ODPŁYW PĘCHERZOWO-MOCZOWODOWY U DZIECI

Odpływ pęcherzowo-moczowodowy polega na cofaniu się moczu z pęcherza moczowego

do moczowodów i układu kielichowo-miedniczkowego nerki. Prawidłowo temu zjawisku zapobiega istnienie
tzw. zastawki pęcherzowo-moczowodowej. Odpływ pęcherzowo-moczowodowy może być pierwotny (wada
wrodzona), spowodowany niedojrzałością lub wadą mechanizmu zastawki pęcherzowo-moczowodowej,
lub wtórny, spowodowany wysokim ciśnieniem w pęcherzu lub zniszczeniem wspomnianej zastawki.

Częstość wrodzonego odpływu pęcherzowo-moczowodowego wynosi 2-5 na 1000 żywo urodzonych

dzieci. Wada ta występuje około 2-4 razy częściej u dziewczynek. Często od okresu noworodkowego do okresu
przedpokwitaniowego obserwuje się naturalny, samoistny proces zmniejszania się i zanikania wstecznego
odpływu moczu z pęcherza do moczowodów.

Najczęściej pierwszym objawem odpływu pęcherzowo-moczowodowego u dzieci jest zakażenie układu

moczowego, zwykle nawracające. Może być również przyczyną moczenia się. Charakterystycznym objawem
odpływu dużego stopnia u dzieci jest konieczność ponownego oddania moczu zaraz po pierwszym opróżnieniu
pęcherza. Jeżeli odpływ pęcherzowo-moczowodowy nie zostanie odpowiednio wcześnie rozpoznany, może być
przyczyną trwałego uszkodzenia nerek z ich niewydolnością (tzw. nefropatia odpływowa, lub nefropatia
refluksowa).

Podejrzenie odpływu pęcherzowo-moczowodowego ustala się na podstawie występujących objawów

(głównie zakażenia układu moczowego) oraz badań obrazowych układu moczowego, takich jak USG czy urografia.
Jednak badaniem które pozwala postawić rozpoznanie i ustalić stopień ciężkości odpływu jest cystouretrografia
mikcyjna, czyli badanie polegające na wprowadzeniu środka kontrastowego do pęcherza, a następnie wykonaniu
zdjęć rentgenowskich podczas oddawania moczu. Na podstawie wyniku cystouretrografii mikcyjnej
zaawansowanie choroby dzieli się na 5 stopni. Wyróżnia się odpływ pęcherzowo-moczowodowy: I stopnia
(odpływ tylko do moczowodu), II stopnia (odpływ również do układu kielichowo-miedniczkowego nerki, który jest
prawidłowej budowy), III, IV i V stopnia (odpływ do moczowodu i układu kielichowo-miedniczkowego nerki,
moczowód i miedniczka są poszerzone, a kielichy zniekształcone, im wyższy stopień, tym większe
nieprawidłowości).

Celem leczenia odpływu pęcherzowo-moczowodowego jest zwalczanie i zapobieganie zakażeniom układu

moczowego oraz korekcja wady będącej przyczyną odpływu. Istniejące zakażenie należy traktować jak powikłane
oraz leczyć w oparciu o wynik posiewu moczu. Następnie stosuje się długotrwale małe dawki leków
przeciwbakteryjnych (nitrofurantoina, furazydyna, kotrymoksazol). Takie postępowanie jest wystraczające
w przypadku odpływów niższego stopnia, które w większości przypadków ustępują samoistnie (około 90%
odpływów I i II stopnia samoistnie ustępuje do 5 r.ż.). W trakcie leczenia należy okresowo wykonywać badania
moczu oraz oceniać czynność nerek. Należy pilnować, aby dziecko często, regularnie opróżniało pęcherz.
U niektórych osób z odpływem III i IV stopnia może istnieć wskazanie do leczenia chirurgicznego. Za taką
koniecznością przemawia obecność blizn w nerkach (wykazanych w trakcie scyntygrafii nerek), nawroty zakażenia
układu moczowego, nasilenie odpływu pomimo stosowania leczenia zachowawczego lub nieskuteczność takiego
leczenia w okresie 3-5 lat oraz utrzymywanie się odpływu u dziecka wchodzącego w okres przedpokwitaniowy
(ok. 11 roku życia). Leczenie chirurgiczne polega na przeszczepieniu ujścia moczowodu z wytworzeniem nowej,
sprawnej zastawki lub wstrzyknięciu odpowiedniej substancji (np. teflon) w okolicę ujścia moczowodu metodą
endoskopową.

Po zakończeniu leczenia należy zgłaszać się na wyznaczone przez urologa wizyty kontrolne. Zalecane jest
okresowe wykonywanie badania ultrasonograficznego, niekiedy również cystouretrografii mikcyjnej,
czy scyntygrafii nerek w celu wykazania braku nawrotu odpływu. W przypadku dzieci z IV i V stopniem odpływu
pęcherzowo-moczowodowego konieczne jest okresowe mierzenie ciśnienia, a w przypadku obustronnych
odpływów – kontrola moczu pod kątem obecności nawet śladowych ilości białka i sprawdzanie stężenia
kreatyniny we krwi oraz wyliczanie filtracji kłębuszkowej (eGFR).