatizacións e coreografías sinxelas.

45
8. COMPETENCIA PARA APRENDER A APRENDER

 Desenvolver estratexias para mellorar a atención e a memoria.

 Realizar unha avaliación persoal dos traballos e aprendizaxes realizados.

 Aplicar os coñecementos adquiridos en situacións diversas da vida cotiá.

 Resolver actividades pondo de manifesto a propia capacidade de percepción

visual.

 Aplicar a capacidade de atención e de secuenciación temporal para resolver

actividades cotiás.

 Formular hipóteses e realizar pequenas investigacións para confirmalas ou

rexeitalas.

 Adquirir e utilizar estratexias adecuadas de resolución de problemas.

PROXECTO O CORPO

1. Actividades referidas á INTELIXENCIA LINGÜÍSTICA

CAPACIDADES

- Relacionarse positivamente coas demais a través da linguaxe.

- Utiliza-la linguaxe oral de forma cada vez máis apropiada á situación de
comunicación e á intención.
- Coñecer algunhas manifestacións artísticas e culturais de carácter
lingüístico: poemas cancións de tradición oral, adiviñanzas, retahílas].
- Desenvolve-la linguaxe oral e escrita como sistema para representa-la
realidade vivida ou imaxinada e para construír novos coñecementos.
- Valora-lo acceso a diferentes tipos de textos para obter información.
- Utilizar unha segunda lingua como ferramenta para o desenvolvemento de
capacidades lingüísticas xerais.
- Iniciarse nos usos sociais da lectura e a escritura explorando o seu
funcionamento e valorándoas como instrumentos de comunicación, información
e desfrute.
- Amplia-lo vocabulario e a formulación de textos orais e escritos cada vez
máis complexos.
- Reflexionar sobre as características da linguaxe "científico".
- Recoñece-las características fundamentais en canto a forma e función dos
libros do corpo humano.
46
- Achegarse ós usos informáticos da linguaxe escrita.

SECUENCIAS DIDÁCTICAS

- Escribimos cartas ás familias e ó Rato Pérez.

- Escribímo-las nosas ideas previas, necesidades, problemas, plans, nun mural
colectivo para organiza-la nosa actividade.
- Anotámo-los responsables de cada tarefa e de cada conferencia.
- Escribímo-los resultados das nosas investigacións en diferentes soportes.
- Debuxamos e escribimos, como os médicos que investigan, o que vimos nas
vísceras do porco.
- Buscamos información en todo tipo de textos escritos.
- Apuntámo-lo noso nome na lista que di de qué cor témo-lo pelo e/ou os ollos.
- Anotamos para non o esquece-lo día que imos ó centro de saúde, que volve o
esqueleto a clase, que veñen os médicos a contarnos cousas ...
- Expoñemos oralmente as nosas ideas antes de tomar nota delas para non as
esquecer.
- Escoitámo-lo que nos le a seño ou os amigos maiores con moita atención.
- Facemos que lemos (ou lemos) interpretando os textos que conteñen
informacións importantes para nós.
- Escribímo-lo que investigamos na casa e usámolo de soporte para contalo
despois na asemblea.
- Explorámo-los textos, buscamos palabras que recoñecemos, facemos
hipótese sobre o seu contido.
- Xogamos coas tarxetas de vocabulario a asocia-la foto de cada parte do
corpo co seu nome, tamén en inglés.
- Escribímo-la receita para facer ósos de santo na casa.
- Inventamos unha historia para o meu pé, que na sesión de psicomotricidade se
converteu noutro personaxe.
- No canto de xogar ós médicos, escribímo-la lista de enfermos e a orde en que
o doutor do día os espera. Tamén escribímo-las receitas.
- Escribimos un conto en varias escenas.
- Escribímo-las partes da cara, do corpo, os nomes dos ósos ...
- Buscamos no xornal noticias referidas á saúde.
- Traducímo-los nosos nomes a linguaxe de signos e aprendemos a dicilos con
eles sen falar.
- Explorámo-lo braille.

INDICADORES DE AVALIACIÓN

- Enténdese o que fala.

- Organiza a información nun discurso oral ordenado.
- Goza participando nas conversacións.
- Pregunta frecuentemente se quere saber unha cousa.
47
- Respecta as normas establecidas da conversación.
- Recorda e conta un conto.
- Memoriza poesías e/ou adiviñanzas.
- Estrutura ben as frases, o pre texto, para escribilas despois ...
- Interésase por sabe-lo que hai escrito.
- Interpreta o escrito relacionándoo coa imaxe que o acompaña.
- Formula hipótese sobre palabras escritas.
- Reproduce a direccionalidade.
- Escribe algunhas palabras relacionado co proxecto.
- Constrúe textos e escríbeos "ó seu xeito".
- Utiliza a expresión oral para relacionarse positivamente e para resolver
conflitos.
- Describe situacións.
- Argumenta propostas.
- Informa e comenta con outros os resultados dunha investigación.
- Valora a linguaxe escrita como ferramenta de comunicación, síntese e
categorización.
- É capaz de discriminar auditivamente algúns fonemas dunha palabra.
- Utiliza na linguaxe habitual as palabras novas sobre o corpo humano.
- Interésanlle os textos e mantén a atención diante deles, explorándoos,
durante uns minutos, expresando á vez hipótese sobre que di.
- Utiliza a lingua de xeito distinto segundo a situación e a intención.
- Respecta a estrutura formal dun texto cando o escribe.
- Interésase e mantén a atención en situacións orais cunha segunda lingua.
- Mantén unha actitude de escoita atenta e respectuosa.
- Expresa as súas emocións con palabras, con seguridade e tranquilidade.
- Pode describi-las súas sensacións.
- É creativo inventando historias.
- Valora a linguaxe escrita como instrumento para recordar, aprender,
organiza-la actividade, saber cousas novas e comunicarse con outros.

2. Actividades referidas á INTELIXENCIA CORPORAL

CINESTÉSICA
CAPACIDADES
- Formarse unha imaxe axustada e positiva de si mesmo a través da
identificación gradual das propias características, posibilidades e limitacións,
desenvolvendo sentimentos de autoestima e autonomía persoal.
- Coñecer e representa-lo seu corpo e os seus elementos, así como algunhas das
súas funcións.
- Descubri-las posibilidades de acción e de expresión do corpo.

48
- Coordinar e controlar cada vez con maior precisión xestos e movementos.
- Desenvolve-la capacidade de expresar co corpo de forma persoal e creativa
distintas situacións.
- Respectar e valora-lo corpo dos demais.
- Gozar cos xogos corporais.
- Utiliza-lo corpo como vínculo e vehículo de comunicación afectiva cos demais.
- Progresar no desenvolvemento de hábitos de hixiene, de fortalecemento e
coidado da saúde e de seguridade.
- Desenvolve-las capacidades perceptivas a través da observación e a
experimentación.
- Avanzar en hábitos de hixiene bucodental.
-Adquirir hábitos de vida sa e coidado do corpo: posturas evitar
perigos, pautas alimenticias.
- Recoñecer cambios no propio corpo ligados ó crecemento.

SECUENCIAS DIDÁCTICAS
- Xogamos a desprazarnos por parellas unidos por diferentes partes do noso
corpo.
- Xogamos a movernos como robots, só unha parte do noso corpo móvese e o
demais queda quieto.
- Xogamos ás estatuas.
- Xogamos cos pés descalzos e facemos coma se "falasen".
- Xogamos ós lazarillos e os cegos, coidando estes para que non tropecen nin se
fagan dano.
- Intentamos recoñecernos polo tacto e o olor, todos cos ollos tapados á vez,
menos a seño, claro.
- Xogamos a recoñece-la voz dos nosos amigos sen velos.
- Xogamos por parellas a que un move a outro coma se fose un boneco de trapo
por tódalas súas articulacións.
- Despois de correr e saltar moito, tombámonos por parellas e intentamos
escoita-lo corazón do outro.
- Organizamos unha sala de masaxe e dámonos masaxes uns a outros.
- Xogamos coa respiración, inchamos e baleirámo-la barriga e/ou o peito coma
se fosemos globos.
- Bailámo-la canción do corpo en inglés.
- Xogamos a utiliza-los nosos sentidos de forma distinta a como adoitamos
facelo: as mans e o nariz para "ver", a boca para "tocar", as mans para "falar".
- Dramatizamos situacións nos diferentes cantos referidos ó coidado do corpo
e a saúde nos médicos, á beleza no salón de peiteado, ó coidado dos bebés na
casita...
- Acompañamos con xestos cancións e poesías.
- Manipulamos pinceis, punzóns, tesoiras, plastilinas, esponxas para estampar,
pegamentos ...
- Dramatizamos historias narradas, inventadas ...
49
- Lavámo-las mans antes do almorzo.
- Reproducimos e interpretamos co noso corpo as posturas dos personaxes de
diferentes obras de arte.

