Professional Documents
Culture Documents
Nilüfer PEMBECİOĞLU
Nilüfer SEZER
Uğur GÜNDÜZ
Nebahat AKGÜN ÇOMAK
İLETİŞİM ARAŞTIRMALARI VE
FİLM ÇÖZÜMLEMELERİ II
DİJİTAL ÇAĞDA MEDYA
İLETİŞİM ARAŞTIRMALARI
VE
FİLM ÇÖZÜMLEMELERİ II
EDİTÖRLER
Nilüfer PEMBECİOĞLU
Nilüfer SEZER
Uğur GÜNDÜZ
Nebahat AKGÜN ÇOMAK
İLETİŞİM ARAŞTIRMALARI VE FİLM ÇÖZÜMLEMELERİ II
DİJİTAL ÇAĞDA MEDYA
Editörler
Nilüfer PEMBECİOĞLU
Nilüfer SEZER
Uğur GÜNDÜZ
Nebahat AKGÜN ÇOMAK
ISBN: 978-625-7316-07-1
1. Baskı, Ocak 2021
Baskı Cilt
Bulut Dijital Matbaa Sanayi Ticaret Limited Şirketi
Musalla Bağları Mah. İnciköy Sok. 1/A Selçuklu / KONYA
Matbaa Sertifika No: 48120
Copyright © Bu kitabın Türkiye’deki her türlü yayın hakkı Eğitim Yayınevi’ne aittir. Bütün
hakları saklıdır. Kitabın tamamı veya bir kısmı 5846 sayılı yasanın hükümlerine göre
kitabı yayımlayan firmanın ve yazarlarının önceden izni olmadan elektronik/mekanik
yolla, fotokopi yoluyla ya da herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılamaz, yayımlanamaz.
Yayınevi Türkiye Ofis: İstanbul: Eğitim Yayınevi Tic. Ltd. Şti., Atakent mah. Yasemen sok.
No: 4/B, Ümraniye, İstanbul, Türkiye
Konya: Eğitim Yayınevi Tic. Ltd. Şti., Şükran mah. Rampalı No: 107, Meram, Konya, Türkiye
+90 332 351 92 85, +90 533 151 50 42
bilgi@egitimyayinevi.com
Lojistik ve Sevkiyat Merkezi: Kitapmatik Lojistik ve Sevkiyat Merkezi, Fevzi Çakmak Mah.
10721 Sok. B Blok, No: 16/B, Safakent, Karatay, Konya, Türkiye
sevkiyat@egitimyayinevi.com
Kitabevi Şubesi: Eğitim Kitabevi, Şükran mah. Rampalı 121, Meram, Konya, Türkiye
+90 332 499 90 00
bilgi@egitimkitabevi.com
Yayın Editörleri
Nilüfer PEMBECİOĞLU
Nilüfer SEZER
Uğur GÜNDÜZ
Nebahat AKGÜN ÇOMAK
İÇİNDEKİLER
BÖLÜM 1
Dijitalleșen Dünya, Dijitalleșme ve Dijital Kültür
Küresel Pandemi Sürecinde Dijitalleșme, Sosyal Medya ve
Gelecek Öngörüleri 9
Uğur Gündüz
BÖLÜM 2
Dijitalleșme ve Medya Okuryazarlığı
Dünya çok hızlı dönüyor ve toplumlar hem birbirine benzeşerek hem de bir-
birlerinden ayrışarak gelişmeye, insanı biçimlendirmeye devam ediyorlar. Gü-
nümüze dek varolan uygarlıkların, kültürlerin hiç birinin üretmediği kadar çok
bilgi üretilen bir çağda yaşıyoruz. Her gün daha yoğun ve daha hızlı bir iletişim
kurma isteği içindeyiz çünkü öğrenmek ve aktarmak istediğimiz çok şey var.
Dijitalleşen teknoloji, toplumun da dijital bir dönüşüm geçirmesine neden oldu.
Günümüzde, vatandaşlık, okuryazarlık, anne-babalık, eğitim, güvenlik gibi temel
kavramlarımız da dijitalleşmiş durumda ve bu yeni platformda neyin aktarılacağı,
nasıl ve kime, ne kadar aktarılabileceği de oldukça önemli sorunlar oluşturmakta.
Neyin gerçek bilgi olduğunu anlayabilmek bir yana, bu aktarımların yol açabile-
ceği sorunları da görmezden gelmemek gerekli.
Aslında hem dünyada hem ülkemizde, dijital alanda uzmanlaşmış, araştırma-
cı ve akademisyenlerin çalışmalarının bir arada görülebilmesi gerekliliği de tam
olarak bu dijitalleşme sayesinde gündeme gelmekte denilebilir. Dijitalleşme sa-
yesinde dünyanın bir ucundaki müzelere ve kütüphanelere girebilmekte, hemen
her alanda yapılan çalışmaları bir arada görebilmekteyiz.
