Professional Documents
Culture Documents
SƠ ĐỒ HỆ THỐNG HÓA
Cơ năng
m2 A 2 kA 2
E = Ed + E t = =
2 2
= mg (1 − cos ) = hằng số kx 2 m2 x 2
1 Phương trình Con lắc lò xo: E t = =
2 2
Con lắc đơn: E t = mg (1 − cos )
E E
Ed = −
E
cos ( 2t + 2 ) +
E
Biến thiên tuần hoàn cùng Et = + cos ( 2t + 2) +
2 2 2 2
tần số f
f = 2f
Động năng Thế năng
2. Giá trị cực đại = 2
E® Et
Tại vị trí cân bằng: Tại hai biên:
T
T =
m2 A 2 2 m2 A 2
E d max = E = E t max = E =
2 2
Ed min = 0 E t min = 0
4 Đồ thị
Trang 1
II. CÁC DẠNG BÀI TẬP
Bài toán 1: Viết phương trình động năng, thế năng
Phương pháp giải
Từ phương trình dao động có dạng x = A cos ( t + ) ta viết được phương trình các dạng năng lượng như sau:
E E
* Động năng: Ed = − cos ( 2t + 2 ) +
2 2
E E
* Thế năng: E t = + cos ( 2t + 2) +
2 2
m2 A 2 kA 2 1
Trong đó cơ năng E = = = mg (1 − cos 0 ) mg 02
2 2 2
Ví dụ mẫu
Ví dụ 1: Một chất điểm có khối lượng bằng 150 g, dao động điều hòa theo phương trình x = 3cos 2t + cm .
3
Động năng của chất điểm biên thiên theo phương trình:
2
A. E d = 0,135cos 4t + + 0,135mJ.
3
2
B. E d = −0,135cos 4t + + 0,135mJ.
3
2
C. E d = 0,135cos 4t + mJ.
3
D. E d = 0,135cos 4t − mJ.
3
m 2 A2
Chú ý: Trong biểu thức E = nhớ để đơn vị của A lả mét.
2
Ví dụ 2: Một con lắc gồm lò xo có độ cứng bằng 20 N/m gắn với một vật nhỏ, đang dao động điều hòa theo
phương trình x = 4 cos t + cm . Thế năng của chất điểm biến thiên theo phương trình
4
A. E t = 8cos 2t + + 8mJ.
2
B. E t = 8cos t + + 8mJ.
4
C. E t = −8cos 2t + + 8mJ.
2
D. E t = 16 cos 2t + mJ.
2
Ví dụ 3: Một con lắc đơn dao động điều hòa với phương trình li độ góc là = 5cos ( 6t + 1, 2 ) ( ) . Cho khối lượng
quả nặng bằng 150 g và gia tốc trọng trường g = 9,81m s 2 . Thế năng của chất điểm biến thiên theo phương trình
Trang 2
A. E t = −0, 763cos (12t + 2, 4 ) + 0, 763mJ.
D. E t = 0, 763cos ( 6t + 1, 2 ) + 0, 763mJ.
Bài toán 2: Giá trị động năng, thế năng, cơ năng ở một vị trí xác định
Phương pháp giải
Áp dụng các công thức sau để giải bài tập:
1
- Động năng: E ® = mv2
2
1 2
- Thế năng đàn hồi (con lăn lò xo): E t = kx
2
1
Thế năng trọng trường (con lắc đơn): E t = mg (1 − cos ) mg 2
2
1 2 1 2
- Cơ năng: E = E ® + E t = mv + kx
2 2
1 1 1
= m2 A 2 = kA 2 = mg (1 − cos 0 ) mg 02
2 2 2
Ví dụ: Con lắc lò xo có độ cứng k = 80 N/m, dao động điều hòa với biên độ A = 10 cm. Tìm cơ năng của vật?
Ví dụ mẫu:
Ví dụ 1: Một lò xo bị dãn 1 cm khi bị tác dụng một lực là 1 N. Nếu kéo dãn lò xo khỏi vị trí cân bằng một đoạn 2
cm thì thế năng của lò xo này là:
A. 0,02 J. B. 1 J. C. 0,4 J. D. 0,04 J.
Ví dụ 2: Một con lắc đơn khối lượng 200 g dao động nhỏ với chu kì T = 1 s, quỹ đạo coi như thẳng có chiều dài 4
0
cm. Chọn mốc thế năng ở vị trí cân bằng. Tìm thế năng của vật tại vị trí = ? Cho g = 2 = 10 m s 2 .