INDICADORES DE AVALIACIÓN
- Realiza distintos tipos de movementos: lentos rápidos, coordinados, ...
- É creativo para elixir por qué parte do corpo van unidos no desprazamento.
- Recoñece e nomea as partes do corpo e sinálaas en si mesmo e nos demais.
- Pode inhibir un movemento mentres realiza outro.
- Adapta o ton do corpo e a postura ó papel que representa nas dramatizacións.
- Dá mostras dun coñecemento progresivo do seu propio corpo.
- Move o corpo con precisión nos xogos e dramatizacións.
- Manexa con precisión os útiles de traballo.
- Goza xogando co seu corpo e adecuándoo a diferentes situacións.
- Explora as posibilidades do seu corpo.
- Utiliza o corpo para expresar sentimentos.
- Tolera que lle tapen os ollos.
- Conduce con prudencia e suavidade ó "cego" cando lle toca ser lazarillo.
- Valora e respecta as diferenzas físicas dos demais.
- Descálzase e cálzase só ou con pouca axuda.
- Toca os outros con suavidade.
- Reláxase cando outro o acaricia, ou lle dan unha masaxe, ou cando xoga a que
é un boneco de trapo.
- Participa en dramatizacións.
- Busca/rexeita o contacto físico.
- Reproduce movementos a partir de consignas verbais.
- Imita posturas e movementos.
- Identifica os sentidos establecendo diferenzas entre eles en función
da súa finalidade.
- Pode explicar con exemplos sinxelos as principais sensacións asociadas
a cada sentido.
- Oriéntase no espazo nos xogos de desprazamento, tamén cos ollos pechados.
- Respecta as normas mínimas de seguridade nas saídas e desprazamentos.

3. Actividades referidas á INTELIXENCIA MUSICAL

CAPACIDADES

- Identificar diferentes sons.

- Identifica-la peza de Os fósiles, de Saint-Saëns
- Identifica-lo timbre do xilófono.
- Coñecer poesías e cancións propias da súa cultura referidas ó corpo.
50
- Achegarse ó coñecemento e desfrute da música clásica.
- Relacionar certos sons con certas sensacións, emocións e estados de
ánimo.
- Traducir a linguaxe musical a outras linguaxes.
- Utiliza-la música como ferramenta para elabora-la propia identidade
cultural.
- Descubri-las posibilidades sonoras do corpo.
- Participar en actividades musicais, de canto e de danza.
- Coñecer algúns datos relevantes do músico Saint-Saëns.

SECUENCIAS DIDÁCTICAS

- Escoitamos, interpretamos e bailámo-la peza de Os fósiles de El carnaval de

los animales, de Saint-Saëns.
- Formulamos hipótese sobre por que ó esqueleto do cole lle gustará esta
música, como é el, quen nola regalou ...
- Experimentamos cos instrumentos da aula ata atopar cál soa como os fósiles.
- Compoñémo-la nosa propia peza con xilófonos e os sons do noso corpo.
- Acompañamos cancións co xilófono axudándonos de musicogramas.
- Axudámonos cunha música especial que calma ó corpo cando nos relaxamos
e dámonos masaxes.
- Debuxámo-lo que nos suxire a escoita en silencio dunha peza musical.
- Aprendémo-la canción do corpo en inglés e a dramatización.
- Inhibímo-lo movemento cando para a música.
- Facemos música co noso corpo.
- Inventamos diálogos sonoros con palmadas.
- Bailamos co esqueleto de clase, movéndonos como el se move ó ritmo da
música.
- Bailamos La danza salvaxe coas máscaras de Klee.

INDICADORES DE AVALIACIÓN

- Gústalle participar en actividades musicais.

- Repite un ritmo sinxelo.
- Aprende e recorda cancións.
- Entoa unha canción.
- Participa e goza nas danzas de grupo.
- Escoita atentamente e en silencio unha audición.
- Expresa con outras linguaxes as sensacións experimentadas coa música.
- Explora as posibilidades sonoras dos instrumentos de percusión sinxelos.
- Inventa ou improvisa ritmos e/ou melodías.
- Utiliza ou pide a música para a realización dalgunhas actividades.
- Mostra curiosidade polos instrumentos musicais.
- Recoñece e nomea Os fósiles, de Saint-Saëns, cando oe a peza.
51
- Recoñece o retrato de Saint-Saëns e pode citar algún detalle da súa vida.
- Imita os movementos dun baile e recorda os seus "pasos".
- Expresa co seu corpo as calidades da música.

4. Actividades referidas á INTELIXENCIA ESPACIAL

CAPACIDADES

- Coñece-lo tratamento que algúns pintores e escultores deron ó corpo humano.

- Descubri-la simetría do corpo humano.
- Utiliza-la linguaxe plástica para expresar diferentes aspectos da realidade
vivida ou imaxinada.
- Desenvolver unha autonomía progresiva na realización de actividades
referidas á representación artística e espacial.
- Coñecer e utilizar algunhas técnicas plásticas básicas para recrear obras de
pintores famosos.
- Utilizar referentes espaciais para situa-los elementos dunha composición
artística.
- Gozar con seguridade nas realizacións que impliquen variables espaciais e/ou
artísticas.

SECUENCIAS DIDÁCTICAS

- Facemos "estatuas" de corpos en diferentes posturas con plastilina.

- Estudámo-la postura de A bonita nua de Goya, e debuxámonos a nós mesmos
coa mesma postura.
- Estudamos, observamos e verbalizamos semellanzas e diferenzas entre A
bonita de Goya], e a de Picasso, a de Botero...
- Observamos diferentes interpretacións que os distintos pintores e
escultores fixeron do corpo humano e despois nos debuxamos como máis nos
guste.
- Debuxamos situacións vividas xogando co corpo, cos ollos pechados, cos pés ...
- Debuxamos situacións suxeridas en relación coas nosas emocións.
- Ilustramos contos, poesías e cancións aprendidas relativos ó corpo.
- Debuxamos, pintamos e construímos figuras humanas en diferentes
soportes tendo en conta o espazo con que contamos para iso (con pintura, con
papel,...).
- Buscámo-la metade da foto dos nosos rostros para pegalas á outra metade
dos nosos rostros debuxados e despois facemos un grande mural con tódolos
rostros dos nenos da clase.
- Construímo-lo esqueleto de Felipe (o noso esqueleto de clase) de cartolina a
partir dos seus ósos.
- Debuxámo-los nosos retratos mirando as nosas imaxes no espello e
decorámolas como máis nos guste.
52
- Debuxamos un plano ó Rato Pérez para que atope a nosa clase.
- Investigamos e aprendemos sobre Goya, o autor de A bonita nua.
- Analizamos algunhas obras de arte dende o punto de vista topolóxico para
poder recrealas despois: diferenciamos figura-fondo, estudámo-la posición
relativa dos personaxes que están nela, establecemos proporcións entre estas.

INDICADORES DE AVALIACIÓN

- Mostra interese por experimentar con diferentes materiais plásticos.

- Mostra satisfacción polas súas producións e polas realizadas por outros/ás.
- Coñece algunhas técnicas sinxelas de debuxo e pintura.
- Suxire posibilidades para reproducir o que vai nunha obra pictórica a partir
dos materiais cos que contamos na aula.
- Participa en elaboracións plásticas grupais.
- Describe e interpreta imaxes.
- Intenta representar fielmente a realidade ou os sentimentos.
- É capaz de conserva-la simetría nalgúns elementos do seu rostro e/ou do seu
corpo cando os representa nun debuxo.
- Illa a figura do fondo, recoñecendo un ou varios planos superpostos.
- É orixinal nas súas producións.
- Séntese seguro á hora de expresar artisticamente as súas ideas.
- As súas producións teñen intención comunicativa.
- As súas producións axústanse á proposta.
- Ten sentido estético.
- Comprende e utiliza os conceptos topolóxicos e espaciais.
- Oriéntase, é capaz de debuxar e/ou interpretar, un plano sinxelo.
- Representa no plano a disposición real dos obxectos no espazo.
- Evoluciona na representación da figura humana.
- Busca e/ou atopa referentes topolóxicos e espaciais que lle permitan
recrear unha obra de arte.

5. Actividades referidas á INTELIXENCIA LÓXICO-

MATEMÁTICA
CAPACIDADES

- Desenvolve-lo gusto pola investigación e pola constatación de hipótese.

- Iniciarse no método científico.
- Iniciarse nalgunhas operacións alxébricas sinxelas.
- Utiliza-lo almanaque como ferramenta para a medida do tempo.
- Estimar e iniciarse na cuantificación das magnitudes de lonxitude e de peso.

53
- Utiliza-la linguaxe matemática para representar algúns aspectos da realidade
cotiá.
- Descubri-la clasificación, agrupación, comparación, ordenación, ...como medios
para aprehende-la realidade.
- Valora-la importancia e a "economía" que supón a utilización do algoritmo
numérico fronte a outras formas de expresa-la cantidade ou a posición.
- Utilizar estratexias matemáticas referidas a numeración, xeometría, lóxica,
para resolver problemas cotiáns e para coñecer mellor o corpo.

SECUENCIAS DIDÁCTICAS

-Usámo-la serie numérica para contar en situacións funcionais e cotiás.