Dijital Çağda Medya platformunun asıl amacı, dijitalleşmenin getirdikleri, söz
verdikleri ve götürdükleri ile ilgili bilgilenimlerin hızlı bir biçimde ortaya konu-
lup tartışılabileceği bir olanak, bir paylaşım ortamı yaratabilmek. Böylelikle, son
zamanlarda sıklıkla karşılaşılan bu konular ile ilgili ülkemize ait bir araştırma
platformu oluşturabilir ve bu konularda karşımıza çıkan/çıkabilecek sorunlara çö-
züm ortaya konmasında rehberlik edebilir ve bilgi alışverişi sağlayabiliriz. Ko-
nularımız, arasında, toplum ve aile farkındalığının arttırılması, konu ile ilgili saha
çalışmaları, çocuklar, gençler, dezavantajlılar ve dijital bilgi akışı, bilginin verimli
kullanılabilmesi ve yaşama yansımaları ile ilgili her şey yer alabilmektedir.
Bu çalışma çerçevesinde, birinci bölümde dijitalleşen dünya, dijitalleşme ve
dijital kültürden söz etmek istedik. Bu çerçevede, “Küresel Pandemi Sürecinde
Dijitalleşme, Sosyal Medya ve Gelecek Öngörüleri” başlıklı yazısı ile Uğur Gün-
düz’ün yazısının ufuk açıcı ve bilgilendirici olduğunu düşünmekteyiz. “Çevrimi-
çi Okuryazarlık Pratikleri Bağlamında Dijital Göçmenlerin Medyayı Kullanım
Analizi” başlıklı yazısı ile İrem Yeniceler konuyla ilgili çalışmalarını bizlerle
paylaşmakta. “Yeni Medyada Duygu Analizi Üzerine Bir Değerlendirme: Bilgi-
sayar Mühendisliği Bilimleri Doktora Tezleri İncelemesi” ile Merve Çelik Varol
ile Erdem Varol bugüne dek yapılan çalışmaların yörüngesini çizmekteler. “Di-
jital Dünyada Çocukluk ve Çocuk Algısı Üzerine Düşünceler” yazısı ile Nilüfer
Pembecioğlu, günümüzün dijitalleşen çocukluğuna dikkati çekerken, “Dijitalle-
şen Masallar: Masalsı Reklamlar Üzerine Bir Çalışma” başlıklı yazısı ile Nebahat
Akgün Çomak, masalların da dijitalleştiğini vurgulamakta. “Dijital Okuryazarlık
Bağlamında Çevrimiçi Etkinlikler” yazıları ile Deniz Yengin ile Selin Yılmaz da
dijitalleşmenin kullanım biçimlerine değinmekteler.
Çalışmanın ikinci bölümünde ise Dijitalleşme ve Medya Okuryazarlığı üzeri-
ne çalışmalar yer almakta. “Dijital Dergicilik ve Medya Okuryazarlığı” başlıklı
yazıları ile Aslı Yapar Gönenç ile Yılmaz Öztürk dijitalleşmenin dergicilik bağ-
lamına getirdiklerini sorgulamaktalar. “Çevrimiçi Eğitim Çerçevesinde Dijital
Okuryazarlığın Dönüşümü” başlıklı yazısı ile Tamer Bayrak ile Özlem Vatan-
sever, dijital dönüşümü ön plana taşımaktadır. “Siberzorbalık; Tanımı, Türleri
Ve Sonuçları Üzerine” başlıklı çalışmaları ile Andaç Demirtaş-Madran konunun
siberzorbalık boyutlarını irdelemektedir.
Çalışmanın üçüncü bölümünde, dijitalleşmenin sinema üzerindeki etkileri-
nin ele alınması planlanmakta. “Bir Anlatı Aracı Olarak Görüntü Dili: “Eşkiya
Dünyaya Hükümdar Olmaz” Dizisi Örneği” başlıklı çalışması ile Nursel Bolat,
dizilerdeki görüntünün izleyici üzerindeki etkilerini ele alırken, “Sinema ve Şehir
İlişkisi: Çevrebilim Eğitiminde Sinemadan Yararlanmak” başlığı altında Azize
Serap Tuncer sinemanın eğitimle olan ilişkisine yoğunlaşmakta. “Türk Sinema-
sında Çocuk ve Çocuk Filmleri Endüstrisine Giriş” başlıklı yazısı ile Nilüfer Pem-
becioğlu geçmişin çocuk yıldızları ile dolu filmlerin dijital alanda kendilerine yer
bulabilmeleri için nasıl bir planlama yapılması gerektiğini ele almakta. “Çağdaş
İskandinav Sinemasının İkonik Filmi: Reprise’nin (2006) Anlatıbilimsel Anali-
zi” başlıklı çalışması ile Aleyna Saral yabancı filmlerde dijitalleşmeyi gündeme
taşımakta. “2000 sonrası Türk televizyon dizilerinde edebiyat uyarlamalarının
aktarım biçimlerine eleştirel bir bakış ve geçişimli medya uygulamaları: Ayşe
Kulin – Türkan” başlıklı çalışması ile Doğuş Demir uyarlama dizileri tartışmakta.
