PANITIKAN SA ILALIM NG KRUS AT VESPADA NG ESPANYA

PANITIKAN SA ILALIM NG KRUS AT ESPADA NG ESPANYA

Ang Saklaw ng Panahon

Bagamat noong taong 1521 dumating sa mga Kapuluang ngayoy tinawag na Pilpinas,ang unang
panatilihang pananahanan at pananaakop ng mga kastila ay nagsimula lamang sa pagtatayo ng unang
bayan ni Legaspi noong 1565,dito rin natin pasisimul;an ng tingin ang kasaysayan ng panitikan ng mga
tao rito. Ang diwa ng pasimula ito ay patuloy na walang pagbabago hanggang sa himagsikan sa Kabite
noong taong 1872. Ang mahabang panahong ito ay sumasaklaw sa tatlong dantaon

MGA PANGYAYARING PANGKASAYSAYAN

Sa mga pangyayaring pangkasaysayan sa loob ng panahong nabangit, ang mga sumusunod ay

dapat malaman bilang sanligan ng ating pag_aaral ng panitikang Pilipino

a. Nakarating sa mga pulong ito ang mga kastila sa pangunahing hangad na mapalaganap ang
reliyong katolika Apostolika Romana at napalakip sa haharing ito ang papapalawak ng kanilang
hanapbuhay na pambansa at ng kanilang nasasakupang mga lupain.

b. Nang ilagay sa ilalim ng Koronang Kastila ang mga kapuluan ,si VILLALOBOS ang nagpasya ng
ngalang Felipinas o Felipenas bilang parangal sa HARING FELIPE 11 NANG PANAHON NA YON NGUNIT SA
DILA ng mga tao ay naging FLIPINAS AT SAPAGKAT DI TAYO BIHASANG BUMIGKAS NG F ,ang lalong
palasak ay PILIPINAS.

C. Sapagitan ng 1565 at 1872 ay mahigit na isang daang pagbabangon laban sa kapangyarihan ng

Kastla ang ginawa ng Pilipino. Sa mga pagbabagong ito nakilala ang pangalan nina LAKANDULA,
MAGAT,SALAMAT,TAMBLOT, DAGOHOY, DIEGO SILANG ,PALARIS, MANONG PULE. Ang mga
pagbabangon ay pawng nabigo sapagkat hindi pa tayo nakakakilala ng pagkakaisa at nasyonalismo.

d. Ang mga Intsik, Hapon, Olandes at Ingles av nangangagtangkang lumusob at umagaw sa

PILIPINAS, ngunit ang mga Ingles lamang ang nakapasok at naqnakop noong mga taong 1762-1764.

e. Nang naging gobernador si JOSE BASCO 1778 ANG MGA SINING AT MGA SIYENSIYA AY
BINIGYANG-KASIGLAHAN gayundin ang kagalingang panlipunan. Sa panahon ni CLAYERIA 1849, ANG
MGA PAMILYANG pILIPINO AY BINIGYAN NG APELYIDONG kASTILA AT ANG IMPLUWENSIYANG Kastila ay
malinaw na napakintal sa pananamit, sining, musika, panitikan at kaugaliang panlipunan , gayundin sa
kasiglaang panreliyon, pagkapulido at pagkamapitagan sa paggalang sa mga kababaihan.

f. Sa huling limampung taon ng panahong ito, aqng hanapbuhay ng mga tao ay umunlad dahil sa
tuwirang pakkipagkumersiyo sa Spanya at Europa.Nagkaroon ng bahay na bato ,tisa, piyano, pintura,
muwebles, mga karwahe, tren, at bapor.Nagdimula ang makukulay na pista ng bayan at pagdiriwang na
parangal sa mga santo sa Papa at gobernador. Natuto ang mga tao sa harana ,paghahanda at
pagdarayuan sa mga dambanan Bilang libangan nagkaroon ng teatro, karera, ng kabayo, abong. S mga b

may kaya at maraming lupain ay nagiging agrikultura,abugado, mediko, maestro at empliyado sa

pamahalanNAGBASA DIN SILA NG PAHAYAGANAT NAGPAPAARAL SA MGA ANAK SA SA PAMANTASAN
NG mAYNLA at Europa.
MGA KATANGIANG PAMPANITIKAN NG PANAHON

MGA KATANGIANG PAMPANITIKAN NG PANAHON

Dahil sa pagnanais ng mga unang misyonero na ang reliyon at panitikang dapat malaman an mga
tao ay tungkol sa dala nilang pananampalatayang Kristiyano,ang dating panitikang katutubo ng mga
tagarito ay nahalinhan ng mga bagong sapit.

Samakatuwid,malidan sa pagpapantiganng tula, ang panitikan sa panahong ito ay naging

mapanghuwad o mapaunlad sa mga anyo at paksang Kastila. Sapanulaan,ang mga namalasak ay mga
tulang liriko, mga awt, mga kurido, at mga PASYON . sA DRAMA, ANG PINAKAUGALIAN NG MARAMI AY
ANG DUPLO. KARAGATAN, KUMEDYA MGA DULANG panreliyon, senakulo at sarswela. Ang mga nasulat
sa tuluyan ay maay paksang panrelihiyon at karaniwang mga talambuhay ng mga santo at ilang kwento
at nobela na halos lahat ay pagsasaling-wika

Ang mga misyonero at mga kolonisador na Kastila ay hindi lamang nagturo ng pagbasa at pagsulat
sa mga tao kundi sumulat sa mga wika ng Kapuluan na gamitan ng pamamaraang Ksstila. Sumulat sila
ngv mga gramatika,bokabularyo, talambuhay ng mga santo, sining at tuntunin sa pagsulat .Tumulong sila
sa pagbubuo ng isang pannitikang pansarili ngv m pilipinoSA MGA WIKANG SARILA.

ang panitikan may tatlong katangian

a. May sarisaring kaanyuan at pamamaraan gaya ng mga tulang liriko,awit, kurido, pasyon, duplo,
karagatan, kumedya, senakulo, sarswela, talambuhay, at mga pagsasalina_wiika.

