İlkokuma ve Yazma Öğretimi

İlkokul 1. sınıf öğrencilerinin

Özellikleri ve Gelişimi
Gelişim nedir?
• Organizmanın bedensel, zihinsel, duygusal ve dil yönünden sürekli
ilerleme gösteren değişimidir.
• Gelişim, olgunlaşma ve öğrenmenin etkileşiminin ürünüdür.

Olgunlaşma nedir?
• Vücut organlarının kendilerinden beklenen işlevi yerine
getirebilecek düzeye gelmesi için, öğrenme yaşantılarından bağımsız
olarak, kalıtımın etkisiyle geçirdiği biyolojik değişimdir.
• Örn, Çocuklar iki ayak üzerinde durmaya başladıktan sonra yürüyebilir, dengesini
sağlamayan çocuğun yürümesi beklenemez.

Büyüme nedir?
• Bireyin fizik yapısında zamana bağlı olarak meydana gelen nicelik
boyutundaki değişikliklerdir.
 1. Sınıf öğrencilerinin gelişim özelliklerini
bilmek neden önemlidir?
• Gelişim özelliklerine uygun ortamlar bulamadıkları için,
okuma-yazmayı öğrenemeyen ya da öğrenmekte zorluk
çeken, bundan dolayı sınıf tekrarlayan ya da öğretmenleri
tarafından geri zekalı vb. olarak nitelendirilen öğrenciler
vardır.

• “Gelişim” ve “öğrenme-öğretme” birbirlerini tamamlayan

süreçlerdir. Bundan dolayı eğitimcilerin, öğrencilerin gelişim
özelliklerini çok iyi bilmeleri ve buna uygun ortamlar
hazırlamaları gerekmektedir.
Öğrenme-öğretme sürecinde gelişimin yeri ne olabilir?

• Öğretmenin, hedef grubun özelliklerini tanımadan yapacağı

eğitsel uygulamalarda başarılı olması imkansızdır.

• Öğrencilerin belirli olgunluğa ulaşmadan okuma ve yazma

eğitimi alması başarısızlığa neden olur.

Büyüme Olgunlaşma ÖĞRENME

Hazırbulunuşluk
• Yeni bir öğrenme durumunda bireyin önceden sahip olduğu
özelliklerin tümünü kapsar.

• Örn; Bireyin yaşı, gelişimi, olgunluk seviyesi, tutumu,

motivasyonu ve sağlık durumu yeni öğrenme ortamlarında
etkilidir.

Öğrenme
• Bilgileri zihinde aktif yapılandırma sürecidir. (Piaget, Vygotsky, Bruner)
 Gelişim

Baştan ayağa
Kalıtım Süreklilik Bütünlük
Merkezden dışa Bireysellik
Çevre Genelden özele Aşamalılık İlişkililik
 Hastalık

Kimyasallar ve
çevre kirliliği
Gelişimi Etkileyen
Faktörler Beslenme

Stres

Diğer faktörler
 Gelişim Dönemleri

Bebeklik

zigot İlk çocukluk

Doğum öncesi Doğum sonrası

embriyo Son çocukluk
dönem dönem

fetüs
Ergenlik

Genç-Orta-İleri
Yetişkinlik
 Gelişim Alanları

Bedensel Gelişim

Bilişsel Duyuşsal
Gelişim Gelişim

Sosyal Gelişim
 Bedensel Gelişim
Bireyin bedeninde meydana gelen büyüme ve olgunlaşmaya bağlı
değişiklikleri içerir.
Okul öncesi dönemde başlayan büyüme hızındaki düşme,
10-11 yaşlarına kadar sürer.

Kız ve Erkek Çocuklarının Beden Oranları

Kız Çocuklar Erkek Çocuklar

Alt sınır 15,3kg 16,4kg

108cm 109,5cm

Üst sınır 30kg 30,1kg

131cm 133,5cm
 Bedensel Gelişim
• Boy uzaması yavaş. Kızlar, erkeklerden ortalama 4-5 cm daha
kısadır.

