1-.:. Pevg2moerı 'an l ış Yorumlama Tez ah li -e rı,. orof or Mehmeo s Htı..

tBOGLU

•
EYG MBERI HZ.
YANLlŞ YO M, AMA
•• •
EZA_ U ERI
Prof.Dr. Mehmed Said HATiBOGLU

Ankara üniversitesi ilahiyat Fakültesi

Anabilim Dah Öğretim Üyesi

Prof.Dr. Mehmed Said HATiBOClU

25 9 1935"Le 9urcur'da dogdu !3olgesının ·Hatib-Hoca·· Iii·

ka bivtc maruf alimı ola n u~L)a~ınm q45 'te vc~a tı uzerıne. onun ku·
r uo tıa nesıne s,Jhı b --ık ak gavcsivlc okul dcgıştırdı ·1954-58 SPne-

, lerı nde ll ah ıy;ıt Fa kultesınoe ~J -u du ·1959 tJJı;la rır da Prof Tavvıb

OKIÇ'ın (1902- 1 977 ~ Hadis asis .. anl ıgı a tayin edi di . 1962'de ·fslii-
rni Tenktd Zthni~ eti ve Hacf.rs Tenl<idin.1n Do~usu · ısımli teziyle Dok-
tar, 1961 'de· ·Hz Ptwgan1L1enn vefatindan Ernev!lerin sonuna ka
dar swasi-icttmai h'Jr.J,·~~elt:rte Hadis )Uunase!Jetlerf isiml ı teziv e
Doçent 1978'de ı sc: ·1s/Jn1da ilk sivas/ Kavrniyercilik Hi/aferin Ku·
re'!Siiliqr t5·trnfi teziyle de Profesor oldu
Halen avm ... akultede Had ıs Kürsüsu ogrctım üyesidir.

,,,
4.J J ı. .,..
..._
\
J
ı
,:>-
.
\

1
. .,.J
ı,...- •
lt.

ı_S.)~ ~jJı ~_,..n ~ı c. .~> '

.:111 J~) J' ~ ~

t

'J ı.ı
. ~_u~ J ~-L!J~ .J-ı J.l ~~ ~~ .Jj d,.jlj J ~ c_. .~> ~ı

' L
.~
. ~ı ~·' J...ı• 1.5" ~ ( -P) ....:::-
ı...,~-;;- ,.._...
-'l ~ ..l.J. .J\ J..l:;..çl -. ~ ••~
~ l -·
~ ~ '•
- .J..I.J
ff

·-
'ı.:• IJ.\s. ı..S J _;..) :.(:Y
..._
) ~ j ~ ı..5 JL,a.;JI o~
\..!)- . w
Lt b Lu.
- .-'

....
1'\J<..i:Ji :.jl •
ı...T ~
'J i, J '~ ) 1 ...,..-
-~l JL_Jı .,~ ~
)J •
- ,k _ jl
- ""!? ~-
.~ J ...\1 ı~ .....
._,
,.
ıı ıl ı eı~ .. ıı, .j 1 ıı : .,f~ )' 1l j ~"" o~ J~ C;!) :_..~ (~~) ~1 ~l.i J ~ ")'..:.,. ~
.-ı -
.._...... ..-~ı.Jtr W
~ ~
~
•.• Q,:>-

il
..,.
J·;>_;

;;_j T~ ı
•
• u.
-
....>-

,~')'ı~~
...
'
(
......_.,..:J) ...,.
~ Üı· f ~
~,..
. .--
-
.
J' \.. J
~ 1
...,.
~~ J.:i ~
_\.;.. ~4 .....~\ LiJ,
. '~Jli
..
~

~ ·,JIJ
'
'-'1 r._:; ,.jJ ~ .J~ı
,.,. ı J
J'~

5
 -1z. Pevgamberi Vanl ıs Vo,.um,arr.a TczahL'Jrlen!Prof .Dr .t~.ı1eh mrrJ s YA Tl 130GI u