b.Ang karaniwang paksain ay panrelihiyon

c. Ang lalong nakararami y huwad tulad,o halaw sa anyo paksa o tradisyong kastila

MGA IMPLUWENSIYA NG KASTILASA PANITIKANG PILIPINO

Kabilang sa mga naiambag ng mga unang kolonisador na kastila sa paglinang ng pilipino mga ss;

MGA IMPLUWENSIYA NG KASTILA SA PANITIKANG PILIPINO

MGA IMPLUWENSIYA NG KASTILA SA PANITIKANG PILIPINO

Kabilang sa mga naiambag ng mga unang kolonsador na kastila sa paglinang ng panitikan ng pilipino ang
mga ss;

1. Ang romanisasyon ng alibata o baybayin. ANG IBIG SABIHIN ay ang pagpapalit ng mga letra o titik ng
alpsbetong Romano sa mga titik ng dating alibata ng PILIPINAS

2. pAGSULAT ng mga gramatiko ng ibat ibang wika sa Pilipinas gaya ng tagalog, ilokano sebuwano
ilonggo.

3. Ang pagpapasigla sa panunulat sa ilalim ng pamamahala ng simbahan

4. Ang pagtuturo ngf Doktrina Kristiyana at ng mga katangian kanais nais taglayin sa ilalim ng
pananampalatayag Kristiyano gaya ng kabanalan pagpapakumbaba, karangalan,kalinisang-budhi
mabuting pakikipagkapwa, pagtitimpi, patitiis, pagkagawng gawa

5. Ang pagtitipon at muling pgbubuo ng dating panitikan mula sa saling -bibig at mula sa naabutang mga
nakaslat sa dahon, o balat-kahoy na hindi nasira ng panahon bagamat may mga pagbabago pagdaragdag
at pagkakaaltas na ginawa

6. Ang pagdadala ng mga alamat ng EUROPA nainaring sarili ng mga PLIPINO kya sa ngayon ay
ipinalalagay na tubo eito gay ng BERNAEDO EL CARPIO, MARIANG ALIMANGO HARING PATAU

7. aNG WIKANG KASTILA NA NAING PANITIKANG PILIPINO SA wikang kastila pinaghiraman n maraming
salita ng ibat ibang wikang sarili lalo na sa Tagalog at Bisaya

8. ANG KALINANGAN AT SIBILISASAYONG KASTILA AT eUROPA NA TINANGGAP AT INUGALI SA BUHAY AT

PAMAMAHAY NG GA TAO MAGING MAYAMAN O MAHIRAP

DALAWANG UNANG AKLAT

DALAWANG UNANG AKLAT

 Ang kauna_unahang aklat na nilimbag sa Pilipinas na may kinalaman sa Kapuluan ay ang Doctrina
Christiana, na limbag sa pamamagitan ng silograpiya nuoong taon 1593, aklat na nasusulat sa Kastila at
Tagalog inakda n FR. DOMINGO NIEVE, O.P. AT FR. JUSN DE PLASENCIA, O. P. ang nilalaaman ay PATER
NOSTER, AVE MARIA, CREDO, REGINA COELI, SAMPUNG UTOS , MGA UTOS NG IGLESIA, PITONG
KASALANAN MORTAL, LABING_APAT NA PAGKAKAWANGGAWA, PANGUNGUMPISAL ,AT KATESISMO.
Sinasabing tatatlong sipi na lamang ang natitira, isa sa Batikano, isa sa MUSEO NG mADRID at isa sa
Aklatan ng Konggreso nfg Estados Unidos ang huli ay binili raw sa halagang ,000.00. dolyar

Ang ikalawang aklat na nilimbag sa PILIPINAS ay ang NUESTRA SENORA DEL ROSARIO SA TAGALOG,
sinulat at inilimbag ng sariling kamay n FR. BLANCAS DE SAN JOSE, O. P. NOONG 1602. Ang katulong ni
FR. SAN JOSE SA LIMBAGAN NA NGAYOY siyang Imprenta ng Santo Tomas ay si JUAN DE VERA, ISANG
MESTISONG intsk. pAGKATAPOS dumami na ang mga nobena buhay ng mga santo

SNG BARLAAN AT JOSAPHAT

ANG BARLAA AT JOSAPHAT

Si Fr.Antoniode Borja ay naglimbag noong 1708 at 1712 ng kanyang salin sa Tagalog ngv BARLAAN AT
JOSAPHAT isang salaysay sa Bibliya mula sa Griyego . Ayon sa mga mananaliksik sa panitikan ay dapat
itong ipalagay na kauna_unahang nobelang TAGALOG KAHIT NA SALING_WIKA LAMANG . ANG AKLAT AY
ISINALIN DIN SA SALITANG ILOKO at sa anyong patula ni Fr. Agustin Mejia.

PARI MIGUEL LUCIO BUSTAMANTE

PARI MIGUEL LUCIO BUSTAMANTE

isang pransiskano sumulat sa mga nobelang BENITO at ROSALIA At si TANDANG BASIO MACUNAT. Itong
huliy di minabuti ng mga mambabasa PILIPINO dahil sa mabigat na pamamaraan ng pagpapayo ng may-
akda na isinabibig ng isang tauhan sa nobela ng kura .Itoy tungkol sa pagpapaaral ng mga anak sa
Maynila, na natuto ng masasamang bisyo at nakakalimot sa tungkuling krstiyano .Ayon sa kura sa nobela
ang matsing daw suotan man ng magandang pananamit ay matsin din na ang tinutukoy ang kabataang
masamamag aral man sa maynilamasama rin ibig tukuyin ang INDIO.