- Xogamos a situa-las composicións dos rostros coma se fosen os elementos dun
mosaico seguindo distintos criterios de orde que nos dá a seño ou que
enunciamos nós mesmos.
- Utilizámo-los ordinais para organiza-la actividade do día, que faremos
primeiro en segundo lugar ..., ou para ordenar correctamente imaxes de sucesos
acaecidos no tempo,
- Estimámo-lo tempo en función da rutina cotiá.
- Resolvemos situacións que impliquen operacións sinxelas, tales como engadir,
repartir ou quitar.
- Enunciamos conclusións e categorizar sobre un conxunto de informacións
recibidas.
- Interpretámo-los resultados botados polo peso na pesada, argumentando quen
pesa máis e por que. Facémo-lo mesmo coa medida de lonxitude na altura.
- Construímos táboas que nos axuden a interpreta-los datos numéricos.
- Escribimos números para indicar cantidades, como recordo da posición, como
medida dunha magnitude do meu corpo (peso, talle, n.º de zapato).
- Investigamos cál é o noso número de pé buscando no zapato e buscámo-lo
xeito de descubrir como se nomea ese número se é que non o sei.
- Estimamos magnitudes en diferentes situacións cotiás da aula.
- Xogamos ás peticións para decorar un debuxo do esqueleto da nosa
clase.
INDICADORES DE AVALIACIÓN

- Elabora e utiliza estratexias matemáticas propias como resposta a situacións.

- Segue unha relación de orde dun ou máis criterios.
- Mostra interese por investigar.
- Avanza na serie numérica.
- Recoñece propiedades dos obxectos.
- Establece semellanzas e diferenzas entre obxectos, situacións ...
- Agrupa obxectos segundo un criterio.
- Utiliza diferentes sistemas para medir segundo que magnitude e a cantidade
dela.
54
- Establece comparacións entre cantidades.
- Recoñece diferentes formas xeométricas nos elementos do ámbito e nalgúns
elementos da figura humana.
- Oriéntase temporalmente.
- Ordena imaxes seguindo unha orde temporal.
- Utiliza o algoritmo do número para expresar cantidade e/ou posición.
- Escolle o número de obxectos que se lle pide.
- Asocia o momento do día coas actividades.
- Asocia díxito e cantidade.
- Descobre o obxecto ou elemento que non pertence a unha categoría.
- Aplica capacidades como medir contar dobrar, trasladar, xirar, para resolver
problemas.
- Utiliza axeitadamente cuantificadores: moitos, poucos, nada ...
- Utiliza a lista para recordar comparando termo a termo o elemento da lista co
elemento da realidade.
- Utiliza funcionalmente o almanaque para medi-lo tempo.
- Valida por si mesmo algunhas situacións.
- Compara magnitudes.

6. Actividades referidas á INTELIXENCIA INTRA E

INTERPERSOAL
CAPACIDADES
- Desenvolver unha autonomía progresiva na xestión de situacións problema a
través do acceso á información e a toma de decisións.
- Ir formándose unha imaxe positiva e axustada de si mesmo.
- Coñecerse a si mesmo e valora-las propias capacidades e límites.
- Establecer relacións afectivas satisfactorias.
- Expresar libremente os desexos, emocións e sentimentos.
- Establecer relacións sociais en ámbitos cada vez máis amplos.
- Articula-los intereses propios cos dos demais.
- Fomentar actitudes de respecto mutuo.
- Desenvolver actitudes de paz, respecto e colaboración.
- Sensibilizar cara ó coidado do corpo como unha responsabilidade persoal.
- Favorece-lo respecto e a igualdade de oportunidades entre os sexos.
- Avanzar en fórmulas de xestión cooperativa.
- Valora-la solución dialogada e consensuada dos conflitos.
- Identifica-los propios sentimentos, emocións, necesidades ou preferencias, e
ser capaces de denominalos, expresalos e comunicalos ós demais, identificando
e respectando tamén os dos outros.
- Desenvolve-lo propio corpo como ferramenta para a empatía, para o cariño e a
expresión dos afectos.

55
- Valora-las diferenzas corporais, de raza, de trazos, de sexo, ... como unha
riqueza en si mesma.
- Atopa-la beleza en tódolos corpos máis alá dos canons establecidos.

SECUENCIAS DIDÁCTICAS
- Masaxeamos ós compañeiros con coidado percorrendo todo o seu corpo, sen
facelos dano.
- Decidimos entre todos en asemblea cuestións importantes sobre o noso
traballo: que queremos aprender, que necesitamos, quen o achega, responsables
de cada tema, organización no tempo ...
- Aceptámo-la axuda dos demais.
-Realizamos actividades colectivas: murais, mapas conceptuais,.. sen
enfadarnos, cedéndono-lo posto, achegando ideas e vontades.
- Buscamos e explorámo-las nosas propias fontes de información.
-Cando hai un conflito en clase, organizamos algunha estratexia para resolvelo
en paz.
- Compartimos todo o que traemos a clase sobre o corpo.
- Distribuímos papeis nas dramatizacións, responsabilidades, quendas ...
- Decidimos cada día a que imos xogar, con quen e por que. Apuntámonos
nunha lista para organizarnos.
- Falamos das emocións que provocan en nós as obras artísticas, escultóricas e
pictóricas, sobre o corpo humano e a beleza do corpo en xeral.
- Recoñecemos e aceptámo-los nosos erros cando a seño nos pon en situación
de valida-los nosos traballos.
- Cando xogamos a lazarillos e cegos buscamos estratexias para facer que o
cego se sinta seguro e ben, non o soltamos da man e camiñamos devagar.
- Xogamos sen facer trampas.
- Vencemos ese pouquiño de medo que nos dá ter un esqueleto en clase
falando moito sobre iso nas asembleas, e ofrecéndonos uns a outros ideas para
vencelo.
- Aceptamos positivamente a idea de axudar a Felipe (o noso esqueleto de
clase) e traballamos para iso.

INDICADORES DE AVALIACIÓN
- Decide que lle interesa aprender, o di na asemblea e o xustifica.
- Expón as súas razóns.
- Escoita as razóns dos demais e opina sobre elas.
- Está atento/a ás necesidades dos demais.
- Intenta facer felices os compañeiros.
- Goza nos xogos.
- Expresa as súas necesidades.
- Pide as cousas por favor.
- Colabora e participa na toma de decisións sobre as cousas importantes que
facemos en clase.
56
- Asume con alegría o traballo que decidimos entre todos que imos facer hoxe.
- Valora o traballo dos demais.
- Intenta nas súas valoracións cara ós demais resalta-lo positivo.
- Pon o servizo dos demais as súas capacidades.
- Manifesta confianza e seguridade nos xogos, intervencións orais,
dramatizacións ...
- Comparte as súas cousas, as súas ideas e sentimentos.
- Emociónase diante dunha obra de arte.
- Acepta os seus pequenos fracasos.
- Atense a razóns aínda que vaian en contra dos seus intereses.
- Coida os materiais propios e alleos.
- Acepta as normas establecidas por todos.
- Entusiásmase coa tarefa aínda que non fose directamente proposta por el.
- Ten iniciativas.
- Non se enfada cando perde.
- Relaciónase con diferentes compañeiros/ás.
- Consola, anima e axuda.
- Valora os resultados das tarefas nas que todos colaboramos.

7. Actividades referidas á INTELIXENCIA NATURAL E

CIENTÍFICA
CAPACIDADES
-Coñece-la,necesidades funcionais do corpo:auga,alimento,sonoexercicio e
descanso...
- Valora-la contribución da adquisición dalgúns pequenos hábitos ó noso
benestar e a nosa saúde.
- Coñece-lo nome e a localización dalgúns ósos do corpo.
- Elaborar hipótese sobre o funcionamento do noso corpo.
- Adquirir algúns coñecementos sobre algúns órganos vitais do corpo dos
aparatos respiratorio, circulatorio e dixestivo.
- Recoñece-los órganos dos sentidos e aproximarse a como funcionan.
- Adquirir hábitos básicos de saúde e hixiene.
- Habituarse ó cepillado dos dentes.
- Desenvolver un sentido crítico fronte a prácticas habituais que non
favorecen a saúde.
- Desenvolve-la responsabilidade do coidado do corpo.

SECUENCIAS DIDÁCTICAS
- Investigamos en enciclopedias e libros do corpo para descubrir como
funciona, que ten dentro ...
- Buscamos algúns ósos que poden tocar no corpo dos amigos.

57
- Falamos na asemblea sobre cántas horas durmimos a qué hora hai que
deitarse ...
- Vemos xuntos algunhas películas de Érase unha vez a vida e comentamos
despois o que vimos para sacar conclusións.
- Fago un cuadrante para anotar qué alimentos son bos para qué parte do corpo:
os lácteos para os ósos, as cenorias para a vista, as alcachofas para o fígado, a
laranxa para as defensas ...
- Escoitamos co fonendoscopio o corazón dos amigos.
- Exploramos radiografías para ver como están postos os ósos dentro do
corpo.
- Aprendemos como se produce a carie nos dentes nun vídeo e a partir de aí
adquirímo-lo compromiso de lavárno-los dentes tamén no cole sempre que
comamos algo doce.
- Facemos hipótese, expresándoas oralmente, sobre as imaxes que vemos nos
libros e sobre como funciona o noso corpo.
- Recoñecemos algúns órganos internos do noso corpo nunha ilustración e
escribímo-los seus nomes nela.
- Investigamos sobre as informacións que aparecen na nosa cartilla de saúde
infantil.

