Çocuklarınız İçin

Oyun Önerileri
Çocuğunuzun beyin gelişimini
desteklemek için oyunun
gücünden yararlanın
© UNICEF/UNI220316/Pancica

1
 Çocuğunuzla oyun
oynamak neden önemlidir?
Oyun sadece eğlenmekle değil, aynı zamanda öğrenmekle de ilgilidir.
Çocuğunuzun beyni, hayatının ilk üç yılında diğer zamanlardan daha hızlı
gelişir! Çocuklar oyunla dünyayı keşfeder ve yaşamları boyunca işlerine
yarayacak kritik beceriler geliştirirler.

Uzmanlık katkısında bulunanlar

Syeda Sazia Zaman
BRAC Üniversitesi BRAC Eğitim ve Gelişim Enstitüsü

Ferdousi Khanom
BRAC Üniversitesi BRAC Eğitim ve Gelişim Enstitüsü

Özel teşekkürler
LEGO Vakfı

UNICEF’in katkıları
Mandy Rich

2 3
Kolaylıkla
uygulayabileceğiniz
oyun önerileri Her an oyun zamanıdır!
Çocuğunuzun yaşamının ilk 1000 günü (yıl), çocuğunuzun beyninin
en hızlı geliştiği dönemdir. Daha önemlisi, siz, çocuğunuz konuşmaya
başlamadan önce bile onun beyin gelişimine yardımcı olabilirsiniz.

‘İsim Oyunu ne olduğunu, ona dokunmanın

Sabah rutininize biraz eğlence
katın! Çocuğunuzu giydirirken,
dil becerilerini geliştirmesini
sağlayabilirsiniz. Onu giydirirken
kıyafetlerinin her birine gösterdiği
ilgiyi gözlemleyin ve bu kıyafetlere
isimler verin. Örneğin, gömleğini
tutarken, ‘evet, bu senin gömleğin!’
deyin. Çocuğunuza kıyafet
hakkındaki detayları öğreterek
bunu bir adım ileri götürebilirsiniz:
‘Bu gömleğin rengi ne? Bu, mavi
bir gömlek!’
Yemek zamanı!
Mutfağınızı çocuğunuzla birlikte
keşfedin. Burası, bebeğinizin
keşfetmesi için heyecan verici
görüntüler, renkler, şekiller ve
kokularla doludur. Çocuğunuzun
neye baktığını, neyle ilgilendiğini
ve neye tepki verdiğini yakından
takip ederek merakını gidermesine
yardımcı olun. Örneğin, eğer
bebeğinizin bir muza dikkat ettiğini
fark ederseniz, onu elinize alın
© UNICEF/UNI235465/Willocq ve bebeğinize yakınlaştırarak
4 5
nasıl bir his olduğunu ve ne renk
olduğunu öğretin. Bebeğinizin
ilgilendiği şeyi fark ettiğinizi
ona göstererek, anlaşıldığını ve
önemsendiğini hissetmesine
yardımcı olabilirsiniz.
Banyo zamanı!
Birkaç banyo oyuncağı alın
ve haydi başlayalım! Onunla
karşılıklı oynayın ve bebeğiniz bir
sonraki oyuncağa geçmeye hazır
olduğunda, ilk oyuncakla geçirdiği
zamanın sona erdiğini anlatmak
için ‘bu bitti!’ deyin. Yeni yürümeye
başlayan çocuklar, bebeklere
oranla, yönlendirme konusunda
daha hazır olabilirler.ve bu sayede
yetişkinler de onlara daha kolay
ayak uydurabilir. Başlangıçlarla
ve sonlarla bağlantı kurmalarına
yardımcı olmak, odaklandıkları
nesnelerle ilgili anları birlikte
paylaşmak ve çocuğunuzun
oyunu yönlendirmesine izin
vermek öğrenme ve keşfetme
yolculuğunda onu desteklediğinizi
hissetmesini sağlayacaktır.

