KONSEKWENCJE NARUSZENIA PRZEPISÓW ORAZ ZASAD BHP PODCZAS PRACY

Odpowiedzialność za naruszanie przepisów i zasad bhp ponoszą: dyrektor i jego zastępcy,

kierownicy komórek organizacyjnych oraz każdy pracownik w zakresie swoich obowiązków.
Rozróżniamy następujące rodzaje odpowiedzialności:
 za wykroczenia przeciwko prawom pracownika,
 porządkową (regulaminową),
 dyscyplinarną,
 cywilną.
W dziale trzynastym Kodeksu pracy (art. 281-283) znajduje się katalog naruszeń obowiązków pracodawców
uzasadniających ich odpowiedzialność wobec pracowników.
Jeśli pracodawca lub osoba działająca w jego imieniu:
 nie przestrzega przepisów prawa pracy ( kwestie związane z stosunkiem pracy, czasem pracy,
wynagrodzeniami pracowników, urlopami, prawami i uprawnieniami pracowniczymi, w tym
pracowników małoletnich, niepełnosprawnych, kobiet w ciąży itp.),
• nie zapewnia, że budowa albo przebudowa obiektu budowlanego lub jego części, w których przewiduje
się pomieszczenia pracy, jest wykonywana na podstawie projektów uwzględniających wymagania
bezpieczeństwa i higieny pracy;
• wyposaża stanowiska pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań
dotyczących oceny zgodności;
• dostarcza pracownikowi środki ochrony indywidualnej, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny
zgodności;
stosuje:
• materiały i procesy technologiczne bez uprzedniego ustalenia stopnia ich szkodliwości dla zdrowia
pracowników i bez podjęcia odpowiednich działań profilaktycznych,
• substancje chemiczne i ich mieszaniny nieoznakowane w sposób widoczny i umożliwiający ich
identyfikację,
• substancje niebezpieczne, mieszaniny niebezpieczne, substancje stwarzające zagrożenie lub mieszaniny
stwarzające zagrożenie niemające kart charakterystyki i opakowań zabezpieczających przed ich
szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem;
Podlega odpowiedzialności karnej zagrożonej karą grzywny od 1000 do 30 000 zł.
kto:
• nie zawiadamia właściwego okręgowego inspektora pracy, prokuratora lub innego właściwego organu o
śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał
wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy;
• nie zgłasza choroby zawodowej albo podejrzenia o taką chorobę;
• nie ujawnia wypadku przy pracy lub choroby zawodowej albo przedstawia niezgodne z prawdą
informacje, dowody lub dokumenty dotyczące takich wypadków lub chorób;
• nie wykonuje w wyznaczonym terminie podlegającego wykonaniu nakazu organu PIP;
• utrudnia działalność organu Państwowej Inspekcji Pracy, w szczególności uniemożliwia prowadzenie
wizytacji zakładu pracy lub nie udziela informacji niezbędnych do wykonywania zadań przez
inspektorów;
• bez zezwolenia właściwego inspektora pracy dopuszcza do wykonywania pracy lub innych zajęć
zarobkowych przez dziecko do ukończenia przez nie 15. roku życia;
podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.

Organem orzekającym o sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika jest inspektor pracy,
który ustala wysokość grzywny w zależności od rodzaju wykroczenia. Do odpowiedzialności za wykroczenia
przeciwko prawom pracownika mogą być pociągnięci sprawcy czynów popełnionych z winy umyślnej lub
nieumyślnej. Wykroczenie umyślne zachodzi, gdy sprawca ma zamiar popełnienia czynu zabronionego albo
przewidując możliwość jego popełnienia, godzi się na to.
Czyn zabroniony jej popełniony nieumyślnie, jeżeli sprawca nie ma zamiaru jego popełnienia, a popełnia go
jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach lub nieznajomości prawa
pracy.