INDICADORES DE AVALIACIÓN
- Interésase e mostra curiosidade por coñecer cousas do corpo e sobre como
funciona.
- Nomea algúns coidados que o corpo necesita.
- Nomea e localiza algúns ósos do corpo.
- Saca conclusións das súas observacións.
- Pon atención nas lecturas dos soportes escritos que ten que ver co corpo e o
seu funcionamento.
- Propón estratexias para non esquece-las condutas relativas ó coidado do
corpo.
- Coñece e expresa os efectos nocivos do tabaco sobre a saúde.
- Nomea e localiza algúns órganos internos do corpo.
- Expresa oralmente algunhas ideas sinxelas sobre os órganos estudados e
as súas funcións.
- Incorpora no seu vocabulario habitual algúns dos vocábulos"científicos"
utilizados ó longo do proxecto.

58
 PROXECTO O ESPAZO

1. Actividades referidas á INTELIXENCIA LINGÜÍSTICA

CAPACIDADES
- Relacionarse positivamente cos demais a través da linguaxe.
- Utilizar a linguaxe oral de forma cada vez máis apropiada á situación de
comunicación e á intención.
- Coñecer algunhas manifestacións artísticas e culturais de carácter
lingüístico: poemas, cancións de tradición oral, contos, adivinanzas, mitos
gregos.
- Desenvolver a linguaxe oral e escrita como sistema para representar a
realidade vivida ou imaxinada e para construír novos coñecementos.
- Valorar o acceso a diferentes tipos de textos para obter información.
- Utilizar unha segunda lingua como ferramenta para o desenvolvemento de
capacidades lingüísticas xerais.
- Iniciarse nos usos sociais da lectura e a escritura explorando o seu
funcionamento e valorándoas como instrumentos de comunicación, información e
goce.
- Ampliar o vocabulario e a formulación de textos orais e escritos cada vez
máis complexos.
- Reflexionar sobre as características da linguaxe.
- Achegarse aos usos informáticos da linguaxe escrita.

SECUENCIAS DIDÁCTICAS
- Escribimos cartas ás familias para pedir informacións, axuda ou materiais.
- Escribimos as nosas ideas previas, necesidades, problemas, plans, nun mural
colectivo.
- Dicimos adivinanzas.
- Anotamos os responsables de cada tarefa.
- Escribimos os resultados das nosas investigacións en diferentes soportes.
- Buscamos información en todo tipo de textos escritos: poemas, biografías,
contos…
- Apuntamos o noso nome na casa do noso horóscopo.
- Escribimos en equipo a ficha técnica do planeta que nos corresponda.
- Damos unha conferencia sobre o noso planeta ao resto da clase.
- Anotamos, para non esquecelo, a noite da cita co Mago das Estrelas e o que
necesitamos.
- Expomos oralmente as nosas ideas antes de tomar nota delas.
- Escoitamos o que nos len a seño ou os amigos maiores, en enciclopedias,
libros…
- Lemos (ou fago como que leo) e interpretamos os textos e cartas do mago que
conteñen informacións importantes para nós.
59
- Escribimos un pé de foto da foto que máis me gusta da noite que pasamos co
mago.
- Escribimos o que investigamos en casa e usámolo de soporte para contalo
despois na asemblea.
- Aprendemos e escribimos o poema de García Lorca, Dona Lúa.
- Exploramos os textos, buscamos palabras que recoñezamos e facemos
hipótese sobre o seu contido.
- Escribimos en inglés algunhas palabras do proxecto.
- Xogamos cos cartóns de vocabulario a asociar a foto de cada planeta co seu
nome.
- Construímos con letras móbiles nomes de planetas e constelacións.
- Dialogamos nas asembleas sobre emocións, sensacións, expectativas, plans…
- Escribimos un pequeno libro de campo para que a familia que nos acompañe á
visualización do ceo nocturno saiba ben que ten que mirar.
- Facemos un cartel para convidar a outros amigos a ver o noso planetario.
- Escribimos mensaxes ao mago.
- Describimos ao mago para que el saiba que impresión deunos.
- O responsable escribe cada día o diario de traballo para saber que imos facer
e o que nos queda.
- Escribimos no mapa conceptual as ideas fundamentais do apreso.

INDICADORES DE AVALIACIÓN
- Enténdese o que fala.
- Goza participando nas conversacións.
- Pregunta frecuentemente si quere saber unha cousa.
- Respecta as normas establecidas da conversación.
- Lembra e conta un conto ou un mito.
- Memoriza poesías e/ou adivinanzas e dias.
- Estrutura ben as frases.
- Elabora un pre-texto mínimo e dio para “ler” o que escribe.
- Interésase por saber o que hai escrito.
- Interpreta o escrito relacionándoo coa imaxe que lle acompaña, ou polo
contexto.
- Pode elaborar pequenas definiciones.
- Pode estruturar unha breve descrición.
- Formula hipótese sobre palabras e textos escritos.
- Reproduce a direccionalidad.
- Escribe algunhas palabras relacionadas co proxecto.
- Constrúe textos e escríbeos “á súa maneira”.
- Utiliza a expresión oral para relacionarse positivamente e para resolver con
flictos.
- Describe situacións.
- Argumenta propostas.
- Informa e comenta con outros os resultados dunha investigación.
60
- Valora a linguaxe escrita como ferramenta de comunicación, síntese e
categorización.
- É capaz de discriminar auditivamente algunhas fonemas dunha palabra.
- Utiliza na linguaxe habitual as palabras novas sobre as estrelas e o espazo.
- Interésanlle os textos.
- Utiliza a lingua de maneira distinta segundo a situación e a intención.
- Respecta a estrutura formal dun texto.
- Mantén unha actitude de escoita atenta e respectuosa.
- Expresa as súas emocións.
- Pode describir as súas sensacións.
- Recoñece situacións en que a linguaxe escrita é unha ferramenta útil e
utilízao como tal.
- Expresa brevemente oral ou escrita algunha idea sobre o que escoitou.
- Goza en situacións comunicativas.

2. Actividades referidas á INTELIXENCIA CORPORAL

CINESTÉSICA

CAPACIDADES
- Formarse unha imaxe axustada e positiva de si mesmo a través da
identificación gradual das propias características, posibilidades e limitacións,
desenvolvendo sentimentos de autoestima e autonomía persoal.
- Coñecer e representar o seu corpo e os seus elementos.
- Descubrir as posibilidades de acción e de expresión do corpo.
- Coordinar e controlar cada vez con maior precisión xestos e movementos.
- Coñecer as posibilidades sensitivas e expresivas do corpo.
- Desenvolver a capacidade de expresar co corpo de forma persoal e creativa
distintas situacións.
- Respectar e valorar o corpo dos demais.
- Gozar cos xogos corporais.
- Utilizar o corpo como vínculo e vehículo de comunicación afectiva cos demais.
- Progresar no desenvolvemento de hábitos de hixiene e de seguridade.
- Desenvolver as capacidades perceptivas a través da observación das estrelas.

SECUENCIAS DIDÁCTICAS
- Dramatizamos os movementos da Lúa, os dos planetas ao redor do Sol…
- Relaxámonos despois de xogar.
- Danzamos ao son das distintas pezas da sinfonía dos Planetas.
- Debuxamos cos nosos corpos constelacións no chan.
- Utilizamos diferentes materiais de psicomotricidade para representar
elementos do espazo con axuda dos nosos corpos.

61
- Coordinamos os movementos para desprazarnos todos á vez dentro dun
foguete figurado.
- Xogamos a movernos na escuridade coas lanternas.
- Nos encollemos e saltamos de súpeto como os foguetes que van ao espazo.
- Acompañamos cancións e poesías con xestos.
- Manipulamos pinceis, punzóns, tesoiras, plastilinas, moldes con forma de
estrela, esponxas para estampar con pintura de purpurina, pegamentos e cola
para facer os planetas e outros elementos do noso planetario; rasgamos papel e
usamos o pincel coa cola para facer o noso foguete.
- Ensartamos as estrellitas de cereal nun fío groso de plástico para facernos
unha pulseira.
- Axustamos porcas e parafusos dos xogos para conseguir unha boa nave
espacial.