ANG PASYON

ANG PASYON-ugali ng lahat ng mga lipi sa kapuluan noong araw ang pag_awit ng mga alamat at ng mga
buhay ng dating bayani,gaya ng Darangan ng mga MORO, mARAGTAS ng mga Bisaya, Ibalon ng mga
Bikol, atb. Hindi mapagtatakhan, samakatuwid, na sa pagpasok ng pananampalatayang Kristiyanismo,
ang buhay, sakit, at pagdurusa ng Panginoong Hesukristo ay masulat sa tula at maawit sa panahon ng
kuwaresma. May apat na Pasyon ang nasulat-ang akda ni Gaspar Aquino de BELEN [1704] ang kay DON
LUIS gUIAN [1750],

ANG MGA KOMEDYA O MORO_MORO

Ang Kumedya ay isang matandang dulanmg kastila na naglalarawan ng pakikipaglaban ng Espanya sa
mga Muslim noong unang panahon nang ang huli ay lumusob at nanakop sa bahaging timog ng Espanya.
Nang manakop ang mga kastila sa Pilipinas, ang dulang kumedya ay lipas na sa ESPANYA, ngunit
nakatunggali nila sa reliyon ng mga Kastila, gaya ng pagkatawag nila sa mga Moslem na Arabe sa
ESPANYA NOONG ARAW. nOONG 1637, BILANG PAGDIRIWANG sa pagiging kristiyano ng hilagang
Mindanaw, si Fr. Jeronimo Perezay sumulat ng isang kumedya na ang pamagat ay Guerras Piraticas de
Filipinas. Ang kumedya ay nakalugdang libangan ng mga Pilipino at naging palasak sa tawag na
moro_moro.

Ang ikalawang kumidya ay sinulat ng ibang pari noong 1750,bilang pagdiriwang sa pagiging Kristiyano ni
Ali Mudin, sultan ng Holo. Pagkatapos nitoy lumaganap na ang moro_moro at ipinalagay na walang pista
ob pagdiriwang ang buo kung walang moro_moro sa plasa. ANG MGA .

ANG URBANO AT FELIZA

ANG URBANO AT FELIZA-ang mga Pilipino noong panahon ng kastila ay may apat na kinagigilawan, sa
panig ng vpanitikan;a. ang mga moro_moro b. ang Pasyon, c ang Urbana at FELIZA at d, ang FLORANTE
AT LAURA.

aNG SUMULAT NG uRBANA at Feliz AY SI P. Modesto de Castro na ipinanganak sa Binyng, Laguna noong
unang hati ng ika_19 na dantaon. Nag_aral siya sa Colegio Real de San Jose, naging Kura sa Catedral ng
MAYNILA at pagkatapos ay sa Naik, Kabite. Bukod sa Urbana at Feliza ay sinulat din niya ang Platicas
Doctrinales 1864, Exposicion de las Siete Palabras en Tagalo at Novena a San Isidro en Tagalo, atb. Sa
pamamagitan ng Urbana at Feliza ay natagurian siyang Ama ng Tuluyang Klasika sa Tagalog

Ang Urbana at Feliza na ang buong pamagat ay Pagsusulatan nang Dalawang Binbini na si URBANA AT SI
fELIZA ay binubuo ng palitan ng vliham ng magkapatid. Nakakatanda si Urbana at nag_aaral sa isang
kolehiyo ng mga babae sa Maynila, samantalang ang lalong bata, si Feliza,aynakatira sa lalawigan.Ang
mga liham ni Urbana ay puno ng pangaral sa kanyang kapatid hinggil sa kung ano ang dapat uugaliin sa
ibat ibang pagkakataon. Binabanggit niya ang mga tukso at panganib sa landas ng vkabataan at sinasabi
kung papaano maiilagan ang mga ito.

Ang mga pangalan ng mga tauhan sa Urbana at Feliza ni Modesto de Castro ay sagisag ng mga aral na
nais marating ng sumulat sa mga mambabasa. Ang pangalan Urbana ay sagisag ng Urbanidad o
kabutihang asal . Ang pangalang Feliza ay galing sa kastilang felizat ang sinasagisag ay kaligayahang
natatamo dahil sa pagpapakabuti at pagkamasunurin .

PANITIKAN SA ILALIM NG KRUS AT ESPADA NG ESPANYA

PANITUKAN SA ILALIM NG KRUS AT ESPADA NG ESPANYA

Ang saklaw ng Panahon

Bagamat noong taong 1521 dumating sa mga Kapuluang ngayoy tinawag na Pilipinas, ang unamg
pNATILIHANG PANANAHANAN at pananakop ng mga kastila ay nagsimula lamang sa pagtatayo ng unang
bayan ni Legaspi noong 1565, at5 dito rin natin pasisimulan ng tingin ang kasaysayan ng panitikan ng
mga tao rito. Ang diwa ng pasimilang ito ay patuloy na walang pagbabago hanggang sa Himagsykan sa
Kabite noong taong 1872. Ang mahabang panahong ito ay sumasaklaw sa tatlong dantaon.

MGA PANGYAYARING PANGKASAYSAYAN

Sa mga pangyayaring pangkasaysayan sa loob ng panahong nabanggit, ang mga sumusunod ay dapat
malaman bilang sanligan ng ating pag_aaral ng panitikang Filipino

a. Nakarating sa mga pulong ito ang mga Kastila sa pangunahing hangad na mapalaganap ang reliyong
Katoliko Apostolika Romano, at napalakip na sa hangaring ito ang pagpapalawak ng kanilang
hanapbuhay na pambansa at ng kanilang nasasakupang mga lupain.

b. Nang ilagay sa ilalim ng koronang Kastila ang mga kapuluan ,si Villalobos ang nagpasiya ng ngalang
Felipinas p Felipenas bilang parangal sa Haring Felipe 11 nang panahong yaon, ngunit sa dila ng mga tao
ay naging Filipinas at sapagkat di tayo bihasang bu7migkas ng F ang lalong naging palasak ay Pilipinas.

c. SA PAGITAN NG 1565, AT 1872, AY MAHIGIT NA ISANG saG PAGBABANGON LABAN SA

KAPANGYARIHAN ng Kastila ang ginawa ng mga Pilipino. Sa mga pagbabago itoy nakilala ang pangalan
nina Lakandula, Magat, Salamat , Tamblot, DAGOHOY, Diego Silang, Palaris, Manong Pule,. Ang mga
pagbabangon ay pawang nabigo sapagkat hindi pa tayo nakakaakilala ng pagkakaisa at nasyonalismo.