• Büyüme, gelişme yavaş, kas dokusu gelişimi hızlıdır. Ancak

kasların işlevleri henüz tam değildir. Çocuğun hareketlerinde
yetersizliğe, ahenksizliğe, uzun bir süre bir yerde
oturamamasına neden olur.

• Vücut organlarının farklı oranlarda büyümesi, çocuğun

sakarca davranmasına ve orantısız görünmesine neden olur.
 Bedensel Gelişim
6 yaşındaki çocuklar;
• Tahta ve çivi kullanarak masa gb. basit nesneler yapma
• Hamur ile modeller yapma
• Resim yapma, boyama
• Kesme, yapıştırma
• Basit geometrik şekilleri kopyalama
• Basit ev işlerine yardım etme
• Bacak becerileri üst düzeydedir (buz pateni, yüzme, bisiklete binme,
dans etme, vb.)
• Küçük kas becerileri zamanla gelişir. (topu bütün vücuduyla tutma
yerine elleriyle, parmaklarıyla tutma, küçük ve ince kalemle yazma,
piyano çalma, vb.)
 Bedensel Gelişim

• Kızlar ince kaslarla ilgili becerilerde (boyama, dikiş dikme, vb.); erkekler ise
daha büyük kasların kullanımını gerektiren becerilerde (basket, topu atma,
uzun atlama, vb.) daha başarılıdır.
• Sağ ya da sol elden birinin hakimiyeti belirginleşir. Çocuk sol elini
kullanıyorsa buna engel olunmamalıdır.
• Süt dişlerinin yerini asıl dişler alır.
• Eklemler hala yumuşak olduğundan dik oturma ve yürüme alışkanlıklarına
dikkat edilmelidir.
• Uzağı yakından daha iyi görürler. (Yazılar en az 24 punto olmalı.)
• Başarı beden sağlığına bağlıdır, sağlık taramaları yapılmalıdır.
• “Oynamayan tay at olmaz.”
 Bedensel Gelişim
Yakından veya uzaktan görememek, bademcik şişkinlikleri, burunda et
bulunması anlamayı, düşünmeyi, okumayı ve anlatmayı güçleştiren durumlardır.

Görme ile ilgili sorunlar nasıl belirlenir?

• Gözünü çok kısarak bakma
• Tahtaya bakıp sonra yerine geçerek yazma
• Arkadaşının defterinden yazma
• Gözlerinde kızarıklık, kaşıntı, çok kırpma açma
• Yanlış yazma

İşitme ile ilgili sorunlar nasıl belirlenir?

• Çok kısık ya da yüksek sesle konuşma
• Tekrar ettirme
• Kulakta ağrı, kaşıntı olması
• Huysuz ve arkadaşlarıyla geçimsiz olması
 Bedensel Gelişim
Özellikler Ne yapmalı/yapmamalı?
• a) Büyük kaslar küçük kaslara oranla daha …… • *Jimnastik yaptırma ve çocuk
oyunları oynatma: (a)
Buna göre, …… • *Basketbol, voleybol, hentbol vb.
• b) Bel, kol ve bacak kemikleri ağır işleri yapacak oynatmama: (a), (b) ve (c)
olgunluğa ………. • *Ağır çanta taşıtmama, ağır işler
Buna göre, …… beklememe: (b)
• *Çizgi alıştırmalarına büyük, geniş ve
• c) Parmak, el, bilek, göz ve boğaz gibi serbest çizgilerden başlama: (a), (c)
organlardaki küçük kaslar/kemikler ince işleri ve (ç)
yapabilecek olgunluğa ….. • *Küçük el hareketlerine dayalı işlerde
Buna göre, …… hemen mükemmellik beklememe:
(a), (c) ve (ç)
• ç) El-göz ve sinir-kas uyumu yeterli …… • *Uzun, yorucu ve yıldırıcı ev ödevleri
Buna göre, …… vermeme: (c)
• f) Çocukların gelişiminde bireysel farklılıklar …… • *Küçük el hareketlerine dayalı işlerde
bedenlerini hareket ettirmemelerini
Buna göre, …… beklememe: (ç)
• *Küçük puntolu yazılar okutmama;
oturuşu düzenleme: (c)
• *Kıyaslamama: (f)
 Bilişsel Gelişim

• Bireyin zihinsel yapısında meydana gelen

sistematik değişikliklerdir.