Regulacje prawne w zakresie ochrony pracy- BHP M. Stolarczyk

Pracodawca od orzeczenia inspektora pracy może się odwołać do okręgowego inspektora pracy. W
przypadku niekorzystnego dla pracodawcy rozstrzygnięcia odwołania przez organ II instancji, pracodawca
może wnieść skargę do sądu administracyjnego.
Pracownik może dochodzić swoich roszczeń wynikających ze stosunku pracy w sposób określony w dziale XII
kodeksu pracy – (Rozpatrywanie sporów o roszczenia ze stosunku pracy). W celu polubownego załatwiania
sporów o roszczenia pracowników ze stosunku pracy mogą być powoływane w zakładzie komisje
pojednawcze.
Rozstrzyganie indywidualnych spraw z zakresu prawa pracy należy do sądów pracy. Są to jednostki
organizacyjne utworzone w strukturze sądów powszechnych. Postępowanie przed sądem pracy inicjuje
jedna ze stron stosunku pracy ( pracodawca lub pracownik) poprzez wniesienie pozwu, w którym formułuje
swoje żądania.

Odpowiedzialność porządkowa pracownika

Nawiązując stosunek pracy, każdy pracownik staje się odpowiedzialny za swoje postępowanie,
powierzone mienie, maszyny, urządzenia, mienie pracodawcy itp. Wyróżniamy dwa rodzaje
odpowiedzialności pracownika: porządkową i materialną.
Odpowiedzialność porządkowa stanowi jeden z podstawowych instrumentów, jakimi może posługiwać się
pracodawca w celu zapewnienia należytego funkcjonowania zakładu pracy. Opiera się ona na systemie kar,
jakie pracodawca może nakładać na pracownika z tytułu dopuszczenia się określonych wykroczeń o
charakterze porządkowym.
Obciążenie pracownika odpowiedzialnością za nienależyte wywiązywanie się z obowiązków oraz za
potencjalne szkody materialne wyrządzone pracodawcy regulują działy (IV i V) Kodeksu pracy.
• Za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i określonego porządku w procesie pracy,
przepisów bhp, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia na
miejsce pracy i obecności w nim oraz usprawiedliwiania nieobecności pracodawca może stosować karę
upomnienia lub naganę (art. 108 § 1 Kodeksu pracy).
• Pracownik może otrzymać na piśmie lub ustnie upomnienie bądź naganę z wpisem do akt, w której
będzie zapisane, że pracodawca w ramach odpowiedzialności porządkowej nie może zastosować wobec
pracownika innej kary niż zapisana w art. 108 k.p. Jeżeli zastosowałby karę innego rodzaju, grozi mu
grzywna lub mandat karny. Jeżeli w zakładzie pracy wprowadzono regulamin pracy, to kara upomnienia
lub nagany może być wymierzona za naruszenie każdego z obowiązków wymienionych w tym
dokumencie. Gdy w zakładzie pracy nie obowiązuje regulamin, to kara porządkowa upomnienia lub
nagany może być zastosowana tylko za naruszenie obowiązków określonych w art. 108 § 1 k.p.
• Za nieprzestrzeganie przepisów bhp lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez
usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie
wykonywania obowiązków pracodawca może również nałożyć na pracownika karę pieniężną. Kara
pieniężna za jedno wykroczenie oraz za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności nie może być
wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać
dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty. Wpływy z tych kar
przeznacza się na poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy.
Nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bhp może również stanowić uzasadnioną przyczynę
rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.
Oprócz odpowiedzialności porządkowej określonej w Kodeksie pracy, przedstawiciele niektórych
zawodów podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej przewidzianej w ustawach szczególnych.
Przepisy o odpowiedzialności dyscyplinarnej przewidują szerszy katalog kar, niż uczynił to ustawodawca
w Kodeksie pracy, aż do wydalenia z danego zawodu włącznie. Zawody, które podlegają
odpowiedzialności dyscyplinarnej, to np. policjant, nauczyciel, nauczyciel akademicki, lekarz.

