การทดลองที่ 2

การใชงานอุปกรณทดลองและการตอวงจร

วัตถุประสงค
1 เพื่อใชนักศึกษาสามารถใชงานเครื่องมือวัดไดอยางถูกตอง
2 เพือ่ ใชนักศึกษาเขาใจในสัญลักษณและการตอวงจรไฟฟา

หลักการ
2.1 ออสซิลโลสโคป (Oscilloscope)
ออสซิลโลสโคป เปนเครื่องมือวัดประเภท Time Domain โดยมีแกน X เปนแกนเวลาและแสดง
คาศักยดาไฟฟาในแกน Y ซึ่งสามารถปรับขนาดของสเกลหนาจอไดทั้ง สองแกน ดัง นั้น ออสซิลโลสโคปจึง
สามารถแสดงการเปลี่ยนแปลงคาศักยดาไฟฟาของสัญ ญาณที่ตอเนื่องในทางเวลา ทำใหเราสามารถศึกษา
รูปรางลักษณะสัญญาณ, ความถี่ และเฟส เปนตน ออสซิลโลสโคปเปนเครื่องมือวัดดังนั้นจึงเปนอุปกรณที่รับ
อินพุตเทานั้น ในรูปที่ 2.1 แสดงปุมควบคุมออสซิลโลสโคป

รูปที่ 2.1 ปุมควบคุมดานหนาของออสซิโลสโคป

การใชงานเบื้องตน
 กอนเริ่มใชงานออสซิลโลสโคปนักศึกษาจำเปนตองเช็คสายสโคปกอนทุกครั้ง โดยออสซิลโลสโคปใน
หองแลปมีสัญญาณสี่เหลี่ยมความถี่ 1 kHz ขนาด 3 Vpp ซึ่งสามารถเช็คสายไดโดยทำตามรูปที่ 2.2 และปรับ
คา V/div และ คา Time/div ดังตอไปนี้

รูปที่ 2.2 วิธีเช็คสายสโคป

1. กดปุม CH1 ใหมีไฟติด เลือก Coupling แบบ DC (วิธีการเลือกใหกดปุม option soft keys บนสุด
โดยในเมนูจะมี AC, DC และ GND) การเลือก Coupling แบบ DC เปนการวัดองคประกอบไฟตรง
ดวย, Coupling แบบ DC เปนการวัดโดยละองคประกอบไฟตรง
2. หมุนปุม Position CH1 ใหสัญญาลักษณ CH1 ที่ขอบจอดานซายมืออยูตรงกลางจอและปรับ V/div
ที่ปุมเหนือปุม CH1 ใหไดคา 1V/div โดยดูคาที่มุมจอลางซาย (ความหมายคือ 1 ชองตามแนวตั้ง
เทากับ 1V ในที่นี้สัญญาณขนาด 3Vpp ดังนั้นสัญญาณที่วัดจะสูง 3 ชองตามแนวตั้ง)
3. ปรั บ คา Time/div ที่ ปุ ม Horizontal เปนคา 250 sec โดยดู ค าไดจากกึ่ ง กลางของขอบลางจอ
(ความหมายคือ 1 ชองตามแนวนอนเทากับ 250 sec ดังนั้นสัญญาณ 1kHz ใน 1 คาบเวลา (T=1/f)
จึงมีความยาวตามแนวนอน 4 ชอง)
4. หยุ ดสั ญ ญาณใหหยุด นิ่ งโดยกดปุ ม TRIG MENU เลือ ก Source เปน CH1 (วิธีก ารเลื อ กใหกดปุ ม
option soft keys ปุมที่ 2) และหมุน LEVEL ใหสัญ ลักษณ T ทับบนสัญ ญาณ สังเกตสัญ ลักษณ T
ไดจากขอบจอดานซาย
หมายเหตุ
- สามารถที่ไดพรอมกันทั้ง 2 ชองสัญญาณ
- ใน 4 ขั้นตอนสามารถทำขั้นตอนใดกอนก็ได