d. Ang mga Insik, Hapon,Olandes at Ingles ay nangagtangkangkang lumusob at umagaw sa Pilipinas,

ngunit ang mga Ingles lamang ang nakapasok at nanakop noong taong 1762_1764.

e. Nang maging gobernador si JOSE bASCO [1778] ANG MGA SINING AT MGA siyensiya ay
binigyang_kasiglahan, gayundin ang kagalingang palipunan. Sapanahon ni Clayeria [1849] ang mga
pamilyang Pilipino ay binigyang apelyidong Kastila at ng impluwensiyang kastila ay malinaw na
ngpakintal sa pananamit, sining, musika, panitikan at kaugaliang panlipunan, gayundin sa kasiglahang
pan_reliyon, pagkapulido at pagkapamitagan at sa paggalang sa kababaihan.
f. Sa huling limampung taon ng panahong ito, ang hanapbuhay ng mga tao ay umunlad dahil sa tuwirang
pakikipakumersiyosa Espanya at Europa. Nagkaroon ng mga karwahe, tren, at bapor. Nagsimula ang
makukulay na pista ng bayan at mga pagdiriwang na parangal sa mga santo, sa Papa at sa mga
gobernador. NATUTO ANG MGA tao ng mga harana, paghahanda at pandarayuhan sa mga dambanaan
gaya ng nasa Antipolo. Bilang libangan ay nagkaroon ng mga teatro, karera ng kabayo sabong. Ang
oagyamang ito ng ilan ay nagbibigay_daan sa pagkabuo sa isang pangkat ng mga may-kaya na may mga
lupain at mga ai-arian at naging agrikultor, abogado, mediko, maestro at empliado sa
pamahalaan.Nagbasa sila ng mga pahayagan, at nag-aral ang mga anak sa kolehiyo at pamantasan sa
Maynila at sa Europa.

MGA KATANGIANG pAMPANITIKAN NG pANAHON

MGA KATANGIANG PAMPANITIKAN NG PANAHON

Dahil sa pagnanais ng mga unang misyonero na ang misyonero na ang reliyon at panitikang dapat
malaman ng mga tao ay tungkol sa dala nilang pananampalatayng Kristiyano, ang dating panitikang
katutubo ng mga tagarito nahalinhan ng mga bagong sapit.

Samakatuwid, maliban sa pagpapantigan ng tula,ang panitikan sa panahong ito ay naging

mapanghuwad o mapanulad sa mga anyo at paksang Kastila. Sa panulaan, ang mga namalasak ay mga
tulang liriko,mga awit, mga kurido, at ang Paston. Sa drama, ang pinagkaugalian ng marimi ay ang duplo,
karagatan, kumedya, mga dulang panriliyon, senakulo at sarswela. Ang mga nasulat sa tuluyan ay mat
paksang panrliyon at karaniwang mga talambuhay ng mga santo, at ilangt kwento at nobela na halos
lahat ay pagsasaling_wika.

Ang mga misyonero at mga kolonisador na Kastila ay hindi lamang nagturo ng pagbasa at pasulat sa mga
tao kundi sumulat sa mga wika ng Kapuluan na ginamitan ng pamamaraang Kastila. Sumulat sila ng mga
gramatika, bokabularyo, talambuhay ng mga santo, sining at tuntunin sa pagsulat. Tumulong sila sa
pagbubuo ng isang panitikang pansarili ng mga Pilipino sa mga wikanhg sarili, bagamat ang
padpapanahon ng mga pangyayaring pangkasaysayan ay hindi iniwasto sa loob ng mga akda.

Samakatuwid, abg panitikan ng panahong ito ay masasabi nating may tatlong katangian

a. May sarisaring kaanyuan at pamamaraan, gaya ng mga tulang liriko, awit, korido, pasyon, duplo,
karagatan,kumidya, senakulo, sarswela., talambuhay, at mga pasasaling_wika.

b. Ang karaniwang paksain ay panriliyon.

c. ANG LALONG NAKARARAMI AY HUWAD,TULAD, O HALAW SA ANYO, PAKSA, O TRADISYONG KASTILA.

ANG MGA DALIT KAY MARIA

ANG MGA DALIT KAY MARIA

Sa mga lalawigan ng Bulakan, Bagong Esiha, Rizal, Laguna, Kabite, Batangas,Quezon, MQARINDUKE, AT
mINDORO, AY UGALI HANGGANG NGAYON kung buwan ng MAYO,ang mag-alay ng bulaklak sa MahL NA
bIRHEN AT SABAYAN ANG pag-aalay na ito ng pag-awit ng mga dalit na handog sa Birheng MARIA. aNG
MGA DALIT NA ITO AY SINULAT NI p. Mariano Sevilla na sumilaang sa Tondo noong Nobtembre 12, 1832,
at nabuhay ng mahabang panahon ng mga Amerikano. Noong 1865 ay humalaw siya sa mga awit na
Italyano ni Muzzarelli. Ang mga halaw ni P. Sevilla ay pinamagatang Flores de Mayo at siyang nadimg
gamitin ng maraming tao kung buwan ng Mayo. Ang mga sumusunod ay ilang bahagibg naisaulo ng
maraming tao

MGA UNANG TULANG TAGALOD

bAGO DUMATING ANG MGA Kastila ay matroon nang ibat ibang pamamaraan ng pagtula sa ibat ibang
wika sa Kapuluan, ngunit ang pagkakasakop ng mga Kastila at ang pagyakap ng mga tao sa reliyong
Kristiyano ay nakapagpapatigil sa diwang pampanitikan hanggang sa taong 1610. Sa taong ito ay n
ilimbag na kasama sa Librong pad_aralan nang mangga Tagalogt ng wikabf Castila ni Tomas Pinpin ang
isa niyang tulang may kahalong Kastila, sa hangad na maituro ang wikang ito.