© UNICEF/UNI242754/Mawa
Göster ve öğren
Bir yerden bir yere ister arabayla
gidin ister yürüyerek, dışarıda
görülecek pek çok şey vardır.
Bebeğinizin mimiklerinden,
bakışından veya çıkardığı seslerden
ilgi gösterdiği şeylere dikkat edin
ve bebeğinize ilgi gösterdiği
6 7
şeyin ne olduğunu anlatırken
işaret ederek gösterin: ‘Ah, kuşu
gördün mü? Çok güzel bir kuş!’ Bu,
çocuğunuza hem onun ilgilerini
önemsediğinizi hem de etrafındaki
dünyayı keşfetmesi için onu teşvik
ettiğinizi gösterecektir.
© UNICEF/UNI220342/Pancic
Yemek yeme sırası
Bebeğinize yemek yedirirken bunu bebekler için harika bir oyundur.
neden sırayla yapmayasınız? İlk
lokmayı siz verin ve bir sonraki Bebeğinizi bir ömür boyu
öğrenmeye ve problem çözmeye
lokmayı kendisinin alması için
hazırlamanıza yardımcı olmak
bekleyin. Biraz yavaş olsa bile,
için her gün bunun gibi karşılıklı
çocuğunuzun karşılık vermesine
etkileşimler oluşturabilirsiniz.
zaman tanıyın. Sırayla hareket
Beyin gelişimine destek olmanın
etmek onun güvenini ve sosyal
bu kadar eğlenceli olduğunu kim
becerilerini geliştirmesine yardımcı
bilebilirdi ki?
olur. Bu, 6 aylık ve daha büyük
© UNICEF/UNI334322/ Bhardwaj
Serbest oyun nedir?
Neden evde teşvik
etmelisiniz?
Serbest oyun nedir?
Serbest oyun, çocukların
diledikleri şekilde oyun oynaması
anlamına gelir. “Her şeyi kendileri
seçebilirler. Oyun materyallerini,
ilgi alanlarını ve oyunun olay
örgüsünü bile seçme özgürlüğüne
sahipler” diye açıklıyor Zaman.
Serbest oyun vaktinde çocuklar
kendilerini diledikleri şekilde
ifade edebilirler. Khanom, “Bu
tür fırsatlar çocuklar için çok
önemlidir” diyor.
Her çocuk benzersizdir ve kendisini
farklı şekillerde ifade eder.
“Örneğin sizin çocuğunuz resim
yapmayı seviyor olabilir fakat
başka bir çocuk tek başına yapboz
yapmayı seviyordur.
8 9
Peki serbest oyun
çocuklar için neden
faydalıdır?
Khanom, “Bazen çocukların tek
başlarına veya serbest oyun
oynamaları iyidir çünkü kendi
başlarına oynarken daha yaratıcı
olabilirler” diyor. Zaman ise, “Bir
çocuk kendi kendine oynarken,
hayal gücünü kullanır, kendisiyle
meşgul olur. Bu da çocukluktan
itibaren bağımsız olabilmesine
katkı sağlar” diye açıklıyor.
Bağımsızlık duygusunu küçük
yaşlarda kazanmak, yaşamın
ilerleyen dönemlerine fayda sağlar.
Serbest oyun, problem çözme
becerilerini edinmek açısından
da önemlidir. “Çocuklar, oyun
oynarken kendi kendilerine bir
sorunu çözmeye çalışabilirler, bir
çözüm üretebilirler. Bu sırada kendi
düşünce yöntemlerini uygularlar.
Bu beceriler, bir çocuk kendi
kendine oyun oynadığında gelişir”
diyor Khanom.