2.2 DC Power Supply

DC Power Supply เปนแหลงจายไฟตรงใหกั บ วงจรทดลอง ซึ่ ง สามารถปรั บ คาของระดั บ
แรงดันไฟฟาได โดย Power Supply ที่ใชในการทดลองแสดงในรูปที่ 2.3
 รูปที่ 2.3 DC Power Supply
จากรูปที่ 2.3 DC Power Supply สามารถจายไฟฟาได 2 ชุด ซึ่งมีวิธีการใชงานดังตอไปนี้
- กดปุม V และ CH1 เพื่อปรับคาแรงดันในชุดที่ 1 โดยเมื่อใชงานจะมีไฟฟาที่ CH1 ซึ่ง มีสัญ ลักษณ
ขั้วบวก(สีแดง)และขั้วลบ(สีดำ)แสดงอยางชัดเจน (ในการตอวงจรทดลอง GND คือขั้วลบสีดำไมใชรูสี
เขียวที่เครื่อง)
- เมื่อนักศึกษาตอวงจรเสร็จและมั่นใจวาไมมีสิ่งใดผิดพลาดใหกดปุม ON/OFF โดยถาปุมมีไฟสีเขียว
ปรากฎแสดงวามีไฟฟาที่ CH1
- ในกรณีที่มีการลัดวงจร Power Supply จะปรากฎไฟสีสมที่ตำแหนงตามรูปที่ 2.4 และใหนักศึกษา
รีบกดปุม ON/OFF เพื่อตัดไฟฟา

รูปที่ 2.3 ตำแหนงเตือนการลัดวงจร

2.3 Prototype board

Prototype board หรือ บอรดทดลองมีความสำคัญอยางมากในการศึกษาวงจรไฟฟา โดยเมื่อ
เราวิเคราะหวงจรไฟฟาเรียบรอยแลว กอนนำไปทำเปนวงจรใชงานจริงตองมีการทดสอบกอน โดยบอรด
ทดลองมีลักษณะดังรูปที่ 2.4(ก) ภายในบอรดทดลองมีลักษณะเปนคลิปหนีบโดยแถวตามขวางติดกัน 5 รู และ
แถวตามยาว ยาวตลอดจนสุดตั วบอรดนั้ น ๆ จึ งทำใหสามารถเชื่ อมขาอุป กรณไดเพี ยงแคจิ้มขาลงในแถว
เดียวกัน ดังแสดงในรูปที่ 2.4(ข.)
 (ก.) ตัวอยาง Prototype board แบบสั้น (ข.) แสดงโครงสรางภายในของ Prototype board
รูปที่ 2.4 Prototype board หรือ บอรดทดลอง

โดยตามหลักปฎิบัติใหแถวยาวที่มีเสนกำกับสีแดงเปนไฟบวกและแถวยาวที่มีเสนกำกับสีน้ำเงินเปน GND และ

ตอวงจรในแถวสั้น ทั้งนี้ไดแสดงตัวอยางการตอวงจรในรูปที่ 2.5 และรูปที่ 2.6

(ก.) แบบวงจรทดลอง (ข.) วงจรที่ตอลงบอรดทดลอง

รูปที่ 2.5 วงจรทดลอง
จากรูปที่ 2.5(ก.) แสดงวงจรไฟฟาที่ตองการตอทดลองโดยประกอบไปดวยตัวตานทาน 4 ตัวซึ่งตออนุกรมและ
ขนานกัน มีไฟเลี้ยงวงจร 5V และในรูปที่ 2.5(ข.)แสดงตัวอยางการตอตัวตานทานลงในบอรดทดลอง ซึ่งในการ
ทดลองการวัดคาความตางศักยไฟฟา V สามารถทำไดเพียงใชออสซิลโลสโคปหนีบปากคีบสีแดงที่ตำแหนง B
B

และหนีบปากคีบสีดำที่ตำแหนง C หรือการวัดคาความตางศักยไฟฟา V ไดเพียงหนีบปากคีบสีแดงที่ตำแหนง

AB

A และหนีบปากคีบสีดำที่ตำแหนง B เปนตน ในกรณีที่วัดกระแสไฟฟาซึ่งตองตออนุกรมมิเตอรในโหมดวัด

กระแสเขากับวงจรเชนถาตองวัดกระแสผานจุด B สามารถตออนุกรมมิเตอรเขาในวงจรไดตามรูปที่ 2.6
 (ก.) การตอมิเตอรเพื่อวัดกระแส (ข.) การตอมิเตอรเพื่อวัดกระแสในวงจรทดลอง
รูปที่ 2.6 การวัดกระแสสไฟฟาในวงจรทดลอง