INDICADORES DE AVALIACIÓN
- Tipos de movementos que realiza: lentos, rápidos, coordinados…
- Adapta o ton do corpo, o xesto do rostro e a postura ao papel que representa
nas dramatizaciones.
- Dá mostras dun coñecemento progresivo do seu propio corpo.
- Desenvolve os elementos motrices finos necesarios para manipular diferentes
obxectos.
- Move o corpo con precisión nos xogos e dramatizaciones.
- Goza xogando co seu corpo e adecuándoo a diferentes situacións.
- Explora as posibilidades do seu corpo.
- Utiliza o corpo para expresar sentimentos, ideas, situacións…
- Tolera os xogos en penumbra.
- Valora e respecta as diferenzas físicas dos demais.
- Participa en dramatizaciones.
- Busca/rexeita o contacto físico.
- Reproduce movementos a partir de consignas verbais.
- Imita posturas e movementos.
- Oriéntase no espazo nos xogos de desprazamento.
- Coordina os movementos corporais coa música ou o recitado dun poema.
- Reláxase ao fi nal dos xogos corporais.

3. Actividades referidas á INTELIXENCIA MUSICAL

CAPACIDADES
- Identificar as calidades dos sons.
- Coñecer poesías e cancións propias da súa cultura referidas ás estrelas.
- Achegarse ao coñecemento e goce da música clásica.
- Relacionar certos sons ou pezas musicais con certas sensacións, emocións e
estados de ánimo.

62
- “Traducir” a linguaxe musical a outras linguaxes.
- Utilizar a música como ferramenta para elaborar a propia identidade cultural.
- Participar e gozar na interpretación de cancións.

SECUENCIAS DIDÁCTICAS
- Escoitamos, bailamos, interpretamos algunhas pezas dos Planetas, de Holst.
- Acompañamos unha melodía con instrumentos sinxelos.
- Debuxamos o que nos suxire escóitaa en silencio dunha peza musical.
- Aprendemos e cantamos xuntos algunha canción dos Planetas.
- Musicamos con instrumentos de percusión o poema Dona Lúa, de García Lorca.
- Escoitamos a música de Holst mentres facemos outras actividades.
- Inventamos unha danza das estrelas para recibir ao mago pola noite.
- Escoitamos algunhas pezas da ópera de Gluck, Orfeo e Eurídice.
- Acompañamos coa lira a aria Che faro senza Eurídice, mesmo cantamos
algunhas que outras palabras que comprendemos ben.

INDICADORES DE AVALIACIÓN
- Gústalle participar en actividades musicais.
- Aprende e lembra cancións.
- Participa e goza nas danzas de grupo.
- Escucha atentamente e en silencio unha audición.
- Expresa con outras linguaxes as sensacións experimentadas coa música.
- Explora as posibilidades sonoras dos instrumentos de percusión sinxelos.
- Inventa ou improvisa ritmos, melodías… para musicar un poema sinxelo.
- Utiliza ou pide a música para a realización dalgunhas actividades.
- Mostra curiosidade polos instrumentos musicais.
- Recoñece e nomea algunha peza dos Planetas, de Holst, cando a ouve, e da
ópera de Gluck.
- Recoñece o retrato de Holst e pode citar algunhas características da súa
vida.

4. Actividades referidas á INTELIXENCIA ESPACIAL

CAPACIDADES
- Interpretar e/ou deseñar planos sinxelos das constelacións.
- Realizar traducións do microespacio ao macroespacio, recoñecendo as
constelacións no ceo despois de habelos estudado nun plano sobre papel.
- Coñecer as obras de Mirou relativas ás estrelas.
- Utilizar a linguaxe plástica para expresar diferentes aspectos da realidade
vivida ou imaxinada.
- Desenvolver unha autonomía progresiva na realización de actividades
referidas á representación artística e espacial.

63
- Coñecer e utilizar algunhas técnicas plásticas básicas para recrear obras de
pintores famosos.
- Utilizar referentes espaciais para situar os elementos dunha composición
artística.
- Gozar con seguridade nas realizacións que impliquen variables espaciais e/ou
artísticas.

SECUENCIAS DIDÁCTICAS
- Construímos sobre unhas plano estrelas con elementos triangulares (coxíns,
bloques, papel, adhesivos…) utilizando diferentes criterios espaciais na
composición.
- Interpretamos o plano ou “debuxo” das constelacións que imos ver co mago e
memorizámolo para atopalo no ceo.
- Debuxámonos tombados na manta vendo as estrelas pola noite.
- Debuxamos os planetas tentando coidar a súa posición respecto ao Sol e/ou o
seu tamaño relativo.
- Recreamos nun gran mural colectivo o cadro Noite estrelada, de Mirou,
introducindo personaxes que coñecemos na mitoloxía grega.
- Buscamos estrelas nos cadros de Mirou.
- Debuxamos escenas da mitoloxía grega en relación coas estrelas.
- Debuxamos situacións suxeridas en relación coas nosas emocións.
- Ilustramos contos, poesías, cancións apresas relativas ao espazo e as
estrelas.
- Reproducimos constelacións coidando a distancia entre as estrelas ben
estimando a distancia, ben axudados por unha cuadrícula.
- Elaboramos un gran ceo para o noso planetario reproducindo as constelacións
que coñecemos, coidando o número de estrelas e a distancia entre elas.
- Debuxamos secuencias dun proceso.
- Facemos estrelas, planetas, maquetas de foguetes, en tres dimensións con
diferentes materiais, especialmente de refugallo.
- Construímos un móbil dos planetas.
- Situamos na cartolina os diferentes elementos do cadro Noite estrelada, de
Van Gogh, para recrear os con plastilina.
- Representamos nun folio as constelacións que fixemos cos nosos corpos na
sala de psicomotricidade.
- Representamos con pintura nun mural colectivo a noite do Mago das Estrelas.

INDICADORES DE AVALIACIÓN
- Mostra satisfacción polas súas producións e polas realizadas por outros/as.
- Coñece algunhas técnicas sinxelas de debuxo e pintura.
- Participa en elaboracións plásticas grupales.
- Describe e interpreta imaxes.
- Tenta representar fielmente a realidade ou os sentimentos.
- É orixinal nas súas producións.
64
- sente seguro á hora de expresar artisticamente as súas ideas.
- As súas producións teñen intención comunicativa.
- As súas producións axústanse á proposta.
- Ten sentido estético.
- Comprende e utiliza os conceptos dentro/fóra, recta/curva, aberto/pechado.
- Oriéntase, é capaz de interpretar, un plano sinxelo.
- Representa no plano a disposición real dos obxectos no espazo.
- Explora os esquemas representativos das estrelas.

5. Actividades referidas á INTELIXENCIA LÓXICO-

MATEMÁTICA

CAPACIDADES
- Valorar a importancia e a “economía” de pór por escrito de forma numérica.
- Utilizar o almanaque como ferramenta para a medida do tempo.
- Utilizar a linguaxe matemática para representar algúns aspectos da realidade.
- Descubrir a clasificación, agrupación, comparación, ordenación… como medios
para aprehender a realidade.
- Iniciarse nalgunhas operacións algebraicas sinxelas.
- Descubrir a presenza da matemática no espazo.
- Utilizar estratexias matemáticas (numeración, xeometría, lóxica) para
resolver problemas cotiáns.

SECUENCIAS DIDÁCTICAS
- Usamos a serie numérica para contar: cantos días faltan para ir ver as
estrelas, cantas estrelas ten a constelación do meu horóscopo, cantos cuadritos
avanzar sobre a cuadrícula.
- Elaboramos unha táboa de dobre entrada para resumir e rexistrar as
características principais dos planetas.
- Decoramos unha estrela, unha portada, unha constelación, pedindo á seño por
escrito os adhesivos que necesitamos.
- Utilizamos os ordinales para organizar a actividade do día, que faremos
primeiro, en segundo lugar, ou para ordenar correctamente imaxes de sucesos
acaecidos no tempo, ou para ordenar os planetas segundo a súa proximidade ao
Sol.
- Estimamos o tempo en función da rutina cotiá.
- Resolvemos situacións que impliquen operacións sinxelas, tales como engadir
ou quitar.
- Formulamos hipóteses relativas á vida das estrelas, aos movementos lunares…
- Enunciamos conclusións e categorizamos sobre un conxunto de informacións
recibidas.
- Facemos listas para non esquecer os elementos dunha acción, a modo de
“instrucións”, como para facer un foguete.

65
- Estimamos a medida de volume relativa entre os planetas para reproducilos
con globos e pasta de papel en tres dimensións.
- Xogamos coa sombra e vemos a súa relación co paso do tempo.
- Formulamos co debuxo da sombra o momento aproximado do día en que nos
atopamos.
- Pedimos á seño as estrellitas que necesitamos para facer unha pulseira
descompondo a cantidade total en dúas ou tres sumandos.
- Debuxamos figuras xeométricas para representar os coxíns cos que xogamos
na sala de psicomotricidade e lembramos o noso foguete.