Ebeveynler çocuklarının
kaç yaşından itibaren
serbest oyun
oynamalarına izin
vermelidir?
Serbest oyun, çocukların
dünyalarını kendi yöntemleriyle
keşfetmeleri için fırsatlar yaratır,
yaratıcılıklarını geliştirmelerine
ve hayal güçlerini kullanmalarına
yardımcı olur. Bu nedenle
Khanom ve Zaman serbest oyuna
erken yaşta başlamayı öneriyor.
Ebeveynler, emekleme çağındaki
ve okul öncesi çocukları düzenli
10
olarak serbest oyun oynamaya
yönlendirmelidir. Ebeveynin sürekli
kontrolünde ve denetiminde olmak
şartıyla 6 aylıktan itibaren bile
başlanabilir.
Ebeveynler ev içinde
serbest oyunu nasıl
teşvik edebilir?
Serbest oyun tamamen çocuğa ait
bir zaman dilimini ifade etse de
ebeveynler, çocuklarını eğlenceli
ve neşeli bir öğrenme deneyimi
yaşamaları için destekleyebilir ve
teşvik edebilir.
Çocuğunuzun
oynayacağı alanın
güvenli olmasını
sağlayın.
Çocuklara kendi kendilerine
oynarken çoğu şeyi kendi
başlarına keşfetme ve yapma
fırsatı tanımalısınız. Bu onların
güven ve bağımsızlık duygusu
geliştirmelerini sağlar. Fakat
bunun için çocuğunuzun güvenli
bir ortamda olduğundan emin
olmanız önemlidir. Oyun alanlarını
muhtemel tehlikelerden arındırın
ve küçük çocuğunuzun güvenli bir
şekilde oynadığından emin olmak
için oyun süresi boyunca onu
kontrol edin.
Çocuğunuzu dinleyin.
Çocuğunuza «Bugün ne yapmak
istersin?» diye sorun. Nasıl
tepki verdiğine bakın ve ilgi
alanlarını keşfedebileceği bir
ortam yaratma konusunda ona
yardımcı olun. Çocuğunuzun
nelere ihtiyaç duyabileceğini
düşünün ve ardından evde nelerin
mevcut olduğunu görmek için
etrafınıza bakının. Yaratıcı olmaktan
kaçınmayın! Örneğin, çocuğunuz
bir yapboz yapmak istiyorsa ve
o sırada evde bir yapboz yoksa,
evinizdeki bir resmi veya takvimi
parçalara ayırabilirsiniz. Daha
sonra çocuğunuzdan bunu bir
yapboz gibi bir araya getirmesini
isteyebilirsiniz.
Oyun boyunca bazı
ipuçları
verin ve yönlendirmeler
yapın. Çocuğunuz bir sorunla
karşılaştığında, “Ne yapmak
istiyorsun? Bu sorunun üstesinden
nasıl gelebiliriz?” sorularını
yönelterek çözüm bulmasına
yardımcı olabilirsiniz. Zaman›ın da
açıkladığı gibi, “Yetişkinler her şeyi
çocuğun yerine yapmamalı. Bunun
yerine onlara takıldıkları yerde,
sorunun çözümünü kolaylaştıracak
bazı ipuçları vermeliyiz”.
Bunu bir kaynaşma
faaliyeti haline getirin.
Unutmayın; çocuğunuzun kendi
başına oynuyor olması, sizin de
ona katılamayacağınız anlamına
gelmez! Çocuğunuz siz işinizle
meşgulken sizinle oyun oynamak
isteyebilir. Böyle bir durumda,
kendi başına oynayabileceği bir
oyun bulmasına yardım edin ve
işiniz bittiğinde oyuna siz de katılın.
11
 Engeli olan çocuklar
için 10 eğlenceli aktivite
© UNICEF/UN038651/Pirozzi
Çocukların bir şeylerle meşgul
olmasını sağlamak çoğu zaman
tam zamanlı bir iş olabilir. Birlikte
yapabileceğiniz eğlenceli etkinlik