• Algı, öğrenme, akıl yürütme, problem çözme

vb. yeteneklerinin gelişimi.
 Bilişsel Gelişim
6-7 yaşlarındaki çocuklar;
• Nesneleri gerçek fizik özelliklerine göre örgütlemeye ve sınıflamaya başlar.
• Somut düşünme esastır.
• 7 yaşında mantıksal düşünme, sayı, zaman, mekan, boyut, hacim, uzaklık
kavramlarını yerleştirir.
• Dikkati dağınıktır, çabuk yorulur.
• Canlı-cansız ayrımı yapamazlar.
• Korunum ilkesini anlayabilir. (maddenin geçirebileceği görüntüsel
değişimlere rağmen sabitliğe olan inanç)
• Geriye dönebilirlik özelliğini gösterir. (problem çözerken hem ileri hem de
geriye doğru dönebilmesi özelliği)
• Olaylarla nesneler arasında ilişki kurar.
• Bütüncül bir görüş egemendir.
• Gördüklerine, duyduklarına hemen inanır. Duyduklarını abartır,
gördüklerini çarpıtarak aktarır.
 Bilişsel Gelişim
• Dil gelişimi hızlıdır. Sözcük dağarcığı 3000 sözcüğe ulaşır.
• Tutukluk ve kekemelik gibi konuşma bozukluğu olabilir.
• Konuşma becerisi çok gelişmiştir. Dinleme becerisi pek gelişmemiştir.
• Miktar kavramını, genişlik ve yükseklik boyutlarına göre saptar. (hangi
bardaktaki sütün daha fazla olduğunu söylemek için 2 bardağı yan yana
getirme vb.)
• Saati öğrenmeye başlar.
• Zaman yönetiminde sıkıntı yaşarlar. İlk önce günleri, sonra ayları, yılları ve
tarihleri öğrenir.
• Sözcük ve harflere, resim, masal ve öykülere karşı ilgilidir. Farklı yazı tipleri,
renkleri kullanılabilir.
• Hayal ile gerçeği ayırt etmeye başlar.
• Sayıları kavramaya başlar. Yüze kadar sayabilir.
• Basit toplama ve çıkarma işlemleri yapabilir.
• Yarım, dörtte bir, üçte bir gibi kesir kavramlarını kazanabilir.
• Nesneleri farklı özelliklerine göre sınıflar ve belirli bir özelliğe göre
sıralayabilir.
 Bilişsel Gelişim
Özellikler Ne yapmalı/yapmamalı?