2
A. 0,3 mJ. B. 0,4 mJ. C. 0,45 mJ. D. 0,5 mJ.
Ví dụ 3: Con lắc lò xo có độ cứng k = 80 N/m, dao động điều hòa với biên độ A = 10 cm. Động năng khi vật qua vị
trí có li độ 2 cm là:
A. 0,384 J. B. 0,016 J. C. 0,4 J. D. 1 J.
Chú ý: Với bài toán tìm động năng của vật khi vật ở li độ x của con lắc lò xo, ta thường sử dụng luôn công
k ( A2 − x 2 )
1
thức: E® =
2
Ví dụ 4: Một con lắc đơn dao động điều hòa tại nơi có gia tốc trọng trường 10m/s2 với chu kì 2s. Quả cầu nhỏ của
con lắc có khối lượng 50 g. Biết biên độ góc bằng 0,15 rad. Lấy 2 = 10 . Tìm động năng của con lắc ở vị
trí = 0, 06rad ?
Trang 3
Ví dụ 5: Một con lắc đơn có khối lượng vật nặng m = 0,2 kg, chiều dài dây treo , dao động nhỏ với biên độ
S0 = 5cm và chu kì T = 2s. Lấy g = 2 = 10 m s2 . Cơ năng của con lắc là:
Trang 4
A. 28,8 mJ. B. 30,0 mJ. C. 25,2 mJ. D. 24,0 mJ.
Câu 10: Một con lắc đơn dao động điều hòa, mốc thế năng trọng trường được chọn là mặt phẳng nằm ngang qua vị
trí cân bằng của vật nặng. Khi lực căng dây treo có độ lớn bằng trọng lực tác dụng lên vật nặng thì:
A. thế năng gấp hai lần động năng của vật nặng.
B. động năng bằng thế năng của vật nặng.
C. động năng của vật đạt giá trị cực đại.
D. thế năng gấp ba lần động năng của vật nặng.
Câu 11: Với gốc thế năng tại vị trí cân bằng. Chọn câu sai khi nói về cơ năng của con lắc đơn di dao động điều
hòa.
A. Cơ năng bằng thế năng của vật ở vị trí biên.
B. Cơ năng bằng tổng động năng và thế năng của vật khi qua vị trí bất kỳ.
C. Cơ năng của con lắc đơn tỉ lệ thuận với biên độ góc.
D. Cơ năng bằng động năng của vật khi qua vị trí cân bằng.
Câu 12: Một con lắc đơn dao động điều hòa tại nơi có gia tốc trọng trường 10 m/s2 với chu kì 2 s. Quả cầu nhỏ của
con lắc có khối lượng 50 g. Biết biên độ góc bằng 0,15 rad. Lấy 2 = 10 . Cơ năng dao động của con lắc bằng:
A. 0,5625 J. B. 5,6250 J. C. 0,5625 mJ. D. 5,6250 mJ.
Câu 13: Một con lắc đơn khối lượng 200 g dao động nhỏ với chu kì T = 1 s, quỹ đạo coi như thẳng có chiều dài 4
cm. Chọn gốc thời gian lúc vật đi qua vị trí cân bằng theo chiều dương. Tìm động năng của vật tại thời
1
điểm t = s ?
3
A. 0,358 mJ. B. 0,394 mJ. C. 0,412 mJ. D. 0,386 mJ.
Câu 14: Một con lắc đơn có khối lượng vật nặng m = 200 g, dây treo có chiều dài = 100cm . Kéo vật ra khỏi vị
trí cân bằng một góc 60 rồi buông vận tốc đầu. Lấy g = 10 m/s2. Năng lượng dao động của vật là:
A. 0,27 J. B. 0,13 J. C. 0,5 J. D. 1 J.
Câu 15: Một vật nhỏ khối lượng 100 g đang dao động điều hòa với chu kì là 0,2 s và cơ năng toàn phần bằng 0, 18
J (mốc thế năng tại ví trí cân bằng). Lấy 2 = 10 . Tại li độ 3 2 cm, tỉ số động năng và thế năng là
A. 1. B. 4. C. 3. D. 2.
Câu 16: Một vật nhỏ có khối lượng bằng 50 g, dao động điều hòa với biên độ bằng 4 cm và tần số góc bằng 3
rad/s. Động năng cực đại của vật là
A. 3,6.10-4 J. B. 7,2 J. C. 3,6 J. D. 7,2.10-4 J.
Câu 17: Một con lắc lò xo được kích thích dao động điều hòa với phương trình: x = 5cos ( 4t ) , biết khối lượng
vật nặng của con lắc là 200 g và 2 = 10 . Năng lượng đã truyền cho vật để nó dao động điều hòa là