Kurtan-t Kerimde beşerüstü fiziki hayatindan sôz
edilmeyen tek vah.iy tebliğci ve tatbikçisi, herhaJ-
•
de lslam•n son P~ eygamberidir. Bu keyfiyeti eksik-
Jik gibi gören leri tatmin edecek malzeme diğer is-
lAmi eserlerde faziasiyie mevcud ise de, bu konu-
yu biz ileride ~el~e alabiılmeyi ümid ediyor, bu Hk ya-
z•mlzd,a, Hz. Peygamberi beşer üstüne ç1kar1p
onun bedenini takdis etmeye kadar varan bir carey~. .
n1n 2.18. asardaki bir tariı hi tecel:lisi çerçevesinde soh-
bette bulunmak istiyoruz. Hz. Peygamberi~ n, aleyhte
beyanianna rağmen vücud bulup, zaman1m1za d.a
ulaşan benzer davran IŞiart n rühi-ictjmai amUlerini
araşt1racak olanlara bu yaz•mazJn bir teşvik vazite. .
s.i1görmesi arzOsunday1z. Beşeriyeti selam·ete· ulaş­
tsracak isr!am fikriyat1n1n oranca safiyetiyle anlaşa­
labil,mesinin, ancak kültürel malzemem,izintahljtden
geçtrıHmesiy~e mümkün olacaği muhakkakttr.
mi malzemenin şahis planindaki merkezini Hz. Pey-
gamber teşkil ettiği içindir ki, Onun şahsiyeti etra-
finda oluşmuş gölgeleri yoketmeye hiz1 met ~edecek
yaztlara öncelik vermiye thtiyaç oll duğunu düşünü­
yor ve aşağidaki denemenin, beklediğimiz yaplCI
tenkidlerle, daha faydali hale geleceğin i ü mi,d edi ..
yoruz ~
En büyüı k muhaddiı s Buhari (194-256/810-870)
konumuzJa ilgili olarak , RasQiullah'dan şöyle bir
uyan kaydeder~
~ ' ' ~ . "
J ~~ } ~~ ~ \ ~ ı.J ""'4-"' J J Jı ~ J+ \.;~ . ~ L~ ~~ J..J. l,j,
' "
.&\ ~~jl ~ l ~? J}
H Ben, AbduUah oğlu Muhammed'im, Allah"1n
kulu ve Peygambeiiyim. BenL Allah'~n bana verdi·
ği mevknn üstüne Ç1karman1z1 sevmryorum"< 1)
Acaba. Hz. Peygamber bu uyany1. bir hadise
üzerinemi yapm1ştır, yo kse geleceğe yönelik bir
,G erçekten de, Hz . Peygamberi beşer üstü gös·
terme gay~retindeki kitabiyattn hacmi ve muh1evas1,
bu cereyan•n o1dukça eskiler~e gittiğine del'i 1m ah i-
yetindedir. Hz. Peygamberin şemaUine , hasaisjne
tahsis edilen cildlerfe es e ri n incelenmesi, bir yan-
dan bize, Peyg1 ambere duyulan sevginin s1n1r ta-
ntmazh~lnl tesbit imkAn• vereceği gibi, diğer taraf-
tan, Peygamberin·i gerçek hüviyetiy~e tan1mak ve ·
tan1tmak isteyec~ek günümüz UAhiyatç1S1n1 ne çap-
ta bir küttü r antm.a hizmeti'nin baki ed rğini de gös-
terecektir.
Aşağida, Hz. Peygamberibeşer üstü görme te-
zahürleri çerçevesinde, misal otarak Onun ölüm
sonrasi vücOduyla 'ilgili görüşlere yer verecek, ve
işe, KurJan ve Sünnete dayah ıist inad duvanm~1z1
yüksertmekle başlayacağ1z .
ishl- Malum olduğu üzere, daha Mekke devri
ayetle-
rinde Hz. Peygamberi n beşeri varhğiyle Ug ili tas-
rihlere lüzum ~görülür, Cenab-1 Hakdan ald1ğ1 va-
hiy dış1nda son Peygamberin diğer insanlara ben-
zer yap1da olduğuna defaatle işar~et ediılir. Mesela ,
müşrikletin iman etme şartlan olarak ileri, sürdük..
leri: yerden kaynak fsşk1 rt makJ içlerinde,n Irmaklar
geçen hurma ve üzüm bağlan edinivermek, göğün
7
parça parça inmesi, Allah ve mele:k lerini getirmek ~
al hn eve sah ib olmak, göklere ç1kmak, kitab getir-
mek v . s. mücize ta,eblerini zikreden Kur'an-1 Ke..
rimde., bu nıara red mahiyetinde olarak, Hz. Pey-
gamberi n şöyle c~evab ve rmesi em red i lm işti r:
~ 1J ~• 'Y ı;ı ...:..S wl ~ .' ...;.)
• -...• ı
':,' ........
..1 J
t
~ ..
' ~Rabbi mi
tenzih ederim f ben Resül bir beşer..
den başkas1mıyım ki?"'t3}
Peygambedn fiziki yönden kendileri gibi olma-
sın~ Peygamb,e rlik m akam tna yak1şt1ramayan müş ..

tedbir ~olarak m1? rlk kafall~ara hakikati kabul etti rmek pek kolay ol ..
t1. Hatife Hz. Ömef }n ) kendi hilafeti zaman 1nda mam 1ş olmahdtr ki daha brrkaç benzer 1asrihata
(13..23/634-644) Medine m~nberinden şu Peygam- Kur' §.n . .·l Kedmin yer vermiş olduğu görülür:
ber emri ni hat~rlatmaya lüzum gördüğü a nlaşdmak- ~r- 4~ .. L; . .J.;.-1_, .Ji ~<:.,;~u i J.~ ~ Jt. ,~ A LJt li!~~
tadlr:
. . . ~ J~ --JJ ~'

' ~ De:
ben ancak sizin gibi bir insan1m . Sizi'n ıi la­
hln~zln tek ilah olduğu bana vahyediliyor. o ~ na doğ­
L ·H 1ristiyan lan n Meryem oğlu (isa)ya yapttklan ru yönelin O'ndan mağfıiret ~isteyi n ..''(4)·;
gibi, bana da mübalağah medihlerde bulunmayln, j ~ . ~ »-1 ..
- f

~ -" uı t ..;>- ~ ..5J;.... ...;_, li 1 t.c\ ~ ;

"-.h ~
~

s. "'::"' "" ~ ~ J
Ben ancak Allah'~n kuluyum. Altah\n kulu ve Ra~
- O ..1 """ .,/M 1 .J '

sülü deyin (kafi)'''(2l· .u..~.J' ~J Q~~ ~...,....: ~ ) IJ d.;lLp. ~ -~j ~ ) ~LQJ , ~ ,~..

Bu iki rivayeti ve benzerlerini okuyanl,a r, tabia.. ..De: ben ancak sizin gibi bir insan1m . Bana ila~
tiylle bunlan söyJemeyiı gerekti k;rlan durumlann ri- h1n1zfn tek ilah olduğu vahyediliyor. Kim Rabbine
salet devrinde ortaya ç•kmaya başlad ıığlna ihhmaJ kavuşmak dilerse iyi iş yapstı n, Rabbinden başka­
vereceklerdir. sr~ na k. u ~l olmasln" (5 )