Odpowiedzialność materialna pracownika

Kodeks pracy określa dwa rodzaje odpowiedzialności materialnej pracownika:
– odpowiedzialność za szkody wyrządzone pracodawcy z winy pracownika (art. 114-122)
– odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi (art. 124-127).
Szkody wyrządzone pracodawcy z winy pracownika powstają wówczas gdy pracownik nie wykonał lub
nienależycie wykonał obowiązki pracownicze. Na pracowniku spoczywa ciężar dowodowy. Musi on wykazać
zaistnienie okoliczności zwalniających go z odpowiedzialności lub ją zmniejszających. Ma to realne
2

Regulacje prawne w zakresie ochrony pracy- BHP M. Stolarczyk

przełożenie na wysokość odszkodowania. Pracodawca ma obowiązek wykazać okoliczności uzasadniające
odpowiedzialność pracownika, wykazać szkody i uchybienia, których dopuścił się pracownik także podać
wysokość powstałej szkody.
W razie wyrządzenia szkody przez kilku pracowników, każdy z nich ponosi odpowiedzialność za część szkody
stosownie do przyczynienia się do niej i stopnia winy. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie stopnia winy i
przyczynienia się poszczególnych pracowników do powstania szkody, odpowiadają oni w równych
częściach.
Odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty
trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody. Może zaistnieć
sytuacja, że po uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy pracodawca obniży wysokość odszkodowania.
Jeżeli pracownik umyślnie wyrządził szkodę, jest obowiązany do jej całkowitego naprawienia.

Odpowiedzialność pracodawcy.
Pracodawca ponosi odpowiedzialności wyłącznie za te szkody wyrządzone przez pracownika, które
nastąpiły przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych. Osoba poszkodowana może dochodzić swoich
roszczeń odszkodowawczych bezpośrednio od pracodawcy, u którego zatrudniony jest sprawca szkody. Nie
przysługuje jej roszczenie o naprawienie szkody względem pracownika - sprawcy szkody. Takie
unormowanie ma na celu ochronę pracowników, którzy podczas wykonywania powierzonych im
obowiązków wyrządzili szkodę innej osobie. Pracodawca nie ponosi odpowiedzialności również wówczas,
kiedy działanie pracownika było umyślne i zawinione oraz gdy pracownik przekroczył zakres swoich
obowiązków czy wykonywał czynność nienależącą do jego obowiązków. 

Odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi

Pracownik, któremu powierzono z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się: pieniądze, papiery
wartościowe lub kosztowności, narzędzia i instrumenty lub podobne przedmioty, a także środki ochrony
indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze, odpowiada w pełnej wysokości za szkodę powstałą w tym
mieniu.
W sytuacji, jeżeli pracownik udowodni, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w
szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie
powierzonego mienia, nie będzie ponosił odpowiedzialności za poniesione straty. W Kodeksie pracy
dopuszczono możliwość ponoszenia wspólnej odpowiedzialności materialnej pracowników za powierzone
im mienie łącznie z obowiązkiem wyliczenia się ( należy sporządzić umowę na piśmie).
Pracodawca powinien dochować należytej staranności przy powierzeniu mienia pracownikowi. Natomiast
pracownik wyraża zgodę na powierzone mienie w umowie o odpowiedzialności materialnej za powierzone
mienie lub w umowie o pracę.

Odpowiedzialność cywilna

Odpowiedzialność cywilna polega na obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej poszkodowanemu

lub jego rodzinie. Ustala się ją poprzez postępowanie sądowe z powództwa poszkodowanego.
Kto ze swej winy wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia (art. 415 Kodeksu
cywilnego).
Odpowiedzialność cywilna jest niezależna od odpowiedzialności wynikającej z Kodeksu pracy, a obowiązek
udowodnienia i zaistnienia i zakresu szkody spoczywa na poszkodowanym, a nie na inspektorze PIP.
Każdy ponosi odpowiedzialność za swoje działanie. Dotyczy to zarówno życia prywatnego, jak i
zawodowego. Bywa, że swoim działaniem wyrządzamy komuś niezamierzoną krzywdę i prawo nakazuje
nam jej naprawienie.
Dzięki odpowiedniemu ubezpieczeniu odszkodowanie za szkody wypłaci zakład ubezpieczeniowy z
posiadanej polisy.

Regulacje prawne w zakresie ochrony pracy- BHP M. Stolarczyk