หมายเหตุ การทดลองใชออสซิลโลสโคปวัดคาความตางศักยไฟฟาและใชมิเตอรวัดกระแสไฟฟา

2.4 การบันทึกผลจากหนาจอออสซิลโลสโคป
การบันทึกผลการทดลองจากหนาจอออสซิลโลสโคป จำเปนตองบันทึกขอมูลใหถูกตองตามผล
การทดลองจริ ง โดยนั ก ศึ ก ษาตอง TRIG สั ญ ญาณใหหยุ ด นิ่ ง รวมไปถึ ง ใช V/div และ Time/div อยาง
เหมาะสม และบันทึกขอมูลสำคัญดังตอไปนี้
1. ตำแหนง GND ทั้ง 2 ชองสัญญาณ
2. คา V/div ทั้ง 2 ชองสัญญาณ
3. คา Time/div (มีคาเดียวเนื่องจากทั้ง 2 ชองสัญญาณใชแกนเวลาเดียวกัน)
4. การ Coupling แบบ DC หรือ AC
โดยแสดงตัวอยางการบันทึกผลจากหนาจอออสซิลโลสโคปในรูปที่ 2.7
 รูปที่ 2.7 ตัวอยางการบันทึกผลจากหนาจอออสซิลโลสโคป

จากรู ป ที่ 2.7 ชองสั ญ ญาณที่ 1 วั ด สั ญ ญาณสี่ เหลี่ ย ม ความถี่ 1kHz 3Vpp โดยใช Coupling แบบ DC,
1V/div และ 250 sec/div ชองสั ญ ญาณที่ 2 วัด ไฟตรงจากแหลงจาย 12V โดยใช Coupling แบบ DC,
5V/div นักศึกษาตองสังเกตใหดีวาใน 1 ชองทั้งตามแนวนอนและแนวตั้ง โดยดานในมี 5 ชองเล็ก โดยใน
ตัวอยางนี้ชองสัญญาณที่ 2 ใช V/div เทากับ 5V ซึ่งหมายความวาจะตองไป 2 ชองใหญกับอีก 2 ชองเล็กจึง
จะมีคาเทากับ 12V สวนในชองสัญญาณที่ 1 มีขนาด 3Vpp ใช V/div เทากับ 1V จึงตองใชสเกลแนว 3 ชอง
ใหญ ในทำนองเดียวกันการ Time/div ที่ 250 sec ทำใหสัญ ญาณยาว 4 ชองใหญ เนื่องจากคาบเวลาของ
สัญญาณความถี่ ( f ) 1kHz เทากับ 1000 sec ( T=1/f )

การทดลอง
เครื่องมือและอุปกรณทดลอง
1 Power supply 1 เครื่อง
2 Oscilloscope 1 เครื่อง
3 Prototype board 1 แผน
4 ตัวตานทานขนาด 1k, 2.2k, 3k, 5k,10k, 20k, 100k
การทดลองที่ 2-1 การบันทึกผลจากหนาจอออสซิลโลสโคป

รูปที่ 2.8 การทดลองที่ 2-1

ขั้นตอนการทดลอง
1. ใชชองสั ญ ญ าณ ที่ 1 และ 2 ตอเขากั บ สั ญ ญ าณ ความถี่ 1kHz ขนาด 3Vpp ที่ เ ครื่ อ ง
ออสซิลโลสโคป โดยใช Time/div 250 sec และกำหนดใหชองสัญ ญาณที่ 1 ใช V/div เทากับ
2V, ชองสัญญาณที่ 2 ใช V/div เทากับ 5V ทำการ TRIG สัญ ญาณใหหยุดนิ่งและยกมือเพื่อรับ
การตรวจและบันทึกผลการทดลอง (แบบจำลองจอออสซิลโสคปอยูดานหลัง)
2. เปลี่ยนคา Time/div เปน 500 sec และบันทึกผล
3. เปลี่ยนคา Time/div เปน 100msec และบันทึกผล
หมายเหตุ จากขั้นตอนการทดลองนักศึกษาตองมีแบบจำลองจอออสซิลโสคปทั้งหมด 3 รูปในการบันทึกผล

การทดลองที่ 2-2 การตอวงจร

(ก.) (ข.)
รูปที่ 2.9 การทดลองที่ 2-2
ขั้นตอนการทดลอง
1. ใหนักศึกษาวาดรูปตัวตานทานลงในบอรดจำลองตามรูปที่ 2.9(ก.) และยกมือเพื่อรับการตรวจ
2. หลังจากรับการตรวจใหนักศึกษาตอวงจรลงบนบอรดใหเหมือนกับที่วาดและยกมือเพื่อรับการ
ตรวจอีกครั้ง
 ๆ
*

ฒื๋
t •

¥ ]
ญี่
 2

#
0

-
2
. .. .
.

ะ
WNW
2 5 เออ msec