A. 2 J. B. 2.10-1 J. C. 2.10-2 J. D. 4.10-2 J.
Câu 18: Nếu một vật dao động điều hòa có chu kì dao động giảm 3 lần và biên độ giảm 2 lần thì tỉ số của năng
lượng của vật khi đó và năng lượng của vật lúc đầu là
9 4 2 3
A. . B. . C. . D. .
4 9 3 2
Câu 19: Một vật có khối lượng 1 kg dao động điều hòa dọc theo trục Ox với phương trình:
x = 10 cos ( t + ) cm . Thời gian ngắn nhất vật đi từ vị trí x = –5 cm đến vị trí x = +5 cm là s . Cơ năng dao
30
động của vật bằng
A. 0,5 J. B. 5 J. C. 0,3 J. D. 3 J.
Trang 5
Câu 20: Một vật có khối lượng m = 100 g dao động điều hòa trên trục Ox với tần số f = 2 Hz, lấy tại thời điếm t1
vật có li độ x1 = –5 cm, sau đó 1,25 s thì vật có thế năng
A. 20 mJ. B. 15 mJ. C. 12,8 mJ. D. 5 mJ.
B. SỰ CHUYỂN HÓA QUA LẠI GIỮA ĐỘNG NĂNG VÀ THẾ NĂNG TRONG DAO ĐỘNG ĐIỀU HÒA
I. LÍ THUYẾT TRỌNG TÂM
Chuyển hóa trong thời gian
2
Xét dao động điều hòa x = A cos ( t ) với chu kì T = .
Dao động này có:
E E
Động năng: Ed = − cos ( 2t + 2 ) +
2 2
E E
Thế năng: E t = + cos ( 2t + 2) +
2 2
m2 A 2 kA 2
Cơ năng: E = = = mg (1 − cos )
2 2
T
Động năng và thế năng dao động với chu kì T = .
2
T
Khoảng thời gian ngắn nhất giữa hai lần liên tiếp động năng bằng thế năng ( E ® = E t ) là t min = .
4
Chuyển hóa trong không gian
m2 x 2
Biểu thức thế năng: E t = Đồ thị Et phụ thuộc vào x là một parabol có bề lõm hướng lên.
2
Động năng: E ® = E − E t .
E m2 x 2 m2 A 2 A
E® = E t E t = = x= .
2 2 2 2
Chú ý:
A
Động năng bằng thế năng tại vị trí ly độ x = ứng với 4 điểm trên đường tròn, cách đều nhau các góc , ứng
2 2
T
với thời gian là .
4
Khi gặp bài toán cho mối liên hệ giữa động năng và thế năng, ta quy về mối quan hệ giữa thế năng và cơ năng:
Ed = nE t hay E t = mEd E t = kE
m2 x 2 m2 A 2
=k x = k.A ( k 1) .
2 2
Trang 6
Chú ý: Đồ thị của động năng Eđ và thế năng Et biến thiên theo thời gian
E A
Ed = 3Et Et = x=
4 2
Trang 7
3E A 3
Et = 3Ed Et = x=
4 2
5
A. 20 cm. B. 5 cm. C. 5 2 cm. D. cm.
2
Chú ý: Để giải bài toán có dạng Wđ = nWt một cách nhanh chóng ta có thể áp dụng luôn công thức tìm vị trí hoặc
A
x = n + 1
vận tốc khi đó:
v = A n
n+1
Ví dụ 2: Con lắc đơn có chiều dài = 1 m , dao động điều hòa tại nơi có gia tốc trọng trường g = 10 m/s2 với biên
độ góc 0 = 9 . Chọn gốc thế năng tại vị trí cân bằng. Tốc độ của vật tại vị trí mà ở đó động năng bằng thế năng:
0 S0 n
xo: = , s= , v= vmax
n +1 n +1 n +1
Trang 8
Ví dụ 3: Một con lắc lò xo có khối lượng của m = 1 kg dao động điều hòa theo phương trình x = A cos ( t ) và có
cơ năng W = 0,125 J. Cứ sau những khoảng thời gian như nhau t1 = 0,125 s thì động năng và thế năng của con lắc
lại bằng nhau. Giá trị của và A là
(
B. 32 2 cm/s hoặc 32 2 − 2 cm/s. )
( ) (
C. 32 2 + 2 cm/s hoặc 32 2 − 2 cm/s. )
(
D. 32 2 cm/s hoặc 32 2 + 2 cm/s. )
Bài tập tự luyện
Câu 1: Cho một con lắc lò xo gồm một vật nhỏ gắn với lò xo có độ cứng k = 20 N/m. Con lắc đang dao động điều
hòa với cơ năng 8 mJ. Biết rằng cứ sau mỗi khoảng thời gian ngắn nhất là 0,25 s thì động năng lại bằng thế năng.