(1) etaT~ rihu ·~-sağir, 8 (4) 41 . Fu.ssiJet!, 6

(2) Buhiri, 60. En1b Jya, 48, fV. 142. (5) ·1a. Kehf, 110
(3) 17. isra., 90-93

6
i ız Pe·~ga mben Ya n ı ~ş Yorurn,ama 'Tezahürle rı/Prof Dr Mı::hm P.d s.HATiBOCLU
Beşerin temel vasf1 fanili ktir. Melek olmayan Hz.
Peygambe~ r d~e (6le,lbette ölümlü olacaktir ama~ şa­
ştlacak tecellidir ki aşağidaki ayetleri belki her gün
okuyan baz1 muahhar a.Umlerin bunu Hz. Peygam-
ber iıçin kabül etmeleri pek o kadar kofay olmamı1ş. .
hr. tleride teımAs edeceğimiz üzere, bu defa Pey-
gamber aşki neticesi,,, Peygamber~e henüz beşeri
bir ölümü yak1Ş11ramam1şlar. bizler gibi ölmüş ol-
mastn,a Peyga ımber için raz1 olamam•şlar
bulunmaktad1r.
' 'Sen muhakkak öleceksin, onılar da Ö'lecek' 7cn.
Dünyada ölmeden yaşamak şimdiye kadar kim-
seye müyesser olmam1şt1r:
' .
~~ j JJJULı ~ ~ .}tt\ ~..w-~ ~ ıY
usenden önce hiçbir kimseye ebed~ hayat ver-
medik. Sen öleceksin de ontar bakimi
kalacaklar? t '<8 ' .
Kendisini gönderen taraftndan mü'minlere örnek
g~österilmiş bir Peygamber(9) elbette ki onlann şan­
lan içinde hareket eder olmak durumundadu. Onun
bütün hayat1 bunun misalleriyle doludur. Vahyin
tebliği dtşlnda pekala d i ğer insanlar gibi hata yap-
t1ğ11 da olmuş, yan1lmtş ~ unutmuş, haks1z yere öf..
kelenmiştir. Büyük Muhaddislerden Muslim'in
(206-261/821-B75) Sa·h ih,indeki bir bab aşağidaki
başlı iği taştyo r:
~ ~ e
~ı yı ~ı-::- J ~ \;;.~ _,ı çı~ ) 1 (~) ~1 ~ J
t- ~
-~ J) ~_r.\ J ~ ô~ j
" kendisi HArünu 'r-Reşid 'in kad 111 k teklifini redde-
"'Hz. Peygamberin bilmeyerek haksiz yere la'net
ettiği, ağ1r konuştuğu, beddua ettiği kimse için, bu
hareketlerin zekat, ec ir ve rahmet vesUesi ol, acağl
hakklnda't( 10).
Herkes gibi Peygamber de bazan uykuya esir ol-
du, sefer yorgu ni uğu sebebiyle zamant·nda uyana-
madiği için sabah namaz1n1 güneş doğduktan sonra
klldı( ll).
Bun~ar gibi pekçok vak1ayla sAbittir ki tslam1n son
Peygamberi, hayati boyunca normal s§hada beşeri
1tlar içinde hareket etmiş, mü~ minler kendisine
kay1
beşer olarak bakmayıı bilmişrerdir. Ne var ki bunun
her mü'min için böyte devam adebildiğini söylemek
mümkin olmayacaktrr. Yazım1za konu edindiğimiz
m:esete bunun en aç1k deliUerindendir. Beşer bir
Peygamberin, ölümüyiia vücudunda vukubula:bile..
cek normal beden1 değ ;i şmeleri , bir zaman geçiyor
bazt beşerin havsalas1 a'lam 1yor. H atta bir devir ge-
liyor, doğru söyleyen:in dili değ tl , kafasi kopanlmak
isteniyor, Peygamberinin i ı m~ ine ömrünıü ve rm iş bir
(6) 6. En'aım . 50
(7) 39. Zumer, 30
(8) 21 . EnbiyA. 34
alimi' maddi ihtişam .çi nde yüzen bir devleti i kal-
kiyor Peygambere hakaret etmekle suçlayabUiyor.
Masal miş gibi gelen QU manzaraya kaynaklann IŞ•­
ğında bakt1ğ1 mızda 2/8. asnn büyük bir muhaddi-
si nin kendi nefsinden aziz bildiği Peygamberine
karşi nastl bir terbiyesizlik le(!) suçlanabildiğini deh-
şetle müşahede ediyor, haddini aşm1ş. meşruluğu­
nu kaybetmiş bir sevgiye mubtela başka bir alimln.
idAri sultayla bi~ rleştiği takd~irde ne derece tiksindi-
rici ve fikirleri sapt1rtmakta rol alabiı leceğ,niı görü-
yoruz.
Bilindiği gibi Hz. Peygamberin defni . ümmetin
o gün içine düştüğü 1zd1ı rap ve siyasi buhran so-
nucu, zamanitnda ifA edilernemiş, haiUe seçi ım i ni
ümmetin selAmeti nam,na, definden öneeye al~mak
m ec bu riyeti h asli ol,muştu. Vefatlan hazi ran ay1 n-
A ~ t. J
da vukQ bulduğu için, defni geç ~kalmiş bir cased-
de stcak ik,im in tesirterini bek~emeık kaç1n ıl mazd1.
Ne var ki, bu derece tabii bir neticet Hz. Peygam-
berin Asha.b1 aras1nda gayet normal karş1land1ğ 1
hatde, Peygamberi beşeri s1fatlard.an tecrld etme-
yi sevgi ve hürmet gereği zannetmiş bir nesilde