• a) Altı yaşını doldurmuş çocuk Piaget’ ye göre
………… dönemindedir.
Buna göre, …………………………………….
• b) Dikkati …………………………………..
Buna göre, …………………………………….
• c) Öğrenmeye karşı …………………
Buna göre, …………………………………
• ç) Dil gelişimi ……………………; konuşmaktan …
Buna göre, ……………………………………
• f) İyi dinleyici …………………………………
Buna göre, ……………………………………
• g) Zaman kavramı …………
Buna göre, …………………
• *Beş duyu organını harekete
geçirecek etkinlikler yaptırma: (a) ve
(b)
• *Pasif bırakmama; ilgi duydukları
kahramanlarla ilgi resimleri, oyunları,
şarkıları, öyküleri sınıf ortamında
kullanma: (b)
• *Sorularının cevaplarını ertelememe;
soru sormalarını engellememe: (c)
• *Sözcük dağarcığının gelişimine katkı
getirecek etkinlikler yaptırma;
konuşma kurallarına uymaya
yönlendirme: (ç)
• *Dinleme beceri ve alışkanlığını
geliştirecek etkinlikler yaptırma: (f)
• *İleriye dönük planların yapılmasında
ve buna uyulmasında yardımcı olma:
(g)
 Duyuşsal Gelişim
• Bireyin duygularındaki ve kişiliğindeki değişiklikleri içerir.
• En yaygın duygular: korku, kızgınlık, kıskançlık, merak, sevgi ve neşe.
• En fazla korkulanlar: yangın, karanlık, hastalık, doktor, dişçi, ameliyat,
trafik kazası, köpek tarafından ısırılmak.
• Kaygı duyma: sınavdan zayıf alma, okula geç kalma, okulda geri kalma
vb.
• Öfkelenme: yaptıkları bir etkinlik kesildiğinde, eleştirildiğinde,
başkasıyla kıyaslandığında, nasihat edildiğinde vb.
• İlgi merkezinde olma ihtiyacındadır ve başarılı olmak ister.
• En önemli duygusal ihtiyacı: sevilmek, benimsenmek, beğenilmek,
değer verilmek.
• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite
 Duyuşsal Gelişim
Özellikler
• a) Çocuk için sevilmek, beğenilmek,
benimsenmek, önemsenmek, başarılı olmak ve
takdir edilmek .………………………………………
Buna göre, ……………………
• b) Duygusal yönden yetişkine ………………………
Buna göre, ………………………………
• c) Yalan söyleme, tırnak yeme, parmak emme
vb. davranışlar …………………..
Buna göre, …………………………………….
• ç) Kendisini yalnız ………………………………………
Buna göre, …………………………………….
• f) Eleştiriden, alay edilmekten ………
• Buna göre, …………………………………….
Ne yapmalı/yapmamalı?
• *Öğretmenin sevecen ve ilgili olması;
çocuğa başarılı olacağı basit durumlar
düzenleyerek başarılı olma
duygusunu tattırma; başarısını taktir
etme ve onu ödüllendirme: (a)
• *Kendi kişisel güvenini sağlamada,
arkadaşlarını seçmede, zamanı
kullanmada kendi işlerini yapmada
aşamalı olarak artan sorumluluklar
verme: (b)
• *Sorunlarını saptamaya çalışmalı: (c)
• *İlgili olma; arkadaş edinme ve
oyunlara katılmayı sağlama: (ç)
• *Yapıcı eleştirme ve eleştiriye açık
olmalarına yardımcı olma: (f)
 Sosyal Gelişim

• Toplumsal kabul gören davranışları artırmaya, kabul

edilmeyen davranışları azaltmaya başlar.
• Utangaçlık (yüzünün kızarması, başın öne eğilmesi, elbisesinin
kollarını çekiştirmesi,ayak değiştirmesi vb.)
• Öfkelenme ( yaptıkları bir etkinlik kesildiğinde, eleştirildiğinde,
başkasıyla kıyaslandığında, nasihat edildiğinde vb.)
• Kıskançlık (kavga etme, alay etme, yalan söyleme, küçültücü
ifadeler kullanma, vb.)
 Sosyal Gelişim

• Cinsiyet rolü kazanılır. (Kızlar / erkekler şöyle yapar.)

• Oyun kurallarına uyma
• Arkadaş beğenisi önem kazanmaya başlar.
• Hem kız hem de erkek öğrenciler kendileri ile aynı cinsten
olanlarla arkadaşlık yapmak ister.
• Kendi grupları içinde karşı cinsten olan arkadaşlarına incitici ve
ağır sözler söylerler. (Kızlar erkekleri kaba ve terbiyesiz
bulurken erkekler kızları beceriksiz ve çıtkırıldım bulur.)
 Sosyal Gelişim
Özellikler Ne yapmalı/yapmamalı?

• a) Aile bireylerini, arkadaşlarını, öğretmenini

taklit .………………
Buna göre, ………………………
• b) Eşyaları, giysileri, parayı ya da anne-babasının
mesleğini sosyal güç olarak ………...;
arkadaşlarıyla yarışmaktan …………
Buna göre, ………………………
• c) Kızlarla erkekler ………………… oynamaya ……
Buna göre, ………………………
• ç) İş birliğine ve paylaşmaya …………………………
Buna göre, ………………………
• f) Toplumsal kuralları ……………………………………
Buna göre, ………………………