Tốc độ trung bình của vật nhỏ trong một chu kì xấp xỉ bằng
A. 2,8 cm/s. B. 11,3 cm/s. C. 8,3 cm/s. D. 13,2 cm/s.
Câu 2: Cho một vật dao động điều hòa với chu kì bằng 0,5 s và biên độ dao động bằng 4 cm. Tốc độ trung bình
giữa hai lần liên tiếp động năng gấp ba lần thế năng là
A. 12 cm/s hoặc 24 cm/s. B. 12 cm/s hoặc 36 cm/s.
C. 48 cm/s hoặc 24 cm/s. D. 36 cm/s hoặc 48 cm/s.
Câu 3: Một con lắc lò xo dao động theo phương ngang với cơ năng dao động là 20mJ và lực đàn hồi cực đại là 2
N. Biên độ dao động của con lắc là
A. 4 cm. B. 3 cm. C. 1 cm. D. 2 cm.
Câu 4: Một con lắc lò xo gồm lò xo có chiều dài tự nhiên 0 = 30cm . Kích thích cho con lắc dao động điều hòa
theo phương nằm ngang thì chiều dài cực đại của lò xo là 38 cm. Khoảng cách ngắn nhất giữa hai vị trí động năng
bằng n là thế năng và thế năng bằng n lần động năng là 4 cm. Giá trị của n gần với giá trị nào nhất sau đây?
A. 12. B. 5. C. 3. D. 8.
Câu 5: Một con lắc lò xo dao động điều hòa trên phương nằm ngang. Khi vật có li độ 3 cm thì động năng của vật
lớn gấp đôi thế năng đàn hồi của lò xo. Khi vật có li độ 1 cm thì so với thế năng đàn hồi của lò xo, động năng của
vật lớn gấp:
A. 26 lần. B. 9 lần. C. 16 lần. D. 18 lần.
Câu 6: Một con lắc lò xo dao động điều hòa theo phương ngang, mốc thế năng tại ví trí cân bằng. Khi gia tốc của
vật có độ lớn bằng một nửa độ lớn gia tốc cực đại thì tỉ số giữa động năng của vật và thế năng của lò xo là
1 1
A. 3. B. 2. C. . D. .
2 3
Câu 7: Một con lăn lò xo treo thẳng đứng gồm quả cầu có khối lượng m = 0,4 kg gắn vào đầu dưới của lò xo có độ
cứng k, đầu trên của lò xo gắn vào một điểm cố định. Khi vật ở vị trí cân bằng lò xo dãn 10 cm, ngay lúc đó người
Trang 9
ta truyền cho quả cầu một vận tốc v0 = 60 cm/s hướng xuống. Chọn Ox hướng xuống, O tại vị trí cân bằng. Lấy g
= 10 m/s2. Tọa độ của quả cầu khi động năng bằng thế năng lần đầu tiên là
A. 4, 24 cm. B. 4,24 cm. C. – 4,24 cm. D. 0,42 m.
Câu 8: Khi vật dao động điều hòa học theo trục Ox có phương trình x = 5 cos 2t ( m ) . Vào thời điểm nào thì động
năng của vật đạt giá trị cực đại lần đầu tiên?
A. t = 0. B. t = s. C. t = s. D. Không đổi.
4 2
Câu 9: Một con lắc lò xo gồm vật nặng khối lượng m = 0,2kg và lò xo có độ cứng k = 20 N/m đang dao động điều
hòa với biên độ A = 6 cm. Tốc độ của vật khi đi qua vị trí có thế năng bằng 3 lần động năng là:
A. v = 3 m/s. B. v = 1,8 m/s. C. v = 0,3 m/s. D. v = 0,18 m/s.
Câu 10: Một con lắc lò xo dao động điều hòa với biên độ A. Tỉ số giữa động năng và thế năng của con lắc khi vật
3
đi qua vị trí có v = v max là
2
1 1
A. 3. B. . C. 2. D. .
3 2
Câu 11: Tại nơi có gia tốc trọng trường g, một con lắc đơn dao động điều hòa với biên độ góc 0 nhỏ. Lấy mốc thế
năng ở vị trí cân bằng, khi con lắc chuyển động nhanh dần theo chiều dương đến vị trí có động năng bằng thế năng
thì li độ góc của con lắc bằng
0 0 0 0
A. − . B. − . C. . D. .
3 2 2 3
Câu 12: Một con lắc đơn dao động điều hòa với biên độ góc 0 = 5 . Với li độ góc bằng bao nhiêu thì động
năng của con lắc gấp 2 lần thế năng?