fikirleri bu konuda size yardımcı
olacaktır. Sahip oldukları beceriler
her ne olursa olsun, çocukların
bir şeyleri öğrenmesinin en iyi
12
yolu oyun oynamaktan geçer.
Oyun keşfetmek ve eğlenmektir.
Sizlere bu yazımızda, kapalı
alanlarda çocuğunuzla birlikte
yapabileceğiniz 10 öğretici etkinlik
öneriyoruz. Sabırlı olun, dinleyin ve
birlikte zaman geçirip öğrenmenin
keyfini çıkarın!
1. Bir tepsi veya düz bir zemin
üzerine, çocuğunuzun ilgisini
çekecek çeşitli oyuncaklar
koyun. Duyulara hitap
eden oyuncakları ya da düz
yüzeylere yapışabilen vantuzlu
oyuncakları deneyin. Sünger
ve fincan gibi nesneler de
kullanabilirsiniz.
2. Topla bir oyun yaratın. Evde
top yoksa bir giysi veya bez
kullanarak da birlikte bir top
yapabilirsiniz. Çocuğunuzun
hareket kabiliyetine bağlı olarak
ellerinizi veya ayaklarınızı
kullanarak oyunu en iyi nasıl
oynayabileceğinizi belirleyin.
3. Çocuğunuz bir şeyler yaparken
onu videoya kaydedin ve
sonrasında bu videoyu ona
seyrettirin. Ayrıca bir ses kayıt
cihazı kullanarak, çocuğunuzun
söylediği şarkıları veya
kahkahasını kaydedip, bunu
ona dinletebilirsiniz.
4. Çocuğunuzu yemek
hazırlamaya yardım etmesi
için mutfağa çağırabilirsiniz.
Çocuğunuza uygun bir işle
ilgileniyorsanız, size yardım
etmesine izin verebilirsiniz
veya ona sadece plastik
bir kap ve kaşık verip sizin
hareketlerinizi taklit etmesini de
sağlayabilirsiniz.
5. Çocuğunuzun sanatsal
yeteneklerini kullanarak
ona resim ya da boya
yaptırın. Hareket kısıtlılığı
olan çocukların kolayca
tutabilmesini sağlayan
şekillerde büyük fırçalar ve
resim malzemeleri var! Ayrıca
parmak boyama da eğlenceli
bir seçenek olabilir.
6. Oturur halde veya ayakta
(çocuğunuzun hareket
kabiliyetine bağlı olarak),
rahat bir pozisyonda birlikte
kitap okuyun. Ayrıca aile
fotoğraf albümlerini çıkarıp
tanıdık simaları çocuğunuza
gösterebilirsiniz. Yastık veya
eğimi ayarlanabilir bir sehpa
yardımıyla en iyi pozisyonu
bulursanız çocuğunuz kendini
daha rahat hisseder ve bu da
onu başını dik tutmaya teşvik
eder.
7. Çocuğunuzun farklı dokularla
oynaması için bir tepsiye su
ve kum koyun. Tepsiye çeşitli
oyuncaklar da ekleyebilirsiniz.
13
8. Kilden yapılma veya ev zaman geçirin. Masa veya tepsi
yapımı oyun hamurlarıyla
oynayın. Farklı kalıplar kullanın
gibi düz, pürüzsüz bir yüzey
kullanmak bu etkinliği daha Evdeyken küçük
çocukların gelişimine
ve çeşitli şekilleri kesip bir kolay kılacaktır.
araya getirerek eğlenin.
10. Çocuğunuzla birlikte şarkı
Kurabiye kalıpları ya da
büyük kulplu büyük fincanlar
da çocuğunuzun tutuşunu
söyleyin, dans edin, farklı
sesler çıkarın. Çocuğunuzun destek olacak oyun
fikirleri
ritim tutması için evdeki her
kolaylaştırabilir.
türlü kap kacağı veya ev yapımı
9. Basit yapbozlarla oynayarak aletleri kullanabilirsiniz.
veya şekil, renk, sözcük ve sayı
kartları yaparak biraz sakin