Bir anlamda, dijital dünya ile hesaplaşmayı, çok hızlı bir şekilde bizi sarıp
sarmalayan bu yeni kavramı nasıl dengeleyip yaşamımızda ne kadar yer vere-
ceğimizi ölçüp biçmeye çalışır gibiyiz. Bir diğer açıdan ise, neredeyse tüm bilgi
ve belgelerimizi, kendimizi ve anılarımızı dijitalleştirebilme ve gelecek nesillere
bırakabilme telaşındayız. Bu iki nokta arasında geliş gidişlerimizde ise en çok di-
jital dünyanın bizi hayal kırıklığına uğrattığı, ürettiklerimizin birden bire yok ya
da görünmez olduğu deneyimler yaşadık. Bu yüzden, dijitalleşmeyi çağın modası
ya da çözümü olarak görmekle yetinmeyip, dijital dünyada karşımıza çıkabilecek
sorunları bilip bunlar için yetkin ve yeterli önlemler alabilmek zorundayız. Bir
diğer yandan da dijitalleşmeyi bir an önce toplumun her kesimine yaymak zorun-
dayız.
Hepimize kolay gelsin!
Yayın Editörleri
Nilüfer SEZER
Nilüfer PEMBECİOĞLU
Uğur GÜNDÜZ
Nebahat AKGÜN ÇOMAK
ÇEVRİMİÇİ EĞİTİMLE BİRLİKTE DİJİTAL OKURYAZARLIĞIN
DÖNÜȘÜMÜ
Tamer BAYRAK*
Özlem VATANSEVER**
Özet
Bilgisayar ve internet teknolojilerinde yaşanan gelişmelerle birlikte bilgi di-
jital ortamlara taşınmıştır. Böylelikle bilgi okuryazarlığı kavramı ortaya çıkmış,
ardından dijital yetenekler, bilgisayar okuryazarlığı ve dijital okuryazarlık gibi
kavramlar da gündelik hayatımızın içerisine dahil olmuştur. Bu kapsamda dijital
okuryazarlık her geçen gün daha fazla önem kazanmaya başlamıştır.
Dijital okuryazarlığın önemine dair farkındalığın artmasıyla birlikte bilginin
nesiller arasında aktarılmasında en büyük rolü üstlenen eğitim kurumları kullan-
dıkları eğitim-öğretim metotlarını yeni medya teknolojilerine uyarlanmış, eği-
tim ve teknoloji arasındaki entegrasyonu güçlendirmeye çalışmışlardır. Özellikle
yüksek öğretim kurumlarında temel dersler için yapılan çevrimiçi eğitim çalış-
maları başarı ile sürdürülmektedir. Ancak 2019 yılının sonunda Çin’in Wuhan
kentinde çıkan ve ülkemiz de dahil olmak üzere tüm dünyayı etkisi altına alan
Covid-19 virüsü eğitimi de önemli derecede etkilemiş ve sadece temel dersleri
kapsamaktan çıkarak hem teorik hem de uygulamalı tüm dersler için çevrimiçi
eğitime geçilmesine neden olmuştur.
Covid-19 nedeniyle uzaktan/çevrimiçi eğitime geçiş sürecinde hem öğretmen-
ler hem de öğrenciler açısından birçok problem ortaya çıkmıştır. Bu problemler
dijital okuryazarlık becerilerinin gelişmemesi, yetersiz kalması ve doğru kullanı-
lamaması ile doğru orantılı olarak görülebilmektedir. Bu bağlamda, araştırmada
çevrimiçi eğitimle dijital okuryazarlığın dönüşümü incelenmiş ve bu dönüşüm
sürecinde yaşanan problemler analiz edilerek ortaya çıkarılmıştır.
* Dr. Öğr. Üyesi, İstanbul Aydın Üniversitesi, Yeni Medya ve İletişim Bölümü, tbayrak@aydin.edu.tr
ORCİD: https://orcid.org/0000-0003-0776-1606
** Arş. Gör., İstanbul Aydın Üniversitesi, Radyo, Televizyon ve Sinema Bölümü, ozlemv@aydin.edu.tr
ORCİD: https://orcid.org/0000-0003-3562-940X
146 İLETİȘİM ARAȘTIRMALARI VE FİLM ÇÖZÜMLEMELERİ II
Giriș
Çin’in Hubei Eyaleti’nin Wuhan Şehri’nde ortaya çıkan yeni koronavirüs, in-
sandan insana bulaştığı bilinen yedinci koronavirüs şeklidir (Samancı, 2020: 6).
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından Covid-19 olarak tanımlanan bu virüsün
dünya genelinde ilk vakası Aralık 2019 tarihinde; ülkemizde ise Mart 2020 tarihin-
de görülmüştür. Dünya Sağlık Örgütü, bütün dünyayı etkileyen ve pek çok ülkede
toplumsal hayatı durma noktasına getiren bu beklenmedik gelişmenin yönetimi
konusundaki farkındalığı yükseltmek için küresel acil durum ilan etmiştir. Böylece
tüm dünyayı etkisi altına alan Covid-19 virüsü pandemi olarak kayıtlara geçmiş ve
hala tüm araştırmalara rağmen pandemiye karşı bir çözüm bulunamamıştır.