INDICADORES DE AVALIACIÓN
- Elabora e utiliza estratexias matemáticas propias como resposta a situacións.
- Segue unha relación de orde.
- Mostra interese por investigar.
- Recoñece propiedades dos obxectos.
- Establece semellanzas e diferenzas entre obxectos, situacións…
- Agrupa obxectos segundo un criterio.
- Utiliza diferentes sistemas para estimar o volume.
- Establece comparacións entre cantidades de magnitude.
- Recoñece diferentes formas xeométricas.
- Oriéntase temporalmente.
- Ordena imaxes seguindo unha orde temporal.
- Selecciona o número de obxectos que se lle pide.
- Asocia o momento do día coas actividades.
- Asocia díxito e cantidade.
- Descobre o obxecto ou elemento que non pertence a unha categoría.
- Aplica capacidades como medir, contar, dobrar, para resolver problemas.
- Representa numericamente a cantidade que necesita.
- Pode recontar a partir de determinada cantidade.
- Utiliza adecuadamente cuantificadores: moitos, poucos, nada…
- Utiliza a lista para lembrar comparando termo a termo o elemento da lista co
elemento da realidade.
- Utiliza funcionalmente o almanaque para medir o tempo.
- Valida en por si algunhas situacións.

6. Actividades referidas á INTELIXENCIA INTRA E

INTERPERSOAL

CAPACIDADES
- Desenvolver unha autonomía progresiva na xestión de situacións problema a
través do acceso á información e a toma de decisións.
- Ir formándose unha imaxe positiva e axustada de si mesmo.
- Coñecerse a si mesmo e valorar as propias capacidades e límites.

66
- Establecer relacións afectivas satisfactorias.
- Expresar libremente os desexos, emocións, sentimentos.
- Establecer relacións sociais en ámbitos cada vez máis amplos.
- Articular os intereses propios cos dos demais.
- Fomentar actitudes de respecto mutuo.
- Desenvolver actitudes de paz, respecto e colaboración.
- Sensibilizar cara ao coidado da contorna natural.
- Favorecer o respecto e a igualdade de oportunidades entre os sexos.
- Avanzar en fórmulas de xestión cooperativa.
- Valorar a solución dialogada e consensuada dos conflictos.
- Identificar os propios sentimentos, emocións, necesidades ou preferencias, e
ser capaces de denominalos, expresalos e comunicalos aos demais, identificando
e respectando tamén os dos outros.
- Valorar a beleza e o misterio que nos ofrece o ceo nocturno.
- Aprender a valorar as cousas sinxelas que temos ao noso alcance que nos fan
gozar e que non valen diñeiro.

SECUENCIAS DIDÁCTICAS
- Acariñamos aos nosos amigos na relaxación e facemos que sentan ben.
- Decidimos entre todos en asemblea cuestiones importantes sobre o noso
traballo: que queremos aprender, que necesitamos, quen o achega, responsables
de cada tema, organización no tempo…
- Recibimos con entusiasmo a visita dos maiores que veñen ensinarnos cousas
das estrelas, ou que veñen ver o que fixemos nós.
- Aceptamos a axuda dos demais.
- Regalamos mensaxes bonitas e pequenas poemas ao Mago das Estrelas.
- Realizamos actividades colectivas: murais, mapas conceptuais… sen
enfadarnos, cedéndonos o posto, achegando ideas e vontades.
- Buscamos e exploramos nosas propias fontes de información.
- Compartimos todo o que traemos a clase sobre as estrelas.
- Distribuímos papeis nas dramatizaciones, responsabilidades, quendas…
- Decidimos cada día a que imos xogar, con quen e por que. Apuntámonos nunha
lista para organizarnos.
- Falamos das emocións que provocan en nós as obras de Mirou e de Van Gohg.
- Recoñecemos e aceptamos os nosos erros cando a seño ponnos en situación de
validar os nosos traballos.
- Compartimos o noso planetario cos amigos.
- Investigamos e compartimos saberes tamén cos nosos pais e irmáns.
- Falamos do coñecemento que as culturas máis antigas tiñan do espazo.
- Buscamos dialogando estratexias para achegarnos ao mago sen medo.
- Recollemos a clase e deixámola impecable despois dos talleres que tanto
ensucian.

INDICADORES DE AVALIACIÓN
67
- Decide que lle interesa aprender, dio na asemblea e o justifica.
- Expón as súas razóns.
- Escucha as razóns dos demais e opina sobre elas.
- Está atento/á as necesidades dos demais.
- Tenta facer felices aos compañeiros.
- Goza nos xogos.
- Expresa as súas necesidades.
- Pide as cousas por favor.
- Colabora e participa na toma de decisións sobre as cousas importantes que
facemos en clase.
- Asume con alegría o traballo que decidimos entre todos que imos facer hoxe.
- Valora o traballo dos demais.
- Tenta nas súas valoracións cara aos demais resaltar o positivo.
- Pon ao servizo dos demais as súas capacidades.
-Manifiesta confianza e seguridade nos xogos, intervencións orais,
dramatizaciones…
- Comparte as súas cousas, as súas ideas e sentimentos.
- Emociónase diante dunha obra de arte.
- Acepta os seus pequenos fracasos.
- Atense a razóns aínda que vaian en contra dos seus intereses.
- Coida os materiais propios e alleos.
- Acepta as normas establecidas por todos.
- Entusiásmase coa tarefa aínda que non sexa directamente proposta por
el/ela.
- Ten iniciativas.
- Goza explicando aos demais o que sabe.
- Escucha, deixa falar.
- Consola, anima, axuda.
- Valora os resultados das tarefas nas que todos colaboramos.

7. Actividades referidas á INTELIXENCIA NATURAL E

CIENTÍFICA

CAPACIDADES
- Descubrir nas estrelas unha fonte de beleza, e na súa contemplación un
camiño para a relaxación, a satisfacción persoal e a transcendencia.
- Desenvolver unha vinculación afectiva co cosmos e sentimentos de
responsabilidade e conexión respecto ao mundo que nos rodea.
- Valorar a contribución da natureza ao noso benestar e satisfacción persoal.
- Coñecer algunhas informacións básicas sobre estrelas e planetas.
- Recoñecer algunha característica básica de cada un dos planetas do sistema
solar.
- Desenvolver a responsabilidade para o coidado do medio natural.

68
- Adquirir hábitos básicos de respecto e coidado do medio natural. E contribuír
a ceos limpos sen contaminación ambiental.
- Recoñecer nas fases lunares os movementos da Lúa ao redor da Terra, e nas
estacións os da Terra ao redor do Sol.
- Recoñecer ao Sol como unha estrela, a do noso sistema planetario.
- Asociar algunhas constelacións ao seu mito grego.
- Interpretar e explicar algúns fenómenos naturais como as estacións, a caída
dos obxectos, o día e a noite…
- Valorar as achegas que ao longo da historia fomos recollendo na ciencia sobre
o ceo.

SECUENCIAS DIDÁCTICAS
- Investigamos por equipos sobre cada un dos planetas e extraemos algunhas
informacións fundamentais para contar aos demais.
- Buscamos informacións e extraemos conclusións sobre os movementos de
rotación e translación da terra.
- Representamos e maquetamos tales movementos.
- Vemos vídeos sobre a chegada do home á Lúa.
- Escoitamos, lemos, contamos, aprendemos lendas gregas que nos falan sobre
as constelacións e que nos axudan a lembralas.
- Contemplamos as estrelas seguindo as indicacións do mago co seu punteiro
láser.
- Descubrimos e comentamos que o lugar indicado polo mago está lonxe das
luces da cidade, e que por iso vemos ben as estrelas.
- Experimentamos coa sombra, vemos como se encolle e alárgase, como cambia
de posición, establecemos hipótese respecto diso e validamos os resultados.
- Xogamos coas lanternas para validar a hipótese de que as estrelas non ven de
día porque o Sol brilla máis.
- Investigamos sobre Galileo, Messier, Einstein e outros astrónomos famosos.

INDICADORES DE AVALIACIÓN
- Interésase e mostra curiosidade por coñecer cousas das estrelas.
- Mostra interese durante a saída nocturna.
- Expresa algunha característica de cada planeta do sistema solar.
- Explica á súa maneira as fases da Lúa.
- Explica que as estacións ten que ver co movemento da Terra.
- Saca conclusións das súas observacións.
- Presta atención nas lecturas dos soportes escritos que teñen que ver coa vida
do cosmos.
- Recoñece e nomea algunhas constelacións.
- Nomea algunhas estrelas principais dalgunhas constelacións.
- Nomea e recoñece algúns planetas do sistema solar.
- Valora, e así o expresa, a beleza do ceo estrelado.
69
- Explica que a sombra se move cando se move a fonte de luz.
- Pode definir algúns conceptos como nebulosa, estrela, buraco negro,
constelación.
- Recoñece algunha achega histórica á astronomía.

FOMENTO DA LECTURA.
ACCIÓNS DE ACORDO CO PROXECTO LECTOR.

Durante o presente curso preténdese que nenos e nenas descubran e

exploren os usos da lectura e a escritura, espertando e afianzando o seu

interese por eles.

O noso traballo considerará a aprendizaxe da lectoescritura como un

proceso global de construción e interpretación de significados que propicien

canles de comunicación efectivas entre os nenos e nenas e o seu contorno social

e cultural.

Entendemos a linguaxe escrita como un medio que nos permite

comunicarnos, nos informa e nos proporciona pracer.