onun dile getirilmesi bile, haysiyeUi bir alimin ba-
Şini yiyecek d urumlar yaratmaktan geri kalmam IŞ­
ur. Hz. Peygamber hakk1nda üretil miş çarp1k dü-
şüncelerin Hk örneklerinden olmasi dolayisiyle ha-
dis~eyi kaynakrardaki şekliyf·e okuyucunun dikkati ..
ne sunm,af< istiyoruz. Kahramanam1z, lrak"1n mıeş­
hur muhaddisi KOfeH Veki, ~ibnu'' I-CERRAH'du.
--:J~ V eki'In ilim ehlinden olan babas1 Ha~ife Mehdi'-
n~in Beytu'I-Mat naz1rhğ1n1 yapmiş olduğu halde~
J ..)ts" "..:.UJJ
den. sıiyasilerfe temAstan uzak bir i l~m ~~bidesiydi.
iri vücüduy~a devanıh oruç tutan, her gece hatim
indi· rdiği bildjrifen bu zeng in hadis imam1 f1k1hta Ebu
Hanife 'ye tabiydi.
Veki' 18S/801 senesi lhacc1nda M ek k e' ded ir.
Bir vesileyle orada Abdullah ei-Behiyy'den şöy~e
bir rivAyette bulunmak talihsizUğine (!) uğrar:
~~~ ı J ~ 4J ~ J ~
• • '1 -
t' .._:;I.,.~~U. (u.o) ~ ~
'
Jy J ı,),
e
.. . o ~
I ' !Hz~
Peygamber vefat ettiğinde hemen defne-
dilmediğf için karni şişm ~ş . küçük parmağ1 bükul-
müştü ....
Bugün: ne varm1ş bunda? di yebileceğimiz böyle
biır ifade h;ç 1asawur ediflebihrmi ki, o devirde ba-
ZIIannca cinayet sayiiabiimiştir (!) Bu cinayetin (!)
yer atd1ğı: kaynakJan n verdiğ~ tatsilat ı aktarmaya ça-
hşallm:
Pes~evi'nin
(ö . 277/890) naklettiğitne göre Veki'-
1n bu densiztiği ni,o günlerin Mekke val isi,, Hz. Os-
(9) 33. Ahzab~ 21
(1 O) 45. Birr. 2'5
(1 ~) Buhtri, 7.Tey·emmum, 6: 1 .88 ~ ibn Hişim U-34 0
7
rnan torunlar-Indan MuiiMimed ibn Abduilah duy-
muştur. TabiatiyJe peygambere yap~1lmtş bu ımüd­
hiş (!)tecavüze kay1ds1z kaJmas~ mümkin değildir.
Veki'i asarak öldürecektir. Harem-i Şerif;n d1ş1na
darağact kurdurur. Ne varki Veki' de kimsesiz de-
ğildir. Bir hayranı. MekkeU buyük muhaddis atim
Sufyan ibn Uyeyne~y~ (1 07-198/725..815) şefaatçj
yaparlarsa Veki1'i kurtarabileceklerini düşünür. Suf-
yan, Veki' ne arası pek iyi olmadığı halde işe sarı­
hr ve valiyi kararından cayd~nc Veki'i n Me·kke den
1
çekip gitmesinde anlaş ı rlac
Ertesj gün 'Jal i, bu yüksek lü1fundan (!) pişman
ol muş1ur . Zfra o ~gece · hatırlam~şdir ki sahabi Ci·
bir ibn Abdul lah Uhud harbinde şehrd düşen ba-
1
bastn!ln bir şehid arkadaş1yla birlikte defnedilmiş
olmas1na göntü raz~ olmayarakJ k1rk sene sonra ba~
bas•n• te·k yatacağı mezara naklettiği nde gö~ rm üş­
tüır ki cesedi ·daha hiç bozulmamiş haldedirf12)_ Ya-
nij viiiimizin akl 1na göre. bir sahabinin cesed1 k1rk
1
sene değişmeden kalm1şsa, peygamberjnki hay-
di haydi' kalacaktl'r. Bu durumda Vekr' mezkur ri-
vayetiyle düpedüz ha'~t etmekte ve gere·k en cezay1
görmeyi hak etmiş bu~unmaktad1r.
Yine meşhur muhaddislerden Sünen sahibi Sa'-
id ibn MansOr (ö.227/842), o Siralarda Medine'de
bulunuyordu. Onun söyled i ğine göreı pek mı uhte­
metdir ki valinin teşebbüsü sonucu . şayed Medi-
neli l·e r Vekl'i ele geçjrecek oJsalardl re cm edecek-
lerd1 . Bu sebeble dostlan hemen haberc1 gönde--
rerek Veki'in Med[neye uğramadan doğruca Kü-
feye dönmesini sağlamışlardır. (t3)
Hadis imamlanndan Yahya ibn Ma'in'e göre ise
(158~233/775 ~847) ~ hadise Halife Reşid'Jn hac se~
nesinde ıelmuştur. !1 4 ) Ve·k i'in kat li fetvAs1n1 halife-
ye Mckk~efi zahid mürcii alim Abdulmecid ibn Ab·
Jülaziz(ö.206l821) vermiştir.
Meş um
1
rivayeti duyan halife: Abdulmecid Ue
Sutylın'ı yanina çağirtıp fikir dan1ş1yor. Mürefi an m:
'(~...~) ~ ~ .ı-)i ~) ) 'l l-U ~.r..
ueu adamı ın
katli vacib·tir. Zira böyle bir ifadeyi
ancak kalbinde Hz. Peygambere kin besiiyen riva-
yet edebrlmr. dediği halde; ibn Uyeyne:
J
7
·...J:~.QJl ~ ~'J '"'~ J) ~J,....... C!'~...;~ J -?~ ~ ~'i
~ r-' .:..r::l~ ı. rx <~ > ~~ Ji ~ )-l ~~~ / } ~...u.\
~ ..~ ~ rı
'" J
L. '}.....p J \.,.;'6'" rı yiJl .J'i