Pandemi dönemi ile birlikte hem dünyada hem de ülkemizde birçok köklü
dönüşümler yaşanmıştır. Sosyal yaşantımızdan ekonomik statümüze, sağlık ala-
nından eğitime kadar birçok alanda gündelik yaşam pratiklerimiz değişmiştir. Bu
değişimlerin en gözle görünür örneği ise pandemi süreci ile birlikte ortaya çıkan
sokağa çıkma yasakları olmuştur. Seyahat kısıtlaması, maske kullanımı, hijyen ve
sosyal mesafe tedbirlerine rağmen kontrol altına alınamayan salgından ötürü son
olarak sokağa çıkma yasağı uygulanmıştır (Kahraman, 2020: 44). Önce 65 yaş
üstü, ardından 20 yaş altı ve sonrasında belli tarihlerde tüm ülkeye sokağa çıkma
kısıtlaması getirilerek pandeminin yayılma hızı azaltılmaya çalışılmıştır.
Sokağa çıkma yasaklarının devam ettiği ve sosyal hayatın kısıtlandığı Co-
vid-19 pandemisi döneminde yüz yüze eğitime de ara verilmiştir. Böylelikle
2019-2020 Bahar döneminde eğitimde online sisteme geçilmiş ve internet üze-
rinden dersler işlenmeye başlanmıştır. Bu noktada online eğitime hazırlıksız ya-
kalanan öğretmen ve öğrencilerin de dijital becerilerini ve dijital okuryazarlık
düzeylerini aynı hızla geliştirmesi gerekmiştir. Aksi halde tamamen bilgisayar
ve internet temelli olan eğitim sisteminde sorunlar yaşanabilmekte ve eğitimde
başarı oranı tehlikeye girebilmektedir. Bu bağlamda, uzaktan eğitim sürecinde
sadece dijital mecraları kullanmayı bilmek yeterli kalmamaktadır. Dijital beceri-
lerin yanı sıra eğitimde üretilen her türlü bilgiyi okumak, anlamak, doğruluğunu
sorgulamak ve aktarmak açısından hem öğretmenlerin hem de öğrencilerin yeter-
li seviyede dijital okuryazarlık becerilerini geliştirmesi gerekmektedir.
Uzaktan eğitime geçilmesiyle birlikte hayatımıza EBA, Adobe Connect, Mic-
rosoft Teams, Cisco ve Zoom gibi kavramlar girmeye başlamıştır. Bu kavramlar
çevrimiçi eğitimin verildiği platformlar olmakla birlikte eğitimin kesintiye uğra-
maması ve pandemi koşullarında sağlıklı bir şekilde eğitime devam edilebilmesi
için son derece önemli görülmektedir. Bu bağlamda çevrimiçi eğitim platform-
larının en doğru şekliyle kullanılması, dijital becerilerin geliştirilmesi ve buna
bağlı olarak dijital okuryazarlık bilincinin öğretmen ve öğrencilerde kazanılması
eğitimde yaşanılan sorunları en aza düşürmekte önemli bir rol oynamaktadır.
Nilüfer PEMBECİOĞLU, Nilüfer SEZER, Uğur GÜNDÜZ, Nebahat AKGÜN ÇOMAK 147
Özetle; Web 1.0, Web 2.0 ve Web 3.0 için bir karşılaştırma yapıldığında in-
ternetteki bir videonun izlenmesi Web 1.0; videonun altına yorum yapılabilmesi
Web 2.0; videonun kişinin önceki izleme geçmişine göre kullanıcıya sunulması
ise Web 3.0 olarak açıklanabilmektedir.
Tablo 1. Web 1.0, Web 2.0 ve Web 3.0 Teknolojilerinin Belirgin Özellikleri
Web 1.0 Web 2.0 Web 3.0
İletişim Yayın İnteraktif Çevrimiçi
Enformasyon Statik (sadece okuma) Dinamik Taşınabilir ve kişisel
Hedef Kurum Topluluk Kişisel
Kullanım Kişisel web sayfaları Bloglar/Vikiler Dosya akışları
Üretim Eğlence Yayıncılık Yaratıcılık
Etkileşim Web Biçimleri Web Uygulamaları Akıllı Uygulamalar
Tarama Dizinler Anahtar kelimeler Bağlam-Uygunluk
Reklam Durağan İnteraktif Kişisel
Araştırma Britannica Wikipedia Anlamsal Web
Teknoloji Html/Ftp Flash/Java/Xml Rdf/Rfs/Owl
(Textinart, 2012 aktaran Yengin, 2014: 119)
İnternet ve bilgisayar odaklı yeni medya teknolojilerinin yaşamımıza girmesi-
ne bağlı olarak bireylerin aktif olarak yeni medya teknolojilerini kullanma bece-
rileri de önem kazanmaya başlamıştır. İnternet teknolojilerini kullanan bireylerin
gezindikleri sayfalarda karşılaştıkları güvenlik problemlerinden etik tartışmaları-
na, internetten aldıkları haberin doğruluğundan paylaştıkları içeriklerin güvenir-
liliğine kadar birçok hususta dikkatli olmaları gerekmektedir. Öyle ki, bu dikka-
tin sağlanabilmesi için dijital okuryazarlık becerilerinin de gelişmiş olması büyük
önem taşımaktadır. Ancak dijital okuryazarlık becerileri, bilgisayar okuryazarlığı
ve dijital becerilerden farklı olarak değerlendirilmelidir.