Kasabay ni Tomas Pinpin si Fernando Bagongbanta.Ang dalawa ay ipinalalagay na kauna_unahang mga

makata sa Panahon ng mga Kastila. Ang sumusunod ay sinula ni Bagongbanta. Pansining mayroon ding
mga taludtod na Kastila.

Ang Unang Tunay na Makata

Ang karangalan ng pagka_unang tunay na makata, ayon sa mga mananaliksik, ay ibinibigay kay Phelipe
de Jesus na taga_San Miguel, Bulakan. Ang kanyang tulang ipinalalagay na may katangian ng tunay na
tula ay inilathala noong 1708.

Ang ARTO pOETICO tAGALO

 sI fR. francisco Bevcuchillo Agustino, 1710_1776] ay sumulat ng isang pag-aaral at pagsusuri sa
panulaang Tagalog noong vpanahong siyay nanirahan sa Pilipinas sa kumbento ng San Agustin sa
Intramuros.

Ang aklat niya ay sulat kamay na walang petsa at nilimbag sa Madrid, Espanya.

ni W. Retana noong taong 1895. Sa aklat na ito ay ipinakilala ni Fr. bENCUCHILLO ANG pantigan at
tugmaan sa tulang Tagalog. Ang mga vtulang panghalimbawa niya ay di natin masabi kung kanyang
sinulat o kinuha sa mga makatang Tagalog. Gayun man bilang larawan ng tulang Tagalog noong panahon
yaon ay inuulit dito ang ilan upang mapag-aralan.

ANG DUNG_AW

ANG DUNG_AW

Sa saliksik ni E. Arsenio Manuel, ang mga Ilokano at mga Igorot sa silanganang Benguet ay may tulang
kung tawagin ay Dung_aw na katulad ng Taghoy o Panambitan ng mga Tagalog. Anf Dung-aw ay
binibigkas na paawit ng isang nauulila sa piling ng bangkay ng yumaong asawa, magulang o anak at ang
nilalaman na nahihinggil sa dusa ng naulila, sa buhay n g namatay at sa paghingi ng paumanhin sa mga
pagkakamali. walang tiyak na tula, sapagkat ang bawat isay bumibigkas nang ayon sa kasalukuyang
damdamin at kaisipan, ngunit si P. Alphonse CLAERHOUDT AY nag_inot magsa-Ingles ng isang narinig
niya sa Benguet, na ang diwa at hilig ng haraya at damdamin.

Mga KantaHING Bayan

MGA KANTAHING BAYAN

Ang mga kantahing bayan ng mga Pilipino ay karaniwang mga tuluy-tinig ng dating kalinangan sa
pamamagitan ng saling-dila. Ang mga nilalaman ay nagpapakilala ng ibat ibang pamumuhay at pag-
uugali ng mga tao at ng mga kaisipan at damdamin ng bayan. Karaniwang mababaw ang kahulugan at
payak ang taludturan, ngunit ang musikang pinagsasakyan ng awit ay katutubond pahayag ng vmga
katangian at kasiglahan sa buhay ng ating mga ninuno. Ang mga kantahing bayan natin ay madamdamin
at malugod, bagamat pamatay pag-asakung minsan

Tatlo, samakatuwid ang maipalalagay na kahalagahan ng mga bayang Pilipino sa pag_aaral ng ating
panitikan

a. Ang mga ksntahing bayan natin nagpapakilalalang ang diwang-makata ay katutubo sa ating lupain
b. Ang mga kantahing bayan natin na nagpapahayag ng tunay na kalinangan ng Pilipino.

c. Ang mga kantahing bayan natin ay mga bunga at bulaklak ng matulaing damdaming galing sa puso at
kaluluwa ng bayan.

ANG MGA KORIDO

ANG MGA KORIDO

Ang salitang korido ay galing sa salitang Mehikanong corrido na sa kanlay nangangahulugang

kasalukuyang pangyayari. Ang Mehikanong corrido ay galing naman sa Kastilang occurido. Sa PILIPINA,
ang mga tulang pasalaysay na may sukat na walo o labingdalawang pantig sa taludtod at may mga
paksang kababalaghan at maalamat karaniway hiram at hyalaw sa paksang Europa na dala rito ng mga
kASTILA na tinawag na kurido. Ang mga umakda ng mga kurido ay di nalathala ng kanikanilang pangalan,
maliban kina Jose dela Cruz [Huseng Sisiw, 1746_1829] at Ananias Zorilla. ANG KAIBHAN NG KURIDO AT
AWIT AY NAGSAMA SA MGA AKDA NI fRANCISCO BALTAZAR [Balagtas]. ANG ILAN SA LALONG
NAMALASAK AT NAIBIGANG BASAHIN NG MADLA SA MGA AWIT AT KURIDO ay ang mga sumusunod.

ANG IBONG ADARNA

DON JUAN TINOSO

DON JUAN TENORIO

ANG DOCE PARES DE FRANCIA [AWIT NI ROLANDO]

CAY CALABAZA

ANG HARING PAATAY

MARIANG ALIMANGO

BERNARDO DEL CARPIO NI JOSE DELA CRUZ

 RODRIGO DE VILLAS NI JOSE DELA CRUZ

DAMA INES NI ANANIAS ZORRLLA

PRINSIPE FLORINIO NI ANANIAS ZORRILLA

May mga dahilan kung bakit na popular ang kuridonoong panahon ng mga kastila.

a. Kakaunti ang babasahin ng bayan at sa kakaunting ito ay halos walang nakalulugod o nakalilibang
basahib.

b. Ang pinahihintulutang malimbag ng mga sensor noong panahon yaon ay hinggil sa reliyon lamang

c. Anag mga palabas ay itinayanghal kung pista at araw ng sadyang pagdiriwang lamang, ang kumedya
kung pista, at ang pasyon kung kwaresma at ang mga itoy iilang ulit lamang sa isang taon.