Polo tanto, inicialmente, abordaremos a aprendizaxe da lectoescritura

desde unha perspectiva funcional, na que a comprensión do que se escribe e se

le é o importante; aínda que, nun principio, non se axuste ao código convencional,

para a partir dun proceso de construción individual, ir empregando e

descifrando este código.

Todas as actividades que se propoñan, centraranse nas relacións que

nenos e nenas establecen co medio, funcionais e significativas, partindo de

situacións moi próximas a eles.

Serán o máis cercanas posible a situacións reais, propiciando así que

encontren sentido ao que fan.

Para que en todo momento o proceso de adquisición da lectoescritura, e

os progresos que se vaian facendo estean dotados de significación e

comprensión por parte dos alumnos e alumnas, partiremos das súas

aprendizaxes e experiencias previas. O contacto coa lectura e a escritura é

70
anterior á entrada na escola, pois a súa presenza é constante no medio que

rodea a nenos e nenas (rúa, familia….).

Partindo desta experiencia previa deseñaranse actividades o

suficientemente amplas para que todos podan participar nelas.

Procurando espertar e afianzar o interese de nenos e nenas pola lectura

realizaranse as seguintes actividades:

 Escoita diaria de contos, contados pola mestra, na aula.

 Lectura de contos diariamente no recuncho de lectura.

 Visita a bibliotecas do contorno.

 Ilustración colectiva de contos.

 Sesións de contacontos na biblioteca de centro.

 Elaboración do noso álbum de contos preferidos.

CONCRECIÓN DO PLAN DE CONVIVENCIA

No presente curso deseñaranse actividades ao longo de todo o

desenvolvemento desta programación na procura da mellora da convivencia

entre nenos e nenas, fomentando especialmente:

-Proposta de xogos colectivos que favorezan a cooperación entre iguais.

-Actitudes de respecto cara os compañeiros e compañeiras, valorándoos sen

adoptar actitudes discriminatorias.

-Aportación de estratexias para aceptar pequenas frustacións e manifestar

actitudes tendentes a superar as dificultades que se plantexan, buscando nos

demais a colaboración necesaria.

-Organización e planificación dos espazos evitando aglomeracións que provoquen

conflitos.
71
 CONCRECIÓN DO PLAN DAS TECNOLOXÍAS DA

INFORMACIÓN E DA COMUNICACIÓN.

O coñecemento, emprego e valoración das TIC- ordenador, cámara

dixital, DVD, encerado dixital… estarán presentes en todas as unidades e

proxectos que desenvolvan esta programación didáctica, converténdose en

ferramentas de busca de información, creación, expresión e comunicación.

Ademais da súa utilización nas actividades realizadas na aula ordinaria,

establécese unha sesión semanal de actividades na aula de informática e outra

na aula de audiovisuais.

ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS

Entre as diferentes actividades que se levarán a cabo ao longo do curso escolar

destacan:

 Actividades relacionadas co coidado da natureza.

1. Coidado e mantemento da horta e xardín.

2. Actividades de reciclaxe.

 Actividades de animación á lectura.

 Visitas ao contorno natural e social.

 Visita a un museo de arte en A Coruña.

 Visita a un museo científico en A Coruña.

 Visitas culturais concedidas polos concellos de Arteixo e A Coruña.

 Participación nas festas e celebracións da escola ( magosto,

samaín, Entroido, día da paz, semana das letras galegas…)

72
 5. RECURSOS A EMPREGAR.

Para o desenvolvemento da presente programación didáctica empregaremos

todos os recursos persoais e materiais ó noso alcance. Dentro dos persoais cabe

falar dos distintos profesionais cos que conta o centro, as familias, e cantos

outros profesionais poidan achegar a súa axuda para o bo desenvolvemento da

programación.

En canto ós recursos materiais, empregaranse recursos comerciais, de

fabricación propia, materiais de refugallo, materiais tanto para empregar

individualmente como de xeito colectivo, etc., atendendo ás distintas áreas do

noso currículo e ás distintas actividades que levaremos a cabo con eles, e

poderémolos clasificar en: materiais de xogo, de psicomotricidade, para o

desenvolvemento da linguaxe, de educación sensorial, para o desenvolvemento

da lóxica matemática, de observación e experimentación, material vivo,

materiais para a educación artística ,así como materiais para orientar a nosa

práctica pedagóxica, sen esquecer a grande importancia das tecnoloxías da

información e da comunicación. (T.I.C.s.) e da Biblioteca tanto do centro como

do aula.

 Contos tanto elaborados polos propios alumnos/as como de diferentes

editoriais.

 Material de psicomotricidade.

 Recursos tecnolóxicos: ordenador, impresora, escáner, encerado dixital,

cámara de fotos dixital, DVD…

 Aula de informática.

 Biblioteca escolar e de aula.

 Aula de audiovisuais.

 Programas audiovisuais e informáticos e Recursos multimedia.

 Materiais manipulativos.

73
 7. AVALIACIÓN

A avaliación será una parte esencial da programación, que permitirá

seguir o proceso que vai construíndo individualmente o noso alumnado e nos

axuda a reconducir o noso traballo.

Cada nen@ realiza as actividades segundo as súas posibilidades o mellor

que pode, e non é tarefa nosa xulgar o resultado do seu traballo, senón

colaborar nos seus progresos. Temos que avaliar e non cualificar, avaliamos para

axudar no proceso de aprendizaxe, non para clasificar ós nen@s.

A avaliación, seguindo a orde do 25 de xuño de 2009, será concibida

como un instrumento regulador, orientador e autocorrector do proceso

educativo, realizarase de forma continua e considerarase un elemento máis da

actividade educativa coa finalidade de obter información sobre o

desenvolvemento d@s nen@s, mellorar e reaxustar a intervención das persoas

responsables deste proceso e tomar decisións.

Nos boletíns dirixidos ás familias centrarémonos nos progresos que cada

un vaia facendo respecto a el mesmo e non a partir duns obxectivos prefixados

de antemán que deben alcanzar todos. As conclusións que sacamos servirannos

para avaliar a nosa práctica diaria, detectar carencias e buscar solucións.

COMO AVALIAR?

Como instrumentos de avaliación a utilizar caben destacar: a

observación natural, a observación directa e sistemática, as escalas ou guías de

observación, o rexistro anecdótico, o diario escolar, as propias producións dos

nenos/as, os cuestionarios, entrevistas, reunións e intercambios coas familias.

É así que os datos obtidos a través destas técnicas e instrumentos

vannos permitir facer avaliación por triangulación xa que obtemos datos: do

alumnado, profesorado e familias, que podemos contrastar coas nosas

apreciacións, observacións e valoracións.

74
 Os métodos que empregarei para levar a cabo a avaliación son:

 Observacións diarias, contrastadas en diferentes situacións, que

quedarán reflectidas, xunto con conversacións e outros datos de interese

no meu diario de aula.

 Repasar os traballos dos nen@s para constatar os progresos.

CANDO AVALIAR?

 Avaliación inicial: partimos dunha información facilitada pola familia, o

informe do centro de procedencia (se é o caso) e compleméntase coa

observación ao nen@ os primeiros días da escola

A partires de aí a avaliación inicial consistirá principalmente nun diálogo cos

nenos e nenas para ver “que cousas entenden” e “como as entenden” e así

poder interpretar os seus razoamentos para podelos reorientar nos casos

que sexa necesario.

Rexistrarei os resultados da avaliación co fin de ir consignando os

progresos, para saber de onde partimos en cada caso, para establecer que

exixencias individuais podemos facer a cada persoa nun momento

determinado e establecer a zona de desenvolvemento de cada un.

 Avaliación formativa: o seu obxectivo é reconducir o proceso de ensinanza

– aprendizaxe. Está presente en todo momento para facilitar a relación dos

aprendizaxes novos cos coñecementos previos. Axuda a reorientar a tarefa

que levamos a cabo modificando a nosa práctica educativa e a clarificar

conceptos que percibimos que non se entenden ou non foron interpretados

correctamente. A avaliación será global (tendo como referente o conxunto

de capacidades expresadas nos obxectivos xerais, previamente adecuados

ao contexto socioeconómico e cultural do centro, e ás peculiaridades do

alumnado a través do proxecto curricular que constituirá o referente

permanente da avaliación) e contínua (formando parte integrante do proceso

educativo, e orientada a proporcionar aos mestres de maneira permanente,

75
 a información sobre o proceso de ensino e o de aprendizaxe dos alumnos/as

sendo o seu referente inmediato a programación didáctica, e permitindo

axustar a propia intervención educativa, tendo deste modo un carácter

formativo).

Como seguimento do proceso, anotarase algunhas observacións de

maneira sistemática. Seleccionaranse unhas condutas e recolleranse

algunhas observacións, que poden ser moi útiles para detectar os progresos

e as posibles dificultades individuais.

Esta avaliación xera dous tipos de información:

o Un Informe de Avaliación Continua que se entrega ás familias una

vez na trimestre (Boletín de Información). Estes boletíns son

individuais e propios de cada nen@ xa que temos en conta que cada

nen@ é diferente.

o Un Informe Individual que resume a avaliación continua realizada

no curso escolar. Figura o grado de consecución dos obxectivos

didácticos nos diferentes ámbitos de aprendizaxe e aspectos máis

relevantes ou significativos de cada alumno.