Bilgi okuryazarlığı kısaca, bilgiye ulaşma ve bilgiyi kullanma becerisi (AASL/
AECT, 1998 aktaran Korkut ve Akkoyunlu, 2008: 179) olarak tanımlanmaktadır.
İyi bir bilgi okuryazarı her türlü bilgiyi alımlama, anlamlandırma ve aktarma sü-
reçlerini doğru yönetebilmektedir. Okuduğu bilginin doğrulunu tartışabilmekte,
yorumlayabilmekte ve doğrulayabilmektedir. Günümüzde yeni medya teknolo-
jilerinin gelişmesiyle birlikte her türlü bilginin dijital ortamlara taşınması dijital
okuryazarlık kavramını doğurmuştur. Bu bağlamda dijital mecraları kullanmak
sadece teknik açıdan gerekli görülen dijital becerilerin ötesinde bilişsel, teknik
ve sosyal/duygusal becerilerden oluşan bir dijital okuryazarlık seviyesi gerektir-
mektedir. Dijital okuryazarlık becerilerinin gelişememesi ve doğru kullanılama-
ması durumunda güvenirliliği düşük, doğruluğu kesinleşmemiş bir takım yanlış
bilgilerin topluma yayılması kaçınılmaz olmaktadır. Wan Ng, 2012 yılında ya-
yınladığı “Dijital Yerlilere Dijital Okuryazarlığı Öğretebilir Miyiz?” (“Can We
Nilüfer PEMBECİOĞLU, Nilüfer SEZER, Uğur GÜNDÜZ, Nebahat AKGÜN ÇOMAK 149
renciler yüz yüze eğitime ara vererek, evlerinde internet üzerinden eğitim almaya
devam etmişlerdir. Bu doğrultuda hem öğretmenler hem de öğrenciler kendilerini
internet temelli eğitim sistemlerine adapte etmeye çalışarak yeni bir döneme ge-
çiş yapmışlardır. Böylece uzun yıllardır üzerine uğraş verilen eğitim ve teknolo-
jinin birbirine harmanlanması bu süreçte zorunlu olarak hız kazanmıştır. Eğitim
kurumları internet temelli öğrenme ortamlarına büyük yatırımlar yaparak ken-
dilerine en uygun gördükleri uzaktan eğitim platformunu tercih etmiştir. Bahsi
geçen uzaktan eğitim platformları arasında en çok ön plana çıkanlar ise EBA,
Adobe Connect, Microsoft Teams, Cisco ve Zoom’dur.
Eğitim Bilişim Ağı (EBA), Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü
tarafından bireylerin kullanımına ücretsiz bir biçimde sunulmuş çevrimiçi bir sos-
yal eğitim platformu (Eğitim Bilişim Ağı, 2016) olarak tanımlanmaktadır (Aktay
ve Keskin, 2016: 28). EBA uzaktan eğitim sistemi ilk ve orta öğretimi kapsamak-
tadır ve Türk Millî Eğitim Bakanlığı tarafından oluşturulmuştur. Eğitim Bilişim
Ağı’nın en öne çıkan özellikleri hem öğretmenlerin hazırladıkları ders içeriklerini
paylaşıp aynı zamanda diğer öğretmenlerin hazırladığı ders içeriklerini görebilme-
si ve öğrencilerin diğer öğrencilerin paylaştıkları sunumlara, metinlere ve görsel-
lere erişebilmesidir. Aynı zamanda görsel/işitsel, sözel/sayısal ve bireysel/sosyal
öğrenme stillerini kapsamaktadır. Bu kapsamda zengin bir içerik arşivine sahip
olduğu görülmektedir. Ancak geniş içerik arşivi bulunan uzaktan eğitim platformu
pandemi döneminde artan kullanıcı sayısına bağlı olarak yoğunluktan dolayı altya-
pı sorunları yaşamaktadır. Sosyal medya kullanan öğrenciler EBA sisteminin çök-
tüğüne dair paylaşımlar yapmakta ve bu uzaktan eğitim platformunun internetle
entegrasyonu geliştirilene kadar yeni platformlar aradıklarını dile getirmektedirler.
Bir diğer uzaktan eğitim platformu olan Adobe Connect ise uzaktan eğitime des-
tek vermekte ve bir yandan sanal toplantı olanağı sağlayarak öğretmenlerin öğren-
cileri ile olan iletişimine destek sağlamaktadır. Ayrıca platformda sesli ve görüntülü
iletişim, video ve dosya paylaşımı, yazılı olarak mesajlaşma, masaüstü paylaşımı ve
beyaz tahta uygulaması ile çizimli anlatımlar yapma imkânı bulunmaktadır. Bunla-
rın yanında platform, sınav hazırlama özelliği ile yapılan eğitimi takip etme imkânı
sunmaktadır (Erturan, vd, 2012 aktaran Herand & Hatipoğlu, 2014: 69). Bu bağ-
lamda Eğitim Bilişim Ağı ilk ve orta öğretimi kapsarken, Adobe Connect platformu
daha çok yüksek öğretim ekseninde kullanılmaktadır ve Eğitim Bilişim Ağı’nda
yaşanan sorunlar Adobe Connect sisteminde daha seyrek görülmektedir.