ANG MGA AWIT

ANG MGA AWIT

Tinawag na mga tulang romansa ang mga kurido at mga awit na hanggang ngayon ay hindi maliwanagan
kung papaano nagkakaiba. May mga mananaliksik bna nagsasabing ang isang akda ay kurido at may mga
iba namang nagsasabing ang akda rin iyon ay awit. Sa ating pag_aaral ay samantalahin na muna natin
ang katotohanang ang karamihan sa mga kurido ay may walong pantig sa taludtod at ang awit ay may
labindalawang pantig. Sa ganito ang Ibong Adarna ay kurido at ang Florante at Laura ay awit. Ang isa
pang maaaring gamitin pag-iibang kurido at awit, bagamat hindi sa mahigpit na kahulugan ay ang
pangyayaring ang mga kurido ay bata sa mga alamat ng Europa[sa mga bansang Espanya, Pransiya,
Italya, Gresya, Albanya,ngunit ang awit, bagamat may kaligirang Europa, ay may salaysay at mga
pangyayari likha sa haraya ng may akda. Gaya ng huli ang Florante at Laura na kung tunay mamg
pinapangyari sa Gresya at Albanya, ang mga pangyayari at5 mga kaisipang ipinalaman ay likha sa haraya
ni Francisco Baltasar.

ANG mha nabalitang umakda ng mga awit ay sina Francisco BALTAZAR, aNANIAS Zorrtilla, Jose dela
Cruz,at Eulogio Julian de Tandiama. Sinasabing ang huli ay siyang umakda ng awit na Buhay ni
Sigesmundo na nagtataglay ng babalang sinulat ni E.J.de T. Ngunit sinasabi ring si Hu7seng Sisiw si
Balagtas at si Zorrilla ay siyang tungko ng Panulaan noo.

FRANCISCO BALTAZAR

FRANCISCO BALTAZA

Si Francisco Baltazar. na sa panahon ng katanyadan sa pagka-makata ay kinilala ng madla sa tawag na

KIKONG BALAGTAS, ay kumita ng unang liwanag sa Panginay, Bigaa, Bulakan, noong ika_2 ng Abril, 1788.
Ang kanyang ama, na panday ng nayon, ay dinarayo ng mga kanayon halos gabi_gabisa pag_uusap at
pagtatalakayan hinggil sa mga bagay_bagay at mga kaisipang kaugnay ng buhay_nayon at buhay ng
liping Pilipino. Ito vay kinapulutan ng batang si KIKO na tahimik na nakikini, ng pagkaunawa sa katauhan
ng tao at sa mga suliranin ng buhay, pamahalaan at pananamoalataya. Nag-aral ang batang si Kiko ng
vcKaton at Katesismo ng Doktrina Kristiyana sa kumbento ng Bigaa sa ilalim ng isang maestrillo ng kura.
Pagkatapos nito, siyay namasukan at naglingkuran sa bahay ng isang kamag-anak sa Tundo, Maynila.
Dahil sa sipag at sikap niyang ipinakita, ay ginantimpalaan siya ng kanyang panginoong makapag-aral
siya sa Colegio de San Jose,.Noong 1812 ay natapos niya ang Kanones, Kastila, Latin.,Piska, Doktrina
Kristiyana, Humanidades, Teolohiya at Pilosopiya. Sa huling asignatura, ang sumulat ng lalong balitang
Pasiong Pilipil. Nag_aral din si Balagtas sa Kolehiyo ng San Juan de Letran.Sinasaging pinag_aralan ni
Balagtas ang pamamaraan sa pagtula ni Jose de la Cruz [Huseng Sisiw] sa Tondo, na di naglaon at
kanyang nahigtan. Sa mga dakong 1835-1836, nang manirahan si Balagtas sa Paqndakan ay nakilala niya
ang isang dalagang nagngangalang Mari Asuncion Rivera, na sinasabing siya si Celia na pinaghandugan
ng Florante at Laura. Nang si Balagtas ay maging huwes awksilyar sa Bataan ay naging asawaniya si
Juana Tiambeng ng Idyong. Labing-isa ang kanilang anak, ngunit apat lamang ang natirang buhay, at sa
apat na ito ay tila ang nangangalang Ceferino lamang ang nakamana ng hilig sa tula.

ANG TAYO NI BALAGTAS SA PANITIKANG FILIPINO

MGA AKDA NI BALAGTAS

Noong siyay nakatira sa Tundo, si Balagtas ay sumulat ng isang madamdaming tulang may pamagat na
Pagsisisi,.Ito ang kauna _unahan niyang tulang nagbigay simula sa pagkilala sa kanyang pagka_makatang
may lalong dakilang katangian kaysa mga karaniwang makatang may ng kanyang panahon. Sa Pandakan
ay sumulat siya ng ilang moro_moro at maraming mga tulang ukol sa ibat ibang pagdiriwang. Walang
anumang pagdiriwang na di siya inanyayahan at pinatula. Sa mga kurido, awit, moro-moro at iba pang
kanyana sinulat bukod sa Florante at Laura ay karapat dapat banggitin ang mga sumusunod;
 Don Nuno at Zelinda

CLARA Belmori

ANG FLORANTE AT LAURA

ANG FLORANTE AT LAURA

Ang Florante at Laura ay malabis na pinapurihan ng maningning na manunulat na Kastila, gaya nina
Minguella, Glauco, RETANA ATB. IPINALAGAY NILANG SIYA LAMANG AKDANG fILIPINONG karapat-dapat
pagsikapang basahin. Anf matatalinong Aemang tulad nina Blumentritt, Ross, Kern at Meyer, pagkabalita
sa kadakilaan ng Florante ay naghangad matuto ng Tagalog upang mabasa ito sa wika ng orihinal. Si
Balagtas ay inihanay ni Georges St. Clair sa piling nina Longfellow at Norris ng Amerikaq dahil sa
Florante.