© UNICEF/UN029601/Libório

Küçük çocuklar birlikte oyun oynamaya bayılır. Çocuklarınızın evde

kalması, aynı anda hem eğlenip hem de öğrenemeyecekleri anlamına
gelmez. Çocuğunuzla eğlenceli anların tadını çıkarabileceğiniz ve kapalı
© UNICEF/UNI44656/Noorani
bir alanda dünyasını genişletebileceğiniz bazı yaratıcı yollar bulmak için
LEGO Vakfı’ndaki arkadaşlarımızla bir araya geldik.
14 15
 0-9 aylık bebekler
Ce Eee
Bu oyunu oynamak için tek
ihtiyacınız olan elleriniz ve tatlı
bir ses tonu. Bebeğinizle beraber
oturun, yüzünüzü ellerinizle (ya
da bir örtüyle) kapatın, sonra da
“ce eee!” diyerek açın. Küçük
çocuğunuz sizin bir kaybolup bir
geri gelmenizi memnuniyetle
izleyecektir. Bebeğiniz büyüdükçe
o da bu oyunu oynamaya
başlayacaktır.
Göster ve söyle
Etrafınızda bulunan farklı
nesneleri gösterip bir yandan
adlarını söyleyin diğer yandan
tasvir etmeye çalışın. “Kediyi
görüyor musun? Bu turuncu
bir kedi.” Bu oyun, aranızdaki
bağı güçlendirirken bebeğin dil
becerilerini geliştirmesine de
yardımcı olacaktır.
© UNICEF/UN0498261/Cus
16
Aile müzik grubu
Bebeğinizle şarkı söyleyip evde
bulduğunuz güvenli nesnelerden
müzik aleti yapın. Örneğin, boş bir
şişenin içine düğme veya boncuk
koyup ağzını sıkıca kapatarak
marakas yapabilirsiniz. Müzik;
çocuğun duyusal gelişimine,
marakası tutmak ise motor
becerilerinin gelişmesine yardımcı
olur. En önemli kısım yaratıcı
olmak ve elbette eğlenmek!
Vücut oyunu
Bebeğinizin vücudundan bir
yerin adını söyleyip öğrenmesine
yardımcı olmak için gösterin.
“Bebeğin burnu nerede?
İşte burada!» İkisi arasındaki
bağlantıyı kurmasına yardımcı
olmak için kendi burnunuzu da
gösterebilirsiniz: “Annenin burnu
nerede? İşte burada!»
1-2 yaş grubu çocuklar
Kutudan araba
Boş bir kutu/karton bulun, içine
rahat battaniyeler serin ve
çocuğunuzu bunun içerisine,
güvenli ve rahat edeceği şekilde
yerleştirin. Ardından, “bip bip”
araba sesleri çıkararak kutuyu
çekin. Yeni aracıyla evin içinde
dolaşırken eğlenecektir. Siz
de bu sayede biraz egzersiz
yapabilirsiniz! Alan sınırlıysa,
kutuyu bir yandan diğer yana
hareket ettirip sesler çıkararak da
aynı etkiyi yaratabilirsiniz.
Mutfak baterisi
Mutfak gereçlerini kullanarak bateri
yapmak için güvenli, kırılmaz
kapları, tencereleri ve tavaları ters
çevirin. Bateri çubukları olarak
tahta kaşıkları kullanın. Küçük rock
yıldızınız çıkarabileceği tüm farklı
sesleri keşfederken eğlenecektir.
Bu oyun aynı zamanda ince motor
becerilerinin gelişimi için de
harikadır.
Serbest çizim
Bebeğinize kâğıt ve boya kalemleri
verip kendi başına boyama
yapması için serbest bırakın. Bu,
çocuğunuzun yaratıcılığını açığa
çıkarmasına olanak sağlayacak
ve çocuğunuz tek başına oyun
oynamanın tadına varacaktır.
Boyamasını bitirince kullandığı
farklı renkler hakkında onunla
konuşun.
Top yuvarlamaca
Yumuşak bir top alıp çocuğunuzla
karşılıklı ileri geri yuvarlayın.
Bu oyun, hem aranızda güven