Çevrimiçi eğitimde yaşanan dijital dönüşüm kapsamında ortaya çıkan uzak-
tan eğitim platformlarından üçüncüsü ise Microsoft Teams’dir. Microsoft Teams,
video konferansı, dosya depolama ve aktarımı OneNote ile bir not alma bloğu
olan SharePoint ile entegre eden özelleştirilebilir bir iş birliği platformudur (Ala-
bay, 2018: 26). Daha çok ekip çalışmaları ve ortak paylaşımlara olanak sağlayan
Nilüfer PEMBECİOĞLU, Nilüfer SEZER, Uğur GÜNDÜZ, Nebahat AKGÜN ÇOMAK 153
sunum tabanlı bir platform olan Microsoft Teams, aynı zamanda uzaktan eğitim
platformu olarak Adobe Connect gibi genellikle yüksek öğretim tarafından tercih
edilmektedir. Teams’in en önemli özelliği ortak belge üzerinde çalışma imkânı
sağlamasıdır. Ancak bu platformda Eğitim Bilişim Ağı gibi pandemi döneminde
yaşanan yoğunluktan dolayı teknik sorunlar yaşanabilmekte ve Microsoft tarafın-
dan geliştirilmeye devam edilmektedir.
Pandemi süreciyle hayatımıza giren çeşitli eğitim platformlarından bir diğeri
ise Cisco’dur. Bahsi geçen diğer platformlar arasında adına en az rastlanan Cisco,
geliştirdiği güncelleme haberleriyle gündeme gelirken diğer platformlarda yaşanan
altyapı sorunları sonrası alternatif bir eğitim platformu olarak düşünülebilmektedir.
Son olarak çalışmanın evrenine temel oluşturan ve pandemi sürecinde en çok
kullanılan uygulamalardan biri Zoom’dur. Öyle ki, uygulamanın aşırı kullanımına
bağlı olarak gündelik yaşantımıza “zoom yorgunluğu” gibi kavramsallaştırmalar
dahil olmuştur. Bir ekran karşısında aynı toplantıda bulunan birçok kişinin yüzü-
ne odaklanmak önemli derecede dikkat istediğinden dolayı uzun süre boyunca
dikkati bir noktaya vermek yorgunluğa neden olabilmektedir. İş insanları tarafın-
dan uzun yıllardır tercih edilen Zoom’un bu kullanımı pandemi süreci ile birlikte
eğitim alanına da yansımıştır. Hürriyet Gazetesi’nin haberine göre (URL-1, 2020)
şehirde yaşayan 1,1 milyon öğrenci için uygun bir evde eğitim platformu olduğu
New York Şehri Eğitim Dairesi tarafından tasdik edilmiştir. Çevrimiçi eğitime
sadece ders anında değil aynı zamanda ders öncesi hazırlık, ders sonrası tartışma
ve öğretmenlerin kendi aralarında yahut öğrencileriyle toplantı yapabilmesi için
de destek olan Zoom platformu son dönemin en çok konuşulan uygulamaların-
dan biri haline gelmiştir. Kullanımının kolaylığı ile birlikte kullanıcılarına ekran
paylaşımı, ses ve görüntü paylaşımı, eşzamanlı mesajlaşabilme ve toplantı kaydı
alabilme olanaklarını sağlaması açısından ilk öğretimden yüksek öğretime kadar
birçok eğitim kurumu tarafından tercih edilmektedir. Zoom ile ilgili yaşanan en
büyük sorun toplantı sürelerinin 40 dakika ile sınırlı olması ve geri kalan süre
için ücret talep edilmesidir. Ancak süresi biten bir toplantının ardından yeniden
toplantı oluşturabilme özelliğiyle bu sorun kısmen aşılabilmektedir.