Ang baybay sa pag_aaral na ito ay Plorante at hindi FLORANTE, SAPAGKAT KUNG ITONG HULI ANG
WASTO, ang panggagalingang salita ay ang pandiwang Kastilang florar na ang ibig sabihin ay
mamulaklak, o kayay sa pangalang Flora na ngalan ng babae. Ang saknong 180 ng Plorante at Laura ay
kinapapalamnan ng isang malinaw at di_maaaring pagkamaliang paliwanag sa kahulugan ng pangalan ng
unang tauhan ni Balagtas.

Ito ang ngalan ko mulang pagkabata

nagisnan sa amat inang nag_andukha,

pamagat na ambil sa lumuha-luha

at kayakap_yakap ng madlang dalita.

Ang pahayag na pamagat na ambil sa lumuha_luha ay nagpapakilang ang Florante ay kinuha sa Lating
Plorare na ang ibig sabihin ay lumuha at bkatapat ng ng pangalan ng isang diyos sa mitolohiyang
Griyego, kay Plora. Ang diyos na ito ay nakatira sa isang gubat at walang ginawa kundi lumuha ng
lumuha hanggang sa magbatis tuloy sa kanyang harapan.WALANG makapagsabi ng tiyak na petsa ng
pagkakasulat ni Balagtas sa Plo9rante at Laura, ngunit ang kauna-unahang limbvag ng Plorante ay
ginawa noong 1838

ANG KARAGATAN

ANG KARAGATAN

Ang pagkapasok ng reliyong Katoliko sa Pilipinas ay hindi nakapawi nang buung-buo sa sariling panitikan,
sapagkat ang mga ritwal, halimbawa sa pagkamatay ng ysang tao ay nagpatuloy mula sa mga daying
ugaling dinatnan na rito ng mga Kastila. Ang apat pagdiriwang o pagtitipon bilang parangal sa namatay,
sa ikaapat vna araw, sa ikasiyam na araw, sa ikatatlumpung araw at pagka_isang taon. Ang pagdiriwang
ay nagiging marangal fahil sa isang katangi-tanhging pamamaraang pampanitikan ;ang Karagatan.

ANG kARAGATAN AYON KAY j. c. bALMACEDA, AY ISANG LARONG MAY PALIGSAHAN SA TULA. Ang
pangalan ng larong karagatan ay galing daw sa alamat ng singsing ng isang dalagang nahulog sa gitna ng
dagat at ang binatang nakakuha ay siyang pagkakalooban ng gintonh granada o pag_ibig ng dalagang
nawalan. Kayat ang karaniwang simula ng laro ay ganito

Karagatang itoyv na malalim

pangangahasan kong aking lulusungin,

hustong bait ninyo titimbulanin

na inaasahang sasagip sa akin

o kayay

Karagatang itoy oo ngat maqbabaw,

mahirap lusungin nang hindi maalam.

kaya kung sakaling akoy masawi man,

 kamay mong sasagip yaong hinihintay,

ANG DUPLO

ANG DUPLOkung kailan nawala sng vkaragatan upang mapalitan ng duplo ay mahirap nang matunton
ngayon.Marami ang naniniwalang ang duplo ay isang pagpapalawak ng mga paksang nasasaklaw ng
paligsahan sa pagbigkas ng tula. Sa Kastila ang salitang duplo ay nangangahulugang doble o ibayo. At sa
larong duplo ang lalong mahalaga sy sng pagtatalo sa tula at pagandahan sa bigkas. Ang mga tula ay
sinasaulo ng mga duplero at karaniwang hango sa mga awit at kurido, sa salawikain, kasabihan at ibat
ibang babasahing napapanahon.

Ang laro ay pinangungunahan ng isang hari na kung minsay tinatawag na punong halamanan.Ang mga
kasali ay ang mga belyako at belyaka. Nagsisimula ang vlaro sa pagdarasal ng isang Ama Namin, isang
Aba Ginoong Maria at isang Rekyementernam, na patungkol sa namatayan. Ang hari ay tutula,
pagkatapos ay magsasabing may ibon siyang nakawala at itoy hinuli at pinatay ng kung sino ang kanyang
tawagin. Ang tinawag o pinagbintangan ay magtatanggol sa pamamagitan ng tula at kung lalaki ay
magbibintang naman sa ibang lalakii. Patuloy ang bintangan at pagtatanggol. Sa gitna ng ganitong
pagpapalitan ng tula ay nagkakaroon ng pagtatalo at pagkakainitan, hanggang sa ipasya ng hari na tapos
na ang laro. Ang duplo ay may kaunting pagkakaiba sa ibang pook. Kung minsay isinasakdal ang isang
belyaka at pinakkinggan ang lahat ng ibig mataguyod sa sakdal o magtanggol sa nasasakdal, at ang lahat
ay sa pamamagitan ng tula.

NUONG una ang mga tayag na makata ay karaniwang dplero rin at inaanyayahan sa maraming
dupluhang idinaraos sa Bulacan, Rizal, Nueva Ecija at Maynila.

MGA IBA PANG MANUNULAT SA WIKANG KASTILA

MGA IBA PANG MANUNULAT SA WIKANG KASTILA

1. Adelina Gurrea- kauna-unahang makatang babae sa Pilipinas na magaling sa Kastila. Nagkamit siya ng
dantimpalang Premyo Zobel sa kaniyang tulang awit na EL Nido.

2. Isidro Marpori- napatanyag siya sa pam,amagitan ng kanyang apat na aklat na pinamagatang Aromas
de Ensueno.[Halimbawa ng Pangarap]

3. Macario Adriatico- sumulat ng magandang alamat ng Mindoro na pinamagatan niyang La Punta de

Salto. [Ang Pook na Pamulaan.]
4.Epifanio de los Santos- nakilala sa tawag na Don Panyong. Ipinalalagay siyang magaling na namumuno,
at mananalambuhay sa buong panahon ng panitikang kastila.