~.) ~ )La.;'i 1
• ,.;-;
- -
<.
(12) va~inin bu bilgisı her halde masa~ olsa gerektir. Ztra en esk~ kaynak~ardan mese~a ibn Sa!d'da 40 ve 4ô sene rivaye·t lerinin he~
men ard•ndan C!blr"m bu işa 6 ay sonra yaphğm ı kendinden nakleden rtvayetler de vaırdır ki. bunlarda ceseddeki kasmi bozutma·
lardan söz edU mektedir~
(Tabak.it Ul-563 3/2 1 06·1 07)
(13) ei-Ma ~rife vs't-Tarih ı . 175-176~ Nube'a ~X. ·163-164.
(14) Tarih5 kaynaklara göre Reşid~kı hac senesi 186f802'dijr. b k. Taberi l l l~ 651: jbn}ul-esir VI~ 173.
(15) ibn Adlyy V, 1983; Miz~nu "1-l"tid!JI ll, 649: nube/8 iX, i 64
(1 B) Nube!a tx. 160
8 ı
''KatledUrnnl m z. Bir z t bir hadts duy-
muş ve onu rivAyet etmiş o kadar. ·KC'tli vAcib
değildir. ~(kaldi kiı bu rivayette bir gayr-1 tabi'flik
de yoktur.) Zira Medi ne fev~kalade s•cak bir yer..
dir. Hz .. Peygamber pazartesi günü vefat etmiş­
li, çarşamba gecesine kadar defnedilemedi.
Çünkü herkes Mu. arnmed ümmetinin idiri istik-
rar1nl teminle meşguldü .. Kureyş lle Ensar (bu .
mevzüda) ihtilaf etmişlerdi. (Hz. Peygambeırin
bedenlndeki) değ·: şmenin sebebi budur 1
•
Veki', daha sonra Abdulmecid'in ~gayretkeşli­
ği kendine hatır~at1hnca onu şöyle tavsif etmiştir:
~ ~ ~ ,~ '~_; fi. ~ ~..L--L.... ·. ~~ Y, ) .!Jb
LIBu zat cahitin biri, bir hadis duyuyor, had isin
mahiyetin• anlamaktan aciz. Ağz1na geieni söyle-
·miş iş1enrı 5 ).
IMerv,H haf1z muhaddis Ah b. Haşrem'in
(160-2571777,-871) rivayetinde ise Behlyyıin:
.~1 ~..:.. ~l J ·~ ~) d'-> a) J L. y. _!j; (~~1) ~ ı('
"Hz. Peygarr1ber bir gün bir ·g ece defnedile me-
di', bu yüzd en karn 1 şişti ~ iki küçük p.arm, ağı
büküldü 'sözünü Veki' nakl et1iğ inde Kureyş onu
idam etmeye karar veriyor. _Sufyin b. Uyeyne;
~'Aman ya Rabbi, asacaklan adam tra klılann fakih
oğlu fakihidiL Rivayet ettiği söz, m€uı1f bir hadistlr''
diyor~ müteakiben de: böyle bjr had~s duymad1ğ1-
n1 Veki"i ku ~rtarmak için böyle söyled~ğinij bildiriyor.
Mu haddisirniz ibn Haş re~ m bu had isi. idam ka-
ran ndan sonra Veki'den duyduğunu, onun cesa-
retine hayran katdığtnr söylüyor ve hocas1 Veki'tn
Hz. Peygambar~n bedeni·n deki değ~şikl i ği, onLJn öl~
med,ğini söyleyen,eri tekzlb eder mahiyette gördü-
ığünü i lave ediyor.<16l
'Yukanya aJd1t ğ1m'z r~vayetler1 tabrıatiyle kendi de-
virleri nde kalabHece.k değildi. Başta bun~an rı akle-
den aUmJer olmak üı zeret h.adise pek çok kimsenin
tefsir faaliyetlerine sahne oldu . is~ arnı kültür tfiri ht-
t 4\.ıç.IU lh Ja-iJ ~i~ nin ibretamiz sayfalan olmaları hasebiyle, bazlla-
nnl hatirıatmakta fayda müh3.haza ediyorum. ZirA,
as•rlar sonra gefen büyük büyük iakabh bazt alim-
lerin seleflerjne nazaran ne seviyede bulundukla-
nnıl ancak bu sayede öğrenebiliyoruz.
Şirndi,. ikiimin ·t,evlld ettiği basjt bir teğayyür haa
'
J1 disesil. ll. hi·cri asnn Veki* ve ibn Uyeyne gibi ~ki
~
i!
'~ ~) ')! ~ ~ ~1 büyük m uhaddis~nce tabii 'karş1 1~anm1şken , acaba
L halefierde ne tür~ü gelişmelere yol açm1ştır r bir kaç
~ il.:>-1 lı
i
..· - •f
_; .--..:..
.,/ isimle takib etmenin zamanıdır. U lemadan kaynak-
d'"'l ••.r.J . n.f r : ı -. ·ı i· ·t:

fanan rivaye1 dalgalannin avam tabakasindane tür-
lü hurafelere hayatiy~e t kazandlrabilec~eğini başka
türlü tahmin etmek zor otacakt1r.
Bahis konusu meseleyi öğrrendiklerimizden b~­
rinin sah ibi türk as1lll Zehebi (673-748/1274-1348)
kend ıı görüşlerini gen işçre beli rtmeyf de i hma.l etmi-
yerek Mizanu 't-J•tidatinde şunları söylemektedir:
'·Hz. Peygamber seyy~duJ~beşer: ıi nsan ların efen-
disidir, ama insandir, y~er , içer, uyur, helaya gider,
hastalan ır , tedavi olur. Ağz1 temizl e nsinı için mis..
vak kuUanır. Bütün bu hususlarda diğer mü min-