Bahsi geçen tüm uzaktan eğitim platformları pandemi sürecinde eğitime ara
verilmeden devam etmesi açısından son derece önem taşımaktadır. Aynı şekilde
pandemi gibi tüm dünyayı bilgisayar başına geçiren bir nedene bağlı olarak hızla
gündelik hayata entegre edilen bu uygulamalar pandemi sonrasında da eğitimle
teknolojinin iç içe kalmaya devam edebilmesi için büyük bir fırsat olarak düşünü-
lebilmektedir. Bu süreçte, dijital dönüşüme hem öğrenci hem de öğretmenler tara-
fından en iyi şekilde alışılması ve dijital becerilerin arttırılması aynı şekilde eğitim
platformlarının teknik altyapısını iyice geliştirmesi, eğitimde kalitenin arttırılması
açısından dikkat edilmesi gereken bir husus haline gelmektedir. Öyle ki, dijital
154 İLETİȘİM ARAȘTIRMALARI VE FİLM ÇÖZÜMLEMELERİ II
1 X
2 X
3 X
4 X
5 X
6 X
7 X
156 İLETİȘİM ARAȘTIRMALARI VE FİLM ÇÖZÜMLEMELERİ II
8 X
9 X
10 X
11 X
12 X
13 X
14 X
15 X
16 X
17 X
18 X
19 X
20 X
Nilüfer PEMBECİOĞLU, Nilüfer SEZER, Uğur GÜNDÜZ, Nebahat AKGÜN ÇOMAK 157
21 X
22 X
23 X
24 X
25 X
26 X
27 X
158 İLETİȘİM ARAȘTIRMALARI VE FİLM ÇÖZÜMLEMELERİ II
28 X
29 X
30 X
31 X
32 X
33 X
34 X
35 X
Nilüfer PEMBECİOĞLU, Nilüfer SEZER, Uğur GÜNDÜZ, Nebahat AKGÜN ÇOMAK 159
36 X
37 X
38 X
160 İLETİȘİM ARAȘTIRMALARI VE FİLM ÇÖZÜMLEMELERİ II
39 X
40 X
41 X
42 X
43 X
44 X
45 X
46 X
Nilüfer PEMBECİOĞLU, Nilüfer SEZER, Uğur GÜNDÜZ, Nebahat AKGÜN ÇOMAK 161
47 X
48 X
49 X
50 X
rileri gelişmiş bir destek elemanından yardım alması yine aynı şekilde hem kendi
dijital becerilerini geliştirmesinde katkı sağlayacak hem de dijital okuryazarlık
sürecini daha sağlıklı benimsemesine yardımcı olacaktır.
Son olarak en çok sorunun yaşandığı boyut sosyal-duygusal boyut olarak kar-
şımıza çıkmaktadır. 50 tweet arasından 32 tanesinin bu boyutla ilgili olması diji-
tal okuryazarlık becerileri kapsamında öğrencinin sosyal-duygusal becerilerinde
yetersiz kaldığını göstermektedir. Bahsi geçen 32 tweet etik kurallarından güven
problemlerine, duygusal yetersizlikten yorgunluğa kadar sosyal-duygusal boyu-
tun birçok noktasına değinmektedir. Bu bağlamda atılmış tweetler çevrimiçi eği-
timde yaşanan dijital okuryazarlık sorunlarının sosyal-duygusal boyutuna birer
örnek teşkil etmektedir.
Şekil 2. Dijital Okur Yazarlık Boyutlarına Göre Zoom ile İlgili Atılan Tweetlerin
Yüzdelik Dilimleri
Sonuç
Covid-19 pandemi döneminde sokağa çıkma yasakları neticesinde yüz yüze
eğitime ara verilmiş ve çevrimiçi eğitim sistemine geçilmiştir. Bu dönem, ayrıca
yeni medya teknolojilerinin hızlı gelişiminin henüz yeterli seviyelere gelmediğini
de göstermiştir. Çevrimiçi eğitim ve etkinlik bağlamında geliştirilen uygulamala-
rın önemli problemlerinin olduğu ve gerekli donanımsal alt yapılarla desteklen-
mediği taktirde bu uygulamaların ciddi yetersizliklere sebep olduğu görülmek-
tedir. Bu denli problemli teknolojik alt yapı şartlarında zorlu bir eğitim öğretim
sürecine dahil olan öğretmen ve öğrenciler, dijital becerileri ve dijital okurya-
zarlık düzeyleri bağlamında mücadele verir olmuşlardır. Eğitimin ve dolayısıyla
öğrencinin başarı oranını doğrudan etkileyen bu mücadele, teknolojinin bireyler
üzerinde bıraktığı olumsuz etkileri belirleyen bir niteliğe dönüşmüştür.
İnternet teknolojisinde etkileşimsiz içeriğe sahip Web 1.0 formatı, kullanıcı-
nın içeriğe müdahale edebildiği Web 2.0 formatına geçmiş ve akabinde hiperme-
tinsel Web 3.0 formatı ortaya çıkmıştır. Tüm dünyada teknolojinin bütün özellik-
leriyle kullanılabilir olmasını agresif bir biçimde zorunlu kılan bu özellik, dijital
okuryazarlığın boyutlarını gözler önüne sermiştir. Genel anlamda bilişsel boyut,
teknik boyut ve sosyal-duygusal boyut olarak sınıflara ayrılan dijital okuryazarlık
nitelikleri, kullanıcının teknolojiyle olan etkileşiminin akademik bağlamda ince-
lenmesini mümkün kılmaktadır. Özellikle günümüzde çoğu zamanını yeni medya
teknolojileri ile geçiren kullanıcıların yaşadıkları psikolojik ve fiziksel etkilerin
neler olduğuna yönelik tespitlerin yapılabilmesi, toplumun yararını gözeten bilim
insanlarının temel amaçlarından olmuştur. Bu bağlamda yapılan araştırmada pan-
demi döneminde çeşitli seviyelerde eğitim gören öğrencilerin eğitim süreçlerinde
yaşadıkları problemlerin neler olduğu dijital okuryazarlık boyutları açısından içe-
rik analizi yöntemiyle değerlendirilmiştir.