5, Pedro Aunario- sumulat ng Dwcalago del Protocionismo

PANITIKAN SA TAGALOG

ABG fLORANYE AT lAURA ni Francisco Balagtas at Urbana at Felisa ni Modesto de Castro ang naging
inspirasyon naman ng mga manunulat sa Tagalog.

iNURI ni Julian Cruz Balmaceda sa tatlo ang mga makatang Tagalog . Narito ang mga ss;

1. Makata ng Puso- Kinabibilangan nina Lope K Santos, Inigo Ed, Regalado, Carlos Gatmaitan, Pedro
Gatmaitan, Jose Corazon de Jesus, Cirio H. Panganiban, Deogrctas del Rosario, Ildefonso Santos, Amado
V. Hernandez, Nemecio Carabana, Mar Antonio, atb.

Makata ng buhay- pinangungunahan nina Lope K. Santos, JOSE corazon de jesus,

PANITIKAN SA TAGALOG

PANITAKAN SA TAGALOG

Ang Florante at Laura ni Francisco Balagtas at Urbana at FELISA ni Modesto de Castro ang naging
inspirasyon naman ng manunulat sa Tagalog

Inuri ni Julian CruzBalmaceda sa tatlo ang mga makatang tagalog. Narito ang mga ss;

1. Makata ng ng Puso- Kinabibilangan nina Lope K Santos, Inigo ED Regalado, Carlos Gatmaitan, Pedro
Gatmaitan, Jose Corazon de Jesus, Cirio H, Panganiban, Deogrcias del ROSARIO, iLDEFONSO sANTOS,
aMADO v. hERNANDEZ, nEMECIO cARABANA, mAR aNTONIO,

2. Makata ng Buhay- pinangungunahan nina Lope K Santos, Jose Corazon de Jesus, Florentino Collantes,
Patricio Mariano, Carlos Gatmaitan, Amado V. Hernandez.
3. Makata ng dulaan- nangunguna sa hanay nito ang mga pangalan nina Aurelio Tolentino, Patricio
Mariano, Severino Reyes, Tomas Remegio

Sa panunulat ng maikling katha na nagpasimulang lumabas sa mga pampitak na Panandaliang Libangan

at Dagli nahanay rito ang mga pangalan nina Lope K. sANTOS, pTRICIO mARIANO, rOSAURO aLMARIO .
sA PAHAYAGAN Liwaywat naman ay sina Diogracias ROSARIO tEODORO gENER, cIRIO h. pANGANIBAN

nAGING TANYAG NAMAN NG NOBELISTA SINA vALERIANO h. Pena, Lope K sANTOS iNIGO eD Regalado,
Faustino Aguila.

LOPE K. SANTOS

LOPE K. SANTO

Ang nobelista, makata, mangangatha, at mambabalarilang si Lope K. Santos sa tatlong panahon ng

panitikang Tagalog; panahon ng mga Amerikano, ng mga Hapones, at bagong panahon. Kung si Manuel
L. Quezon ang AMA NG WIKANG PAMBANSA, si L,ope K.Santos naman ang Apo ng mga mananagalog.
Ang nobelang Banaag at Sikat ang siyang ipinalalagay na ksniyang pinaka- OBRA- mAESTRA.

JOSE CORAZON DE JESUS

Kilalang-kilala si JOSE Corazon de Jesus sa sagisag na HUSENG BATUTE. Tinagurian din siyang MAKATA
NG PAG-IBIG noong kanyang kapanahunan. Ang Isang Punong Kahoy na tulang elehiya ang ipinalalagay
na kaniyang obra- maestra.

FLORENTINO COLLANTES

iSA RING BATIKANG DUPLERO tulad ni Batute itong si FLORENTINO COLLANTES. Siya ang unang
makatang Tagalog na gumamit bng tula sa panunuligsang pampolitika sa panahon ng mga Amerikano.
Kilalang-kilala siya sa sagisag ng KUNTIL BUTIL at ang kanyang obra mESTRA AY ANG lumang simbahan .

AMADO V. HERNADEZ
Si Amado V. Hernandesssz ang tinaguriang MAKATA NG MANGGAGAWA sa ating panitikan sa dahilang
nasasalamin sa kanyang mga tula agn marubdob na pagmamahal sa mga dukhang manggagawa. Para sa
kanya ang tula ay halimuyak, taginting, salamisim, aliw-iw. Ang panitik ay makapangyarihan at ayon sa
kanya pati hari ay bnapayuyuko ng panitik. Marami siyang akdang nahandod sa panitikan tulafd ng isang
DIPANG LANGIT, MGA IBONG MANDARAGIT, LUHA NG BUYAWA, BAYANG MALAYA, ANG PANDAY,
MUNTING LUPA,AT IBA PA, NGUNIT ANG PINAKA-OBRA- VBMAESTRA NIYANG isinaalang -alang ay ang
tulang ANG PANDY

ANG DULANG TAGALOG

ANG DULANG TAGALOG

sA PAGPASOK NG pANAHON NG MGA Amerilano, sina SEVERINO REYES at Hermogenes iLAGAN ay

nadsimula ng kilusan laban sa moro-moro at nagpilit na magpakilili sa mga tao ng mga lalong
kapakinabangang matatamo sa sarswela at tahasang dula. ANG MHA Taong hindi dapat malimutan ay
ang mga ss;

1. SEVERINO REYES- AMA NG DULANG TAGALOG, at mau akda ng walang kamatayang dulang WALANG
SUGAT

2. AURELIO TOLENTINO- ang pinakamalaking mandudula ng mga KAPAMPANGAN. Kabilang sa kanyang

mga dulang kanyang sinulat ay ang LUHANG TAGALOG na itinuring niyang obra-maestra , at ang
Kahapon, Ngayon at Bukas na siyang ikinabibilanggo

3. HERMOGENES ILAGAN- nagtayo ng isang samahan COMPANA ILAGAN na nagtanghal ng maraming

dula sa kalagitnaang Luzon

4. Patricio Mariano- sumulat ng nobelang Ninay at bAnak ng Dagat na ipinalalagay na kanyang obra-
maestra

5. JULIAN CRUZ BALMACEDA- sumulat ng BUNGANGA NG PATING ITO ANG nagbigay sa kanya ng higit na
karangalan at bkabantugan