ler gibidfr. Vef~t ettiğinde ~ k~ ona anam babam fe-
da olsun, herkese yapıld ıği gibi ona da gust tan-
zif. tekfin, lahd ve defin işleri yapıldL Fakat diri iken
de. ölü iken de tertemizdi. Mukaddes parmaklan-
nin gevşeyip bükülmesine. karn1n1n şJ şmesfne ge-
lince ' .~.a.~' u~~ ~ ~r-)-
Sizce bunu reddeden brr nas yoktur. insan d iri
tken bile . vücudunda gaz olur, şişer. Bu onun için
bir ay1b teşkiJ etmez (nerde kaldi ölü fÇin ayıb oJ-
sun). ._ , ... ) ' --.; ~ ~ ......~ ~ ~, •
._;ı
Fakat, bizde mı evcüd nassa göre onun vücudu
ı,.J
toprak olma yacaktir. Allah Peygamberlerin cesed~
~erini toprağı n yem esinil toprağa haram kıl m ıştt r.
Hatta bu kayfiyat bazı şeh~dler için de vakid~r.
Eğer AbduUah ei-B~ehiyy"in hadisini. bir k~mse
Peygamberin mevkiine duyduğu kinden dolayi ri-
vayet ediyorsa o Zlnd lktlr. Hatta birisi r Hz. Peygam-
berin sih~re maruz kaldtğ~ınl bildiren hadisi rivayet
eder de, bununla onun kadrıini azaltmaya ~kalkişir­
sa, kafir ve z1ndık alı muş olur. Yine mesela~ Hz. Pey-
gamber, kaç rek~at kıld1ğ1n1 unutarak iki rek;atta se-
lam vermiştir hadisi n~. Peygra mberi noksan göster..
mek kasdiyle r'vayet ederse ~ kafrr olur.
Hz. Peygamber: Ben dıe beşer i m . sizler nasil
d
unutuyorsanr~ z ben de unuturum., demiş oldugu
i~ç i nı~ onu had ıden aşırı övmek de yasak~anm~şt1r .
ed eb ve ta 'zim göstermek vac1btir. Ta' zrm ve had-
dt aşmak birlbinne kanşm lşsa , alim bu durumda
tevakkuf eder, şübheye düşmekten sak1n1r, mese-
le iyice aydınlansın için, kend~sinden daha bilgih-
ye başvurur ve o şek~ lde söyler. Aksi takdirde sus-
mak, onun için daha uy~gundur .. . Keza Hlrist~ya n­
lann isa hakik inda irtikab etti~ kleri aşınlı 1ktan uzak
durması kafidir. Onlar isa'ntn PeygamberUğiyle ye
tin meyip. onu i~ah hğa, babahğa yü kseamişler . böy-
lece samedi rubübiyyet rütbesiın i düşürmüşler , sa-
pltmlşlar ve hüsrana uğram1ş~ardir.
Hz. Peygamberi övmekt~e aşın davranmak, Rab-
be gösterilecek edebden ayrılmaya götüırür. Hak
Tea~adan takva ile bizi korumas~n~~ Hz. Peygam-
bere istediği şekilıda s~evg~ göstermekte bizi d8im
ey~emesini niyaz ederiz .. (17) .
( 17) mizAnu 't-J'tidal 11'1 , 649a650, Abdulmecid maddesL
(18) Nubela IX. 1r80-162.
•
ZehebT bu konuyu da~ıa sonra yazd1ğ1 bir ese-
rinde de ele ahyor ve idamhk al ~~mimiz Veki' hak-
kında şun ları söylüyo~ r: (Onun bu davranıŞI) ariimin
düştüğü bir sürçmedir. isnad1 munkatı ' bu mun~
ker haberi rivayet etmek Veki' in nesine? eredey-
sa boşuboşuna hayat~ndan oluyordu. Onun aley-
hine k1yam edenter mazOr. hatta mel'cur (sevab ka-
zanmış) kimselerdir. Zira bunlar bir merdud h ab eM
rin şüyG ' bulması halinde nübüvvet makam1na her-
hangi bir düşüktük ge~ebileceğini düşünmüşlerdir.
Gerçekten de Hk bakişta böyle b1r ihttmal variddir.
fakat daha etrafhca düşünürsen . bunda bir mah-
zür olmasa ıgerektir ı Çünkü canlin tn bı fe karnı şi­
şer, matsali an gevşer, Bu hastailk çeşitleri nde nd ir
ve ~ len ağ'r beJalara uğrayanlar Peygamberlerdir" ı
Bu meselede duyulan endişe. sair insanların ölü-
lerinde vukua ge~en vücüd ve k oku degişmı elerini
bedenleri n in toprak ol mas1 nt Hz. Peygamber hak-
kında da te~cviz etmendir. Ha bukj :
1
1 o
......6" ~ ü ~. ~! j c-1 JLJ ~ Jl.V ( ı--=') F ~h .,..-
1
'\ _,,
-
wG· ~
. J
u; ) ~~ J~; L.J ~) ı~~ - ~ ) ~".! .~ .. ~~ ,_:::,} \
.
ır
. .........:J ""'.,;~ ~ ... - ~· ı.sl
~.. .. ı....... .....
··Hz. Peygamber bu noktada ümmetinden fark-
lidir, çürüyüp toprak olmaz. kokusu deği ş mez . bi-
lakis şimdi bile mis~den daha güzel kokulu olmak-
ta berdevamd1r. o. diğer Peygamberlerinkinden da..,
ha m ük em m el bir berza h hayatiyle 1ahd•nde cani r-
dtr... Bu mevzüda yap1lacak olan tevkjftir (nassa da-
18l