 Avaliación final: Máis importante que a cantidade de cousas que

individualmente sabe cada persoa é o feito de que ao final do proceso

evolucionen con respecto a si mesma e ás súas circunstancias persoais. É o

momento de facer unha avaliación máis exhaustiva do proceso que seguiu

cada nen@ na que se considerará: como evolucionou na adquisición das

diferentes destrezas, como se comunica, como razoa, a autonomía que vai

adquirindo ou como actúa fronte ás dificultades.

A avaliación final queda plasmada nun Informe que, baseado nos

anteriores, recolle as observacións máis destacadas sobre os logros de cada

nen@,nos diversos tipos de capacidades que reflicten os obxectivos xerais.

Tamén se indican as accións levadas a cabo no caso de necesidades

específicas de apoio educativo.

76
 Un punto importante da nosa avaliación é a autoavaliación.Esta debe

estar presente en cada un dos procesos anteriores. O obxectivo que se

persegue é poder axudar ao alumnado a ser consciente do seu propio

aprendizaxe, de cómo está progresando e modificando a súa forma de pensar e

actuar.

Se os nen@s non son conscientes do proceso que están facendo e das

causas que ignoran e as que saben, terán moitas máis dificultades en poder

transferir as aprendizaxes feitas a outras vivencias e situación.

A información recollida na avaliación continua trasladarase ás familias,

como mínimo, nun informe escrito trimestral e de forma persoal cantas veces se

estime oportuno para lograr establecer unha coordinación axeitada no

desenvolvemento do proceso educativo dos deus fill@s.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

1. ÁREA DE AUTONOMÍA PERSOAL

 Indica as partes externas do corpo e algunhas das súas funcións.

 Recoñece a súa imaxe no espello, en fotos, ...

 Utiliza as súas posibilidades motoras nas actividades da vida cotiá.

 Desprázase dun lugar a outro seguindo as consignas dadas.

 Explora o seu corpo utilizando os sentidos.

 Utiliza os sentidos para explorar o seu entorno máis próximo.

 Identifica a información obtida a través dos sentidos.

 Identifica diferentes posturas e movementos no espazo.

 Identifica progresivamente algunhas nocións espaciais.

 Participa con autonomía do coidado e limpeza do seu corpo.

 Emprega adecuadamente os espazos e materiais para a súa hixiene.

 Respecta todo tipo de diferenzas persoais e culturais dos outros

nenos/as ou adultos.

 Disfruta dos xogos e acepta as súas regras.

77
2. ÁREA DE COÑECEMENTO DO CONTORNO

 Clasifica obxectos atendendo a diferentes calidades.

 Engade e quita elementos a un conxunto ata chegar ao cardinal que o

representa.

 Aplica o ordinal adecuado en pequenas series.

 Coñece o número anterior e posterior a un dado.

 Resolve problemas que impliquen sinxelas operacións de adición e

sustración.

 Utiliza cuantificadores básicos de tamaño, grosor, lonxitude e peso.

 Utiliza os comparativos máis/menos/igual ca ...

 Recoñece, nomea e traza as figuras xeométricas traballadas: cadrado,

triángulo, rectángulo, círculo.

 Explica a ubicación dos obxectos en relación consigo mesmo e dos

obxectos entre sí.

 Sitúa os obxectos en relación a sí mesmo e entre sí.

 Coñece as nocións temporais traballadas: pola mañá, pola tarde, pola

noite, agora, despois, onte, antonte. Hoxe, mañá, pasado mañá, ... e os días

da semana.

 Coñece as pautas de comportamento e as normas de convivencia da

escola.

 Coñece as funcións das diferentes dependencias da escola.

 Coñece a utilidade dos obxectos da escola e os respecta.

 Realiza desprazamentos dentro da escola para ir á súa clase, ó cuarto de

baño, ó patio, ...

 Recoñece polo nome ós seus compañeiros/as e as persoas que traballan na

escola.

 Participa e coopera na vida escolar, amosando unha actitude de

cooperación cós seus compañeiros/as, interese por asumir

78
 responsabilidades e cumprilas, respecto cara ós outros e respecto polas

normas de convivencia.

 Coñece a importancia da auga para a vida.

 Coñece as características máis destacadas do outono: caída das follas,

existencia de árbores de folla caduca e perenne, froitos do outono,

características do tempo atmosférico nesta época do ano.

 Relaciona a roupa axeitada a cada estación do ano.

 Coñece as principais partes das árbores.

 Recoñece as diferentes árbores da escola.

 Identifica algunhas actividades relativas ás diferentes estacións ou

festividades (magosto, Entroido).

 Discrimina progresivamente algunhas diferenzas respecto ó tempo

(tempo de xogar, de comer, de durmir, ...).

 Coñece as características mais destacadas do inverno.

 Clasifica diferentes animais en función do seu tipo de alimentación,

reprodución ou hábitat.

 Percibe a importancia das plantas para a natureza.

 Recoñece os cambios que se producen na natureza durante a primavera.

 Observa sistematicamente os diversos elementos do entorno natural, as

características e comportamento dalgunhas plantas e animais, seguindo

as indicacións do adulto.

 Coñece as necesidades do propio corpo.

 Respecta e coida os elementos do seu entorno.

 Recoñece as características propias do verán.

3. ÁREA DE LINGUAXES: COMUNICACIÓN E REPRESENTACIÓN

 Comprende as mensaxes que lle comunican outras persoas.

 Amplía progresivamente o seu vocabulario.

79
  Participa en situacións comunicativas con diferentes interlocutores,

expresando sentimentos, desexos e ideas mediante a linguaxe oral.

 Pronuncia clara e correctamente os vocablos.

 Ordena tres ou máis secuencias duna historia.

 Le, interpreta e reproduce imaxes.

 Escoita e mira con interese tanto os contos coma tódalas producións

literarias que se lle amosan.

 Avanza no seu descubrimento dos sistemas de lectura e escritura.

 Recoñece distintas situacións referidas ó control do corpo: movemento,

repouso, relaxación, ...

 Coñece algunhas palabras, enunciados...... da lingua inglesa.

 Descubre e experimenta cos recursos expresivos do seu corpo

(movemento, sons, ...) tanto individualmente como en grupo.

 Emprega con corrección diferentes utensilios plásticos e aplícase por

acadar unha maior precisión nas súas producións.

 Representa a figura humana nas súas obras plásticas.

 Disfruta coas súas producións plásticas e coas dos demais, valorándoas e

respetándoas.

 Coida, lava, ordena ... os materiais empregados nas súas producións

plásticas.

 Interpreta sinxelas cancións seguindo o ritmo e a melodía.

 Utiliza , coida na medida das súas posibilidades as ferramentas

tecnolóxicas.

PROCEDEMENTO PARA AVALIAR A PROGRAMACIÓN.

Ao longo de todo o curso, no desenvolvemento desta programación,

teranse en conta, permanentemente, os seguintes aspectos, co fin de introducir

os cambios e adaptacións necesarios:

80
-Organización da aula.

-Organización dos tempos.

-Coordinación do profesorado que imparte docencia no grupo.

-Relación e comunicación coas familias.

-Adecuación da proposta pedagóxica.

-Adecuación da proposta metodolóxica.

-Convivencia entre o alumnado.

-Evolución do proceso de aprendizaxe.

-Aproveitamento dos recursos.

8. REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS E LEXISLATIVAS.

REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS:

- Palacios, Marchesi y Coll.(2001): “Desarrollo psicológico y Educación. Vol.

I. Psicología y Educación”. Madrid. Alianza Editorial.

- Antúnez. S. Y otros (1992):” Del proyecto educativo a la programación de

aula”. Barcelona.

Graó.

- Nemirowsky, M. (1999): “Sobre la enseñanza del lenguaje escrito y temas

aledaños”.

Barcelona.Paidós.

81
 - Hernández, F. y Ventura, M. (1992):” La organización del currículum por

proyectos de

trabajo. El conocimiento es un caleidoscopio” . Barcelona. Graó.

- Arias Correa, A. E arias correa,D. (1995): “Traballar por proxectos nas

aulas de

infantil e primaria”. Vigo. Xerais.

REFERENCIAS LEXISLATIVAS:

- Lei Orgánica 2/ 2006, do 3 de maio de Educación.

- R.D. 1630/2006, do 29 de decembro.

- Decreto 330/2009, do 4 de xuño, polo que se establece o currículo da

educación infantil na Comunidade Autónoma de Galicia.

- Orde do 25 de xuño de 2009, pola que se regula a implantación, o

desenvolvemento e avaliación do segundo ciclo da educación infantil na

Comunidade Autónoma de Galicia.

- Orde do, pola que se aproba o calendario escolar para o curso 2019-2020

nos centros docentes sostidos con fondos públicos.

- Decreto 79/2010, do 20 de maio, para o plurilingüismo no ensino non

universitario de Galicia.

82