A. = 3, 45. B. = 2,89. C. = 2,89. D. = 3, 45.
Câu 13: Con lắc đơn dao động với biên độ góc 2 có năng lượng dao động là 0,2 J. Để năng lượng dao động là 0,8
J thì biên độ góc phải bằng bao nhiêu?
A. 02 = 4. B. 02 = 3. C. 02 = 6. D. 02 = 8.
Câu 14: Con lắc đơn gồm vật nặng treo vào dây có chiều dài = 1 m dao động với biên độ 0 = 0,1 rad. Chọn gốc
thế năng ở vị trí cân bằng, lấy g = 10 m/s2. Tính vận tốc của vật nặng tại ví trí động năng bằng thế năng?
A. v = 3 m/s. B. v = 0,1 5 m/s. C. v = 5 m/s. D. v = 2 m/s.
Câu 15: Một con lắc đơn gồm vật nhỏ được treo vào đầu dưới một sợi dây nhẹ, không dãn, đầu trên buộc cố định.
Bỏ qua mọi lực cản, kéo con lắc lệch khỏi phương thẳng đứng một góc 0,1 rad rồi thả nhẹ cho nó dao động điều
hòa. Tỉ số độ lớn gia tốc tiếp tuyến của vật tại vị trí động năng bằng hai lần thế năng và vị trí biên là:
1 1
A. . B. 3. C. 9. D. .
3 3
Câu 16: Một con lắc đơn đang dao động điều hòa với biên độ góc 5 . Khi vật nặng đi qua vị trí cân bằng thì người
ta giữ chặt điểm chính giữa của dây treo, sau đó vật tiếp tục dao động điều hòa với biên độ góc 0 . Giá trị của
0 bằng
A. 10. B. 2,5. C. 7,1. D. 3,5.
Câu 17: Con lắc lò xo có khối lượng m =1 kg, dao động điều hòa với cơ năng E = 125 mJ. Tại thời điểm ban đầu
vật có vận tốc v = 25 cm/s và gia tốc a = −6, 25 3 m/s2. Biên độ của dao động bằng
Trang 10
A. 2 cm. B. 3 cm. C. 4 cm. D. 5 cm.
Câu 18: Một con lắc lò xo dao động điều hòa với phương trình x = A cos 2t ( cm ) . Tính từ thời điểm ban đầu t =
0 động năng và thế năng của con lắc bằng nhau lần đầu tiên tại thời điểm t bằng
1 1 1
A. s. B. s. C. s. D. 1s.
8 4 2
Câu 19: Một con lắc lò xo, khối lượng của vật bằng 1 kg dao động theo phương trình x = A cos ( t + ) . Cơ năng
dao động E = 0,125 J. Tại thời điểm ban đầu có vận tốc v0 = 0, 25 m/s và gia tốc a = −1, 25 3 m/s2. Độ cứng của
lò xo là
A. 150 N/m. B. 25 N/m. C. 625 N/m. D. 100 N/m.
Câu 20: Cho một con lắc đơn dao động điều hòa tại nơi có g = 10 m/s . Biết rằng trong khoảng thời gian 12 s thì
2
nó thực hiện được 24 dao động. Vận tốc cực đại của con lắc là 6 ( cm s ) , lấy 2 = 10 . Giá trị góc lệch của con lắc
1
so với phương trình thẳng đứng và vị trí mà ở đó thế năng bằng động năng là
8
A. 0,04 rad. B. 0,08 rad. C. 0,1 rad. D. 0,12 rad.
PHẦN ĐÁP ÁN
A. CƠ NĂNG TRONG DAO ĐỘNG ĐIỀU HÒA
1–A 2–D 3–A 4–D 5–B 6–C 7–A 8–A 9–A 10 – A
11 – C 12 – D 13 – B 14 – D 15 – A 16 – A 17 – D 18 – A 19 – A 20 – A
B. SỰ CHUYỂN HÓA QUA LẠI GIỮA ĐỘNG NĂNG VÀ THẾ NĂNG TRONG DAO ĐỘNG ĐIỀU HÒA
1–B 2–C 3–D 4–B 5–A 6–A 7–B 8–B 9–C 10 – B
11 – B 12 – C 13 – A 14 – B 15 – A 16 – C 17 – A 18 – A 19 – B 20 – B
Trang 11