yanmaktrr) ... ! '(
Zehebi bu arada Veki'e tanzde bulunmaktan da 1
kendisini alamamaktad1r. Abdulmecid'i adamdan
say may1ş1na rşaretle şöyle diyor: ., Hadi d i y~e riim bu
zat sentn idd~a ettiğ~n gibi hadisin tevcihini anla-
madi, (a muba.r~ek alim) sende de hiç ak~l ve tedbir
yokmudur: Hz. Alinin: "insanlara (marufu) iyi kar-
ŞIIayacak~an şeyi rivayet ed~n, kabule müsaid ol-
mad,klannı {münkeri) b1rak1n. AUah ve Rasülünün
yalanianmasini istermis'i niz? ,, sözünü hiç duyma..
d1n m1? Şu hadisi de hiç mi işitm~ed in ~ ··şayed bir
topluluğa ak1llannJn ermıyeceği bir hadis rivaye1
edersen . o hadis baz~ların1n fitneye düşmesine se-
beb o!ur'•.
Doğru bildlğı 1 yolda kimseden pe·rva etmeyen
Veki' daha sonra yine hacca g,itm,ş , dönüş yolun~
da ömrü tamam o~~ muştur. n 9 J
Görüyoruz k1 8./14 . asrın aUmi Zehebi. yukan~
ya ald1ğ1m kendi ifadeler'y'ı e sabit olduğu üzere. ar-
ttk mesela bir Veki', bir ibn Uyeyne gibi Hz. P~ey-
(19) Nubela IX. 164-165.
9
 Hz Pe gamberl Yan li s Yo rumlama Teza r- urle rı /Prcf Dr M€ 'i med S H.~ Tl BCGlU

gamberin bedenini sair insanJar gibi antarnaktan Peygamberi cismen gördükleri iddiasindaki mü' . .
otdu'kça uzakt1r. Nass ded*ği bir takim hadisiere da- minter daha -6/12. as1rda o derece ses ç1kar~1r hale
yanarak peygamber cesedierinin toprak olam1yaw. gelmiş olı malllardtr
ki, bu meşhur Hanbeli aum şu
cağ1na, onların berzah hayattnda halen canli ojduk.. cü mle1eri yazmak zoru nda kalm1şt1 r:
lartna inanmaya kadar gidebUmiştir. Bu fikri geliş­
menin (f) burada kald1a1n1 söyleyebilecek değ~liz.
~ c.r..;. ~.uı J t~ ,.u <~) :u~ J..r.ı J ~ . r .:_;;, ;_~
iki as1r sonra gelen bir başka ,Alimi n onu da geçti- -~ ~~ )' )+>.- L\~ 4 ot) ~jj~ ~LS:J.ı J rA>- J ~H
ği ni görmekte, son peygambedn, yaz1m1z1n başla­ ı~ ~
l~ ı.)~ ~t u. ~ ı_r-"
.Lt~ .jji ~ l ,./~ ~...! '-'~ ol E-..J ..W
..., J . --
nnda belirttiğimiz korkusunun gerçekleştiğine şa­
hid olmaktay1z. t..Sfl ~lH td.; ~..ı..,...~J ~ j ~lr, J.;~ J$i ,~
Gerçekten de daha ilk hicri asırda islam okumuş­ -~'i .Jb
lari arasinda yeşermeye başıayan Hz. Peygambe-
''Kim Hz. Peygamberin, .Medine'ye tevdi edHmiş
rin ci sm en ölmezliği fikri , mesela Suyotr de
cesedinin k.abirden ç1kbğtn1 ve rüyasında gördüğü
(849-911'/1445.. 1505) en kesin ifadesini kazanmış
yerde hazn bulunduğunu zannederse, bu benzeri
bulunmaktadir. Yazd•ğl eserleri taşıyabnmek ~için
olmad~k bir cehtdettir. Yahu aynı anda bin kişi, bin
araba tahsisi gereken bu şöhreUi Ali mimizin. top-
yerde onu çeşitli suretierde görüyor. Tek şahısta
ladiği i~ lmi malzeme neticesinde vard1ğı jfmi neticeyi
böyle bir şeyi tasavvur etmek ak1l kan mı? Görü-
şimdi birlikte okuyahm:
nen şey Hz. -Peygamberin timsali d ir t şahsi de-
~ ...~ J -' ~ AJ1 ~ ~)) J Or-L-..f- ı..r- c. . ~) ~, ,J\ ğU. "(21)
. , ıc. '
1 1.-. • V
~ ..;o
., l
ı.5-ı ~"7
(
.r _, . • c
ı..,_j.....~'
11. L
J• _, • 'l t 1'
,_~.ı ~ 1 )..At · ı.J .~
.. ı • ı. :.
Hz. Peyga,m beri, asırlar sonrası canl1 olarak gör-
1 <:
düğüne, onunla konuştuQuna inanan bahtiyarlar
~ ..,c 'If J~ ') ~ ı:.,~ , . )v ~~) ,~ ~ .J~ ~ , .-\J\.t J _W.
aras1nda işbu SuyüU'miz de butunmaktad,r. Ken-
• s ;; ~

~b;d- 1 c!) ,ıj) l .)l;l ~Lt . -'4 '-! ~·~ı :ı-i'~ c:' ~~)Ü~ di'Sinin rü;yet mevzuuna tahs;s edilmiş müstakil ri-
-
~~.... '1 1. \ lr~ ~ .,, ~ ,:....>~ ~ lı~ ~·)" ..r•.J .ııı.,. ~ S' .JI ,1 .·t-~
~
sateleri vard ı r. Bunlara iler,ide temas ~etmek niyye-
~ ı5"
yaz~m1z1, i ma m Şe' ran i' nin
'- .J M ft j .., ......

tiyle
.Jt!l~ ~j_j. ~.:,;...-JI j l ·./b 'J) ~::ı (896-973/1493-1565) onun la ilgHi şu ifadesini ak-
tararak bitiriyoruz:
•'Hz. Peygamber. cesediyle rüh~yle canlıdtrJ taR c ,