oluşturmaya yardımcı olur hem
de ona, eylemlerine karşılık
vereceğinizi öğretir. Oyunu daha da
eğlenceli hale getirmek için başka
bir top ekleyebilir ve onunla seçtiği
top hakkında konuşabilirsiniz.
17
Okul öncesi çağdaki
3-4 yaş grubu çocuklar
Kostüm oyunu
Farklı kumaş parçaları ve kıyafetler
belirleyin ve küçük çocuğunuzu
bunlardan kostüm tasarlamaya
teşvik edin. Ardından, tasarladığı
kostüme göre birlikte bir oyun
oynayın. Kim bilir ne tür maceralar
yaşayacaksınız!
“Seni yakalayacağım!”
Evin içerisinde çocuğunuzu neşeyle
kovalayarak “Seni yakalayacağım!”
oyunu oynayın. Bu oyun fazla
enerjisini atmasına yardımcı
olacaktır. Oyundan sonra sizin
de şekerleme yapmak için ona
katılmanız gerekebilir!
Sesin sahibini bulma
Farklı hayvan sesleri çıkarın
ve ondan sizin hangi hayvan
18
olduğunuzu tahmin etmesini
isteyin. Onu da oynaması için
teşvik edin ve o sesler çıkarmaya
çalışırken siz de tahminde bulunun.
Bu oyun çocuğunuza, her ikinizin
de seçtiği hayvanlar hakkında daha
fazla bilgi vermek için harika bir
fırsattır.
Zorlu görevler
Koordinasyon becerileri gelişen
çocuklar, zorlu görevleri yerine
getirmeye de daha çok can atar.
Çocuğunuza “Kolunu kaldırabilir
misin? Ellerinle ayak parmaklarına
dokunabilir misin?” gibi sorular
sorun. Uzuvlarının isimlerini
bağlam içinde kullanmanız
onun da öğrenmesine yardımcı
olur. Bu arada bırakın size neler
yapabileceğini göstersin!
5-8 yaş grubu
Engelli parkur
Mobilya, yastık ve oyuncaklardan
güvenli ve yumuşak olanlarını
kullanarak engelli bir parkur
oluşturun. Ona nasıl hareket
edeceğini gösterin ve parkuru
olabildiğince hızlı geçmesini
sağlayın. Zaman tutun ve her
defasında rekorunu kırması için
onu cesaretlendirin!
Temizlik zamanı!
Bir kova su doldurup güvenli
bir şekilde suya sokabileceği
oyuncakları belirleyin ve eğlenceyi
başlatın. Oyuncaklarını batırıp su
ile oynayarak ve sonra yumuşak bir
bezle temizleyerek “yıkaması” için
teşvik edin.
Hayal gücünü hareket
geçirin
Tek başına hayali bir senaryo
oluşturması için onu teşvik edin.
O senaryosunu anlatırken yarattığı
dünya hakkında ona sorular sorun.
Atıştırmalık hazırlayın
Çocuğunuzla beraber aileniz
için atıştırmalık hazırlayın ve
olabildiğince çok renk kullanmaya
çalışın. Ona sağlıklı seçenekler
sunun ve bunları tabağa istediği
şekilde yerleştirmesine izin
verin. Çocuğunuz lezzet dolu
bu rengârenk tasarımıyla gurur
duyacaktır.
19
 Kaynaklar
Daha fazla bilgi

[Çocuklarla oyun konusundaki UNICEF kaynaklarına linkler]

https://www.unicef.org/turkiye/hikayeler/her-oyun-zamanıdır
https://www.unicef.org/turkiye/oyun-kutusu
https://www.unicef.org/turkiye/hikayeler/evdeyken-küçük-çocukla-
rın-gelişimine-destek-olacak-oyun-fikirleri
https://www.unicef.org/turkiye/hikayeler/engeli-olan-çocuklar-i-
çin-10-eğlenceli-aktivite
https://www.unicef.org/turkiye/hikayeler/serbest-oyun-nedir-ne-
den-evde-teşvik-etmelisiniz
20 21
22