Araştırmanın sonunda 50 tweet arasından 32 tanesinin sosyal-duygusal bo-
yutla ilgili olması, dijital okuryazarlık becerileri kapsamında öğrencilerin sos-
yal-duygusal becerilerinde yetersizlik olduğunu göstermektedir. Burada yer alan
32 tweet etik kuralları, güven problemleri, duygusal yetersizlik, yorgunluk gibi
sosyal-duygusal boyutun birçok noktasına değinmiştir. Yapılan araştırmanın çı-
kan sonuçlarında yüzdelik olarak dağılıma bakıldığında en az sorunun %8 ile
bilişsel, bunun ardından %28 ile teknik ve %64 ile sosyal-duygusal boyut olduğu
görülmektedir. Bu bağlamda çevrimiçi eğitimde dijital okuryazarlığın iyileştiril-
mesi ve arttırılması için en çok odaklanılması gereken noktanın sosyal-duygusal
beceriler olduğu görülmektedir. Ancak bu durum yüzdesi düşük boyutların göz
ardı edilmesi anlamına gelmemekte, öğrencinin arzu edilen gelişimi için diğer
boyutlara da azami özen gösterilmesi gerekmekte ve teknik donanımın internet
teknolojisiyle uyumlu olacak şekilde sürekli iyileştirilmesi gerekmektedir.
164 İLETİȘİM ARAȘTIRMALARI VE FİLM ÇÖZÜMLEMELERİ II
Kaynakça
Aktay, S. & Keskı̇ n, T. (2016). Eğitim Bilişim Ağı (EBA) İncelemesi. Eğitim Kuram ve Uygulama
Araştırmaları Dergisi, Cilt 2, Sayı 3, Sayfa: 27-44.
Alabay, S. (2018). Classroom Experiences with Microsoft Teams® For Foreign Language Teaching
29. Uluslararası İnsan ve Sanat Araştırmaları Dergisi, EK 1 (EK 1), Sayfa: 26-29.
Altınbaşak, İ. & Karaca, E. S. (2009. İnternet Reklamcılığı ve İnternet Reklamı Ölçümlenmesi
Üzerine Bir Uygulama, Ege Akademik Bakış Dergisi, Cilt 9, Sayı 2, Sayfa: 463 – 487.
Başaran, K. Y. (2017). Sosyal Bilimlerde Örnekleme Kuramı, Akademik Sosyal Araştırmalar Der-
gisi, Sayfa: 480-495.
Cıngı, M. (2015). Online Pazarlama İletişiminde Kullanılan Video İçeriklerinin Ürün Tanıtımına
Etkisi. Humanities Sciences, Cilt 10, Sayı 4, Sayfa: 145-163.
Herand, D. & Hatipoğlu, Z. A. (2014). Uzaktan Eğitim ve Uzaktan Eğitim Platformları’nın Karşı-
laştırılması. Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt 18, Sayı 1, Sayfa: 65-75.
Kahraman, M. E. (2020). COVID-19 Salgınının Uygulamalı Derslere Etkisi ve Bu Derslerin Uzak-
tan Eğitimle Yürütülmesi: Temel Tasarım Dersi Örneği. Medeniyet Sanat Dergisi, Cilt 6, Sayı
1, Sayfa:44-56
Korkut, E. & Akkoyunlu, B. (2008). Yabancı Dil Öğretmen Adaylarının Bilgi ve Bilgisayar Okur-
yazarlık Öz-yeterlilikleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal of
Education) 34, Sayfa: 178-188.
Ng, W. (2012). Can We Teach Digital Natives Digital Literacy?, Computers & Education, 59, Sayfa
1065-1078.
Samancı, M. (2020). Küresel Bir Salgın: Covid-19. Samsun Sağlık Bilimleri Dergisi, Cilt 5, Sayı
1, Sayfa: 6-11.
Sarıtaş, E. & Barutçu, S. (2020). Öğretimde Dijital Dönüşüm ve Öğrencilerin Çevrimiçi Öğren-
meye Hazır Bulunuşluğu: Pandemi Döneminde Pamukkale Üniversitesi Öğrencileri Üzerinde
Bir Araştırma. Journal of Internet Applications and Management, Cilt 11, Sayı 1, Sayfa: 5-22.
Terzi, O. & İşli, A. (2020). Dijitalleşen Dünyada Dijital Okuryazarlık: Banka Müşterileri Üzerine
Bir Araştırma. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (7), Sayfa: 50-67.
Türer, C. (2013). Eğitimde İçerik Analizi. Marmara University Atatürk Education Faculty Journal
of Educational Sciences, Cilt 3, Sayı 3, Sayfa: 321-327.
Yamamato Telli, G. & Altun, D. (2020). Coronavirüs ve Çevrimiçi (Online) Eğitimin Önlenemeyen
Yükselişi. Üniversite Araştırmaları Dergisi, Nisan 2020, Cilt 3, Sayı 1, Sayfa: 25-34.
Yengin, D. (2014). Yeni Medya ve Dokunmatik Toplum. İstanbul: Derin Yayınları.
Elektronik Kaynaklar
URL-1: https://rb.gy/2nz9e5