sarrufla bu lu nur. Yeryüzünde ve melekOt aJ~emi n- 4..·~~ ..J...,. I .J..:.t;.

.
_),
\ı? J
~, ·~ ...ı..ı 1 J~ ~~ ~ ~
. ı,...;• J • ' - '" • .) ./
-
~...--!..
~
J
de istediği yere gider...faJen ölümünden önce hangi '
~~ J ~ L ~ ~ r j~L~.ll )~wı ..w. ~.~ ı ~ J
şekildeysa aynen öyledir. kendisinde hiç bir şey de.. ı ~ ll.

ğişmemiştir, melaike cesed!er~yle can h olduklan u~ .1 c.:....-.~ JJ ~ ~ ~~ ~ ~~ :( J) 4.5~\.i jlkl......J~ _w..

ha ı e nasrl gözje görülm ezlerse. peygamber de ı.~tl..!_. • ~ o,... :~. L;.. ..lı. ...:i..~ ~ · ·~) 4Utıi
( ~,.,.- .iıl
~ J .. _. ~· • "' ~ ~~
gözlerden uzakt1 r, Allah bir kimı seyi peygamber~
görmekle talti f etmek dilerse perdeyi ·kald 1nr, o ki m§ ;)1_,1~ J_,>~ y A : ? (f) ~~, y J~ 'J }_
se peygamberi gerçek şekliyle görür. Buna hiç bir .. l.J.>- ....,' ,.. u l=ı:-- .~ 1 • 1~ . , ..J \.kL ~ı
v~....
0 -L.ç ~~
L ~ • Q ':. 1
.1
4..-.Lih \ • .lk,
engel yoktur, bu misAl eliemtnde oluyor diye bir tah- . ~ l. l . .. .ı. ,
t
'~ı ' c
J .Y~ --ıtA·-'-~ :-~1 ı...-.:!Jiı>- l • ~ ~ ~~ ;;-bl J ~~-\..-
sise gitmeye de mana yoktur?tf20l. ~ ~- ~ ~ - -
Bu sat1rlann altana Vatikan'tn imzasın! koyabn.,
"
IL! ...:..,j, J.1ui; :_~ ~ J' ~j ~ ~~ ~ )' J !.~>
~ ~
.:_,.
(_::ı. 2.} .\
mesi için, son iki peygamberin yerlerini de{Jiştiri­ -~
vernıekten başka bir zahmete ihtiyaç olacak m1d1r
Şa'' rln'i şöyle
diyor:
dersiniz?
'·suyütitnin dosUanndan AbdulkAdir eş­
Suyuti son cümleleriyle kimlere taş atıyo r oldu- Şlzeli 'de231SuyQti'nin eliyle yaz1lm1ş bir kağıd gör-
ğu ,a zçok mAiumdur. de (ö.505/1111) Gaz'li'nin düm. Ondan, Sultan Kayitbay nezdinde şefaatte
aralannda bul unduğu muhaJiflerinden biz ibnu'l.. bulunmaslı ni isteyen biris1ne gön d eri l m~şti. su·y uti
Cevzi'nin (510-597/1116e1201 ) görüşünü vermekle bu kağ1tta şö yl e söylüyordu: ''Ey kardeşi m bilesin
yeti niyoruz. ki şu ana kadar ben Resü lullahla 75 defa uyan1k

(20) Hlvi 11. 265; krş. ll, 147.

(21) Saydutf HAtJr, 365-3ee 9

ı(22) Ş.a rAni 1~ 35

ı(23) 93511529 seın esi civarı nda ölen bu zat~ Suyuti~n i n talebe:ı erinden muelli1 bir müeızindir. Hocas,nm haya1·ına dair: BehçelıJ ·ı~
AbidTn' i vardf r.
(K ehh~le V. 298)

10
tı. e ,•q;.ımben Yanlıs 'v'crumlama Tezaııurlerı ;Prof Dr .Ae ımı=-a s HATlROGLU

konuşmada butundum. Valiterin (idarecHerin) ya-
nına girdim d· ye ,Hz. ,Peygamberin benden perde-
~eneceği nden korkmasam kaleye (saraya) kadar çı­
kar, senin için sultandan şefaatte
Ama ben Hz. Peygamberin hadisinin hizmetkarfa-
nndan biriyim. Muhaddislerin kendi metodlariyle in-
ce~eyip zaif bulduklan hadislerin sahihl'eşt iri lmesin
de Ona muhtacı m (yanj Hz. Peygambere b hadis-
ler sahih mi değ·l mi diye dan1ş1yor oldu unu söy-
lemek istiyor) hiç şüphe yok ıki bu işi~ n faydası, se-
bulunurdum. nin Çikanna terc ih ediılir.''
Suyüti merhumun bu tashih işinde ne derece
başani ı {1) olduğunu birgün gösterebUrnek ümidiy-
le~ sel,amlar.

KAYNAKLAR

Burhar· :EI-Cmi'u's-Sahih - istanbul bask. EI-Marifetu ve't-Tarih, Yakub ibn Su yan E1-
•
Havi ~ EI-Havi li'J-Fetavi, SuyQti, 1-11, Kahire besevi, 1-IU, Bağdat 1975-1976.
1352/1933 Mizanu '1-i'tidal, Zehebi, 1-IV, M1srrJ 1963.
ibn Adiyy: El-Kamil fi Dufafai'r-RicaJ, 1-VIII-Beyrut, Muslim: EI-Camru's·Sahih, ,ı-v. Kahire.
1984 . Nu belA: Siyeru A 'l~mi'n-NubeJiJ, Zehebi, 1-XXIU,
.
lbn HişAm: Es-Siretu'n-Nebeviyye, 1-U, Kahire Beyrut, 1985~
1955. Seydu'I-Hat1r; ibnu'I-Cevzi, D1meşk , 1979.
ibnu''I-Esir: EJ@Kamil Fit-Tarih, 1-XUI, Beyrut Şa'rAni: EI-MizAn. 1~11, Kahire. 1318/1901
1965-66. ibn Sa'd: Tabakat~ Leiden ve Beyrut bask.
Kehhile: Mu'cemu'I-Muellifin 1 I·XV, Dımeşk. Taberi: Tarih u '1-Umem, Lei,den.
1957-61 . e tM Tarih u ~s-Sağir; Buhjrl, Pakistan bask.

• 1-
..
•