Grecy – lud indoeuropejski, który w II tys. p.n.e.

, migrując prawdopodobnie z obszarów dzisiejszej Bułgarii, Macedonii, Chorwacji,

stopniowo zasiedlili Grecję kontynentalną, potem wyspy Morza Egejskiego i zach. wybrzeża Azji Mniejszej.

Hellada – ogólna nazwa starożytnej Grecji. Pierwotnie tą nazwą określano ziemie na południu Tesalii, zamieszkane przez plemię
Hellenów. Mianem Hellenów zaczęto określać w czasach pohomeryckich wszystkich Greków, a Helladą zamieszkane przez nich
ziemie.

Grecja to kraj o urozmaiconej powierzchni. Ok. 1/5 pow. całego kraju zajmują wyspy. Jest ich ok. 3 tys. (167 zamieszkanych),
największe z nich to: Kreta (ok. 8260 km²), Eubea, Rodos. 81% powierzchni zajmują góry o średniej wysokości 1200-1900 m
n.p.m., które przyjmują przebieg południkowy. Niewielkie obszary nizinne znajdują się w pobliżu wybrzeży, a są to Nizina
Salonicka, Tracka, Tesalska oraz Argolidzka. We współczesnej Grecji pod uprawę nadaje się ok. 18-20% powierzchni kraju.
Bogactwa naturalne w starożytności: niewielka ilość metali; rudy miedzi (o niewielkiej zawartości metalu) na Krecie, w Tesalii,
Macedonii; cyna (niezbędna do produkcji brązu) – niewielkie złoża w Tesalii i w pobliżu Delf; ruda żelaza – niewielkie złoża
głównie na Peloponezie, w Laurion w Attyce i na niektórych wyspach; złoto – spore ilości w Tracji i Macedonii; srebro – kopalnie
w Laurion i na Peloponezie.

Grecy byli zmuszeni do życia w stałym zagrożeniu niedostatkiem i głodem, co zmusiło ich do szukania źródeł
zaopatrzenia poza Grecją i nadało ich cywilizacji dynamikę niespotykaną w państwach starożytnego Wschodu!

2. Antyczna Grecja – periodyzacja dziejów

ok. 3000-1400 p.n.e. – cywilizacja minojska (kreteńska); apogeum – 1700-1450 p.n.e.
ok. 1600-1200 (ok. 1100) p.n.e. – kultura mykeńska
ok. 1200 (ok. 1100)-ok. 750 p.n.e. – tzw. wieki ciemne, okres ciemny (zw. też „greckim średniowieczem”)
ok. 750-500 p.n.e. – okres archaiczny
500-338 p.n.e. – okres klasyczny
338-323 p.n.e. – panowanie królów macedońskich: Filipa II a następnie Aleksandra III Wielkiego
(336) 323-30 p.n.e. – okres hellenistyczny

Cywilizacja/kultura minojska (kreteńska)

najstarsza cywilizacja świata greckiego (jej twórcami nie byli Grecy!), która wywarła ogromny wpływ na Hellenów; nazwa
pochodzi od miejsca jej lokalizacji (wyspa Kreta), jak też od legendarnego władcy – króla Minosa (mit o Dedalu, któremu
monarcha zlecił budowę labiryntu w Knossos dla swego syna Minotaura, potwora o ciele człowieka i głowie byka); główny
ośrodek władzy – Knossos; tamtejszy pałac władcy (wielopiętrowy z licznymi salami, korytarzami, magazynami żywności)
stanowił centrum życia politycznego, gospodarczego i kulturalnego (inne pałace znajdowały się m.in. w Fajstos); ludność trudniła
się rolnictwem, rzemiosłem, handlem. Utrzymywano ożywione kontakty handlowe z mieszkańcami wysp na Morzu Egejskim, na
Bliskim Wschodzie, na Sycylii oraz Egiptem; posługiwano się nieznanym nam językiem i pismem piktograficznym a później tzw.
linearnym typu A, którego nie udało się odczytać do dziś; religia miała charakter politeistyczny, m.in. kult byka (tauromachia);
cywilizacja upadła w wyniku nieznanego nam bliżej kataklizmu ok. 1450 p.n.e.; u progu I tys. p.n.e. na Kretę dotarli Dorowie.

Kultura mykeńska
jej twórcami było plemię Greków – Achajowie; nazwa pochodzi od potężnej warowni w Mykenach na Peloponezie. Jej władcy
dominowali w tym czasie nad znaczną częścią Grecji kontynentalnej; ośrodki cywilizacji: Mykeny, Teby, Korynt, Pylos;
promieniowała na obszar Morza Egejskiego; przed 1400 p.n.e. pod kontrolą Achajów znalazła się Kreta; władza i ziemia należała
do rezydującego w pałacu vanaxa (wanaksa), władcy, króla, wodza wojowników, pełniącego także funkcje religijne; posługiwano
się pismem linearnym typu B, odczytanym w 1953 r. (językiem tego pisma był grecki, ale rozwinęło się ono najpewniej z pisma
linearnego typu A; pismo linearne B miało charakter sylabiczny, składało się z 88 znaków); na odczytanych tabliczkach
znajdowały się przede wszystkim zapiski administracyjne; kultura upadła w niejasnych okolicznościach pod koniec XII w. p.n.e.;
pozostałości: mity greckie, Iliada Homera; zabytki w Mykenach – tzw. Brama Lwów (Lwic), strzegąca wejścia do twierdzy,
osłoniętej potężnymi murami (o grubości 5-6 metrów i pierwotnej wysokości 10-12 metrów), tzw. skarbiec Atreusza, tzw. grób
Agamemnona.

Polis (l. mnoga – poleis), wspólnota obywatelska, miasto-państwo („polis” jest rodzaju żeńskiego, np. Ateny to była polis
Ateńczyków!)